[size=24]خوایی گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت ( ئێمه‌ له‌ ئاینده‌دا به‌ڵگه‌و نیشانه‌ی سه‌رسورهێنه‌رییان نیشان ده‌ده‌ین له‌ ئاسۆکانی بوونه‌وه‌ر و له‌ خودی خۆشیاندا ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی تا چاك بۆیان روون بێته‌وه‌ و دڵنیا بن که‌ ئه‌و زاته‌ هه‌قو رست و ره‌وایه‌ ئایا شایه‌تی په‌روه‌ردگارت به‌س نییه‌ که‌ بێگومان ئاگا و زانایه‌ به‌ هه‌موو شتێك)[/size]

ئه‌مانه‌ ی نوسیومن بۆتان چه‌ند زانیاریه‌کی گیشتین بۆ ئه‌وه‌ی ئێوه‌ سوودی لێ ببینن .

[size=24]زانستی زه‌وی[/size]

زه‌وی دوو جوله‌ی هه‌یه‌ : جوله‌یه‌کیان به‌ده‌وری خۆی که‌ ته‌وه‌ره‌ خه‌یاڵیه‌که‌یه‌تی وه‌ ئه‌ی دیکه‌یان به‌ ده‌وری خۆر.
•    زه‌وی له‌ ماوه‌ی ( 23کاتژمێر و 56 خوله‌ک و 4،096چرکه‌ ) جارێک به‌ ده‌وری خۆردا ده‌سورێته‌وه‌ ، که‌ جوله‌که‌ی له‌ خۆر ئاواوه‌ به‌ره‌و خۆر هه‌ڵات ده‌بێ.
•    خێرای سوڕانه‌وه‌ی زه‌وی له‌ ناوچه‌ی هێلی یه‌کسانی ( 1670 ) کیلۆمه‌تره‌ له‌ کاتژمێرێك ، واته‌ نزیکه‌ی ( 465) مه‌تره‌ له‌ چرکه‌یه‌ك .
•    زانایان ئاشکرایان کردووه‌ که‌ له‌ ( 35% )ی پێکهاتووه‌کانی زه‌وی ئاسنه‌.
•    ئاسن به‌ به‌رزترین تایبه‌تمه‌ندی موگناتیسی جیا ده‌کرێته‌وه‌ ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی پارێزگاری له‌ کێش کردنی زه‌وی بکه‌ن .

[size=24]زانستی ده‌ریاکان .[/size]

•    زاناکان ئاشکرایان کردووه‌ که‌ ده‌ریا و زه‌ریاکان به‌ هه‌ور گه‌لێکی که‌ڵه‌که‌ بووی چڕ داپۆشراوه‌ که‌ به‌ری به‌ شێکی گه‌وره‌ی تیشکی خۆر ده‌گرن.
•     ئاوی ده‌ریاکان به‌ره‌ به‌ره‌ ڕه‌نگه‌کانی شه‌به‌نگی رووناکی ده‌مژن و ئه‌مه‌ هه‌ر کاتێک ئه‌م ره‌نگانه‌ زیاتر قووڵ بوونه‌وه‌ ، به‌ مه‌ش تاریکیه‌ک له‌ ده‌ریاکان دروست ده‌بێت له‌ دوایی قوڵای ( 1000) مه‌تر تاریکای گه‌لێك زۆر ده‌بێ ئه‌گه‌ر مرۆڤ ده‌ستی خۆی ده‌ربهێنێ نایبینێ .
•     زانسته‌ ده‌ریاییه‌ تازه‌کان ئاشکرایان کردووه‌ که‌ شه‌پۆڵی گه‌لێك تووند و به‌هێز له‌ ناو ده‌ریا قوڵه‌کاندا هه‌یه‌.

[size=24]زانستی گه‌ردوونی[/size]

بزانن هیچ که‌س ئه‌ندازه‌ی مه‌زنی ئه‌ گه‌ردوونه‌ نازانێت.
•    بڵاوترین بیردۆز له‌ باره‌ی درووست بوونی گه‌ردوون بریتییه‌ له‌ بیردۆزی ته‌قینه‌وه‌یه‌کی یه‌کجار مه‌زن – که‌ له‌ پێش ( 20 -40) بلیۆن ساڵ درووست بووه‌.
•    له‌ سه‌ره‌تادا گه‌ردوون له‌ سه‌رشێوه‌ی گۆێکی ئاگرینی خاوه‌ن چری و گه‌رمییه‌کی له‌ ئه‌ندازه‌ به‌ده‌ربووه‌ له‌ گازێك پێك هاتووه‌ له‌ دوایی تێپه‌ر بوونی  نزیکه‌ی ملیۆنێک ساڵ ده‌ستی به‌ کشان و ساردبوونه‌وه‌ کردووه‌ .
•    ئه‌و ئه‌ستێرانه‌ی که‌ پله‌ی گه‌رمیان به‌رزه‌ ڕه‌نگی شین ده‌نوێنن وه‌ ئه‌وانه‌ی پله‌ی گه‌رمیان نزمتره‌ ڕه‌نگیان سوور ده‌بێ.
•     خۆریش به‌ پله‌ی گه‌رمی رووکاریه‌وه‌ که‌ ( 5500) پله‌یه‌ ده‌که‌وێته‌ نێوان ئه‌م دوو پله‌ی سه‌ره‌وه‌ ، به‌ ڕه‌نگی زه‌رد ده‌بینرێت.
•    ئاگر و بلێسه‌ی خۆر (400000) کیلۆمه‌تر (25000)میل ، له‌ بۆشایی ئاسماندا درێژ ده‌بێته‌وه‌.

[size=24]زاننستی رووکی.
[/size]
•    له‌ ساڵێ (1779)ز دۆزراییه‌وه‌ که‌ رووك هه‌ناسه‌ ده‌ده‌ن و ئۆکسجین وه‌رده‌گرن و دووه‌م ئۆکسیدی کربۆن فرێده‌ده‌ن.

[size=24]زانستی گیانله‌به‌ران.[/size]

•    له‌ مانگی سێپتێمبه‌ر دا زۆربه‌ی ڕه‌وه‌ باڵنده‌کان به‌ره‌و باشوور کۆچ ده‌که‌ن که‌ له‌ گه‌شته‌که‌یاندا نزیکه‌ی هه‌زار میلێك ده‌برن به‌ سه‌ر پانتای ده‌ریاکان به‌ڵام له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رێگا ون ناکه‌ن ته‌نانه‌ت میلێکیش چیه‌ لێی لاناده‌ن.
•    بێگومان هه‌نگ هه‌روه‌ك و ئێمه‌ گوڵه‌کان نابینێ به‌ڵکو ئه‌ به‌تیشکی سه‌رووی وه‌نه‌وشه‌ییه‌وه‌ ده‌یانبینێ بۆ ئه‌وه‌ی جوانتر بن له‌ به‌ر چاویان.
•    بێگومان باڵنده‌کان واده‌یه‌کی دیایکراویان هه‌یه‌ بۆ فڕین به‌ره‌و باشور هه‌ر تاکێکیش بریاری ئه‌وه‌ ده‌دات که‌ په‌یوه‌ندی به‌ ڕه‌وه‌که‌ی خۆی بکات ، هه‌موو ساڵێک له‌یه‌ك کاتدا به‌ره‌وه‌ باشوور کۆچ ده‌که‌ن.