شێخ حمد بن خلیفه‌ الثانی كێیه‌ و چۆن قه‌ته‌ری كرده‌ یه‌كێك له‌
ده‌وڵه‌مه‌نترین وڵاته‌كانی جیهان و بۆچی وازی له‌ پۆسته‌كه‌ی هێنا ؟

سه‌رچاوه‌ : سایتی ئیندیپێندێنت
وه‌رگێرانی : ئوسامه‌ ئه‌نوه‌ر

سه‌ركرده‌ی ده‌وڵه‌مه‌نترین نه‌ته‌وه‌ی جیهان پۆسته‌كه‌ی دایه‌ ده‌ست كوره‌كه‌ی دوای ئه‌وه‌ی باوكی خۆی له‌سه‌ر كار لابرد و هاته‌ شوێنی 18 ساڵ حوكمرانی قه‌ته‌ری كرد ، به‌ڵام ئه‌میری قه‌ته‌ر كێیه‌ و بۆچی بریاریدا واز له‌ ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی بێنێت ؟

شێخ حمد له‌ ساڵی 1952 له‌ ده‌وحه‌ له‌گه‌ڵ سه‌روه‌ت و سامانێكی خه‌یاڵ بۆ نه‌كراو له‌ دایك بووه‌ ، له‌ كاتی له‌ دایك بوونی شێخ علی بن عبدالله‌ الثانی ده‌سه‌ڵاتداری ئه‌وكاته‌ی قه‌ته‌ر بووه‌ كه‌ خزمێكی دوری شێخ حمد و چواره‌م ئه‌میری قه‌ته‌ره‌ كه‌ له‌ بنه‌ماڵه‌ی نه‌شكاوی الثانی ماوه‌ته‌وه‌ بۆیان – الثانی ئه‌و بنه‌ماڵه‌ شاهانه‌یه‌ كه‌ ره‌گه‌كه‌ی ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ خێڵی بنو تمیم ی سه‌رده‌می ئیسلامی .

وه‌ك گه‌نجێك شێخ حمد سه‌ره‌تا له‌ قه‌ته‌ر خوێندویه‌تی دواتر بۆ ته‌واوكردنی خوێندنه‌كه‌ی له‌ ئه‌كادیمیای سه‌ربازی ساندهه‌رت له‌ به‌ریتانیا خوێندویه‌تی ، ئه‌و ئه‌كادیمیایه‌ی كه‌ شازاده‌ ویلیام دواتر ده‌رچووه‌ تێیدا . شێخ حمد له‌ ساڵی 1971 له‌م ئه‌كادیمیایه‌ ده‌رچوو ،له‌و كاته‌دا تاجی حوكمی قه‌ته‌ر درا به‌ ئامۆزاكه‌ی شێخ احمد بن علی الثانی . ماوه‌ی حوكمرانی شێخ احمد به‌ ماوه‌یه‌كی زێرین داده‌نرێت كه‌ له‌م كاته‌دا قه‌ته‌ر سه‌ربه‌خۆییه‌كی ته‌واوی وه‌رگرت له‌ ئینگلترا و له‌ هه‌مان ساڵدا كه‌ ده‌كاته‌ 1971 چه‌ند بیره‌ نه‌وتێكی گه‌وره‌ی له‌ ناوچه‌كه‌ دۆزیه‌وه‌ كه‌ سه‌رمایه‌كی گه‌وره‌بوو بۆ قه‌ته‌ر . شێخ حمد دوای ده‌رچوونی له‌ ساندهارت بو به‌ كۆاۆنێلی هێزه‌ چه‌كداره‌كانی قه‌ته‌ر ،دواتر یارمه‌تی باوكیدا بۆ كۆنترۆلكردنی قه‌ته‌ر له‌ ده‌ستی شێخ احمد له‌ ساڵی 1972 .

له‌ هه‌شتاكان شێخ حمد چه‌ند پۆستێكی جیاواز جیاوازی وه‌رگرت ،به‌ شێوه‌یه‌كی كاریگه‌ر لایه‌نی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوری قه‌ته‌ری به‌رێوه‌برد ،له‌ ساڵی 1992 رۆژ دوای رۆژ ده‌سه‌ڵاته‌كانی باوكی وه‌رده‌گرت . له‌ ساڵی 1995 بینی كه‌ چانسێك هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ته‌واوی ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی هێزی خۆی به‌سه‌ر وڵاتدا رابگه‌یه‌نێت ،به‌ڵام پێش ئه‌وه‌ چاوه‌رێی باوكی كرد تا سه‌فه‌ر ده‌كات بۆ سویسرا نه‌وه‌ك ئه‌و كوده‌تایه‌ی ده‌یه‌وێت بیكات خوێن رێشتنی لێ درووست بێت ، ته‌نانه‌ت باوكی سڕكرد بۆ ئه‌وه‌ی نه‌توانێت هیچ كوده‌تایه‌ك له‌سه‌ر كوده‌تاكه‌ی ئه‌و بكات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌وڵێكی مه‌ترسیداریش هه‌بوو .

له‌ ماوه‌ی 18 ساڵیدا ،شێخ حمد به‌ سه‌ركرده‌یه‌كی پێشكه‌وتوخواز داده‌نرێت ،كه‌ یاره‌مه‌تی رێكخراوه‌ خێروازیه‌كانی كردووه‌ و لایه‌نی منداڵی به‌ شێوه‌یه‌كی گه‌وره‌ گه‌شه‌ پێداوه‌ له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی كه‌ خێزانی دووه‌میه‌تی ، كه‌ ئه‌ویش رۆڵێكی گه‌وره‌ی هه‌بووه‌ بۆ به‌ره‌وپێشبردنی وه‌رزشی ه‌و وڵاته‌ و وایكردووه‌ روداوه‌ وه‌رزشیه‌ جیهانه‌كان له‌ قه‌ته‌ر بكرێن ،به‌ تایبه‌ت مۆندیالی تۆپی پێی ساڵی 2022 .

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی به‌ زۆر له‌ باوكی ساند ، به‌ڵام له‌ ماوه‌ی حوكمرانیه‌كه‌یدا گشت شتێك به‌ ئاشتی به‌رێوه‌چووه‌ ،ته‌نانه‌ت ئه‌و یه‌كێك بووه‌ له‌وانه‌ی به‌ ئاشكرا پشتگیری به‌هاری عه‌ره‌بی ده‌كات له‌ ساڵی 2011 ه‌وه‌ . له‌گه‌ڵ حكومه‌تێكی جێگیر ، شێخ حمد توانی قه‌ته‌ر له‌ شوێنێكی بیابانی بچوك بكاته‌ یه‌كێك له‌ گرنگترین وڵاته‌كانی جیهان به‌ سودوه‌رگرتن له‌ به‌رهه‌مه‌ نه‌وتیه‌كان و بونی به‌ سێیه‌م وڵاتی جیهان له‌ سه‌رچاوه‌ سروشتیه‌كان وه‌ك گاز له‌ ساڵی 2010 به‌رهه‌مهێنانی خاز گه‌یشته‌ نزیكه‌ی 77 ملیۆن ته‌ن كه‌ ئه‌م رێژه‌یه‌ قه‌ته‌ری كرده‌ ده‌وڵه‌مه‌نترین ولاتی جیهان . له‌به‌ر كه‌می رێژه‌ی دانیشتوان كه‌ ژماره‌یان ده‌گاته‌ 250.000 ،داهاتی ساڵانه‌ی ته‌نها كه‌سێك 86.440 $ ه‌ . شاره‌زایه‌كی قه‌ته‌ر به‌ ناوی دا لایگ ده‌ڵێت : له‌ ساڵی 1995 كه‌ شێخ حمد هاته‌ ده‌سه‌ڵات پلانی بۆ درووستكردنی قه‌ته‌رێك دانابوو له‌سه‌ر نه‌خشه‌ كه‌ له‌ هه‌ر وڵاتێكی تر ده‌وڵه‌مه‌نتر بێت به‌ سودوه‌رگرتن له‌ سه‌رچاوه‌ سروشتیه‌كان كه‌ باوكی له‌ ترسی تێكچوونی كۆمه‌ڵگای ئیماراتی نه‌یده‌كرد ، هه‌روه‌ها ده‌شڵێت : دوای هه‌ژده‌ ساڵ قه‌ته‌ر توانیویه‌تی ده‌سته‌به‌ری ئه‌وه‌ بكات كه‌ فه‌رمان به‌ وڵاتانی دراوسێ و ده‌ره‌وه‌ بكات رێزی بگرن .

جگه‌ له‌ گاز و نه‌وت ،شێخ حمد توانیویه‌تی سود له‌ به‌رهه‌مهێنانی تر وه‌ربگرێت بۆ نموونه‌ له‌ زۆربه‌ی بانكه‌ جیهانیه‌كانی وه‌ك : Volkswagen, Total, Sainsbury ، Barclays به‌رهه‌مهێنانی هه‌یه‌ . یه‌كێك له‌ به‌رهه‌مه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كانی ئه‌م وڵاته‌ كه‌ناڵی الجزیره‌ بوو ، ئه‌و كه‌ناڵه‌ی كه‌ باشی عه‌ره‌بیه‌كه‌ی هێنده‌ی ئینگلیزیه‌كه‌یه‌ و خه‌ریكه‌ به‌شێكی تایبه‌ت به‌ ئه‌مریكا ده‌كاته‌وه‌ و یه‌كێكه‌ له‌ رێكخراوه‌ جیهانیه‌ باوه‌رپێكراوه‌كان .

یه‌كێك له‌ ره‌خنه‌ باوه‌كان كه‌ له‌ شێخ حمد ده‌گیرێت له‌ لایه‌ن كۆمه‌ڵه‌ ئیسلامیه‌كانه‌وه‌ له‌ وڵاتانی عه‌ره‌بی بریتیه‌ له‌وه‌ی كه‌ شێخ حمد په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ وڵاتانی تر هه‌یه‌ ،تانه‌ت په‌یوه‌ندیه‌كی به‌هێزیش له‌گه‌ڵ ئیسرائیل . بۆیه‌ پرسیاره‌كه‌ لێره‌ ئه‌وه‌یه‌ بۆچی شێخ حمد دوای 18 ساڵ له‌ سه‌ركه‌وتن واز له‌ پۆسته‌كه‌ی ده‌هێنێت ؟ ئه‌ی ئه‌میره‌ نوێیه‌كه‌ كێیه‌ ؟
شێخ حمد كه‌ ئێستا 61 ساڵه‌ له‌م دواییه‌ توشی چه‌ند نه‌خۆشیه‌كی قورس بوو به‌هۆی ئازه‌ره‌كانی له‌ گورچیله‌كانی ، دیپلۆماتكاره‌كان ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ئه‌و نه‌خۆشیانه‌ی شێخ كاریگه‌ری له‌سه‌ر وازهێنانی بێت ،به‌ڵكو وای پێباشه‌ كه‌ ئێستا كاتێكی گونجاوه‌ بۆ هاتنه‌ سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی گه‌نجێك له‌ جیهانی عه‌ره‌بی ئێستادا .

له‌ په‌یامێكیدا شێخ حمد ده‌ڵێت : ده‌مه‌وێت لێره‌دا رایبگه‌یه‌نم كه‌ من ته‌واوی هێزه‌كه‌م دایه‌ ده‌ست شێخ تمیم بن حمد الثانی و به‌ دڵنیاییه‌وه‌ پێی ده‌به‌خشم و پێم وایه‌ شایه‌نیه‌تی و له‌گه‌ڵ ئامانجه‌كه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت . گوتیشی : منداڵه‌كانی ئێوه‌ ، زه‌خیره‌ی ئه‌م وڵاته‌ن ، ئێمه‌ هه‌موكات بیری چاكمان له‌ ئێوه‌ كردۆته‌وه‌ ،ئه‌و چاكه‌یه‌ی له‌ ئێوه‌دا هه‌یه‌ جێگای باوه‌ری ئێمه‌یه‌ .

گوتیشی : ئێمه‌ بروامان وایه‌ جیهانی عه‌ره‌بی یه‌ك جه‌سته‌یه‌ ، كه‌ هه‌موو پارچه‌كانی لاشه‌كه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ به‌ستراون .

شێخ تمیم بن حمد الثانی كوری چواره‌مه‌ و ته‌مه‌نی 33 ساڵه‌ ، به‌ شێوه‌یه‌كی جیهانی پرۆفایلی نیه‌ ، به‌ڵام به‌وه‌ ناسراوه‌ كه‌ له‌ ئینگلترا خوێندویه‌تی و له‌ ساڵی 1998 له‌ ساندهارت ده‌رچووه‌ ، ئێستاش خاوه‌نی 2 هاوسه‌ر و شه‌ش منداڵه‌ .