ئیقلیدس

ە یۆنانی: Εὐκλείδης، ئێوکلێیدیس)، لەدایکبووی ٣٠٠ی پ.ز، بیرکارێکی یۆنانی بوو کە بە "باوکی ئەندازە" ناوی دەرکردووە. کتێبەکەی بە ناوی توخمەکان یەکێک لەو کارانەیە کە زۆرترین کاریگەرییان ھەبووە لە مێژووی بیرکاری‌دا، بە چەشنێک کە ھەر لە کاتی بڵاوبوونەوەیەوە ھەتا کۆتاییی سەدەی ١٩ھەم و سەرەتای سەدەی ٢٠ەم کتێبی سەرەکیی وانەبێژی بووە بۆ فێرکردنی بیرکاری (بەتایبەت ئەندازە). لەو کارەدا پرەنسیپەکان و بنەواشەکانی ئەو زانستەی کە ئەمڕۆژە پێدەوترێ ئەندازەی ئیقلیدسی لە ژمارەیەکی کەم بەڵگەنەویستەوە ھەڵھێنجراون.

ژیان

تەنھا لە چەند سەرچاوەی کەمدا ئاماژە بە ئیقلیدس دراوە، لەبەر ئەوە، سەبارەت بە ژیانی وی زانیارییەکی زۆر کەم لەبەردەستە. لە ڕاستیدا، ئەو سەرچاوانەی ئاماژەیان بە ئیقلیدس داوە چەند سەدەیەک پاش سەردەمی ژیانی، لەلایەن پرۆکلۆس و پاپۆسی ئەسکەندەرانییەوە نووسراون. پرۆکلۆس زۆر بەکورتی لە پەرتووکەکەی خۆی بە ناوی پەراوێزێک لەسەر توخمەکان کە لە سەدەی پێنجەمدا نووسیویەتی باسی ئیقلیدسی کردووە. تەنھا سەرچاوەی سەرەکیی دیکە پاپۆسە لە سەدەی چوارەمدا؛ کە ئەویش ھەر بەکورتی یادی کردووە.

شوێن و مێژووی لەدایکبوون و مردنی ئیقلیدس و ھەروەھا ھۆی مردنی نادیارە، بەڵام مێژووناسان وای بۆ دەچن کە ئیقلیدس دەوروبەری ساڵی ٣٠٠ی پێش زایین لەدایک بووبێ.

لەدایکبوون ٣٠٠ی پ.ز
مەرگ نادیار
شوێنی گۆڕ ئەسکەندەرییە، میسر

ئا: ئیسماعیل حه‌سه‌ن