421

(49 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

گومانى تێدانى یه‌ به‌گوێره‌ى شه‌رعیه‌كان وه‌ ئه‌و زانایانه‌ش كه‌ به‌به‌لگه‌ى شه‌رعى فتوایان داوه‌ ، وێنه‌ گرتن یان دروست كردن كه‌ به‌ده‌ست وێنه‌یه‌ك بكێشێت ئه‌وه‌ى كه‌وا ( روح ) ى له‌به‌ر بێت ئه‌وه‌ حه‌رامه‌ كه‌ئه‌مه‌ش ئه‌ێڵه‌ كه‌وێنه‌گرتن یان وێنه‌ كێشانى ( روح )  له‌به‌ره‌كانى حه‌رامه‌ ، كابرایه‌ك هاته‌ لاى ئیبن عه‌باس گووتى من بژێوى له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ ئه‌ویش فه‌رمووى  ( فإن كنت لابد فاعلا فاصنع الشجرة ومالا روحة فيه )  ئه‌وه‌ى كه‌وا دروستى ده‌كه‌ى با دره‌خت بێت و ( روح ) له‌به‌ر نه‌بێت ، تۆ وێنه‌ى ئه‌وانه‌ بكێشه‌ و وێنه‌ى ئه‌وانه‌ بگره‌ ، نه‌یفه‌رموو له‌به‌ر ئه‌وه‌ى كاره‌كه‌ت ئه‌و كاره‌یه‌ ئیتر ئه‌وه‌ تۆ ناگرێته‌وه‌ ، ئه‌وه‌ى كه‌وا ( روح ) له‌به‌ر بێت ئه‌وا حه‌رامه‌ وێنه‌ى بگریت ئیلا بۆ حاڵه‌تى پێویست  ( ضرورة )  ئه‌وه‌ى كه‌ پێویستى یه‌ بریتى یه‌ له‌ مامه‌ڵه‌ كردن ( معاملات ) ئه‌مرۆ وه‌كو یاساى ولاَته‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌بێت ره‌سمت هه‌بێت بۆ ناسنامه‌ى بارى شارستانى بێت یان ناسنامه‌ى وولاَت بێت یان بۆ پاسه‌پۆرت بێت یان بۆ مۆڵه‌تى شوفێرى بێت یان بۆ هه‌رشتێكى تر ، ئه‌مه‌ كه‌ ئه‌مرۆ نه‌بێت ئه‌وه‌ ئاسته‌نگێكى زۆر دێته‌ پێشت و ئیش و كاره‌كانت بۆ جىَ به‌جىَ ناكرێت كه‌واته‌ وه‌كو پێویستى ئه‌مه‌ دروسته‌ ، به‌لاَم ئه‌وه‌ى بۆ مامه‌ڵه‌ ( معاملات ) نه‌بێت ئه‌وه‌ حه‌رامه‌ ، كه‌ ئه‌و ده‌ڵێت من نیه‌تم ئه‌وه‌ نى یه‌ خۆم بشوبهێنم به‌وه‌ ، په‌یوه‌ندیمان نى یه‌ به‌ نیه‌تى ئه‌وه‌ وه‌ ،ئیشه‌كه‌ كه‌ ده‌یكات كه‌ وێنه‌گرتنى ( روح ) له‌به‌ره‌ ، ئه‌گه‌ر كه‌ پێویستى ئه‌وه‌ دروسته‌ ، ئه‌وه‌ى تر كه‌ بۆ یادگارى حه‌رامه‌ ، ئه‌و زانسته‌ى كه‌ خوا پىَ ى داوین و ئه‌و ئامێره‌ى كه‌ دروست كراوه‌ ، مه‌رج نى یه‌ هه‌ر ئامێرێك كه‌ دروست كرا ئیتر بگوترێت بڵێن خه‌ڵكینه‌ به‌ ئاره‌زووى خۆتان ئه‌و ئامێره‌ بۆ خێر و بۆشه‌ر به‌كارى بهێنن ، به‌كارى بهێنێت بۆ پێویستى ئه‌وه‌ خێره‌ ، به‌كارى بهێنیت بۆ وێنه‌ى یادگارى روح له‌به‌ه‌ره‌كان ئه‌وه‌ شه‌ره‌كه‌یه‌ و حه‌رامه‌ هه‌موو شتێك كه‌ دوو لایه‌نه‌یه‌ ده‌بێت به‌كارى بهێنیت بۆ شه‌رعى ، بڵند گۆى مزگه‌وت ده‌توانیت به‌كارى بهێنیت بۆ شه‌رعى كه‌ بانگى پىَ ده‌درێت و ووتارى پىَ ده‌درێت له‌سه‌ر سوننه‌ت وه‌ هه‌یه‌ به‌كارى دێنێت بیدعه‌ وخورافه‌تى پىَ بلاَو ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌ حه‌رامه‌ ، وه‌ مۆبایل تۆ به‌كارى ده‌هێنى بۆ خێر ئه‌وه‌ چاكه‌ وه‌ بۆ شه‌ر ئه‌وه‌ خراپه‌ كه‌واته‌ دروست كردنى هه‌ر ئامێرێك به‌زانستى سه‌رده‌م ده‌بێت ئه‌و زانسته‌ ملكه‌چى شه‌رع بێت ، شه‌رع رێگه‌ى ده‌دات بۆ پێویستى به‌كارى ده‌هێنێت ، وه‌كو به‌ڵگه‌ شه‌رعى رێگه‌ نادات كه‌ بۆ یادگارى به‌كارى بهێنێت ئه‌وه‌ى كه‌ پێشتر گوتویه‌تى و ماویه‌تى كه‌ بۆ یادگارى گرتویه‌تى ئه‌وه‌ واجبه‌ له‌سه‌رى بیفه‌وتێنێت كه‌ به‌ سوتان بێت یان دڕاندن و فرىَ دان بێت ، ئه‌وه‌ى كه‌هه‌یه‌تى بۆ مامه‌ڵه‌كردن بێت ئه‌وه‌ ده‌مێنێته‌وه‌ له‌ داهاتوو دا خۆى پێویستى به‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ بچێت و وێنه‌بگرێت بۆ مامه‌ڵه‌ كردن یان خه‌ڵك دێت لاى وێنه‌ ده‌گرێت بۆ مامه‌ڵه‌ كردن كه‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ بابیگرێت وه‌ جگه‌ له‌وه‌ ئه‌وه‌ حه‌رامه‌ موسڵمان ده‌بێت ته‌وبه‌ى لىَ بكات نیه‌ت ته‌نها به‌س نى یه‌  به‌ڵكو ئه‌و قسه‌و كردارانه‌ى كه‌ ده‌یكات ده‌بێت به‌گوێره‌ى شه‌رع بێت  وبالله التوفيق .
لة ساريز وةركيراوة.

شەریك بۆ خوا دانان لەناوە جوان و سیفاتە بەرزەكانیدا
د. عبد اللطيف أحمد مصطفى
[الشرك في الأسماء والصفات]
شەریك و هاوەڵ بۆ خوا دانان لەناوە جوان و سیفاتە بەرزەكانیدا بە دووشێوە دەبێت:
[شێوەی یەكەم: التعطيل.] (1)
واتە: نەهێشتن ولادان و نەفی كردنی سیفاتەكانی خوای پەروەردگار وەك جەهمی و قەڕاميطه كان سیفاتە كامل وتەواوەكانی نەفی دەكەن و بەنوقسانی بێ‌ سیفەتە تەواوەكانی دەیهێڵنەوە. وە گومانیش لەوەدا نیە كە تەواویەتی هەموو زاتێك بە تەواویەتی و كاملیەتی ناوو سیفاتەكانیەوەیە. وەبەم داڕنینی سیفەتانە لە الله، پەروەردگاریان دابەزاندوە بۆ ژێر پلەی بەندە دروست كراوەكانی؛ چونكە چەندەها سیفەتی باشیان بۆ ئەوان داناوە، لەكاتێكدا كە هیچ سیفەتێكیان بۆ خوای پەروەردگار نەهێشتۆتەوە!.
[شێوەی دووەم: و ێچواندن (التمثيل)]
ئەمە شیان دوو جۆرە:
(أ). وێچواندنی خوا بە بەندەكانی. (تشبیه الخالق بالمخلوق)
وەك ئەو پێڕە گومڕایەی پێیان دەوترێت (المـُشَبهە) كە پەروەردگار دەچوێنن بە بەندەی دروست كراو لە:
1. سیفاتەكانیدا؛ دەڵێن خوا دەستی هەیە وەك دەستی ئێمە، وەتوڕە دەبێت وەكو توڕەیی ئێمە، وەبەرز دەبێتەوە و دادەبەزێ‌ وەكو ئێمە.
2. وەهەروەها لەمامەڵە لەگەڵ كردنیشدا پەروەردگار دەچوێنن بەبەندە؛ دەڵێن بۆ نزیك بونەوەمان لێی پێویستیمان بە واسیتە هەیە وەكو چۆن بۆ لای كاربەدەستان پێویستیمان بەواسیتەو تكاكار دەبێت.
(ب). وێچواندنی عەبد بەخوا (تشبیه المخلوق بالخالق)
واتە وێچواندنی كەسێك بەخوا لە شتێك لە سیفاتەكانیدا، وەك وەصف كردنی كەسێك بەسیفەتێك یازیاتر لەسیفاتە تایبەتەكانی خوا:
((اعتقادُ منازع له في شيءٍ من مقتضيات أسمائه وصفاته))(2).
واتە: ئیعتیقاد بون بەوەی كە كەسێك هەیە لەگەل الله یا لە بەرامبەر ئەودا خاوەنی شتێكە لە سیفاتەكانی الله؛ وەك زانینی غەیب - بۆ نمونە:
* (الشرك فی العلم): ئیعتیقاد بوون بە غەیری خوا كە عیلمی غەیب دەزانێ‌ شیركە
زۆر لە نەفامان باوەڕیان وایە شێخەكانیان ئاگاداری (علم الغیب) هەن، وە بە غایبیش و دوای مردنیشیان هەر زانیارو ئاگادارن بەحاڵی خەڵكی و موریدەكان، وە لەوەش زیاتر زێدەڕەویان كردوە. بۆ نمونە (البوصیری) شاعیر، باوەڕی وایە كە هەموو عیلمی غەیب تەنها بەشێكە لە عیلمی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم؛ وەك لە وەصفیدا وتوویەتی:
فإن من جودك الدنيا وضرتها ***     ومن علومك علم اللوح والقلم
واتە: هەموو عیلمی ناو لەوحی مەحفوزو ئەوەی كە بە قەڵەم نوسراوە تەنها بەشێكە لە عیلمی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم !. كەواتە بەم پێیە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم لە خوا عالم ترەو لە عیلمی غەیب زیاتریش دەزانێت!!(بە گومانی درۆی ئەوان).
وە بەداخەوە زۆر لەنەفامان وەكو تووتی دەیڵێنەوە لە موناسەباتی دینی وەك لە ئاهەنگی ڕۆژی لە دایك بوونی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم، بێ‌ بیركردنەوە لەماناكەی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ !.
كەواتە لە جۆرەكانی شیرك لەناوو سیفاتەكانیدا، وێچواندنی عەبدە بە خوا لە زانینی غەیب (الشرك فی العلم)؛ چونكە لەڕاستیدا تەنها پەروەردگار ئاگاداری نیازو نهێنییە تەواو شاراوەكانە ئەو نهێنیانەی كە نازانرێن نە بەهەستیارەكان، نە بەعەقڵ وهۆش. وەك خوای گەورە فەرموویەتی:
[ وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُهَا إِلَّاهُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْر] (الأنعام: من الآية59). 
واتە تەنها لای خوایە كلیلەی نهێنییە پەنهانەكان كە كەس نایزانێت تەنها خۆی نەبێت.
وە ئەو پێنج نهێنییە پەنهانەش لە قورئان وحەدیسدا(3)ڕوون كراونەتەوەو بە كلیلەكانی غەیب (مفاتیح الغیب) ناوبراون.
[ إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَداً وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ](لقمان:34) واتە:
(1) بەڕاستی لای خوایە زانیاری ڕۆژی دوایی، واتە كەس نازانێت ڕۆژی دوایی كەیە خۆی نەبێت.
(2) وەهەروەها كەس بە یەقینی نازانێت باران بارین كەیە خۆی نەبێت.
(3) وەكەس نازانێت ناو ڕەحمی ئافرەت چ دروست كراوێكی تێدا دروست دەبێت وچۆن دەبێت خۆی نەبێ تاوەكو خۆی فەرمان نەكات بەفریشتەكانی بە نوسینی تەمەنی وكردەوەی وڕزقەكەی.
(4) وەكەس نازانێت بەیانی چ دەكات.
(5) وە نازانێت لە كوێ‌ دەمرێت بە یەقینی بەڵكو تەنها خوا زانیارە بەم نهێنیانە.
هەروەها زانیاری هەموو نهێنییە پەنهانەكانی ئاسمانەكان و زەوی تەنها لای خوایە:
[وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ] . ((هود: من الآية123)).
وە هیچ كەسێك لەئاسمانەكان و زەویدا غەیب نازانێت جگە لە (الله):
[قُلْ لا يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا الله] (النمل: من الآية65).
پێغەمبەریش صلى الله عليه وسلم غەیب نازانێت!.
پێغەمبەریش صلى الله عليه وسلم غەیب نازانێت: لەبەرئەوە خوا فەرمانی پێ كردوە كە بفەرموێ من غەیب زان نیم: [قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْب] ((الأنعام: من الآية50)).
واتە: ئەی پێغەمبەر بفەرموو: من پێتان ناڵێم موڵك و خەزێنەی خوا لای منە وەغەیبیش نازانم.
[قُلْ مَا كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا  يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ] (الأحقاف:9)
[قُلْ لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعاً وَلا ضَرّاً إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ  وَلَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ](الأعراف:188).
واتە نازانم چیم بەسەر دێت، وە ئەگەر غەیب زان بام ئەوە چی قازانجە ئەوەم دەكردو وە خۆم لەزەرەو دەپاراست و توشم نەدەبوو.
بەڵام جاری وا بووە پەروەردگار چەند غەیبێكی بە پێغەمبەرێك ڕاگەیاندووە و ئاگاداری كردۆتەوە لێی، لەبەر حیكمەتێك وە بۆ دەرخستنی پێغەمبەرایەتی پێغەمبەرەكەی وەك خوای گەورە دەفەرموێت:  [عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَداً.إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُول]
كەواتە ئەو پێغەمبەرانە نەبێت كە خوا چەند غەیبێكی پێ‌ ڕاگەیاندون هیچ كەسی تر غەیری خوا غەیب زان نیە، نە پیاو چاكان (أولياء)، وەنە جنۆكەو شەیتانەكان، وەنە فاڵ گرەوەو شوێن هەڵگرەكان، …وە هەركەسێك ئیددیعای زانینی غەیبی تەواو (الغیب المطلق) بكات بۆ خۆی یا بۆ غەیری خۆی ئەوە شەریكی بۆ خوا بڕیار داوە لەسیفاتەكانیدا لەلایەنی زانینی غەیب.
وە شێخ صدیق خان -ڕەحمەتی خوای لێ‌ بێت- فەرمویەتی:(فمن اعتقد في نبيَّ، أو ولي أو جن أو ملك، أو إمامٍ أو شيخ أو شهيد أو منجم أو رمال أو جفّار ٍ، أو فاتح رمال أو برهمن، أو راهب أو جنية أو خبيث أن له مثل هذا العلم وهو يعلم الغيب، بعلمه ذلك، فهو مشرك بالله، وعقيدته من أبطل الباطلات وأكذب المكذوبات، وهو منكر لهذه الآية القرآنية وجاحد لها) (لە تەفسیری ئایەتی (59) ی أنعام.)
وە بەداخەوە زۆر كەسی نەفام ئیعتیقادیان بە ئیمام و شێخەكانیان وایە، كە غەیب دەزانن و ئاگاداری پەنهانن، و ە لە دوورەوە بە زیندویی و، لە ژێر گڵیش بە مردوویی هەر ئاگایان لە خەڵكی هەیە و گوێ‌ بیستیانن!! بۆیە هاواریان دەكەنێ‌ و داوای یارمەتیان لێ‌ دەكەن چونكە نەك تەنها گومان، بەڵكو ئیعتیقادی ئەوەیان پێیان هەیە كە ئاگادار و زانان بەو هاوارە دورە نهێـنیەیان!!.
وەئەم ئیعتیقادە شیركییەشیان لە كتێبەكانیاندا تۆمار كردوە بۆ نمونە دەڵێن:
*(الأئمة يعلمون من أمر المبدأ والمعاد ما حجبه الله عن كافة العباد)المجالس المؤيدية ص/441 هبة الله الشيرازي.
*(إنا نعلم المكنون والمخزون والمكتوم الذي لم يطلع عليه ملك مقرب ولا نبي مرسل غير محمد و ذريته) القاضي /(261/260).
*(جاء عن أولياء الله من الأخبار عما كان ويكون من العباد)(تأويل الدعائم)1/145 القاضي نعمان.
*(وينبغي على المريد أن يعتقد في شيخه أنـه يرى أحوالـه كلها كما يرى الأشياء في الزجاجة)(التيجانية)ص184
*و(الشعرانی) لە شێخەكەیەوە دەگێڕێتەوە كە گوایە دەیزانی چ شتێك لە (لوح المحفوظ) دا دەنوسرێت سەعات بە سەعات)!!(الطبقات الكبرى.).
وە هەروەها فاڵ گرتنەوەو شوێن هەڵگری (العرّاف والكاهن…) لەو موشریكانەن كە ئیدیعای زانینی غەیب دەكەن. پەنا بەخوا.
تێبینی/
چەند جۆرە زانینێك هەن كە بەهۆی پێشەكی و نیشانەو تەجروبەوە. دەزانرێن تا ئـەندازەیـەك، ئـەم جۆرە زانیاریە غەیب نیەو شیرك نیە.
وەك زانینی جنسی كۆرپە لەسكی دایكدا دوای چەند مانگێك یاخود ئیحتیمال دانانی باران بارین بە هۆی حاڵەتی هەورو كەش و هەوا.
=============================
(1)(تعطيل الجحد لاتعطيل التأويل) فتاوى العقيدة (ابن العثيمين)ص46
(2)(أعلام السنة المنشورة ص22) الحافظ الحكمي.
لة ساريز وةركيراوة.

423

(3 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

سم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
لابردنی مووی رومەت بۆ پیاو و بۆ ژن قەدەغە كراو و حەرامە چونكە ئەمەش بەشێكە لە (النمص) كەوا لەعنەتی لە سەر هاتووە لە فەرموودەی پێغەمبەردا ((لعن النامصات والمتنمصات)) [سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم: (2792)] .
شێخ (ابن العثيمين) ڕەحمەتی خوای لێبێت فەرموویەتی: (نتف الشيب إمَّا من اللحية أو شعر الوجه فإنه حرام لأن هذا من النمص، فإن النمص نتف شعر الوجه واللحية منه، وقد ثبت عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه لعن النامصة والمتنمصة) [فتاوى الشيخ ابن العثيمين الـمجلد الـحادي عشر] .
واتە: لابردنی مووی سپی لە ڕیش یان مووی ڕوومەت حەرامە چونكە ئەمەش بەشێكە لە (النمص)، چونكە (النمص) بریتى یە لە لابردنی مووی ڕوومەت و ڕیشیش بەشێكە لە مووی ڕوومەت، وە ئەوەش سەلمێنراوە لە پێغەمبەرەوە كەوا لەعنەتی كردووە لەوانەی كەوا مووی ڕوومەتیان لادەبەن و ئەوانەش كە بۆیان لادەبەن.
وە شێخ (الألبانـی)ش ڕەحمەتی خوای لێبێت فەرموویەتی:
(لعن رسول الله صلى الله عليه وسلم النامصة ـ وهي التي تنتف شعر حاجبيها أو غيرها بقصد التجميل ـ وعلل ذلك بأنه تغيير لـخلق الله تعالى، والذي يحلق لـحيته إنَّما يفعل ذلك للحسن - زعم - وهو في ذلك يغير خلقة الله تعالى فهو في حكم النامصة تـماما ولا فرق إلا في اللفظ) [تـمام الـمنَّة ص: (82)] .
واتە: پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم لەعنەتی كردووە لەو ئافرەتانەی كەوا مووی ڕوومەتیان لادەبەن ـ كە بریتىیە لەو ئافرەتەی كەوا مووی هەردوو برۆی یان جگە لە برۆشی لادەبات بە مەبەستی خۆ ڕازاندنەوە و خۆ جوان كردنەوە ـ وە هۆكاری ئەمەشی گەڕاندووەتەوە بۆ ئەوەی كەوا ئەمە گۆڕینی دروستكراوەكانی خوای گەورەیە، وە ئەو پیاوەی كەوا ڕیشی دەتاشێت بۆیە ئەمە دەكات بۆ ئەوەی جوان بێتەوە ـ بە بۆچوونی هەڵەی خۆی ـ ئەویش لەم كارەیدا دروسكراوی خوای گەورە دەگۆڕێت، وە ئەوەش دەچێتە ژێر حوكمی ئەو كەسەوە كەوا مووی ڕوومەتی لادەبات (النامصة‌) بە تەواوی و هیچ جیاوازىیەك نى یە لە نێوانیاندا ئیللا لە لەفزەكەدا نەبێت.
لة بةهةشت وةركيراوة.

424

(5 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

حوكمی مەسحكردن لەسەر خوف و گۆرەویدا چیە ؟ و بەڵگەی دروستی (مشروعیە) ی ئەم مەسحكردنە لە قورئان و سوننەتدا چیە ؟
وەڵام: دەستهێنان بەسەریاندا لە سوننەتی پێغەمبەری خوادا صلى الله عليه وسلم هاتووە و سەلمێنراوە، بۆیە دەستهێنان بەسەریاندا باشترە لە داكەندنیان بە بەراوردكردنی لە گەڵ پێ‌ شۆردندا، وە بەڵگەی ئەوەش فەرموودەكەی (المغیرة) ەی كوڕی (شعبة) ەیە رضي الله عنه كە لە پێغەمبەری خواوە صلى الله عليه وسلم دەیگێڕێتەوە كە: پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم دەست نوێژی گرت، (المغیرە) دەڵێت: دانەویمەوە بۆ ئەوەی خوفەكانی داكەنم پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم فەرمووی: وازیان لێ بێنە، چونكە من بەدەست نوێژەوە لە پێم كردوون، و دەستی بە سەریاندا هێنا (متفق عليه).
وە دروستی دەستهێنان بەسەر خوففدا لە قورئان و لە سوننەتی پێغەمبەری خوادا صلى الله عليه وسلم جێگیرە:
لـە قورئـاندا: لـە ئـەو ئایەتە پیرۆزەدا هاتووە كە خوای گەورە دەفەرمووێت: [ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ ] (سورة المائدة: 6)، چونكە لەم بەشەی ئایەتەكە كە ووشەی [أَرْجُلَكُمْ ] دوو خوێندنەوەی حەوتی هەیە لە پێغەمبەری خواوە صلى الله عليه وسلم یەكێكیان: [أَرْجُلَكُمْ ] ە بە (منصوب) ی كە (عطف) كراوەتە سەر ووشەی [  وُجُوهَكُمْ ] بەم پێیە پێكان دەشۆرین.
دووەمیشیان: [أَرْجُلَكُمْ ] بە (مجرور) ی كە (عطف) كراوەتە سەر ووشەی [ ِرُؤُوسِكُمْ ] بەم پێیە پێكان دەستیان بەسەردا دەهێنرێت.
وە ئەوەی ئاشكرایە (پێكان) بشۆرێت یان دەستی بەسەردا بهێنرێت هەردووكیان هـــەر سوننەتن، چونكە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ئەگەر پێكانی ڕووت ببایە (واتە هیچی لە پێ نەبووبێت) ئەوا دەیشۆردن، و ئەگەر داپۆشراوبایەن بە خوففەكان ئەو كاتە دەستی بەسەردا دەهێنان.
بەڵام بەڵگەی سوننەت لەسەر ئەوە ئەوەیە كە لەم بارەیەوە لەسوننەتدا بە شێوەیەكی (متواتر) هاتووە لە پێغەمبەری خواوە صلى الله عليه وسلم پێشەوا (أحمد) خوای لێ ڕازی بێت دەفـەرمووێت: هیچ شتێك لـــە دڵمـدا نیـە دەربــــارەی دەستهێنان (المسح) چونكە چل فەرموودەی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم و هاوەڵانی لەسەرە، وە ئەوەی لەم بارەیەوە باس دەكرێت هونراوەی ووتەی شاعیرە كە دەڵێت:
مـما تواتر: حديث من كذب     ومـن بنـى لله بيتا وأحتسب
وروؤيـة شفاعــة والحوض      ومسـح خفين وهـذى بعض
ئەمە بەڵگەی دەستهێنان بوو لەقورئان و لەسوننەتی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم.
[ ئایا حوكمەكانی مەسحكردن ئافرەتیش دەگرێتەوە وەكو پیاو ؟ وە ئایا هیچ جیاوازییەك هەیە لەمەدا لە نێوانیاندا ؟]
وەڵام: هیچ جیاوازییەك لەمەدا لەنێوان پیاوان و ئافرەتاندا نیە، وە پێویستە ئەم ڕێسایە (القاعدة) بزانێت كە ئەویش ئەمەیە: بنەما وایە كە هەر حوكمێك بۆ پیاوان بوو ئافرەتانیش دەگرێتەوە، وە هەر حوكمێكیش بۆ ئافرەتان بوو پیاوان دەگرێتەوە، مەگەر بەڵگەیەك هەبێت لەسەر جیاوازی حوكمەكانیان.
لة بةهةشت وةركيراوة.

425

(6 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

حياك الله بةراستى جوانة (يارب اهدينا الصراط المستقيم).

426

(26 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هونه‌ری)

سوباس باشت مةشغول كردين.

جزاك الله بةسود بوو بةراستى.

428

(26 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هونه‌ری)

قةلةم ئةلوانة واتة قةلةمى رةنكاو رةنك.

اللهم انى اعوذ بك من عذاب حهنم ومن عذاب القبر ومن فتنة محياه وممات ومن فتنة الشر المسيح الدجال.
ئةو دوعاية بخويينن باش هةموو تةحياةتكان لةنويز بةلكو خوا بةنامان بدات لةو عةزابة .ئةوة حةديسي بيغمبةرة صلى الله عليه وسلم.

430

(12 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

من دةست خؤشيت لئ دةكةم ديموكراسي لاى من يةعنى بئ سةروبةرى بةراستى بةلام جةنابت باسي راويزت كردووة بؤية باشتر وابوو ناونيشانى بابةتةكة بكؤرى ئةكةر نا شتى زؤر جوانى تيداية دووبارة دةستت خؤش.

وةلا من تةعليقم هةية بةلام زؤرى دةويت بةهةر حال قسةكانت سوود بةخشن.

432

(8 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

MARYAM نووسی:

جزاك الله‌ خیرا ، ده‌ستت خۆش بێت

بارك الله فيك ,سوباست دةكةم.

433

(12 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

منيش دةليم ئةكةر كيانى ليبوردةيي هةبيت هةموومان دلخؤشين و توشي دلة راوكئ نابين.

دةستت خؤش بيت

435

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

one نووسی:

ده‌ستت خۆش بێ کارێکی چاکت کردووه‌
خوایی گه‌وره‌ پداشتت بداته‌وه‌     
کاکه‌ سه‌رهه‌نیگیش سودی لێ بینوه‌ کاتێکی خۆشتان به‌سه‌ربردووه‌

سوباست دةكةم خواى كةورة ئاكاى لةتؤش بيت ,ئةرئ وةلا خؤش بوو بئ توو ناخؤش.

436

(8 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

LoSt-MaN نووسی:

[size=24]تـــه‌مــــه‌ن هـــێنده كــــه‌مـــه بــــه‌شـــى ئــــه‌وه ناكــــات به‌شـــتى بـــێ كـــه‌ڵكـــه‌وه تـــه‌واوى بكـــه‌يت...
باشـــتر وايـــه بگــــه‌ڕێى بـــەدواى ئـــەو كــــارانەى كـــه كــــەمترين كـــات و زۆر تـــرين بەرهـــەمـــيان هــــەيه...[/size]

لةكةلتم بؤ ئةو قسةية.

437

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

LoSt-MaN نووسی:

smile
sar lam babata darnakam

لؤ سةر دةر ناكةى برام بيخوينةوة بزانة ج هةية ئةكةر كيشةت هةبوو بيلئ تا بيت بليم.

438

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

Rausht Hawlery نووسی:

سلاو
ڕه‌خنه‌ گرتن و هه‌ڵه‌ چاکردن من به‌ پله‌ به‌رزی ده‌زانم
چونکه‌ هه‌موو که‌سێك له‌مانای ڕه‌خنه‌ و هه‌ڵه‌ گرتن نازانێت،کاك توحيد ئێمه‌ش حه‌زمان ده‌کرد به‌شداربين له‌و دانيشتنه‌
له‌وانيه‌ زۆربه‌مان هه‌ڵه‌مان هه‌بێت و هيچ که‌سێك نيه‌ بڵێت من بێ هه‌ڵه‌م...؟
ڕه‌خنه‌ گرتن له‌ شعره‌کانی سه‌رهه‌نگ موحسين ئه‌وه‌ په‌يوه‌ندی به‌نێوان خۆتانه‌وه‌ هه‌يه‌.
به‌ڵام ڕه‌خنه‌ گرتن له‌يانه‌ و چاکردنی پێويستی به‌ هاوکاری هه‌مووان هه‌يه‌ به‌ته‌نيا ناکرێت.!
ڕه‌خنه‌ گرتن له‌که‌سێك من وای بۆ ده‌چم کاتێك ڕه‌خنه‌ت لێ گرت به‌په‌يامی تايبه‌تی بێت و هه‌ستی ئه‌و که‌سه‌ بريندار نه‌که‌يت

به‌هه‌ر حاڵ وه‌کو ووتم حه‌زمان ده‌کرد به‌ژداربين کارێکی باشه‌ و تازه‌يه‌ ڕه‌خنه‌ گرتن به‌دانيشتن بێت ده‌ست خۆش بێت کاك توحيد.

كيلنةكةم كاك رةوشت رؤزةك كؤبوونةوةوى دابنين لةمالى كاك سةرهةنك برات لةخزمةتة ديم و بةتيرى قسة دةكةين بمبورن كة بة ئيوةم نةوت.

439

(8 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

قال العلامة ابن القيم: رحمه الله "وتبليغُ سُنَّته إلى الأمَّة أفضل من تبليغ السِّهام إلى نُحور العَدوّ لأن ذلك التبليغ يفعله كثير من الناس، وأن تبليغ السنة فلا تقوم به إلا ورثة الأنبياء وخلفاؤهم في أُمَمِهم، جعلنا الله تعالى منهم بمنِّه و كرمه" جلاء الأفهام (ص 491) واتە: ڕاگەیاندنی سوننەتی پەیامبەر صلی الله علیه وسلم بە خەڵكی باشترە لە گەیاندنی تیر بە گەردنی دوژمنان، چونكە ئەمەیان زۆر كەس ئەنجامی ئەدات، بەڵام گەیاندنی سوننەت تەنها میراتگران و جێنیشینانی پێغەمبەران لە نێو ئوممەتەكانیاندا پێی هەڵدەستن، خوای گەورە بە بەخشندەیی خۆی لەوانەمان بگێڕێت.
لة بةهةشت وةركيراوة.

440

(3 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

one نووسی:

وابزانم چه‌نده‌ها جار وتم هیچ ئه‌سل و ئه‌ساسی نیه‌

حياك الله وةلا برا منيش ئةو بؤجوونةى جةنابتم هةية بةلام دةمويست كابرا دةليلى بينئ ئينجا ئةو قسةية بكةم بةلام الحمدالله جةنابت زووتر كةشفت بارك الله فيك.

441

(10 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئه‌لبومی وێنه‌كان)

وةلا برام وةية من كؤرةك بةكار دةهينم بةلام بةشم ناكات كارت نازانم جي بكةم هةردةلئ بئ..........؟

442

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

SarhangMuhsin نووسی:

ده‌رگا بۆ هه‌مووان كرایه‌وه‌یه‌، خۆشحاڵیش ده‌بین، ماڵی خۆتانه‌.
سه‌باره‌ت به‌هاتی "توحید"ــیش به‌ڕاستی وه‌ك هه‌موو جاره‌كان كاتێكی خۆشمان به‌سه‌ر برد.
پێشم خۆش بوو ئه‌م بابه‌ته‌ی ته‌وحید بوویه‌ هۆكار كه‌ بزانمه‌وه‌ هه‌یه‌ ده‌یه‌وێت قسه‌ بكا هه‌روه‌ك سه‌وسه‌ن خان و كاك شه‌ره‌فخانیش ئاماژه‌یان پێكردووه‌، سوپاسیش بۆ ئێوه‌ به‌ڕێزان كاك زانیار و شه‌یدا.

بةراستى خؤشحال بووم دةتوانم بليم يةك لةو دانيشتنانةى كة من شانازيان بيوة دةكةم لة زيانمدا ئةو دانيشتنة بوو بةراستى بةخزمةت بوون بةرامبةرم (بةلام جارةكى تر بة بةرداخ نيسكافةى بيننhmm:/:/) وة جكة لةكاتة خؤشةكانيش وةك جاران هةندئ شتى نويم بينى بةراستى جيكاى سةرسورمان بوو كة من دلم بئ خؤش بوو هيوادارم خواى كةورة رةحمان بئ بكات و رةحمةتيش بخاتة بةينى كاك سةرهةنك و خيزانةكةى بةراستى ماشاءالله نموونةى هاوسةرى جاكن خواى كةورة ئيستقامايان بدات .امين

443

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

شه‌ یدا نووسی:

[size=24]ده‌ سته‌كانت خۆش به‌ڵام ده‌بوایه‌ هه‌ڵه‌كان دیاربكه‌ی بۆئه‌وه‌ی ئێمه‌ش پشتگیریمان بكردبای[/size]

بيويستى بةوتن نةدةكرد جونكة من بة شتى شةخصيم زانى بةلام كاريكةرى لةسةر هةموان هةبوو بؤية باسم نةكرد وة دلنياشم جةنابت بشتيكريت دةكردم دةستت خؤش بيت.

444

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

شه‌ره‌فخان نووسی:

ده‌سته‌كانت خۆش كاكه‌ توحید به‌ هیوای به‌ره‌و پێشچونی یانه‌

بۆ به‌ منیشت نه‌وت ئه‌هاتم بۆ لای كاك سه‌رهه‌نگ ، مه‌سه‌له‌یه‌كی كوردی هه‌یه‌ ده‌ڵێ (یه‌ك دوو به‌ڕه‌ی بێخه‌ مزگه‌وت )
منیش یه‌ك دوو قسه‌ی خێرم له‌و بابه‌ته‌ ئه‌كرد .
به‌هه‌رحاڵ به‌ هیوای سه‌ركه‌وتن بۆ یانه‌كه‌مان ان شاءالله .

وةلا برام يةك لة نيشانةكانى ئةهلى سوننة ئةوة ئةكةر ويستت ئامؤزكارى يةكيك بكةى دةبئ بةتةنيا لةكةل كةسةكة باسي بكةى(ببورة كاك سةرهةنك بؤ وشةى ئامؤزكارى)وة برام مالى كاك سةرهةنكيش دةركاي والاية برؤ و جيت هةية باسي بكة بةلكو ئةو شتانةى تؤ باسي دةكةى لة هي من باشترة يان بيجةوانةى منة. ان شاءالله يانةكةشمان دوور دةبيت لة هةلة و شتى خراب.

445

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

SAWSAN نووسی:

ئیشێکی باشت کردوه‌ کاکه‌ توحید پێویستی به‌و سه‌ردانه‌ی به‌رێزت ده‌کرد
منیش له‌م ماوه‌ی ئه‌خیری گله‌یم هه‌بو له‌ بابه‌ته‌کانو شیعر و په‌یامه‌ کانی زۆر جاریش ئاگادارم ده‌کرده‌وه‌
پێم خۆش بوو چاکسازی بکات له‌ بیرو بوچونه‌کانی.....
بێگومانم ئه‌م سه‌ردانه‌ی به‌رێزیشت سودی ده‌بیت ئه‌گه‌رچی ئیستا بۆچونه‌کانی به‌ حه‌زه‌ره‌وه‌ ده‌خاته‌ روو...
هیوای به‌سه‌ربردنی کاتێکی خۆشتان بۆ ده‌خوازم هه‌ر شاد بن

خةمت نةبى بابةتم نةهيشتةوة لةبارةى يانة بؤ باس كردن ,بةلام ئةوةى من بؤي جوو بووم بؤية تؤش ان شاءالله لة طةرةفى مني كةواتة حيساب بكة خؤت لةوئ بووى.

446

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

Aso Yassin نووسی:

نازانم مه‌ستت له‌ چاكسازی چیه‌ ؟ چ گه‌نده‌ڵه‌یه‌ك له‌ ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ران ده‌بینی ؟
ئه‌گه‌ر هه‌ر كێشه‌یه‌ك ده‌بینی فه‌رموو تۆ به‌ڕێوه‌ی ببه‌ ؟

نازانم بڵێم چی .. ئه‌م هه‌موو ماندووبونه‌ كه‌چی تاوانباریش ده‌بین .
برام والله من حه‌ز ده‌كه‌م ئێوه‌ به‌ڕێوه‌ی ببه‌ن سوپاسیشتان ده‌كه‌م .

برام من هةندئ كةندةليم دةبينى خؤ بةهةلةى تؤى نازانم بةلام من بةئةركم زانى بجم بؤ جاك كردنى, وةهةندئ كةندةلى هةبوو هي ئةوة نةبوو كة بوترئ لة يانة لةبةر كةسايةتى بةرزى كاك سةرهةنك جونكة هةموو جؤرة كةسيك هةية لةيانة ,دواى بؤ بةريوةبةريةتيش هةر لة جةنابت ديت جونكة ئةو زانيارييةى جةنابت لة بوارى كؤمبيوتةر هةيةتى من بة جارةكى جةنابتم نية  دواى برا هةر لةخؤت ديت بةريوة بةريةتى,برام بؤ ماندوو بوونةكةش من دةست خؤشيت لئ دةكةم بةراستى جيكاى دةستى جةنابت ديارة وة داواى ليبوردن دةكةم كة ئةكةر هةلة دةبينى لة بابةتةكةم.

447

(23 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

دواى ئةوةى جةندين هةلة و شتى سةيرم بينى لة يانة , بؤية بريارم دا بجمة لاى كاك سةرهةنك ئيستاش وا لةمالى ئةوم بؤمةبةستى بابةتة سةيرةكان و هةندئ بشبينى بؤ يانة . جكة لةوةش هةندي برسيارم لةبارةى جةند شيعريكى هةبوو . هيودارم بجيتة قالبى جئ بةجئ كردنةوة.

ئيوةش دةتوانن بةزدارى بكةن

448

(3 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

برام ببورة دةتوانى سةرجاوةكةى بنووسي؟ دةمةوئ بزانم صةحيحة يان نا جونكة تا ئيستا شتى وام نةزانيوة؟

وةلا برام شتةكى خرابة هيوادارم نةمينئ.

450

(9 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

بةراستى سةربةرشتيار هةر لةخؤت ديت بةريز ياس.

451

(9 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

وةلا من نازانم ئةو شتانة بكةم . ريكايةكى ئاسان نية؟

بيرؤزة هيوادارم بةدلتان بيت.

بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدالله والصلاة والسلام على رسول الله صلى الله تعالى عليه وسلم
ئةكةر ئةمرؤ سةيرى كؤمةلكاى ئيمة بكةين دةتوانم بليم %98ى ئةم كؤمةلكاية ئةم دوو وشةية بةكار دةهينن بةلام بابين ئةم دووشةي لةتةرازووى قورئان و سوونةت بدةين بزانين كيشيان جؤنة:-
1- ئةم دوو  وشةية لةسةردةمى بيغةمبةرمان صلى الله عليه وسلم بةكار نةهاتووة ئةكةر جي زانستى زمانةوانى لة لوتكةدا بووة باشان صةحابةو تابعين و تابعى تابعين بةكاريان نةهيناوة كة بيغةمبةر صلى الله عليه وسلم تةزكيةى ئةوسئ قةرنةى كرددوة.
2-وشةيةكة لةكاتى ناشوكرى و رةخنة لةزةمانة دا بةكارديت ئةمةش دةجيتة بابى نا شوكرى و رةخنة لة خواى كةورة هةر لةم بابةشةوة دةجينة ئةو بابةى كة فةرموودةكةى بيغةمبةرمان صلى الله عليه وسلم دةمان دةكريتةوة كة جوين بةزةمانة نةدةين جونكة زةمانة خواى كةورة دروستى كردووة جوين دان و رةخنة بةم دوو وشية رةخنةية بةرامبةر خواى كةورة ئةمةش توشي كوناهى كةورةمان دةكات بةنا بةخوا.
3-بيغةمبةر صلى الله عليه وسلم دةفةرمووئ ئةكةر كةسيك بلئ بريا ئةو هام كردبا ئةكةر وةها بووبا ئةوا دةركاى شةيطانى لئ ئةبيتةوة ئةمةش خؤي لةخؤي دا هاتنى شةطانة بؤ لاى ئةو كةسة بؤ كومرا كردنى بةنا بةخوا.
4-وشةيةكة زياتر فالجى و قاوةكرةكان بةكارى دةهينن يان ئةو كةسانةى كة ئةمرؤ لة صناعةكان دةسورينةوة من خؤم بينيومن دةلين وةرة بةختت بؤ بكرمةوة يان وةرة بزانم مستةقبةلت جية ئةوةش بةنا بةخوا كوفرة جونكة تةنها خواى كةورة مستةقبةل دةزانئ.
وة هيوادارم ئةو بابةتة ببيتةهؤى تةرك كردنى ئةم دوو  وشةية جونكة بةراستى هؤكارى خرابي هةية وة باشتر واية وشةى قسمةت يان قةزاو قةدةر بةكار بئت.
                                                 وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى اله وصحبه وسلم

دةلئ ي بةدلتان نةبووة.كورة بياوةكان ئةوة مافى خؤتانة بزانن جيمان هةية لةئيسلام.؟

455

(4 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

اعز الله اليك هيوادارم خواى كةورة ئيستقامةمان بدات مريةم خان.

خودا جه‌زای خێرت بداته‌وه‌ ..ده‌ست خۆش

بارك الله فيك بةهيواى سود مةنديتان.

457

(25 وه‌ڵام, نووسراو له‌ بابه‌ته‌ تێكچووه‌كان!!)

ئه‌وه‌ی له‌ په‌یامه‌که‌ی به‌ێزت به‌ دیم کرد بابه‌ته‌که‌ت به‌ گشتی به‌ دڵ بوو
ئه‌وه‌ش جێگای خۆشحاڵیمه‌  ....
زۆر سوپاست ده‌که‌م براکه‌م ئاسوده‌ بیت

سةباست دةكةم بةراستى ئةكةر حةق هات دةبي وةرى بكرين بةلام باشتر واية وتةى زاناياى ئيسلام بهينين نةك شيعر يان نوسينى هةنديك لة نوسةران كة بةئيسلام رازى نين مةبةستم ئةوة نية كة جةنابت وات كردووة بةلام زؤرن ئةو نوسراوانة دةهينن.

slaw  brakam
gar  rachawe am nusenanae sarhang bkae  kawata  aw  2  sala  yare ba  xwenare xoe krdowa
chonka  kasanek habun zor 7aziyan bam basha  akrd  balam pem waya  gar awan biyan zaniba  sarhang bo yare krdn u kat ba  sar brdn  anuse  she3rakanishe  durn la  7ast hech kat nayan daxwend  u dast xoshiyan nadanusee

kawata am basha  hech  7asteke  teya  nabuwa  jga  la mando krdne  kasanek ka  chawarwane  bashe  dahatoyan  akrd ba paroshawaa
من واى نابينم سةرهةنك يارى بة كةس بكات وة يارى كردنيش بةشعر نووسين خؤي ئةصلى وةهاية كة شيعر ياريية وةك و ئةم شيعرانةى كاك سةرهةنك و ئةمثالى ئةو لةرووى كةسيكةوة دةى نووسن واتا كةسيك سةرجاوةى شيعرةكةيانة بؤ ئةوى دةنووسن بةلام 2سال كاك سةرهةنك ئةو شعرانة دةنوسئ لةسةر زى زى ناويك بةراستى سينارؤيةكى جوانة بةلام من (بيرى خؤم)بةراستم دةزانى؟.

- بۆ ئه‌وه‌ی باشتر تێبگه‌ی، زۆرتر بابه‌ته‌كه‌ بخوێنه‌وه‌. به‌هه‌رحاڵ پێم خۆشه‌ وه‌ك پیشه‌ی هه‌میشه‌یی خۆت هه‌ڵوه‌سته‌ له‌سه‌ر شته‌كان ده‌كه‌ی، به‌ڵام پێم باشه‌ له‌و مه‌سه‌له‌یه‌ ڕه‌حمه‌تیان بۆ بنێری و به‌س.


وةلا براكةم تا نةت بينم تئ ي ناكةم بةهةر حال خواى كةورة رةحميان بئ بكات و ثةباتيان بدات و بةبةهةشتيان شاد بكات.

460

(9 وه‌ڵام, نووسراو له‌ نامە)

من دةمةوئ بةبئ يوتوب داي بنيم مةبةستم ئةوةية ئةو فيديؤيانةى كة خؤم هةمة داي بنيم.

هه‌ندێك له‌ مافه‌كانی ئافره‌ت له‌سه‌ر پیاو
1-        ده‌بێ پیاوه‌كه‌ی خۆیبۆجوان بكات هه‌روه‌ك چۆن ئافره‌ت خۆیبۆپیاوه‌كه‌یجوان ده‌كات  ابن عباس رضي الله عنه  ده‌فه‌رموێت  (إني لاتزين لأمرأتي كما تتزين لي) الوجيز353  واته‌: من خۆم بۆخێزانه‌كه‌م جوان ده‌كه‌م و(گرنگیبه‌ جل وبه‌رگه‌كانم ده‌ده‌م ) هه‌روه‌ك چۆن ئه‌و خۆیبۆمن جوان ده‌كات.
2-        ئه‌گه‌ر ئافره‌ته‌كه‌ هه‌ڵه‌یه‌كى كرد ده‌بێت پیاوه‌كه‌یدان به‌خۆىدا بگرێت پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێ  (لا يَفْرِك مؤمنٌ مؤمنةً؛ إن كره منها خُلقاً رضي منها آخر) مسلم 3633-3634  واته‌: باهیچ پیاوێكى باوه‌ردار له‌سه‌ر هه‌ڵه‌یه‌كى خێزانه‌كه‌ینه‌زانێت و لێیتوره‌ نه‌بێت چونكه‌ ئه‌گه‌ر خوره‌وشتێكى ناشرینى هه‌بێت ئه‌وا چه‌ندان خوره‌وشتى جوانى هه‌یه‌.
3-        نابێت پیاوه‌كه‌یله‌ دواوه‌ (جماع)یله‌گه‌ڵبكات  چه‌نكه‌ ئه‌وه‌ له‌ تاوانه‌ گه‌وره‌كانه‌و ئه‌و كه‌سه‌یوابكات به‌ر نه‌فره‌ت (له‌عنه‌ت)یخواى گه‌وره‌ ده‌كه‌وێت پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  ده‌فه‌رومێ  ( ملعون من اتى أمرظاة في دبرها) سنن ابي داود للألباني2162 وقال حسن واداب الزفاف لا101-106  واته‌: ته‌فره‌ت لێكراوه‌ ئه‌و كه‌سه‌یكه‌ له‌دواوه‌ ده‌چێته‌ لایخێزانه‌كه‌یواته‌ له‌ دواوه‌ (جماع)یله‌گه‌ڵبكات .
4-        نابێت له‌ ماوه‌یبێنوێژیواته‌ سوریمانگانه‌ (جماع)یله‌گه‌ڵبكات چونكه‌ ئه‌وه‌ ئازاره‌ بۆیخوایگه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت  (وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ ۖقُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي) البقرة222  واته‌: پێیان بڵێكه‌ (جماع) له‌گه‌ڵخێزانه‌كانیان نه‌كه‌ن له‌كاتیبێنوێژیدا چونكه‌ ئه‌وه‌ ئازاریان ده‌دات. بروانه‌ اداب الزفاف لا119-122.
5-        وه‌ ده‌بێت بیپارێزێت له‌ هه‌ر شتێك كه‌ شه‌ره‌ف و ناموسیله‌كه‌دار بكات بۆنمونه‌ ده‌بێت رێگریلێبكات له‌وه‌ی
1-        جلیناشه‌رعیله‌به‌ر بكات
2-        تێكه‌ڵیله‌گه‌ڵپیاواندا بكات
3-        له‌فه‌رمانه‌كانى خواو پێغه‌مبه‌ر ێلى الله علیه وسلم ده‌ربچێت
4-        ته‌وقه‌ له‌گه‌ڵپیاواندا بكات
5-        سه‌یرى فیلم و ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌لایت بكات
6-        گوێله‌گۆرانى و سروده‌ به‌ناو ئیسلامیه‌كان بگرێت
7-        وێنه‌ بگرێت وه‌ له‌وه‌ش خراپتر بیداته‌ كه‌س و كاره‌كه‌یو ناسیاوه‌كانى چونكه‌ پیاو به‌رپرسیاره‌ له‌هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك كه‌ خێزانى و منداڵه‌كانى ده‌یكه‌ن پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم دةفةرمويَ  (والرجل راع في اهليه وهو مسئول عن رعيته) البخاري 893-مسلم 4701  واته‌: پیاو شوان و لێپرسراوه‌ به‌رامبه‌ر خاوو خێزانه‌كه‌یوه‌ پرسیاریشوانێتیه‌كه‌ی(به‌رپرسیارێتیه‌كه‌ى) لێده‌كرێت .
6-        ده‌بێت پیاوه‌كه‌یفێریدینه‌كه‌یبكات بۆئه‌وه‌یتێبگات وه‌ بزانێت شته‌ حه‌رامكاراوه‌كان و حه‌ڵال كراوه‌كان چیه‌ تابتوانێت خۆیبپارێزێت له‌و شتانه‌یكه‌ده‌بنه‌ مایه‌یچونه‌ ناو دۆزه‌خ خوایگه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ  ( يا أيها الذين امنوا قوا انفسكم واهليكم ناراً) التحريم6  واته‌: ئه‌یكۆمه‌ڵیبرواداران خۆتان و خاو خێزانه‌كانتان بپارێزن له‌ئاگریدۆزه‌خ
7-        نابێت پیاوه‌كه‌یباسیكه‌م و كوریه‌كانى خێزانه‌كه‌یلایكه‌س بكات به‌تایبه‌تیسه‌رجێییكردن(جماع) بكات هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  فه‌رمویه‌تی  (عن أسماء بنت يزيد أنها كانت عند رسول الله صلى الله عليه وسلم والرجال و النساء قعود عنده فقال لعل رجلاً يقول ما يفعله بأهله ولعل امرأة تخبر بما فعلت مع زوجها  " فأرم القوم فقلت : إى والله يا رسول الله إنهن ليقلن وإنهم ليفعلون قال : " فلا تفعلوا فإنما ذلك مثل الشيطان لقى شيطانة فى طريق فغشيها و الناس ينظرون)قال الالباني صحيح اداب الزفاف 142-144  واته‌:  ئه‌سمائیكچییه‌زید ده‌فه‌رموێپێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  فه‌رمویله‌وانه‌ هه‌ندێك له‌ پیاوان ئه‌وه‌ باس بكه‌ن كه‌ له‌كاتیسه‌رجێییكردن له‌كه‌ڵخێزانه‌كانیاندا وه‌هه‌ندێك له‌ ئافره‌تانیش ئه‌وه‌ باس بكه‌ن خه‌ڵكى بێده‌نگ بون منیش وتم به‌ڵێئه‌یپێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  سوێند به‌خوا له‌ئافره‌تان و له‌پیاوانیش هه‌یانه‌ ئه‌وه‌ باس ده‌كه‌ن پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  فه‌رمویوامه‌كه‌ن ئه‌و شته‌ باس نه‌كه‌ن چونكه‌ وه‌كو ئه‌وه‌ وایه‌ شه‌یتانێكیپیاو شه‌یتانێكیئافره‌ت ببینێت له‌رێگادا له‌پێش چاویخه‌ڵكی(جماع)یله‌گه‌ڵبكات .
8-        ده‌بێت رێگه‌یبدات كه‌له‌ماڵده‌ربچێت ته‌نها بۆپێویستیوه‌كو ئه‌وه‌یبچێته‌ نوێژی(جماعه‌) به‌كۆمه‌ڵو یان سه‌ردانى كه‌س و كاره‌كه‌یبكات یان دراوسێكانیبه‌ڵام به‌ مه‌رج رێگه‌یده‌دات ئه‌ویش كه‌ عه‌با (جلباب) بپۆشێت و وه‌ بۆن له‌خۆینه‌دات، نه‌ك بۆپیاسه‌ كردن و سه‌فه‌ر كردن و چون بۆسه‌یرانگاكان و بنكه‌ حیزبیه‌كان.

9-        ده‌بێت پیاوه‌كه‌یگرنگى به‌ ماڵو منداڵ‌كانى بدات وه‌ له‌دواینوێژیعیشا نه‌چێت بۆشوێنه‌ گشتیه‌كان و بازارو خۆسه‌رقاڵكردن به‌ ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌لایت و ئینته‌رنێت چونكه‌ خێزانه‌كه‌یمافیبه‌سه‌ر پیاوه‌كه‌یه‌وه‌ هه‌یه‌ پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  ده‌فه‌رموێ  (إن لزوجك عليك حقنا) البخاري1974-1975 مسلم2722-2723- 2726 واته‌: خێزانه‌كه‌ت مافیبه‌سه‌رته‌وه‌ هه‌یه‌.

10-      ئه‌گه‌ر پیاوه‌كه‌ له‌ ژنێك زیاتریهه‌بو ده‌بێت دادپه‌روه‌ر بێت له‌نێوانیاندا له‌ خواردن و خواردنه‌وه‌و جل و به‌رگ و مانه‌وه‌ له‌ماڵبه‌شه‌و نابێت جیاوازیان له‌نێواندا بكات پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  فه‌رمویه‌تی  (قَالَ:  "مَنْ كَانَتْ لَهُ امْرَأَتَانِ فَمَالَ إِلَى إِحْدَاهُمَا جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَشِقُّهُ مَائِلٌ) ابن ماجه1969- النسائي3942- سنن ابي داود للالباني2133 سلسلة صحيحة2077 قال الامام الالباني صحيح  واته‌: هه‌ر پیاوێك دوو خێزانى هه‌بو وه‌جیاوازیله‌نێوانیاندا بكات ئه‌وا له‌ رۆژیدواییدا دێت بۆحیساب لایه‌كه‌یتریپێوه‌ نیه‌.

11-      ده‌بێت پیاوه‌كه‌یخوره‌وشتیله‌گه‌ڵخێزانه‌كه‌یجوان بێت خوایگه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت  (وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ) النساء  19 واته‌: هه‌ڵسو كه‌وتتان جوان بكه‌ن له‌گه‌ڵخێزانه‌كانتاندا به‌ نه‌رمو نیانى ئامۆژگاریان بكه‌ن، جوێنیپێمه‌ده‌و به‌ناویناشرین بانگیمه‌كه‌، یارمه‌تى بده‌ له‌كاتى پێویست....هتد وه‌ پێغه‌مبه‌ر  صلى الله عليه وسلم  فه‌رمویه‌تى  (أكمل مؤمنين إمانا احسنهم خلقا وخياركم خياركم لنسائكم)سنن الترمذي للالباني1162 سلسلة صحيحة 284-285-286 قال الالباني حسن صحيح  واته‌: باشترین و ته‌واوترین باوه‌ردار ئه‌و كه‌سانه‌ن كه‌ خوره‌وشتیان جوانه‌ باشترینیشیان ئه‌وانه‌ن كه‌ باشن له‌گه‌ڵخێزانه‌كانیان.

ئه‌وانه‌ به‌كورتیچه‌ند مافێكن دواتر باسیمافه‌كانیپیاوان له‌سه‌ر ئافره‌تان ده‌كه‌یت  ان شاءالله
والحمد لله رب العالمين
لة ساريز وةركيراوة.

ده‌بێ بزانین كه‌ مافی پیاو به‌سه‌ر خێزانه‌كه‌یه‌وه‌ زۆر گه‌وره‌یه‌ به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێت  (حَقُّ الزَّوْجِ عَلَى زَوْجَتِهِ أَنْ لَوْ كَانَتْ لَهُ قُرْحَةٌ فَلَحِسَتْهَا مَا أَدَّتْ حَقَّهُ) مستدرك حاكم2767-2768-7324 صحيح الجامع3148 صحيح الترغيب 1934-1935 قال الامام الالباني حسن صحيح
واته‌: مافیپیاو به‌سه‌ر خێزانه‌كه‌یه‌وه‌ -ئه‌وه‌نده‌ گه‌وره‌یه‌- ئه‌گه‌ر پیاوه‌كه‌ برینێكى له‌لاشه‌ بو خێزانه‌كه‌یبه‌ زوبانیبۆیپاك ده‌كرده‌وه‌ ئینجا هه‌ر مافیپیاوه‌كه‌ینه‌داوه‌ به‌ته‌واوه‌تی، فه‌رموده‌یتر زۆرن له‌و باره‌یه‌وه‌ به‌ڵام نامه‌وێباسه‌كه‌ درێژ بكه‌مه‌وه‌ بۆیه‌ به‌ كورتیچه‌ند خاڵێك باس ده‌كه‌ین له‌مافه‌كانى پیاو به‌سه‌ر خێزانیه‌وه‌:
1-        ده‌بێت ئافره‌ت خۆیب ه‌پاك رابگرێت و رێزى پیاوه‌كه‌یبگرێت شتێك نه‌كات كه‌له‌ ناو كۆمه‌ڵگه‌ پیاوه‌كه‌یعه‌یبدار بكات وه‌داوێنى خۆیپاك رابگرێت و ماڵه‌كه‌ی  به‌رێوه‌ ببات وبه‌جوانى منداڵه‌كانى په‌روه‌رده‌ بكات منداڵه‌كانى په‌روه‌ده‌ بكات چونكه‌ ئه‌مه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ریهه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێ  (والمراة راعية في بيت زوجها وهي مسؤلة عن رعيتها) متفق عليه البخاري893 – 4701 مسلم4701  واته‌: ئافره‌ت شوان ه‌له‌كاڵى پیاوه‌كه‌یوه‌ به‌رپرسیاره‌ له‌ شوانه‌تیه‌كه‌ی.
2-        ده‌بێت ئافره‌ت خۆیبۆپیاوه‌كه‌یجوان بكات به‌شێوه‌یه‌كى رێگه‌پێدراو –نه‌وه‌ك مویده‌م و چاوى هه‌ڵبگرێت و برۆیه‌كانى باریك بكاته‌وه‌و بڵێمن خۆم بۆمێرده‌كه‌م جوان ده‌كه‌م- ئه‌مه‌ كارێكه‌ دروست نیه‌و ده‌بێت ئافره‌ت خۆیلێبه‌دور بگرێت.
3-        نابێت ئافره‌ت له‌ماڵده‌ربچێت به‌بێره‌زامه‌ندى هاوسه‌ره‌كه‌یخوایگه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ  (وقرن في بيوتكن) الاحزاب33  واته‌: واته‌ ئافره‌ته‌كان له‌ماڵه‌كانتان بمێننه‌وه‌و ده‌رمه‌چون.
4-        نابێت ئافره‌ته‌كه‌ كه‌سانێك بێنێته‌ ماڵه‌وه‌ كه‌ هاوسه‌ره‌كه‌یپێیناخۆشه‌ هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێت  ( يأذن في بيوتكم لمب تكرهون)  به‌شێكه‌ له‌فه‌رموده‌یژماره‌ 1     واته‌: نابێت ئافره‌ت كه‌سانێك بێنێته‌ ماڵه‌كه‌یكه‌هاوسه‌ره‌كه‌یپێى ناخۆشه‌.
5-        ده‌بێت ئافره‌ت ماڵو پاره‌یپیاوه‌كه‌ى به‌فیرۆنه‌دات و وه‌تاوه‌كو بۆینیه‌ خێرو چاكه‌شیپێوه‌ بكات به‌بێره‌زامه‌ندیهاوسه‌ره‌كه‌ی، هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم دةفةرمويَت  (ولاتنفق امرأة شيئاَ من بيت زوجها إلا باذن زوجها) سنن ابن ماجه للالباني2295 سنن الترمذي للالباني 670 قال الالباني صحيح  واته‌: نابێت ئافره‌ت هیچ شتێك له‌ماڵیهاوسه‌ره‌كه‌یببه‌خشێت مه‌گه‌ر به‌ره‌زامه‌ندیهاوسه‌ره‌كه‌ی.
6-        نابێت ئافره‌ت رۆژویسوننه‌ت بگرێت له‌كاتێكدا هاوسه‌ره‌كه‌یله‌لایه‌و سه‌فه‌رینه‌كردوه‌، مه‌گه‌ر به‌ره‌زامه‌ندى هاوسه‌ره‌كه‌یبێت هه‌روه‌ك  ثيَغةمبةر صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێت  ( لا يحل لمرأة ان تصوم وزوجها شاهد إلا بإذنه) البخاري5192 مسلم 2367 واتة: دروست نية ئافرةت رؤذوي سوننةت بطريَت لةكاتيَكدا هاوسةرةكةي لةلايةو سةفةري نةكردوة، مةطةر بةرةزامةندى هاوسةرةكةي بيَت بروانة  اداب الزفاف 282 .
7-        ده‌بێت ئافره‌ت به‌ژیان و گوزه‌رانیهاوسه‌ره‌كه‌یرازیبێت واته‌: ئه‌گه‌ر هه‌ژار بو یان نه‌خۆش بو یان هه‌ر كه‌م و كوریه‌كیتریهه‌بو، وه‌نابێت ئافره‌ت داواكاریزۆریهه‌بێت كه‌له‌ توانایپیاوه‌كه‌یدا نه‌بێت وه‌یان سه‌یریماڵیباوك و خوشك و براكان و دراوسێكانى بكات .
8-        ده‌بێمنداڵه‌كانى به‌جوانى په‌روه‌رده‌ بكات و فێریئایینیپیرۆزیئیسلامیان بكات و وه‌ نابێـ له‌ پێش هاوسه‌ره‌كه‌یله‌منداڵه‌انى توره‌ بێت یان دوعایان لێبكات و جنێویان پێبدات چونكه‌ ئه‌وه‌ ئازاریهاوسه‌ره‌كه‌یده‌دات.
9-        ده‌بێت به‌چاكى هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵكه‌س و كاریپیاوه‌كه‌یبكات وه‌رێزیان لێبگرێت، وه‌ به‌هیچ شێ,ه‌یه‌ك به‌خراپه‌ باسیان نه‌كات لایكه‌س.
10-      هه‌ركاتێك پیاوه‌كه‌یداوایسه‌رجێییلێكرد ده‌بێت بجێت به‌ ده‌م داواكاریه‌كه‌یه‌وه‌ هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێت  ( إذا دعا الرجل زوجته لحاجته فلتاته وان كانت على التنور) سنن الترمذي 1160 – سلسلة صحيحة1202 – آداب الزفافص283-284  واته‌: ئه‌گه‌ر پیاو داوایسه‌رجێییله‌ئافره‌ته‌كه‌یكرد بابچێت به‌ده‌م داواكه‌یه‌وه‌ وه‌ئه‌گه‌رچیخه‌ریكینان كردن و هه‌ویر كردنیش بێت .
11-      ده‌بێت نهێنیه‌كانى هاوسه‌ره‌كه‌یبپارێزێ–بروانه‌ ژماره‌7 له‌ مافه‌كانى ئافره‌ت به‌سه‌ر پیاو له‌وێدا به‌درێژیباسمان كردوه‌.
12-      نابێت داوایگلاق بكات به‌بێهیچ هۆكارێك پێغه‌مبه‌ر  صلى الله علية وسلم  ده‌فه‌رموێت  (أيما امراة زوجها الطلاق من غير بأس فحرام عليها رائحة الجنة) صحيح سنن ابي داود (مطول) 1928 سنن ابي داود للالباني2226 ابن ماجه2055 إرواء الغليل 2035 مشكاة المصابيح 3279  واته‌: هه‌ر ئافره‌تێك داوایگلاق و جیا بونه‌وه‌ بكات له‌ هاوسه‌ره‌كه‌یبه‌بێهیچ هۆكارێك ئه‌وه‌ حه‌رامه‌ كه‌ بۆنیبه‌هه‌شتیش بكات.
بروانه‌  آداب الزفاف والوجيز
ئه‌مانه‌ به‌كورتیهه‌ندێك بون له‌مافه‌كانیپیاو به‌سةر ئافره‌ته‌وه‌.
والحمدلله ربالعالمين
لة ساريز وةركيراوة.