السلام علیكم... مامۆستای بەڕێز توخوا وەڵامی ئەم پرسیارەم بدەنەوە، چونكە زۆر زە‌روورم، بۆچی خوای گە‌ورە گۆشتی بە‌رازی حە‌رام كردوە ؟ واتە‌ حیكمەتەكەی چیە ‌؟ تكایە‌ زوو بە بەڵگەوە وڵاممان بدەنەوە، و بەڵگەكانیشم بۆ بكەن بە كوردی. والسلام علیكم ورحمە الله.... چاوەڕوانی وەڵامی بەڕێزتانم.

وەڵام: پاش شوكر وستایش گەلێك كە لایق بن بەپەروەردگار و ناردنی هەزاران صەڵات و سەلام بۆ سەر پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم)، و ئەهل و بەیت و یار و یاوەران، و شوێنكەوتوانیان تا ڕۆژی دوایی... دەڵێم:
وعلیكم السلام ورحمة الله وبركاته... سەرەتا دەبێت موسڵمانی تەواو و كامڵ ـ ئەو موسڵمانەی كە ملكەچبووی ووتەی پەروەردگار و پێغەمبەرەكەیەتی (صلی الله علیه وسلم) ـ هەموو كات دروشمی ئەو ئایەتە بێت كە خوای پەروەردگار تێیدا فەرموویەتی:: [ إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ] (النـور: 51)، واتە: ووتەی باوەڕداران ـ لە كاتێكدا كە بانگكران بۆ ئەوەی كە خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) دادوەریان لە نێواندا بكەن ـ تەنها ئەوەیە كە دەڵێن: گوێبیستی ئەو حوكمەین و جێبەجێكاری ئەوەشین، بێگومان هەر ئەوانەش سەركەوتوان و ڕزگاربووانن.
هەر ئەو دروشمەشە وا لە موسڵمان دەكات كاتێك كە پرسیاری لێكرا بۆچی ئەو شتە حەرامە ؟ وەڵامەكەی وەكو وەڵامەكەی دایكە (عائشە) بێت ـ ڕەزا و ڕەحمەتی خوای لێبێت ـ كە پرسیاری لێكرا: بۆ ئافرەت ڕۆژوو لە پاش پاكبونەوەی لە سوڕی مانگانە قەزا دەكاتەوە، كەچی نوێژ قەزاناكاتەوە ؟ كە فەرموویەتی: [ كَانَ يُصِيبُنَا ذَلِكَ فَنُؤْمَرُ بِقَضَاءِ الصَّوْمِ وَلاَ نُؤْمَرُ بِقَضَاءِ الصَّلاَةِ ] (رواه مسلم)، واتە: ئێمەی ئافرەتان لە سەردەمی پێغەمبەری خوادا (صلی الله علیه وسلم) تووشی ئەوە دەبووین، و فەرمانمان پێدەكرا بە قەزاكردنەوەی ڕۆژوو، كەچی فەرمانمان پێ‌ نەدەكرا بە قەزاكردنەوەی نوێژ.
ئەوەش لەبەر ئەوەیە كە باوەڕدار و موسڵمان بێگومانە لە دانایی پەروەردگارەكەی لە ئەحكامەكاندا، و دەشزانێت ئاكامی ئەو كردەوەشی ئەو پاداشتە گەورەیەیە كە خوای پەروەردگار سەبارەتی فەرموویەتی: [ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ] (النساء: 13)، یان ئەوەی كە فەرموویەتی: [ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَخْشَ اللَّهَ وَيَتَّقْهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ ] (النور: 52)، واتە: ئەو كەسەی كە گوێڕایەڵی خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەیەتی (صلی الله علیه وسلم)، و لە خوای پەروەردگاریش بترسێت و تەقواكاری بێت، ئەوا هەر ئەوانەن سەركەوتوان، و دەخرێنە بەهەشتێكەوە ڕووباری بە ژێردا دەڕوات، هەر ئەوەشە سەركەوتنی گەورە.
بەڵام لەو لایەنەی كە (عین الیقین) دڵنیابوونی بینایی خۆی زیاتر بكات ـ كە ئەو پەڕی دڵنیابوونە ـ لە داناییەكانی خوای پەروەردگار لە ئەحكامەكاندا ـ كە هەموو لە بەرژەوەندی مرۆڤە بەسود پێگەیاندنی بێت، یان بە زیان لێدوركردنەوەی ـ دەتوانێت بڵێت: ئەگەر دانایی و حیكەمتێك لە حوكمێكی شەرعیدا باس كراوە، و دەركەوتووە بۆمی بخەنەڕوو، ئەگەرچی دەركەوتن و یان دەرنەكەوتنی ئەو داناییە هیچ لە حوكمەكەی خوای پەروەردگار و (علم الیقین) دڵنیاوونی زانستی ئەو بەرامبەر بەو حوكمە ناگۆڕێت ـ كە پێویستە باوەڕدار لە ئەحكامەكاندا هەیبێت ـ، بەڵكو ئەو پرسیارەی تەنها بۆ زیاتر چاوڕۆشن بوونیەتی لەو بارەیەوە [ وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي ] ، كە گواستنەوەی دڵە لە پلەكانی زانین و دڵنیابوون.
[جا لێرەدا ـ بە پشتیوانی خوای پەروەردگار ـ سەبارەت بە گۆشتی بەراز دەڵێم] : خوای پەروەردگار لە قورئاندا حوكمی حەرامێتی خواردنی گۆشتی بەرازی بۆ باسكردووین، و ئاماژەشی بەوە داوە كە گۆشتەكەشی پیس و قێزەونە، و نابێت موسڵمانان بیخۆن، موسڵمانانیش كۆڕان لەسەر ئەو حوكمەی پەروەردگاریان و یەك دەنگن لەسەر حەرامێتی خواردنی ئەو گۆشتە، خوای گەورە فەرموویەتی: [ قُلْ لا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ] (الأنعام: 145)، واتە: ئەی پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم) بە باوەڕداران بڵێ‌: لەوەی كە بە وەحی (بە نیگا، یان بە سروش) بۆ من هاتووە شتێكی تێدا نابینم خواردنی لەسەر كەسێك لە ئێوە حەرام بێت كە ویستی خواردنیانی هەبێت، جگە لە گۆشتی مردارەوەبوو، و خوێنی ڕژاو، و گۆشتی بەراز، چونكە بەڕاستی ئەمەیان پیس و قێزەونە.
هەر ئەمەشە ـ واتە: قێزەونی و پیسێتی ـ لە دەقەكانی شەریعەتدا دەردەكەوێت و زانراوە، و جگە لەوەش هیچ هۆكارێكی تر دیاری نەكراوە ـ لە سنوری زانیاری مندا ـ، ئەوەش لەو ووتەیەی خوای پەروەردگار كە فەرموویەتی: [ أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ ] ، ئەگەرچی بۆ موسڵمانی خاوەن باوەڕ تەنانەت ئەگەر ئەوەش نەبێت دەزانێت و بێگومانە لەوەی كە ئەو حەرامكردنە بەبێ‌ دانایی نێە، بەڵام ئەو هۆكارەش ـ واتە: قێزەونی و پیسێتی ـ خۆی بۆ خۆی بەسە بۆ ئەوەی مرۆڤ لێی دووربكەێتەوە، چونكە كەسە خاوەن فیترەت پاكەكان خۆیان لە شتە پیسەكان دووردەخەنەوە و خۆپارێزن لەوەی كە بەریان بكەوێت، چ جای بیخۆن ؟!!
ئاشكراشە یەكێك لەو بنەمایانەی كە پێغەمبەران ـ علیهم السلام ـ بەگشتی بۆی هاتوون: ڕێدان و بەحەڵاڵدانانی شتە پاك و خاوێن و سودمەندەكانە بۆ ئوممەتەكانیان، لەگەڵ قەدەغەكردنی ئەو شتانە كە قێزەون و پیسن، و زەرەر بەتاك و كۆمەڵگا دەگەیەنن، خوای پەروەدگار لەباسی بەنی ئیسرائیلدا دەفەرموێت: [ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ... ] تاكو دەفەرمووێت: [ كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ... ] (طه: 80 ـ 81). وە فەرمان بە باوەڕداران دەكات و دەفەرمووێت: [ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ] (البقرة: 172). وە سەبارەت بەو بنەمایە و بوونی لە پێغەمبەری خوادا (صلی الله علیه وسلم) فەرموویەتی: [ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ ] (الأعراف: 157)، واتە: شتە پاكەكانیان بۆ حەڵاڵ دەكات و شتە قێزەون و پیسەكانیان لەسەر قەدەغە دەكات.
بۆیە حەرامكراوەكان قێزەون و زەرەرمەندن، چونكە ووشەی ( الخبيث): هەموو ئەو شتانە دەگرێتەوە كە ناتەندروستە و ژیانی تاك و كۆمەڵگا تێك دەدەن، و زیان بە تەندروستیان دەگەیەنن... سەرەڕای ئەوەی كە هۆكاری بەفیڕۆدانی ماڵ و سامانیانە، زیاد لەسەر ئەوەی كە كاریگەرە لەسەر لایەنە ڕەوشتی و كۆمەڵایەتیەكانیان.... هتد.
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ـ هەروەكو خوای پەروەردگار فەرموویەتی:   [ سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ ] (فصلت: 53)ـ دەبینیت ڕۆژ لە دوای ڕۆژ زانست و زانیاری و پێشكەوتنە زانستیەكان دانایی لە ئەحكامەكانی خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) ئاشكرا دەكەن و دەردەخەن، لەوانەش دانای خوای لە حەرامێتی گۆشتی بەرازدا، بەڵام پێش ئەوەی كە بچمە سەر باسكردنیان، هەندێك باس لە بەراز دەكەم، و پاشان ئاماژە بەخاڵ و بنەمایەك دەدەم لەپرس و باسی خواردنەكاندا، [ئەوەش بەم پێیەی خوارەوە:]
[بـــەراز:] گیانلەبەرێكی گۆشتخۆر و گیاخۆریشە، و سیفەتی دڕندەیی و دژەكەشی تێدایە، و هەموو شتێكی پیسیش دەخوات ئەگەرچی پاشەڕۆش بێت ـ تەنانەت پاشەڕۆی و خۆی و پیسی ئەو مرۆڤانەش كە بەخێویان دەكەن !!! ـ بۆیە بە پاككەرەوەی دەغڵ و دانەكان و پەچەڕان و زبڵكەوانەكان دەژمێردرێت، و حەزی لە شوێنە پیسەكانە، و لەبەر دڕندەییشی مشك و رسق و هاوشێوەكانیان دەگرێت و دەیانخوات، تەنانەت لاك و مردارەوەبووش دەخوات، ئەگەر هاوڕەگەزەكەی خۆشی بێت (1) !!!
لەبارەی لایەنی جنسی بەرازیشەوە پێشەوا (الدمیری) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ فەرموویەتی: ((شديد الجماع، شبق تكتنف حياته الجنسية الفوضى ولا يخصص لنفسه أنثى معينة))، واتە: جووتبوونی زۆرە و گیانلەبەرێكی زەوقنە، ژیانێكی جنسی شڵەژاو و تێكچووی هەیە، مێیینەی تایبەت بۆخۆی نیە !!!
بەڵكو ـ دەڵێم ـ لە هەندێك كەسانی بسپۆڕی بواری زیندەوەرزانیەوە بیستوومە كە دەڵێن: بەراز ـ جیاواز لە هەموو گیانلەبەرانی تر ـ ئەگەر خۆی توانای جووتبونی نەبێت لەگەڵ مێیینەكەیدا، نێرینەی تری بۆ دەهێنێت !!!!!
[پاشان دێمە سەر ئەو خاڵەی كە دەمەوێت بیخەمەرِوو ئەویش ئەوەیە كە: سیفەت و ئاكاری گیانلەبەران لە بخۆر و بەخێوكارانی دەردەكەوێت:]
(ابن خلدون) دەڵێت: ((أكلت الأعراب لحم الإبل فاكتسبوا الغلظة، وأكل الأتراك لحم الفرس فاكتسبوا الشراسة، وأكل الإفرنج لحم الخنزير فاكتسبوا الدياثة)، واتە: عەرەبە دەشتەكیەكان گۆشتی ووشتریان خوارد، بۆیە ووشكی و توندوتیژیان لێدەركەوت، توركەكانیش ئەسپیان خوارد دڕندەییان لێدەركەوت، ئەفرەنجیەكانیش گۆشتی بەرازیان خۆارد بۆیە سیفەتی بێ‌ غیرەتیان لێدەركەوت.
ڕەنگە بتوانرێت بووترێت: ئەم ڕاستیە لەو فەرموودانەدا دەردەكەوێت كە پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم) تێیاندا یاساغی كردووە لە خواردنی گۆشتی باڵندە ڕاوچی چنوڕكدارە گۆشت خۆرەكان: (واتە: كل ذي مخلب من الطير)، یان یاساغی كردووە لە هەموو گیانلەبەرێكی كەڵپەداری دڕندە: (واتە: كل ذي ناب من السباع)، ڕەنگە ئەوەش لەبەر ئەوە بێت كە ئەو باڵندە و گیانلەبەرانە كە سیفەت و ئاكاری دڕندەیی و كوتانەسەر و هاوشێوەكانیان تێیدایە، ئەگەر كەسێك لێیان بخوات ئەو سیفەت و ئاكارانەی بۆ بگوازرێتەوە... پەروەردگاریش زاناترە.
هەروەها ئەوەش كە زیاتر ئەوە ڕوون بكاتەوە ئەوەیە كە پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم) باس لە بەخێوكارانی ووشتر و مەڕ دەكات و دەڵێت: ((والفخر والخيلاء في أصحاب الإبل، والسكينة والوقار في أهل الغنم)) (حديث صحيح)، واتە: فیززلی و تەكەبور لە خاوەن ووشترەكاندایە، و ئارامی و وەقار و لەسەرخۆییش لە خاوەن مەڕەكاندایە.
بەمەش ئەوەمان بۆ ئاشكرا دەبێت ڕەنگە ئەوانەی كە گۆشتی بەراز دەخۆن، یان بەراز بەخێودەكەن هەندێك لە ئاكار و سیفەتەكانی ئەو گیانلەبەرەیان بۆ دەگوێزرێتەوە، لەوانەش كە لە گەلانی ڕۆژئاوا و ئۆروپادا هەن: نەبوونی غەیرە، و زۆری زینا و داوێنپیسی، و چەندەها تاوانی هاوشێوەی ئەوانەیە... و لە بەرازیشدا هەن، و پێشتریش ئاماژەمان پێدان.
بەڵام سەرباری هەموو ئەوانەش: تاقیكردنەوە و توێژینەوە زانستیەكان ئەوەیان سەلماندوە كە:
خواردنی گۆشتی بەراز هۆكاری چەندەها نەخۆشی ترسناكە (2)، لەوانەش: هۆكاری بەدیهاتنی جۆرە كرمێكی ترسناكە، كە تۆوەكەی لە گۆشتی بەرازدایە، و لە گەدەی مرۆڤدا دروست دەبێت، بە شێوەیەك چارەسەریە قەڵاچۆكەرەكانی كرمەكانی گەدە لەناوی نابەن، بەڵكو ئەو كرمە قۆناغەكانی گەشەكردنی لە ماسوڵكەكانی مرۆڤ تەواو دەكات، زانستی پزیشكیش تاكو ئەمڕۆ ـ كە ئەو كرمە تووشی مرۆڤ دەبێت ـ توانای چارەسەركردنیان نیە، و ئەو كرمەش ترسناكی لەسەر ژیانی تووشبووەكە هەیە، و پێ‌ی دەووترێت: (Treichine)، لەمەشەوە یەكێك لە حیكمەت و دانایەكانی حەرامكردنی دەردەكەوێت.
وە هەر لەم بارەیەوە لە ئینسایكلۆپیدیای ـ واتە: مەوسوعەی ـ (Laros) ـی فەرەنسی هاتووە كە دەڵێت:: ((إن هذه الدودة الخبيثة (Treichine) تنتقل إلى الإنسان وتتجه إلى القلب، ثم تتوطن في العضلات، وخاصة في الصدر، والجنب والحنجرة، والعين، والحجاب الحاجز، وتبقى أجنتها محتفظةً بحيويتها في الجسم سنين عديدة)).
هەروەها هەندێك لە لێكۆڵینەوەكانیش ئەوەیان دەرخستووە كە ئەو كۆلسترۆڵەی كە لە خواردنی گۆشتی بەراز دروست دەبێت بەش و تەنی گەورەی لێدروست دەبێت لە خوێندا، و دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن، و ڕەقبوونەوەی دەمارەكان، كە هەردوكیان هۆكاری ترسناكن لەسەر دڵ، و ماسۆڵەكانی.
وە هەر لەبارەی ئەو كۆلسترۆڵەی كە لە خواردنی گۆشتی بەراز درست دەبێت، برۆفیسۆر (Roff) دەڵێت: ئەو كۆلسترۆڵەی كە لە خانە شێرپەنجەیەكان هەیە هاوشێوەی ئەو كۆلسترۆڵەیە كە لە خواردنی گۆشتی بەرزاوە دروست دەبێت.
هەروەها بەپێ‌ی لێكۆڵینەوەكانی برفیسۆر (Roff) دەردەكەوێت كە: خواردنی ژەمێك لە گۆشتی بەراز هۆكارێكی بەهێزە بۆ گەشەكردنی خانە شیرپەنجەییەكان، چونكە گۆشتی بەراز هۆرمۆنی گەشەی تێدایە، سەرەڕای ئەوەی هۆكاری زیادبوونی ڕێژەی كۆلسترۆڵە لە خوێندا.
هەروەها توێژینەوەكانی دكتۆر (هانس: Hans) ئەوەی دەرخستووە كە: گۆشتی بەراز ڕێژەیەكی بەرزی لە (هستامین) ـی تێدایە، و هۆكاری چەندەها جۆر لە حەساسیەتەكانی پێستە.
ئەمە هەندێك لەو زیانانەیە كە لە خواردنی گۆشتی بەراز تووشی مرۆڤ دەبێت، و بەزانینی دانایی پەروەردگار دەردەكەوێت لە قەدەغەكردن و خواردنی گۆشتی بەراز... بۆ ئەوانەی كە دەیانەوێت بزانن.
[هاودەنگی ئایینە ئاسمانی و مرۆڤكردەكان لە گەڵا ئیسلام لە قەدەغەكردنی بۆ گۆشتی بەراز و ووتەی هەندێك لە پزیشك و ناودارانی جیهان لەوبارەیەوە]
ئایینی جولەكە و خاچ پەرستان و حەرامكردنیان بۆ گۆشتی بەراز:
جولەكەكان باوەڕیان بە تەورات (العهد القدیم) هەیە، كە تێدا دەقی ڕاشكاو هەیە لەسەر حەرامێتی گوشتی بەراز، ئەوەتا لە (11 ـ 7، 8) ـدا هاتووە: ((بەراز یەكێكە لەو گیانلەبەرانەی كە خواردن كاوێژ ناكاتەوە، بێگومان پاك نیە، و بەهەموو شێوەیەك گۆشتەكەی ناخورێت، تەنانەت دەستیشی پێوە نادرێت ئەگەر مردارەوە بووبوو، ئەو گیانداراە پیسی و قێزەوونیە بۆ مرۆڤ))، نەصرانیەكانیش (واتە: خاچ پەرستانیش) هەمان باوەڕیان هەیە.
ووتەی هندۆسیەكان لەم بارەیەوە:
هندۆسیەكان گۆشتی بەراز لەسەر خۆیان قەدەغە دەكەن و بەحەرامی دەزانن، و پێویستە بە هەموو شێوەیەك لێی دووربكەونەوە، و ئەوەش بە یەكێكە لە ڕێنایەكانی ئایینەكەیان دەزانن، هەروەكو لە هیندۆسەكانی هیندا بینراوە.
بۆچوونی زەرەدەشتیەكان:
زەرەدەشتیەت كە ئایینی فارسە كۆنە ئاگرپەرستەكانە، و دانانی زەرەدەشتە كە لە ساڵانی (550) ـی پێش لەدایكبوون ژیاوە، و ئایینەكەی لەسەر بنەمای فەلسەفەی چوتە (واتە: ملكەچبوون هەموو شتێك لە بوونەوەر بۆ چاكە و خراپە) دامەزراندووە، و زەرەدەشتیەكان ڕێز لە ئاگر دەگرن و دەیپەرستن !!! زەرەدەشتیەكان لە ژەمەكانی خواردنیاندا نەگۆشتی بەراز نەش گۆشتی مانگا پێشكەش دەكەن بۆ خواردن لە چێشتخانەكانیاندا.
ووتە و بۆچوونی كۆنفۆشۆسیەكان:
كۆنفۆشۆسیەكانیش وەكو هەموو ئەوانەی كە باسكران گۆشتی بەراز بەحەرام دەزانن، ئەوەش بەمتمانەكردنیان لەسەر ڕێنماییەكانی پەرتوكەكەیان كە تێدا بەدەق هاتووە: نابێت گۆشتی بەراز و سەگ بخورێت.
بۆ هەموو ئەو ووتانەی پێشوو بڕوانە پەرتوكی (حكمة وأسباب تحريم لحم الخنزير في العلم والدين، للطبيب: سليمان قوش : ص 36 ـ 40).
بۆچونی پزیشكی ناوداری چینی (لی شن تشن):
ئەم پزیشكە یەكێكە لە پزیشكەكانی بنەماڵەی فەرمانڕەوا لە وڵاتی چین، خاوەنی ناودارترین پەرتوكی پزیشكیە لەو وڵاتەدا، كە ناوی (مادە پزیشكیەكان) و لە پێنج بەرگ پێك هاتووە، سەبارەت بە گۆشتی بەراز دەڵێت: ((بێگومان گۆشتی بەراز بۆنێكی ناخۆشی نەخوازراوی هەیە، و لەكاتی لێنانیدا شلەیەكی خەست و چڕ دەبەخشێت، و كاریگەریەكی ژەهرینی لەسەر لەشی مرۆڤ هەیە)) (هەمان سەرچاوە: ص 21).
بۆچونی دكتۆری ئەمریكی (جلین شفرد):
ئەم دكتۆرە لە ڕۆژنامەی (واشنطن بوست) لە (31 / مایو / 1952) ـدا لە نووسراوێكیدا لەژێر ناونیشانی (ئەو ترسانەی كە لە خواردنی گۆشتی بەراز دێنە كایەوە) دەڵێت: ((لە هەر شەش كەسێكی دانیشتوانی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كەسێك تووشی (كرمۆكەی حەلەزۆنی لوولەكی) بووە لە ماسوڵكەكانی لەشیدا، لە ئاكامی خواردنی گۆشتی بەرازەوە، ئەگەرچی زۆربەشیان بێئاگان لە نیشانەكانی ئەو نەخۆشیە، بەڵام ئەوانەی كە نیشانەكانیان لێدەركەوتووە، هەندێكیان دەمرن و هەندێكی تریشیان تووشی نەخۆشی درێژخایەن دەبن، كەچی هەمووشیان لە خواردنی گۆشتی بەرازەوە تووش دەبن، و هیچ كەسێكیش بەرهەڵستی و مەناعەی بۆ ئەم نەخۆشیە نیە، چونكە نە دژە كیمیاویەكان و نەش جگە لەوانە توانای بەرگریان نیە لە بەرامبەر ئەو بەشە كوشندە كلسیانەی ئەو كرمۆكەدا، بەڵام تەنها پارێزەر و ڕێگەچارەی خۆپاراستن لەو نەخۆشیە: نەخواردنی گۆشتی بەرازە)) (هەمان سەرچاوە: ص 22).
[لە كۆتاییدا دەڵێم:] موسڵمانان حوكمی حەرامێتی خواردنی گۆشتی بەراز لە ئایینەكەیانەوە وەردەگرن و دەگەڕێننەوە بۆ ئەوەی كە خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) بەحەرامیان زانیوە، نەك بیگەڕێننەوە بۆ ئەو دانایی و حیكمەتانەی كە هەندێكی خرایەڕوو و لەم دواییانە زانستی نوێ‌ پێ‌ی گەشتووە، چونكە ـ هەروەك لە پێشدا خستمانەڕوو ـ موسڵمان تەنها ئەوەندەی بۆ هەیە لە ئەحكامەكانی خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) كە بڵێت: [ إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ] (النور: 51)، واتە: ووتەی باوەڕداران ـ لە كاتێكدا كە بانگكران بۆ ئەوەی كە خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) دادوەریان لە نێواندا بكات ـ تەنها ئەوەیە كە دەڵێن: گوێبیستی ئەوەین و جێبەجێكاری ئەوەشین، هەر ئەوانەشن سەركەوتوان و ڕزگاربووانن.
وە بۆ هیچ موسڵمانێك نیە ئەگەر خوای پەروەردگار و پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) فەرمانێكیان كرد، ئەوا ووتەی كەس پێشیان بخات و لەوانی بەباشتر بزانێت، خوای پەرەردگار فەرموویەتی: [ وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا ] (الأحزاب: 36)، وە فەرموویەتی: [ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ] ... خوای پەروەردگاریش زاناترە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
باوكی سوننە عدنان بارام كەلاری
====================================
(1) بۆ زیاتر ناسینی ئەم گیانلەبەرە بڕوانە پەرتوكی: (حكمة وأسباب تحريم لحم الخنزير في العلم والدين، للطبيب: سليمان قوش: ص 18 ـ 19).
(2) بڕوانە پەرتوكی: حكمة وأسباب تحريم لحم الخنزير في العلم والدين، للطبيب: سليمان قوش: ص 24 ـ 34).

به‌ هشت