ئەو فەرمودەیەی‌ پێغەمبەر(صلى الله عليه وسلم) كە دەفەرموێت ئوممەتەكەم دەبێت بە(73) فیرقە، ئایا ئەو فیرقانە لە ڕووی‌ فكریەوە دەبن بە 73 فیرقەكە، واتا ئەو فیرقانە ئەوانە نین كە لەكرۆك و بنەماكان لادەدەن؟

وەڵام:
بسم الله الرحمن الرحیم سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
زانایان كە شەرحی‌ ئەو فەرموودەیە دەكەن دەفەرموون یەكەم لادان لادانی‌ شیعەكان بوو، پاشان خەواریجەكان وە هەرچەندە فیكری‌ توندڕەوی‌ خەواریجەكان پێش شیعەكان بوو، بەهەرحاڵ خەواریج، شیعە، مورجیئە، موعتەزیلە، پاشان جەبری‌ و قەدەریەكان ئەوانە(6) گرووپ بوون لە مەنهەجە ڕاستەقینەكەی‌ پێغەمبەر(صلى الله عليه وسلم) جیا بوونەوە، شیعە لەوەدا لە موسڵمانان جیا بوونەوە كە ڕازی‌ نەبوون ئەبوبەكر ببێتە خەلیفە خەورایجیكان لە مەنهەجی‌ پێغەمبەرو صەحابەكان لایاندا ئەوەبوو لای‌ ئەوان وابوو هەركەسێك تاوانی‌ بكردایە بە كافر دادەنرا، مورجیئەكان پێیان وایە هەركەسێ‌ بەزمان بڵێ‌ (لا إلە اإلاّ اللە) ئەوا موسڵمانی‌ تەواوە و ناچێتە جەهەننەمەوە، جا ئەگەر ئەو كەسە تاوانیش بكات، زینا، كوشتن، هەرتاوانێكی‌ تر. وە قەدەریەكان گروپێكی‌ تر بوون ئەیان ووت هیچ كردەوەیەك بە قەزاو قەدەری‌ خوا نیە، ئەو گروپانە بناغەی‌ گروپە جیابووەكانن، ئەو گرووپانەی‌ تر كە دروست دەبن لەناو دائیرەی‌ ئیسلامدا هەموویان درێژە پێدەری‌ ئەو گروپانەن، بۆ نمونە خەواریجەكان لە سەردەمی‌ ئێمەشدا هەن، بۆ نمونە هەركەسێ‌ سەركردەیەكی‌ موسڵمانی‌ تاوانبارو ستەمكار بە كافر دابنێت، یان كوشتنی‌ موسڵمانان حەڵال بكات ئەوا خەواریجە با بەناو گروپێكی‌ جیهادی ئیسلامیش بێت، باناوی‌ خۆشى‌ نەنێت خەواریج، بەڵام عەقیدەكەی‌ هی‌ خەواریجە، كەواتە ئەو گروپانە لە ناو ئیسلام دەردەكەون بە گوێرەی‌ دەرچوونیان لە سوننەت گومڕا دەبن.

[د.عبداللطیف أحمد]