ناوى 106 زانام لاية كة جكةرةيان حةرام كردووة.
تۆ له ژووره‌وه نیت. تكایه بچۆژووره‌وه یان خۆت تۆمار بكه.
گرنگ!
بەخێربێیت، جگە لەم چەند بەشەی خوارەوە سەرجەم بەشەكانی یانەمان بە مەبەستی چاككاری شاردۆتەوە! لەماوەیەكی نزیكدا یانە بەتەواوی بابەتەكانی خۆی لە 2008ی ساڵی دامەزراندنیەوە تاكو ئێستا دەكەوێتە كار. [٢٠٢٣\٢\١٥]
وه‌ڵامی نوێ بنووسه
یانەی سەرهەنگ موحسین » ئایین » ئایا كێشانی جگه‌ره حه‌رامه ؟ » وه‌ڵامی نوێ بنووسه
وه‌ڵامه نوێكه‌ی بنووسه و بینێره
هەموو خانە نووسراوەکان بە قەڵەوی پێویستە پڕبکرێنەوە پێش ناردنی فۆرم
لێكۆڵینه‌وه‌ی بابه‌ت / نوێترین یه‌كه‌م
ده‌ستت خۆش خودا خرت بنوسێ \ ئه‌مه‌ش بابه‌تی ماڵپه‌ڕی ئێمه له‌سه‌ر حه‌رامی جگه‌ره
گه‌ره ئه‌و كێشه‌گه‌وره‌یه‌ی جیهانیان پێوه‌یه‌وه ده‌ناڵێنن به‌هۆی زۆری زیانه‌كانیه‌وه
ئێمه‌ش تیشك ده‌خه‌ینه سه‌ر چه‌ند زیانێك و نهێنی و حه‌رام كردنی له قورئانی پیرۆز
1- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت( وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلا تَعْتَدُوا ) البقره /195
واتا: به‌ده‌ستی خۆتان خۆتان به‌ره‌و تیاچوون مه‌به‌ن
* بێ گومان جگاره‌ش به‌ره‌وو تیاچونت ده‌بات به‌لام به تێپه‌ر بونی كات .
2- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت ( يَسْأَلونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا ) البقره/219
واتا: ئه‌ی محمد پرسیارت لئ ده‌كه‌ن ده‌رباره‌ی عه‌ره‌ق و قومار پیان بڵێ،له‌و دووانه تاوان و گوناهێكی گه‌وره‌یه بۆ (ئاده‌میزاد) هه‌رچه‌نده سودیان تیدایه بۆ خه‌لكانێك بێ گومان گوناهه‌‌كه‌یان گهوره تره له كه‌ڵك و سووده‌كه‌یان.
*به هه‌مان شیوه جگاره‌ش له بئ سووده‌كان ده‌ژمێردرێت ئه‌گه‌ر چی سوودی هه‌یه بۆ چه‌ند كه‌سێك كه بیفرۆشێت و بازرگانی پێوه بكات
خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت( بئ گومان گوناهه‌‌كه‌یان گهوره تره له كه‌ڵك و سووده‌كه‌یان) لیره‌دا ده‌ر ده‌كه‌وێت كه بازرگانی كردن و فرۆشتنی جگه‌ره ریگه پیدراو نیه و حه‌رامه.
3- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت ( وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيماً) النساء/29
واتا: خۆتان مه‌كوژن یه‌كتری به ناحه‌ق مه‌كوژن كاتێك بێزاری و بئ تاقه‌تی رووتان تئ ده‌كات یان توشی زیانێك ده‌بن به‌راستی خوا میهره‌بانه پێتان .
*لیره‌شدا خودا ده‌فه‌رموێت (خۆتان مه‌كوژن یه‌كتری به ناحه‌ق مه‌كوژن)
جگه له‌وه‌ی جگاره كێشان خۆ كوشتنـێكی راسته‌قینه‌یه به پێی تێپه‌ر بوونی كات،له چه‌ندین لێكۆلینه‌وه‌دا ده‌ركه‌وتوه كه دوكه‌ڵی ئه‌و جگه‌ره‌یه‌ی جگه‌ره كیش فرێی ئه‌داته ده‌ره‌وه خه‌لكی تریش تۆشی هه‌مان زیان ده‌كات هه‌وای ده‌ور و پشتی ژه‌هراوی ده‌كات به گازه زیان به‌خشه‌كان كه سیسته‌می ژینگه تیك ئه‌دات و هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ر(د.خ) ده‌فه‌رموێت(لاضرر ولاضرار) واتا نه‌زیان به خۆت بگه‌یه‌نه نه به‌كه‌سی به‌رامبه‌رت.
4- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت ( وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ) المائده/87
واتا: ده‌ست درێژی مه‌كه‌ن چونكه به‌راستی خوا ده‌ست درێژكارانی خۆش ناوێت
*وه‌ك له پێشتر باسمان كرد ( دوكه‌ڵی ئه‌و جگه‌ره‌یه‌ی جگه‌ره كیش فرێی ئه‌داته ده‌ره‌وه خه‌لكی تریش تۆشی هه‌مان زیان ده‌كات) ئینجا ئه‌و كه‌سانه‌ی كه به‌هۆی ئه‌م دوكه‌ڵه زیانیان پئ ده‌گات به بێ ویستی خۆیانه بۆیه ئه‌م كاره‌ی جگه‌ره كیشان ده‌چێته خانه‌ی ده‌ست دریژی كردن.
5- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت ( وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ) الانعام/141
واتا: سنور ده‌ر مه‌چن و ده‌ست ده‌ست دریژی مه‌كه‌ن چونكه به‌ڕاستی خودا ده‌ست دریژكه‌رانی خۆش ناوێت.
*خودای گهوره هه‌ر مرۆڤێك به‌شی خۆی رزق رۆزی داوه پێی به‌لام فه‌رمانمان پئ ده‌كات له‌رێگای باشه‌دا به‌كاری بهێنـین و زیاده ڕه‌وی تیانه‌كه‌ین وه‌ك ئه‌وه‌ی به شتێكی پیس و بێ سوودی وه‌ك جگه‌ره‌ی بده‌ی
ده‌چیته خانه‌ی سنوربه‌زاندن (اسراف) كه هیچ پیویست نیه .
6- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت (وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ) الانعام/142
وتا: نه‌كه‌ن شوێن هه‌نگاو و (نه‌خشه‌و پیلانی) شه‌یتان بكه‌ون چونكه به‌راستی ئه‌و دوژمنێكی ئاشكرای ئێوه‌یــــــــه.
* شه‌یتان هه‌مووكات له كه‌مین دایه بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤ له خشته ببات و نه‌خشه‌و پیلانی بۆ داده‌نێت بێ گومان جگه‌ركیشانیش هه‌ر له سه‌ره‌تای دروست بوونیه‌وه نه‌خشه‌ی شه‌یتانه كه جگه له خراپه هیچی تر فێری مرۆڤ ناكات ئه‌وه‌یشی به ریگا كه‌ی دا بروات زه‌ره‌ر مه‌ند ده‌بێت .
7 - خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت( وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ ) الاعراف/157
واتا: هه‌رچیه‌ك پاك و چاكه بۆیان حه‌لال ده‌كــــــا و هه‌ر چیه‌ك پیس و نا پوخته لێیان حه‌رام ده‌كا.
*جگه‌ره یه‌كێكه له شته پیس و نا پوخته‌كان كه هیچ سوودێكی نیه جگه له زیان.
8- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت ( وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا) الاسراء/26
واتا: ده‌ست بڵاویش مه‌بن ماڵ و سامانیش به‌فیرۆ مه‌ده .
*پاره و سامان خه‌رج كردن له رێگه‌ی جگه‌ره‌كێشاندا به فیرۆ دانێكی ئاشكرایه كه جگه‌ره كێشه‌كانیش خۆشیان دانی پیداده‌نێن .
9- خودای گهوره ده‌فه‌رمووێت( إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا ) الاسراء/27
واتا: چونكه به‌راستی ئه‌وانه‌ی ماڵ و سامانیان به فیرۆ ده‌ده‌ن له رێگای خراپدا سه‌رفی ده‌كه‌ن ئه‌وانه هه‌میشه وه‌ك برای شه‌یتانه‌كان وان شه‌یتانیش به‌رامبه‌ر ناز و نیعمه‌ته‌كانی په‌روه‌ردگار زۆر نا شوكر و به‌د نمه‌ك و سپڵه‌یه.
*جگه‌ره كیش مال و سامانی به فیرۆ ده‌دات وه‌ك پێشتر باسمان كرد خودای گه‌وره‌ش ده‌فه‌رمووێت (ئه‌وانه‌ی ماڵ و سامانیان به فیرۆ ده‌ده‌ن له رێگای خراپدا سه‌رفی ده‌كه‌ن ئه‌وانه هه‌میشه وه‌ك برای شه‌یتانه‌كان وان شه‌یتانیش به‌رامبه‌ر ناز و نیعمه‌ته‌كانی په‌روه‌ردگار زۆر نا شوكر و به‌د نمه‌ك و سپڵه‌یه) كه له رۆژی دوای شوێنی ناو ئاگری به‌تینی دۆزخه.
به‌شێك له‌و زانا ئاینیانه‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه كه جگه‌ره كێشانیان حه‌ڕام كردوه
1- شێخ عبدالعزیز بن باز
2- د. يوسف قضاوى
3- د. نصرفرید واصل ( مفتی كۆماری مصر)
به‌شێكی كه‌م له پێكهاته‌كانی جگه‌ره:-
1- نیكۆتین: كاریگه‌ر ترین و به‌هێز ترین مادده‌ی كیمیایی كه له پێكهاته‌ی ژه‌هراوی جگه‌ره‌داهه‌یه نیكۆتینه ، به 7چركه ده‌گاته میشكی مرۆڤ كه ده‌بێته هۆی ته‌سك بوونه‌وه‌ی مولووله‌ی خوێن هاتو چۆكردنی خوێن زه‌حمه‌ت ده‌كات
2- یه‌كه‌م ئۆكسیدی كاربۆن:له‌گه‌ل هه‌لمژینی یه‌كه‌م قومی جگه‌ره یه‌كه‌م ئۆكسیدی كاربۆن ده‌چێته ناو خوێن و رێگر ده‌بیت له گه‌یشتنی ئۆكسجین بۆ خانه و شانه‌كانی له‌ش وه هه‌روه‌ك چۆن له ژیانی رۆژانه‌ماندا دیاره ئه‌وه‌ی به هیزه زاڵــــه به‌سه‌ر بێ هیز و له ناوی ده‌بات به هه‌مان شێوه یه‌كه‌م ئۆكسیدی كاربۆن 210 جار له ئۆكسجین به‌هیزتره بۆیه ناهیڵێت ئۆكسجین به ئاسانی بگاته هیمۆگڵۆبین خۆی ده‌ست به سه‌ر هیمۆگڵۆبین داده‌گریت و كارلیكی له‌گه‌ل ده‌كا (كاربۆكسی هیمۆگڵۆبین) پێك ده‌هێنن كه ماده‌یه‌كی ژه‌هراویه زیان به خوێن ده‌گه‌یه‌نێت .
3- زقت: تێكهه‌له‌یه‌كی چره بۆنێكی كاریگه‌ر و ره‌نگێكی قیزه‌ونی هه‌یه كه ره‌شه ، ماده‌یه‌كی تێدایه مرۆڤ توشی شیڕپه‌نجه(سرطان) ده‌كات و به دیواری بۆڕی هه‌ناسه ده‌نوسیت و تێكی ده‌دات ته‌نانه‌ت هه‌ندێك جار ده‌یگرێت.
بۆزانینـــت:-
* نرخی جگه‌ره له وڵاتانی كه‌نداو به كوردستانی خۆشمانه‌وه نیوه‌ی نرخه‌كه‌یه‌تی له‌و وڵاته‌ی لێی دروست ده‌كرێت ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی ئیمه پێی ئالوده‌بین و پێی له ناو بچین كه جه‌نگیكی پێشكه‌وتوه .
* له 80% ی تووش بووانی به نه‌خۆشی شێڕپه‌نجه‌ی سیه‌كان جگه‌ره كێشن.
* جگه‌ره توشی نه‌زۆكیت ئه‌كات
*كه‌سی جگه‌ره كیش له رووی هێزی جه‌سته‌ییه‌وه زۆر بێ هیز و لاواز ده‌بێت.
*زانایان سه‌لماندویانه كه جگه‌ره توانای بیركردنه‌وه‌ی مرۆڤ لاواز ده‌كات .
*ئه‌گه‌ر4كاتژمێر له ژورێك دابنیشی كه جگه‌ره‌ی تیا ده‌كێشرێت وه‌ك ئه‌و كه‌سه وایه 10جگه‌ره‌ت كێشابیت
*كه‌سی جگه‌ره‌كێش 14 سال له كه‌سێكی ئاسای كه جگه‌ره ناكێشێت كه‌متر ده‌ژی .
له‌كۆتایدا ئه‌گه‌ر تر كه‌سێكی خو گریت به جگه‌ره‌وه دوای خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م نهێنی و زیانانه‌ی جگه‌ره كاتی واز هینانه ئه‌گه‌ر نه‌توانیت كه‌واته تۆ كه‌سێكی توانای گۆران وگۆران كاریت نیه له‌كاتێك پێویسته هه‌ولی بۆ بده‌یت هه‌موو كاریكیش بۆ سه‌ركه‌وتن تیایدا كۆشش و ماندوبونی زۆری ده‌وێت
وه به پیچه‌وانه ئه‌گه‌ر تۆ كه‌سێكی جگه‌ره نه‌كێشیت پیش هه‌موو شتێك پێویسته سوپاسی خودا بكه‌یت كه دوچاری ئه‌م خووه كوشنده‌یه نه‌بویت خۆت بپارێزیت زۆر وریا بیت كه فێر نه‌بیت
ئاماده‌كردنی: ئه‌حمه‌د باڵه‌ك
به‌یارمه‌تی:-
ته‌فسیری ئاسان ی(قورئانی پیرۆز)
القاتل البطىء
LoSt-MaN نووسی:
mn boxom jgara keshm
بةلكةكانت بئ راستة.
mn boxom jgara keshm
به‌ڵێ جگه‌ره كێشان حه‌رامه، وه جگه‌ره كێشان له‌سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم نه‌بوو، به‌ڵام ئیسلام هاتووه به هه‌ندێك بنچینه‌ی گشتی هه‌موو شتێك حه‌رام ده‌كا كه زیانی بۆ لاشه‌مان و ماڵمان هه‌بێ وه زیانی دراوسێ و كۆمه‌ڵگابدا .
ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌كانمانه له‌سه‌ر حه‌رامی جگه‌ره كێشان و كڕینی و فرۆشتنیشی:
خوای به‌رز ده‌رباره‌ی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : [وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ] الاعراف/157 واته : (شتی پاكیان بۆ حه‌ڵاڵ ده‌كاو شتی پیسیان لێ حه‌ڕام ده‌كا).
جگه‌ره‌ش یه‌كێكه له (خبائث) وه زیانی زۆره‌و بۆنی ناخۆشه.
وه خوای به‌رز ئه‌فه‌رموێ : [وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ] البقرة/195 واته : (به ده‌ستی خۆتان خۆتان مه‌خه‌نه ناو له‌ناو چوون و نه‌مان).
جگه‌ره‌ش توشی نه‌خۆشی كوشنده‌ت ده‌كات وه‌ك شێرپه‌نجه‌و نه‌خۆشی دڵ و ته‌نگه نه‌فه‌سی و زۆر نه‌خۆشی تر هه‌تا ئه‌وه له‌سه‌ر به‌رگی پاكێتی جگه‌ره نوسراوه كه بۆی هه‌یه كوشنده بێت و توشی نه‌خۆشی خراپت بكات!.
وه خوای به‌رز ئه‌فه‌رموێ : [وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ] النساء /29 واته : (وه خۆتان مه‌كوژن).
جگه‌ره‌ش خۆكوشتنێكی به‌سه‌بره بۆ مرۆڤ .
وه خوای به‌رز ده‌رباره‌ی زیانی مه‌ی و قومار ئه‌فه‌رموێ : [وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا] البقرة/219 واته : (زیانیان گهوره تره له سوده‌كه‌یان).
وه جگه‌ره‌ش زیانی زۆرتره له سوودی به‌ڵكو هه‌مووی زیانه له ماڵ و ته‌ندرۆستی و بێزار كردنی خه‌ڵكه به دووكه‌ڵه‌كه‌ی .
وه خوای به‌رز ئه‌فه‌رموێ : [إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ] الإسراء/27 واته : (ئه‌وانه‌ی ماڵ به‌فیڕۆ ده‌ده‌ن برای شه‌یتانه‌كانن)
وه جگه‌ره‌ش سه‌رف كردن و له‌ناو بردنی ماڵه ئه‌وه‌ش له كرده‌وه‌ی شه‌یتانه .
وه پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (لا ضرر و لا ضرار) سلسلة الاحاديث الصحيحة 250 واته : (نابێ نه زیانت بۆ خۆت هه‌بێ نه بۆ خه‌ڵك).
جگه‌ره‌ش زیان به‌و كه‌سه ده‌گه‌ینێ كه ده‌یخوا وه زیان به ماڵ ده‌گه‌یه‌نێ وه زیان به جیرانه‌كه‌ی ده‌گه‌یه‌نێ وه له هه‌ر كه‌سێك له گه‌ڵی دابنیشێ.
وه پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( إن الله كره لكم ثلاثا قيل وقال وإضاعة المال وكثرة السؤال ) رواه البخاري واللفظ له ومسلم واته : ( بێ گومان خوا سێ شتی بۆ ئێوه پێ ناخۆشه ووتراوه‌و ووتی وه به فیڕۆ دانی ماڵ وه زۆر پرسیار كردن ) .
جگه‌ره‌ش به فیڕۆدانی ماڵه بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌یخوا كه‌واته خوا خۆشی ناوێ و حه‌رامی كردووه، وه (الكراهه) له قوڕئان و سوننه‌ت بۆ حه‌رام به‌كار دێ .
وه چه‌ندین به‌ڵگه‌ی تر هه‌یه بۆ حه‌رام كردنی جگه‌ره، وه ئه‌شبێ بزانین ئه‌گه‌ر شتێك حه‌رام بێت ئه‌وه پاره‌كه‌شی حه‌رامه له‌به‌ر ئه‌وه كڕین و فرۆشتنی جگه‌ره حه‌رامه پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (لعن الله اليهود إن الله حرم عليهم الشحوم فباعوها و أكلوا ثمنها و إن الله إذا حرم على قوم أكل شيء حرم عليهم ثمنه) صحيح الجامع 5107 واته : (خوا له‌عنه‌تی كرد له یه‌هوود خوا به‌زی له‌سه‌ر حه‌رام كردن جا فرۆشتیان و وه پاره‌كه‌یان خوارد وه خوا كه خواردنی شتێك حه‌رام ده‌كا له‌سه‌ر قه‌ومێك ئاوها پاره‌كه‌شیان_حه‌قی ئه‌و شته‌یان_ له‌سه‌ر حه‌رام ده‌كات).
جا با ئاگادار بین نه‌كه‌ین شتی حه‌رام بفرۆشین و پاره‌كه‌ی بخۆین نه‌وه‌ك وه‌ك جوله‌كه ئاسا به‌ر له‌عنه‌ت بكه‌وین
لة سايتى سةلةفى كورد وةرم كرتووة
یانەی سەرهەنگ موحسین » ئایین » ئایا كێشانی جگه‌ره حه‌رامه ؟ » وه‌ڵامی نوێ بنووسه
پشتبهسته به PunBB 1.4.6, پاڵپشتیی به كوردی له [مهكۆكانی وێبچن]