خوای گهوره تهمنی مندالهکهت بۆ درێژ بکات ئامین زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت
تۆ له ژوورهوه نیت. تكایه بچۆژوورهوه یان خۆت تۆمار بكه.
یانەی سەرهەنگ موحسین » پهیامهكانی حسێن خۆشناو
خوای گهوره تهمنی مندالهکهت بۆ درێژ بکات ئامین زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهتان دهستی ئێوهش خۆش بێت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
[center]ئەوەی لەم وێنانەی خوارەوەدا دەبینرێن بەشێکن لە پێداویستی یان زۆربەمان بەکارمان ھێناوە یان بەرچاومان کەوتووە، ئەوەی لێرەدا گرنگە دروستکردنی ئەو پێداویستی و کەلوپەلانەیە لە کێک، کە جێگەی سەرنج و سەرسوڕمانەو وردەکاریەکی زۆری تێدا بەکارھاتووە.
kurdsat
[/center]
[center]فێستیڤاڵی ساڵانەی سەھۆڵ و بەفر ساڵی ١٩٦٣لە شارێکی باکووری چین دەستیپێکرد، بەڵام بەھۆی شۆڕشی رۆشنگەریيەوە ئەو فێستیڤاڵە وەستێنراو دواتر لە ساڵی ١٩٨٥ەوە دەستیپێکردەوە.
ساڵانە لەم ساتە وەختەدا کاتێک پلەکانی گەرما دەگاتە ١٨ پلە ژێر سفر، بۆماوەی یەک مانگ ئەم فێستیڤاڵە بەردەوام دەبێت.
ئەم فێستیڤاڵە بەچوارەم گەورەترین ڤیستیڤاڵ دادەنرێت لە جیھان دا دوای ھەریەک لە ڤیستیڤاڵی سەھۆڵی ژاپۆن و کەنەداو نەرویژ.
kurdsat
[/center]
[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=CHUibn_RZcc[/youtube]
[center]مێژووی عێراق
بهشی يهكهم
ولاتی عێراق
ولاتی عێراق رووبەرەكەی نزیكەی ( 453.500 ) كم چوارگۆشەیە ، شوێنێكی گرینگی هەیە لە جیهانی نوێدا نەك لەبەرئەوەی دەولەمەندە بە دەرامەتی سروشتی و پیشەسازی و وە یان لەبەر گرینگی شوێنە سەربازییەكەی ، بەلكو شوێنێكی جوگرافی بایەخ داری هەیە چونكە دەروانێتە سەر بەشی رۆژهەلاتی ناوچەی رۆژهەلاتی ناوەراست ، هەمووی گرینگە چونكە دەكەوێتە سەر پردێك زەوی هەرسێ كیشوەرەكان بەیەكتر دەگەیەنێت ( ئەوروپا ، ئاسیا ، ئەفریقا ) ، وە ئاسانترین شوێن و رێگای وشكانی و ئاوییە كە بە ناوچە ئاوەدانەكاندا دەروات ، عێراق بەشێكە لە ناوچەی یان لە رێگای ( هلال الخصیب ) ئەم ناوچەیە دەست پێدەكات لە ( كەنداوی عەرەبی و پاشان پێچ دەخواتەوە بەرەو عێراق و سوریاو فەلەستین و لبنان و تا دەگاتە سەر دەریای سپی ناوەراست ) . لە سەردەمی مێژووی كۆندا ئەم ناوچەیە رێگای بە یەكگەیشتنی نەتەوەكانی رۆژهەلات بە رۆژئاوا . سەرەرای پێشكەوتنی شارستانی وە هۆیەكانی گواستنەوە عێراق گرینگی و تایبەتمەندی شوێنی خۆی پاراست ؛ لەبەر ئەوەی هەموو رێگاكان لە ناوچەی كەنداو كۆدەبێتەوە وە ناوچەكانی باكورو رۆژهەلاتی كەنداوی عەرەب ناوچەی شاخاوی و سەختن سەرەرای ئەوەی ناوچەی كەنداوی عەرەب شوێنێكی بازرگانی مامناوەندی یە ئەویش لەبەر بوونی رێگاكانی ئاوی بەدەریای سوور و نۆكەندی سوێس دا . بەلام باشووری عێراق گرینگییەكی تایبەتی هەیە لەبەر ئەوەی ناوچەیەكی بازرگانی یان بەناوچەیەكی ( ترانسێت )ە سەرەرای گرینگی شوێنەكەی ولاتی عێراق لەرووی ئابوورییەوە بایەخی زۆری هەیە چونكە مادەی سەرەتایی كانزایی زۆری تێدایە كە جیهانی نوێ پێویستییەتی ، وە عێراق لەرووی كشتوكالی یەوە گرینگی خۆی هەیە بەتایبەتی لە بواری چاندنی دانەوێلە ( گەنم و جۆ )ئەگەر هاتوو زەویەكانی شێوازی زانستی تێدا بەكاربێت ئەوا داهاتێكی گرینگ بۆ ولات دابین دەكات سەرەرای بوونی چەندین جۆر كانزاو سامانی سروشتی تر.
شوێنی ولاتی عێراق
زۆربەی لێكۆلینەوە جوگرافییەكان گرینگی تەواو دەدەن بە شوێنی جوگرافی چونكە شوێن یان موقع – Location – گرینگی تایبەتی هەیە ، وە پێگە ( شخصیەت ) ی هەر ولاتێك و هەر ناوچەیەك دیاری دەكات ،شوێنی ولاتی عێراق دەتوانین لە سێ لایەنەوە دیاری بكەین :
یەكەم / شوێنی فەلەكی . دووەم / شوێنی وشكانی و ئاوی . سێیەم / شوێن بە گوێرەی ولاتانی دەوروبەر و وە نیشتمانی عەرەبی 0
یەكەم/ شوێنی فەلەكی :
شوێنی فەلەكی گرینگییەكی تایبەتی هەیە چونكە پێگەی ولات دیاری دەكات جا چ لە رووی ئابووری بێت یان لە رووی سیاسیەوە ، كە شوێنی فەلەكی لێپرسراوە لە دیاری كردنی تایبەتمەندییەكانی ئاوو هەوا پاشا كاریگەری دەبێت لەسەر جموجۆلی ئابووری بە هەموو شێوەكان ، عێراق دەكەوێتە نێوان بازنەی پانی (29.5.20 باكوور لە باشوور ) وە ( 37.22.50 لە باكووردا)كە بە سنوورەكانی باكوردا تێدەپەرێت ، ئەم بازنە تایبەتمەندی ئاووهەوای ولات دیاری دەكەن وە لێپرسراون لە بوونی چەندین جۆر لە ئاوو هەوا ( متنوع المناخ) وەك و ئاوو هەوای دەریای سپی ناوەراست لە باكووردا وە ئاووهەوای ئستێپس لە ناوەراستدا وە بە مامناوەندی گەرم و بیابانی لە ناوچەكانی باشوورو رۆژئاوادا ، ئەمانە هەموو لێپرسراون لە جۆراوجۆری ئاوو هەوا پاشان جۆراوجۆر بوونی بە بەرهەمە رووەكییەكان یان بەمانای پشت بەستنی تەواو بە خۆی (خۆبژێوی ) پاشان ناردنە دەرەوەی ئەو بەشەی كە زیادە لە پێداویستییەكان بۆ دەرەوەی ولات ، هەروەها عێراق رووبەرێكی باشی هەیە كە درێژ دەبێتەوە لە نێوان هێلی درێژی ( 38.45 رۆژهەلات لە رۆژئاوا ) وە (48.45 رۆژهەلات لە رۆژهەلات) 0
دووەم / شوێنی عێراق بەگوێرەی وشكانی و ئاوی: 27/10/2009
لە سەردەمانێكی كۆنی شارستانیەتیدا عێراق رێگایەكی سەرەكی بوو بۆ بەستنەوەی شارستانیەتی ئەوروپاو دەریای سپی ناوەراست لە رۆژئاوا وە هەروەها شارستانیەتی رۆژهەلاتی ئاسیا هەرچەندە بە هۆی پێشكەوتنی بواری تەكنۆلۆجیا و گەیاندن شوێنی ووشكانی ولاتی عێراق گرینگییەكەی دەگۆرا لە سەردەمێكەوە بۆ سەردەمێكی تر ،
لە رووی ئاوی یەوە عێراق كەنارێكی ئاوی هەیە كە بە نزیكەی ( 60 كم ) دەبێت لەسەر كەنداوی عەرەبی ئەمەش رۆل وگرینگی خۆی هەیە لە بواری بازرگانی و كەلوپەلی تردا ، وە لە رووی ئاووهەواوە رووبەرە ئاویەكان دەریای سپی ناوەراست و دەریای سوور و كەنداوی عەرەبی هەندێ جار رۆلیان دەبێت لەسەر رەگەزەكانی ئاوو هەوا بە تایبەتی گەرمی و باران بەلام دەریایەكانی رەش و قەزوین ئەو رۆلەیان كەمترە 0
سێیەم / شوێنی عێراق بە گوێرەی ولاتانی دراوسێ :
لە باكووردا توركیا ، لە رۆژهەلات دا ئێران ، لە رۆژئاوا دا سوریا و ئوردن ، لە باشووردا كوێت و سعودیە دراوسێی ولاتی عێراقن
درێژی سنور لەگەل ئەم ولاتانە بەم شێوەیەی خوارەوەیە :
ئێران 1300 كم ، توركیا 377 كم ، سعودیا 812 كم ، ئوردن 140كم ، كوێت 195 كم ، سوریا 600 كم .
لایەنی بەرزی و نزمی – فیسۆگرافی – سروشتی
یەكەم / ناوچەی شاخاوی . دووەم / ناوچەی زورگ. سێیەم / دەشتەنیشتەنییەكان . چوارەم / بانی رۆژئاوا.
لێكۆلینەوە لە فیسۆگرافیای ولاتی عێراق كارێكی ئاسان نیە لەبەر ئەوەی لە سنوری ئەم ولاتە چەندین جۆر دیاردەی سروشتی رووی زەوی بە چاو دەبینین ، ناوچە شاخاوییە بەرزەكان لە باكوور و باكووری رۆژهەلاتدا كە لە رووی پێكهاتەوە بەشێكن لە زنجیرە چیاكانی ئەلپی لە ئەوروپادا پاشان بەرەو ئاسیا درێژدەبنەوە لە ناوچەكانی ( بێرن ) ە لە ئیسپانیا تا دەگاتە چیاكانی (الیوماس ) لە بۆرما . بەشەكانی رۆژئاوای عێراق بەشێكن لە بانەكانی نیمچە دورگەی عەرەبی كەلە رووی جیۆلۆجیەوە لە تاوێری زۆر كەونن( بەردی كۆن )، وە زۆر رەقن بەلام ، بەشەكانی ناوەراستی یان ( دەشتەكانی دۆلی دیجلەو فورات ) كە بە قوورو ڵیتە داپۆشراوە لە سەردەمی دووهەم و سێیەمی جیۆلوجی دروست بوون لەگەل دروست بوونی دەشتەكانی هیند كە ( كنج و سند) ناسراون ئەم دەشتانە زۆر نزمن ، بەلام ناوچەی زۆرگ چەند تایبەتمەندیەكی خۆی هەیە كە جیا دەكرێتەوە لە ناوچەكانی تر ئەم ناوچەیە لە پێچی سادە پێك هاتووە وە لە نێوان ئەو پێچانەدا دەشتی فراوان هەیە بۆیە ناتواندرێت لەگەل ناوچە شاخاویە بەرزەكاندا یەك بخرێت ، لەرووی بەرزی و نزمییەوە ناوچەی زوورگ جیاوازە لەگەل دەشتی نیشتەنی بۆیە ناتواندرێت لەگەل ئەم دەشتانەدا یەك بخرێت ، بەلام ناوچەی بانی رۆژئاوا تەنها بەشە یا ناوچەیە لە عێراقدا پێكهاتەكەی بەردی زۆر كۆنن كە لە بۆ سەردەمە كۆنەكان دەگەرێتەوە ئەم بەردانە بەبەردی كلس داپۆشراون ( Limestone ) كە پێك هاتەكەی دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی دووهەم و سێیەمی جیۆلۆجی . دواتر ئەو بەرگانە لە بەشەكانی رۆژئاوا نەمان بەهۆی دامالینەوە هەرچەندە لە رۆژئاواوە بەرەو رۆژهەلات بچین جۆری بەردەكان دەگۆرێت لە بەردی كۆنەوە بۆ بەردی نوێ وە ئەگەر سەیری چینەكانی ئەم بەردانە بكەین لە بانی رۆژئاوا لێژاییان زۆر كەمە چونكە دامالین زۆر كاری تێكردوون تەنها لە ناوچەی ( كارە ) نەبێت لە رۆخەكانی رۆژهەلاتی بانی رۆژئاوا كە بەپێچی سادە كۆتاییان دێت وە لە هەندێ شوێندا تووشی شكان بوونەوە . بەلام دەشتی نیشتەنی هەموو بەشەكانی تەختن تەنها بەشی رۆژئاوای نەبێت كە هەندێ بانی تێكەل بووە كە سەردەمی جیۆلۆجییەكەشی دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی ( میۆسین ) بەلام ناوچەی گردەكان بەردی جۆراو جۆر
ژ تەمەنی جیۆلۆجی age جۆری بەردەكان
1 سەردەمی نوێ ( هاوچەرخ (
بەردی رووبارەكان River gravels -Recent
پاشماوەی بەرزاییەكانHill -
بەردە هەلوەریوەكان ( ترسبات )Wash -
بەردی لمی Sands -2 البلایوسینPliocene -
گفلیShele -
پلاو پلاو
بەردی لمی فارسە سەروو3 المیوسین Miocene -
و بەردی گفلی چینی دبدبەDib – Deeb Beds -
بەردی كلسی – سەردەمی فارسی سەرووCawer Fars -
4 الایوسینEocene - بەردی كلسی لە باكوور وە لە ناوچەی بیابانی باشوور -
5 اولیكوسنOligocenpous - بەردی كلسی لە باكوور
6 التباشیریCretaceovs - كلسی – گفلی – لم لەرۆژئاوا
7 الجواسیJurassic -
التریاسیTriassic -
البرمنPermian -
جۆراو جۆرVariow - بەردی ئاگری – گۆراو – لە ناوچەی شاخە بەرزەكان پەیدابوون
دەبیندرێت وەك بەردی زەیتی ( Shales ) كە بۆ سەردەمی فارسی سەروو ( Apper Fars ) ، ئەم بەشە بە زۆری لە نزیك چیای بێخێر دەردەكەوێت لە نزیك شاری زاخۆ كەلە بەردی گەورە گەورە پێك هاتووە كە بەزۆری لەگەل ئاوی جۆگە و رووبارەكاندا هاتۆتە خوارەوە پاشان لە ناوچە نزمەكاندا نیشتوون كە دەشتی ناوچەی شاخاوی پێك هێناوە . 5 % هەموو عێراق چیا دایپۆشیوە كە دەكاتە ( 23.270 كم2 ) .
ناوچەی شاخاوی لە عێراقدا : 17/11/2009
ناوچە شاخە بەرزەكان ( پێچەسەختەكان ) / ئەم ناوچەیە دەكەوێـە نێوان سنووری ( عێراق – ئێران ) هەروەها ( عێراق – توركیا ) وە بریتین لە ( شاكێو – شەكیو كە بەرزییەكەی - 3068 م بەرزە ) هەروەها ( حەسارۆست - قەندیل كە بەرزییەكەی نزیكەی - 3451 م بەرزە وە حەسارۆست 3607 م بەرزە ) شاخەكانی نێوان عێراق توركیا وەكو( شاخی میهرەبان - 2133 م) هەروەها( چیای ئاشیتە – 2352 م بەرزە) هەروەها (چیای سەرمەیدان– 3510 م)بەرزە ، ئەم ناوچەیە لە ئەنجامی پالەپەستۆی بەهێزەوە چەمایتەوە بۆتە هۆی نەبوونی سیستەمێكی دیاری كراو بۆ دابەش بوونی ئاو ، هەروەها ئەم ناوچەیە لە بەردی گۆراو پێك هاتووە وە هەندێ جاریش بەردی كلسی لەم ناوچەیە دا بەدی دەكرێت ، هۆكارەكانی دامالین بەتایبەتی ( بەفرو باران ) كاریگەری زۆری بەسەر ئەم ناوچەیەدا كردووە هەندێ جاریش بەردی ئۆرگانی یان ئەصلی تێدا بەدی دەكرێت ، بەلام
ناوچەی پێچە سادەكان / ئەم ناوچەیە لە دوو زنجیرە شاخی هاوتەریب پێك هاتووە ، دەشتی ناوچە شاخاوییەكان وەك ( سندی – شارەزوور – رانیە ) ئەم ناوچانە جیا دەكەنەوە لەگەل ناوچە پێچەسادەكان ، هێلی یەكەمی ئەم دوو زنجیرەیە ناوچەی شاخە بەرزەكان جیا دەكەنەوە لە ناوچەی زورگ كە ئەوانیش پێك هاتوون لە شاخەكانی ( بێخێر- سپی ، عقرە – ئاكرێ ، شیلمان ، باباجی – پیرمام ، سەفبن ، هەیبەت سولگات ، بازیان ، سەگرمە ) كە بەرزیاییان لە نێوان ( 1000 - 1700 مەتر ) دایە ، بەلام هێلی دووەم بریتیە لە ( گارە ، بەرات ، حریر ، كۆسرەت ، تاسلوجە ، سوورداش ، پیرەمەگرووم ، بەرانان )كە بەرزیان لەنێوان(1400 – 2000 مەتر) دایە .
لەم ناوچەیەدا چەند دەشتێكی فراوان هەیە وەك لەسەرەوە باسمان كرد .
1) دەشتی سندی – زاخۆ : ئەم دەشتە لە شێوەی سێگۆشەیەك دایە كە بنكەكەی هاوتەریبە لەگەل رووباری (هیزل) كە سنووری عێراق توركیا یە ، ئەم دەشتە درێژ دەبێتەوە لە رۆژئاوا بۆ رۆژئاوا بەرزییەكەی لە نێوان (400 – 600 ) مەتر دەبێت پانییەكەی ( 6 كم ) دەبێت هەروەها ، درێژییەكەی ( 25 كم 2 ) دەبێت ، ئەم دەشتە بە نیشتەنی لمی داپۆشراوە لە بەشی رۆژهەلاتیدا دەگات بە دەشتی ئامێدی كە رووبەری ئەم دەشتە كەمتر بەپیتە
2) دەشتی رانیە : ئەم دەشتە لە شێوەی هێلكەییدایە ئاوی زێی بچووك بەم دەشتەدا تێپەر دەبێت كە پێچ دەخواتەوە شێوەی ( V ) پێك دەهێنێت ، بەرزی ئەم دەشتە لە نێوان ( 480 تاكو 600مەتر ) دایە ، شاخی كێوە رەش ئەم دەشتە دەكاتە دوو بەشەوە كە بەشی رۆژهەلاتی بە دەشتی پشدەر ناسراوە وە بەشی رۆژئاوای بە دەشتی بیتوێن ناسراوە تێكرای رووبەری ئەم دەشتە بەهەردوو بەشەكەیەوە ( 800 كم 2 ) دەبێت .
3) دەشتی شارەزوور : ئەم دەشتە دەكەوێتە ئەو پەری باشووری رۆژهەلاتی ناوچەی شاخاوی لە سنووری عیراق ئێران وە بەرزی ئەم دەشتە لە نێوان ( 540 - 600 ) مەتر دایە درێژییەكەی ( 45 كم وە پانییەكەی 15كم ) دەبێت ، شاری سلێمانی دەكەوێتە ناوەراستی ئەم دەشتەوە ئەم دەشتە لە شێوەی چەماوەیەكی قۆپاودایە . شاری هەلەبجە دەكەوێتە ئەوپەری باشووری .
س_لهكۆلێژی پهروهردهی سۆران بهوانه گوتراوهتهوه
[/center]
[center]
KTV ...
لێكۆلینهویهك كه بهم دوایه توێژهران له پهیمانگاى "فلاش"ى فهرهنسی ئهنجامیان داوه دهریخستووه ، كه 31%ى فهرهنسیهكان ئهوانهى له تهمهنى 35 ساڵیدان كه دهكاته 11 ملیۆن كهس ، بهدهست كێشهى بهرزى پالهپهستۆى خوێنهوه دهنالێنن .
بهپێی ڕاپۆرتهكه ئهم ژمارهیه به رێژهى سێیهكى زیادى كردووه ، چونكه ئهو فهرهنسیانهى له ساڵی 2004 تووشی بهرزى پاڵهپهستۆى خوێن هاتبوون ژمارهیان دهگهیشته 7,5 ملیۆن كهس .
ههروهها توێژهران دهلێن" هۆكارى سهرهكى زیادبوونى ئهم رێژهیه دهگهرێتهوه بۆ بهرهسهندنى كێشهى ئابوورى له ولاتدا و زیادبوونى دڵهڕاوكێ و قهلهقى له ئهنجامى بێكارى و گرانى پێداویستییهكانى ژیانى ئێستا .
[/center]
[center]
KTV ...
پزیشكهكانى بهریتانیا سهرسام بوون به له دایكبوونى مندالێك ، پاش ئهوهى كه هاته دونیاوه و یهك دلۆپه خوێنیشی لهناو لهشیدا نهبوو ، وه دڵیشی پاش 25 خۆلهك كهوته كار .
ڕۆژنامهكانى بهریتانیا بلاویانكردهوه كه دایكى ئهو منداڵه بهناوى (كایتى) پێش له دایكبوونى منداڵهكهى تووشی نهخۆشیهكى نامو ببوو ، ئهویش بریتی بوو له وشكبوونى خوێنى ناو منداڵدانى .
پزیشكهكانى نهشتهرگهرى دهستیان به گواستنهوهى خوێن كرد بۆ ناو لهشى منداڵهكه، بۆ ئهوهى دڵی بكهوێته كارو له مردن ڕزگارى بێت ، وه سهرهنجام توانیان سهركهوتن بهدهست بهێنن و ئێستاش منداڵهكه به سهلامهتى لهلای دایك و باوكیهتى له ناوچهى كنتى له بهریتانیا .
دایكى مندالهكه لهم بارهوه وتى" له دایكبوونى ئهم منداڵهم حالهتێكى ترسناك بوو ، وه تا ئێستا نهمتوانیوه لهلای كهس باسى ئهوه بكهم كه لهكاتى له دایكبوونیدا یهك دلۆپه خوێنى له لهشیدا نهبووه ، ئێستاش زۆر سۆپاسى پزیشكهكان دهكهم كه توانیان گیانى مندالهكهم له مهترسى مردن رزگار بكهن .
[/center]
[center]
KTV ...
بچووكترین ئۆتۆمبیلی جیهان كه تهنها شوێنی یهك كهسى تێدایه به ناوی P50 له لایهن دوو شارهزاى بهریتانی دیزاین كراوه و ناوی ئهم ئۆتۆمبیلهش له ناو پهرتووكی گینس وهك بچووكترین ئۆتۆمبیلی جیهان تۆمار كراوه.
بۆ دروستكردنی ئهو ئۆتۆمبیله 150 ههزار دۆلار سهرف كراوه و پێشتر چهند جۆر لهم چهشنه ئۆتۆمبیله بچووكانه دروستكرا بوو ، كه ئهم جۆرهیان بچووكترین جۆریانه و تهنها 60 كیلۆگرام كێشی ههیه و درێژایشی 137 سانتیمهتره.
ئهم ئۆتۆمبیله به كارهبا شهحن دهكرێتهوه و دوو مهكینهی ئهلهكترۆنی ههیه و خێراییهكهی 12 كیلۆمهتره له كاتژمێرێكدا .
ئهم ئۆتۆمبیله تایبهته بۆ گهران له ناو شاره گهورهكان و شوێنێكی زۆر كهمی پێویسته بۆ وهستان.
[/center]
[center]
KTV ...
زانایانى ئهمریكى ڕایانگهیاند " تلسكۆبی كبلرى بۆشایگهرى كه كارى گهڕانه به دواى ههسارهى تازهداو سهربه بهرێوهبهرایهتى فڕین و ئاژانسی بۆشایگهرى ئهمریكا "سانا"یه ، توانى 11 كۆمهلهى خۆرى تازه بدۆزێتهوه كه بهدهورى ههسارهى عهتارو خۆردا دهخۆلێنهوه .
بهم دۆزینهوهیه لیستى ههساره دۆزراوهكانى دهرهوهى كۆمهلهى خۆر بۆ 729 ههساره بهرزدهبێتهوه ، كه له نێوانیشیاندا 60 لهلایهن تیمى كبلر دۆزراونهتهوه .
زانایانى كبلر ئاماژهشیان بهوهدا ، كه نزیكهى 2300 ههسارهى تر چاوهڕوان دهكرێت له ماوهیهكى نزیكدا ئاشكرابكرێن .
زاناى فهلهكناس جاك لیساور له بنكهى ئهیمز سهربه ناسا له موفیت فیلد له ویلایهتى كالیفۆرنیا دهلێت" تیمى كبلر پێشتر یهك كۆمهلهى دۆزیهوه كه شهش ههسارهى لهخۆ گرتبوو ، بهلام دواتریش توانى كۆمهلهى دووهم كه له پێنج ههساره پێكهاتبوو بدۆزێتهوه .
[/center]
دهستت خۆش بێت بۆ دانانی ئهو بابهته
دهستت خۆش بێت بۆ دانانی ئهو بابهته
دهستت خۆش بێت بۆ دانانی ئهو بابهته
دهستت خۆش بێت بۆ دانانی ئهو بابهته
[center]ئەم دەست و پەنجانەت خۆش هاوڕێی خۆشەویست
بۆ دانانی ئەم هۆنراوە جوانە لە یانهدا.....
ژیانت کامەران..
ئاسۆت گەش و
کاتت شاد[/center]
دهست خۆش بۆ ئوم بابهته جوانه بهس ئهوهی من زانیمه دهریای مردو نه ئاو وشک دهکات نهئاویش زیاد دهکات چونکه ئهو دهریایه وهک محجیزه وایه که خوای گهوره قهومی لوتی لێ ون کردوه ئاسهواری ئهم دهریایه پارستراوه لهلایان خوای گهوره
ئمریکاو ئیسرائیل خهواسهیهکی زۆر پێش کهوتویان دروست کرد بهس بۆ ئهوهی بتوانن بچنه ناو قولای ئهم دهریایه
بهلام ههولهکهیان بێ سود بوو چونکه ئهو خهواسه نهیتوانی زیاتر له 7 مهتر بچێته ناو قولای ئهم دهریایه چونکه
پالهپهستۆی زۆر بوو ئهو دهریایه .. زانیاری زۆرم ههیه لهسهر ئهم دهریایه خۆشم سهردانی ئهم دهریایهم کردوه
دهست خۆش بۆ ئهم بابهته ئهزیزم بهس دهبێت ئهم قوتابیه نهی زانیبێت که ئهوهی پێیتی مادهی هۆش بهر بێت
دهست خۆش بۆ ئهم بابهته
دهست خۆش بۆ ئهم بابهته دهبێت ئهوهمان لهیاد بێت که هیچ شتێک بهبێ بونی خودا ناکرێت
دهست خۆش جوانه
دهست خۆش جوانه:lol:
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
[center]لە لەندەنی پایتەختی بریتانیا، ڤیستیڤاڵێکی سەرنجراکێش و سەیر بەڕێوەچوو، ئەویش نمایش کردنی تازەترین جۆری تابوتی مردوان بوو، کە چەندین بیرۆکەی سەیرو سەمەرەی تێدا بەکارھێنرابوو.
kurdsat
[/center]
[center]
پۆلیسی وڵاتی نیوزلهندا بهرپرسی ماڵپهری "میگا ئهپلۆد"ی دهستگیركرد، كهبهگهورهترین چهتهی ئینتهرنێت لهجیهان دادهنرێت، لهڕێگهی هاككردنی ژمارهیهكی زۆر لهماڵپهری ئهلیكترۆنییهوه سهدان ملیۆن دۆلاری دهسكهوتووه.
كیم دۆتكۆمی تهمهن 37 ساڵ، لهماڵهكهیدا دهستگیر كراو دهست گیرا بهسهر 16 ملیۆن جونهی ئیستهرلینی و فڕۆكهیهكی تایبهت بهخۆی، لهگهڵ چهندین
پارچه چهكدا.
ناوبراو بهدزینی سهدان بابهت و فیلم و گۆرانی تۆمهتباركراوه.
nrttv[/center]
[center]
لەساڵی 1979 دەست بەدروستكردنی وێستگەی بەرهەمهێنانی كارۆئاوی دەربەندیخان كرا، هەروەكو لەگەڵیدا دروستكردنی تۆڕی كارەبا دەستی پێكرد، بۆگەیاندنی ئەو وزەیەی بەرهەمی دەهێنێت و پێویستی ناوچەكە بەهێڵی 33kv و 11kv بۆ شاری دەربەندیخان و دێهاتەكانی دەوروبەری.
ئەم تۆڕە بەڵێندەری سەرەكی كۆمپانیای متسوبیشی یابانی بووە، هەروەها دروستكردنی بیناكەی لەلایەن كۆمپانیای پۆڵۆنسكی وزۆڵنەری ئەڵمانییەوە بووە. ئیشی كێبڵین كۆمپانیایەكی كۆری ئەنجامیداوە لەساڵی 1985 كارەكانی تەواوبووە، بەڵام بەهۆی شەڕی عێراق و ئێران و نزیكبوونەوەی سوپای ئێران لەدەربەندیخان و گرتنی لوتكەی چیای زەواڵی لەساڵی 1987 هەموو گۆڕەرو سەكشنەكانی و ئامێرەكانی تۆڕەكە لەگەڵ وێستگەی كارۆئاویدا بۆبێجی و باشووری بەغداد گواستیانەوە. پاش وەستانی شەڕ لەساڵی 1989 پارچەكان گەڕانەوەو دەستكرا بە بەستنەوەیان. هەندێ ئیشی GIS لەگەڵ گۆڕەری سێهەمی سێ هەڵپێچراو مابوو بە هۆی شەڕی عێراق و كوێتەوەو راپەرینی جەماوەری ساڵی 1991 و كۆڕەوە جەماوەرییەكەی كورد و بەشی كۆنتڕۆڵ وسەكشنەكانی KV 33 و KV11 وەتەقێنرانەوە، لەدواییدا لەلایەن كارمەندانی وێستگەی دەربەندیخانەوە چاككرانەوەو دواتر دوو هێڵی 132 KV بەتۆڕی كارەبای سلێمانی لەساڵی 1994گەیەنرا .
مێژووی دروستبوونی كارەبا لەجیهان دەگەڕێتەوە بۆساڵی هەشت سەدەكان، بۆیەكەم جار لەمێژوودا یەكەم وێستگەی كارەبا لەبەریتانیا لەشاری ( هۆلردن) لەساڵی 1882دا دامەزرا كەپێكهاتبوو لەموەلیدەیەكی تەزووی نەگۆڕ (دی سی ) بە توانای (110 ڤۆڵت و 60 كیلۆوات) وە بەهۆی ئامێری هەڵمییەوە دەخوێنرایەوە. هەر لەوساڵەدا وێستگەیەك بەهەمان شێوە لەئەمریكا لەشاری (نیویۆرك ) دامەزرا، هەورەها بۆ یەكەمجار وێستگەی كارەبای تەزووی گۆڕاو (ئەی سی ) لەبەریتانیا لەشاری (دیتفۆرد) بەتوانای (7،46 میگاوات ) و ( 11 كیلۆ ڤۆڵت ) دامەزرا. بۆیەكەمجار لە ساڵی 1917 كارەبا لەعێراقدا بەهۆی وێستگەیەكی (دی سی) بچووك لەناوچەی (العباخانە) لەبەغداد هاتە بەرهەم . : وێستگەی كارۆئاوی دەربەندیخان لەرووی مێژوو سێیەمین وێستگەی كارۆئاوییە لەعێراق. یەكەمین وێستگە العباخانەیەو دووەمین وێستگەی دۆكانەو سێیەم وێستگە دەربەندیخانە.
ئامێرەكانی ئەم وێستگەیە لەم دووساڵەی دواییدا گۆڕانكاری بەسەرداهاتووەو ئێستا بەسیستەمی كۆمپیوتەر ئیشدەكات، ئەمەش جگە لە كارئاسانی بۆكارمەندان ئامێرەكانیشی باشترن. ئەندازیار (سەمەد یاسین) بەڕێوەبەری وێستگەی دەربەندیخان دەڵێت بەهاوكاری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەرێگەی بانكی نێودەوڵەتییەوە توانرا وێستگەكە نۆژەن بكرێتەوە. نۆژەنكردنەوەی لەچەند بەشێك كراوەو دەڵێت رۆژانە پێویستە دەستمان لە نۆژەنكردنەوەو سیانەكردنی هەبێت. بەڕێوەبەری وێستگەی دەربەندیخان دەڵێت توانیمان سیستەمی كۆن بەسیستەمی كۆمپیوتەر رایز بگۆڕین. وێستگەی كارۆئاوی دەربەندیخان ئێستا لەژێر نۆژەنكردنەوەیەو توانای بەرهەمهێنانی (249) میگاوات كارەبای هەیە، بەڵام ئێستا توانای (70) میگاواتی هەیە. بەپێی قسەی ناوبراو وێستگەی كارۆئاوی دەربەندیخان (179) میگاوات كارەبای كەمیكردووە. وەك بەڕێوەبەری وێستگەكە دەڵێت پەیوەندی بەبەرزبوونەوەو نزمبونەوەی ئاوی بەنداوی دەربەندیخانەوە هەیە. وێستگەكەمان لە (3) یەكە پێكهاتووە، ئێستا دوو یەكە كاردەكات.
كوردستان پڕە لەچیا و دۆڵ و بەرزی و نزمی و ئاوەڕۆ و سەرچاوەی ئاوی سروشتی و چەندەها سەرچاوەی سروشتی كە دەكرێت گەورەترین سوود ببەخشن لەگشت بوارێكدا، یەكێك لەو شوێنەی كە سەرچاوەیەكی ئاوی زۆری لێوە كۆدەبێتەوە، ئەویش بەنداوی (دەربەندیخان)ە، ئەو بەنداوە دەكەوێتە قەزای دەربەندیخان و لەدووری (65) كیلۆمەتر لەشاری سلێمانی و دەكەوێتە باكووری ڕۆژهەڵاتی شاری كەركوك ئەو بەنداوە لەساڵی (1961) دروست كراوە و كاری كردووە و لەلایەن كۆمپانیایەكی ئەمریكی دروست كراوە و لەچركەیەكدا نزیكەی (25 تا 26) مەتر سێجا ئاو دەڕوێنێ،
ئەو شوێنە ئێستا بەدەریاچە ناوزەند دەكرێ و لەشێوەی دەریاچەیەك بڕە ئاوێكی زۆری لێ كۆدەبێتەوە كە سەرچاوەكەی باران و ئاوی چیاكانە، ئێستا ئەو بەنداوە كار دەكات و لەتوانای دایە چەندەها میگاوات كارەبا بەرهەمبهێنێ بەهێزی (كەهرۆ ئاوی) كە پرۆسەیەكە توانا و هێزی ئاو بەتۆڕبین دەبەسترێتەوە و وادەكات كە هێزی ئاو ئەو تۆڕبینە گەورانە بسوڕێنێ و لەگەڵ ئەو جووڵەیە كارەبا دروست دەبێ، جگە لەوەش ئەو ئاوەی دێتە خوارەوە، دەبێتە سەرچاوەیەك بۆ كشتوكاڵ و ئاودێری، تەنانەت ئەو شوێنە بۆتە شوێنێكی گەشت و گوزار و ڕاوكردنی ماسی كە ساڵانە هەزارەها لەخەڵكی كوردستان و عێراق سەردانی ئەو شوێنە خۆشە دەكەن.
ئامادهکردنی ئهم بابهته بههاوکاری ئهم سایتانه توانم بهشێک کۆبکمهوه لهسهر بنداوی دهربهندیخان
بۆ وەرگرتنی زانیاری ناو ئەم راپۆرتە سوودمان له بنکهی بارکردنی webchin+gulan+regaykurdistan+ googleوهرگرتوه
تایبهت///ysm21
[/center]
[center]
شاری هەولێری سەروەرییەكی گەورەی هەیە لەمێژووی كوردستان، ئێستا پایتەختی كوردستانە و بەچەندین سەدە تێپەڕییەوە و چەندەها كاری سەیر و جوانی لێ دەركەوتووە، لەساڵانی كۆندا هەولێر بچووك بووە، بەڵام لەم چەند ساڵانەی دواییدا پێشكەوتن و گەورەبوون و فراوانبوونێكی بەخۆوە بینیوە، ئەوانەی بەتەمەنن بیرەوەری ڕۆژانی ڕابردوو یادگاری ئەمڕۆی قسە و باسەكانیانە، ئێمەش یادگارییەكی خۆش و جوان دەخەینەوە بیر ئەو كەسانە و وەك زانیارییەكی تازەش بەگەنج و لاوانی دەبەخشین، لەساڵانی نێوان (1936 تاوەكو 1960) شەڕێكی سەیر هەبوو لەشاری هەولێر، كە لەنێوان خەڵكی قەڵات و گەڕەكی تەیراوە هەبوو، ئەو شەڕەش بە(بەرد) دەكرا كە ئەوانەی قەڵات لەسەرەوە ئەوانەی خوارەوەیان بەرد هاوێژ دەكرد و ئەوانەی خوارەوەش وەڵامی بەرد هاوێژتنەكانیان دەدانەوە، ئەو تابلۆیە گوزارشت لەو جۆرە شەڕە دەكات و دەگێڕننەوە و دەڵێن : زیاتر ئەو شەڕە بەردە لەوەرزەكانی (بەهار و پاییزدا) ڕووی دەدا، مەسەلەكەش تەنیا خووێك بووە و بەرامبەر یەكتر، وەكو ئەوەی بووبێتە نەریت و شتێكی لاسایی.
gulan-media[/center]
[center]
[/center]
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
زۆر سوپاس بۆ پهیامهجوانهکهت دهستی تۆش خۆش بێت
دهست خۆش ئهزیزم بۆ ووته جوانهکهت و پر ماناکه
[center]
کەشوھەوای ساردو ئاژەڵە ناوازەکان لە ھەرێمی لاپلاند سەرنجی ژمارەیەکی زۆری گەشتیار بەلای خۆیدا رادەکێشێت.
لە دووری ٢٥٠ کیلۆمەتر لە باکووری ناوچەی بازنەیی ئارکتیکەوە، ھەرێمی لاپلاند دەبینیت کە کەوتۆتە ناوچەیەکی باکووری فینلەنداوە، بەردەوام کەشوھەوایەکی ساردی ھەیەو ھاوکات مۆڵگای ئاسکو ئەو ئاژەڵانەیە کە توانایان ھەیە بەرگەی ساردو سەرما بگرن.
ھەموو ساڵێکو لە مانگی کانونی دووەم دا، لەو ھەرێمەدا تەنیا چوار بۆ پێنج سەعات رۆژ دەردەکەوێت، بۆیە گەشتیاران بەرێژەیەکی بەرچاو رووی تێدەکەنو چێژ دەبینن لە مانەوە لە دیمەنی ئاسمانی ئەو ھەرێمە.
لەلایەکی ترەوە لە گوندی (کاکسلاوتانین ئیگلۆ) چەندین کۆشکی تایبەت لە شوشە دروستکراوە تا بگونجێت لەگەڵ مانەوەی گەشتیاراندا لە ناوچەکە.
ئەو کۆشکانە کە لە شێوەی ھۆتێل دا دروستکراوە، بوار دەداتە گەشتیاران تا لەنێو ئەو سەرماو سۆڵەیەداو چێژوەربگرن لە مانەوەیان لە ناوچەکە دا.
مێژووی دروستکردنی ئەو ھۆتێلە ناوازەیەش دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٨٨ کە تێیدا بۆ یەکەمینجار بیست کۆشک دروستکراو میوانان روویان تێکرد.
بەو ھۆیەشەوە ساڵانەو لەم کاتەدا رێژەیەکی زۆری گەشتیاران روو دەکەنە ھەرێمەکە، کە دەبێتە باشترین دەرفەت بۆ بەسەربردنی کاتێکی خۆش لەبەر رووناکی باکوری ئەو ھەرێمەدا.
شوشەی کۆشکەکان بەپاکی دەمێننەوە تا بتوانی لەشەویشدا چێژ لەو بارودۆخە ساردوسەرمایە وەربگریتو شەوێکی ناوازە لەو ناوچەیە بەسەربەریت، ھاوکات بتوانیت ئاشنابیت بەدیمەنی ئەستێرەکان.
لەرۆژیشدا، دانیشتوانی ناوخۆیی ھەرێمەکە، گالیسکەی تایبەت ئامادە دەکەن کە ئاسک رایدەکێشێتو خۆیان دەپێچنەوەو بەناوچە جیاکانی ھەرێمەکەو بەناو بەفرەکەدا ھامشۆ دەکەنو کاتێکی خۆش بەسەردەبەن.
ھاوکات خۆشیان ئەندامی چەند گروپێکی ناوخۆیین کە ئەرکیان پێشوازیکردنە لە گەشتیارانو ئەو کەسانەی بۆ بەسەربردنی کاتێکی خۆش لەو ناوچەیەدا دەمێننەوە، سەرباری رێنوێنیکردنی گەشتیارانو دابینکردنی ھۆکاری ھاتوچۆو مانەوە لە چادرگەکانی سنورەکە دا.
kurdsat.tv[/center]
[center]
کۆمپانیای گوگڵ سیاسەتی نوێی خۆی بۆ تایبەتمەندێتی بەکارھێنەران رادەگەیەنێت کە لەگەڵ سەرەتای مانگی ئازاردا دەکەوێتە کار. لەگەڵ دەستپێکردنی بەکارھێنانی ئەو سیاسەتە، زانیاری بەکارھێنەران و زۆربەی بەرھەمەکانی کۆمپانیاکە وەک یەک کۆمەڵ داتا مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت، بەوەش کۆمپانیاکە ئەو زانیارییانە لەسەر ئاستی ھەموو بەرھەمەکانی بەکاردەھێنێت بەئامانجی فرۆشتن و بڵاوکردنەوەی ریکلامەکانی.
ھاوکات ھەردوو پێگەی فەیسبوک و تویتەر تێچوویەکی جیاوازیان داناوە بۆ رێوشوێنەکانی پاراستنی بەکارھێنەران بەتایبەت ئەوەی پەیوەندی ھەیە بەتایبەتمەندێتییەوە بەپێی ھەردوو بارەکە.
ھاوکات کۆمپانیای گوگل کە خاوەنی بەرزترین پێگەی گەڕانە بەدوای زانیارییەکاندا رایدەگەیەنێت چەندین تایبەتمەندی زیادکراوە بۆ بەکارھێنەر، یەکێکیان ئەوەیە ئەو کەسە لەدوای گەڕانی بەدوای شوێنێکی دیاریکراودا، پێگەی گوگڵ پڵەس تێبینی و زانیاری زیاتری لەسەر دادەنێت.
ھاوکات ھەنگاوەکەش جێی نیگەرانییە، چونکە پێدەچێت زەنگێکی ئاگادارکەرەوە بێت بۆ رادەی متمانەی بەکارھێنەران بەخزمەتگوزارییەکە.
kurdsat.tv[/center]
[center]مێژووی كشتوكاڵ له كوردستان
ئامادهكراوه له لایهن : ئهی فۆر كورد
. . . له چاخی بهستهڵهكدا كه نێزیكهی نیو میلیۆن ساڵ پێش له ئێسته ڕووی دا و نزیكهی 20.000 ساڵ پێش له زایین كۆتایی هات زۆربهی ناوچهكانی ئهورووپا و ئهمریكای باكووری داپۆشرابوون له سههۆڵ. ئهو دهمه ناوچه بیابانی و چۆڵهوانییهكانی ئهفریقا و مهڵبهنده وشكه عهرهبییهكان كهشێكی مامناوهندییان ههبوو. كوردستانیش كهش و ئاووههوایهكی بارانی و مامناوهندیی ههبوو.
ئادهمیزادی دێرین پهنای دهبرده بهر ئهشكهوتهكان بۆ زنج و دهشتهكان بۆ ڕاوگه و له ڕێی ڕاوهوه ژیانی خۆی دهبرده سهر. بۆیه ناچار دهبێ ئامێری لهبار دروست بكا كه له كاتی ڕاودا بهكاری بێنێ. له پێشدا بهردی تیژ و پاشان ئێسقانی بهكار دههێنا و بهرهبهره ئامێری نوێی ساز كرد.
بهم قۆناغهی مێژوو دهوترێ شارستانییهتی بهردی كۆن.
شارستانییهتی بهردی كۆن.
1 ـ بهردی كۆن: ئهم چاخه نزیكهی 350 ههزار ساڵی خایاند. لهم سهردهمهدا تهوری بهردین و بهردی تیژ ساز كرا. لهم چاخهیه كه دهوترێ مرۆڤ شێوازی له مهیموون دهچوو. پاشماوهی ئهم شارستانییهته له یهك كیلۆمهتریی شاری چهمچهماڵ (له ساڵی 1949دا) له ناوچهیهك به ناوی «بهردهبهڵهك» دۆزراوهتهوه.
2 ـ بهردی ناوهڕاست: لهم دهورانهدا مرۆڤی «نیاندهرتال» بهدی هات كه له ئهشكهوتهكاندا دهژیان. پاشماوهی ئهم مرۆڤ و شارستانییهته له چیاكانی كوردستان له ئهشكهوتی «شانهدهر» دۆزراوهتهوه كه دهكهوێته باشووری چیای «برادۆست»هوه كه زاڵه بهسهر ڕووباری «زابی گهوره» و زۆر له شاری «ڕهواندز»هوه دوور نییه. ئهو ئهشكهوته چوار قات بوو. . .
3 ـ بهردی نوێ: دهستپێكی ئهم سهردهمه دهگهڕێتهوه بۆ 35.000 ساڵ پێش. لهم چاخهدا، له بهرد و ئێسقانی قۆچ و عاجی فیل ههندێ ئامێری پێشكهوتووتر ساز كرا. به مرۆڤی ئهم سهردهمه دهوترێ «هوموساپینس» و به شارستانییهتهكهی دهڵێن «كرومانیۆن».
لێكۆڵینهوه و توێژینهوهی مێژینهناسی پیشانیان داوه كه ناوچهی كوردستان له چاخی بهرددا جێگهی ژیانی مرۆڤه سهرهتاییهكان بووه.
كشتوكاڵ
مرۆڤی دانیشتووی كوردستان 3500 ساڵ زووتر له ئهورووپا بۆ یهكهم جار قۆناغی ڕاوی تێپهڕاند و هاته قۆناغی كشتوكاڵهوه.
لهبهر ئهوهی كه كوردستان كهشێكی لهباری بۆ سهوزبوونی گهنمی خۆڕسك ههبووه ئادهمیزاد نزیكهی 10.000 ساڵ پێش له كوردستاندا هاتووهته قۆناغی كشتوكاڵهوه. ههندێ شوێنهوار و بهتایبهت چوار شوێنی گرنگی مێژینهیی كه له كوردستاندا دۆزراونهتهوه ئهم ڕاستییه دهسهلمێنن:
1 ـ شانهدهر له نزیكی ڕهواندز. تهور و بهردی تیژ، ئامێری پێش له كشتوكاڵی تیا دۆزراوهتهوه.
2 ـ كهریم شار له نزیكی چهمچهماڵ. قوڵنگی بهردین، تهور و بهردی داتاشراو، ئامێری پێش له كشتوكاڵ.
3 ـ مهلفات له نێوان ڕێگهی كهركووك ـ ههولێر. ههندێ ئامێری له بهرد داتاشراو و داس دۆزراوهتهوه. لێره ئهو ئامێرانه دهستپێكی قۆناغی كشتوكاڵ نیشان دهدهن.
3 ـ چهرمۆ له نزیكی چهمچهماڵ له باشووری كوردستاندا. دوانزه قات شارستانییهت دۆزراوهتهوه بۆ نموونه: جامۆڵكهی له قوڕ برژاو، پهیكهری گڵیی گیانلهبهران و سهرهتاییترین ئامێری چنین، ڕادهیهك گهنم و جۆی ڕهق بووهوه، ئێسقانی ئاژهڵ كه نیشاندهری ئاژهڵداریی مرۆڤه سهرهتاییهكانی ئهو سهردهمه بووه، پهیكهری گڵینی ژنێكی دووگیان.
به پێی زانیاریی و ئاگاداریی شوێنهوارناسان گوندی چهرمۆ 6700 ساڵ پێش له زایین ئاوا كراوهتهوه. ئهمه كۆنترین گونده كه له جیهاندا ئاوا كراوهتهوه. ههروهها شوێنهوارناسانی ئهمریكی و ئهڵمانی و تورك له ساڵی 1985دا له دهوروبهری ناوچهی ئهرخهنی، له دیاربهكر ماڵێكیان له بنی زهوی دۆزییهوه كه 9000 ساڵ كۆنه.
بهمجۆره بهڵگهكان پیشاندهری ئهوهن كه ئادهمیزادی دێرین كوردستانی بۆ ژیان ههڵبژاردووه و له كاتی سهرما و سۆڵهدا پهنای بردووهته ئهشكهوتهكانی و له وهرزه لهبارهكاندا داوێنی چیا و دهشتهكانی ههڵبژاردووه و ههر لهوێش فێری كشتوكاڵ بوو و ئاژهڵداریی كرد و ئامێری له بهرد و ئێسقان و چێو بهكار برد و لهسهر دیواری ئهشكهوتهكان نهخش و نیگاری كێشا و پهیكهری گڵینی ساز كرد و به ئاگر برژاندی و بهو جۆره دهروازهی شارستانییهتی بۆ مرۆڤ كردهوه لهم بهشهی جیهانهدا. . . .[/center]
[center]كچه تێكۆشهری كوردستان، لهیلا قاسم، ساڵی 1952 له گوندی بامیلی سهر به شاری خانهقین له خێزانێكی ههژار و نیشتمانپهروهری كورد لهدایكبووه. قاسم حهسهنی، باوكی لهیلا، كرێكاری كۆمپانیای پاڵاوگهی نهوتی ئهلوهند بوو. دوای ئهوهی ناوبراو خانهنشین كراوه، ساڵی 1971 له خانهقینـهوه ماڵیان گواستۆتهوه بۆ بهغدا. ههموو خوشك و براكانی لهیلا (سهبیحه، سهلام، سهفا، سهلاح) خهریكی خوێندن بوون و له قوتابییه زیرهكهكانی ئهو سهردهمهی كوردبوون. سهرباری خوێندن ههریهكهیان لهپای خوێندنهكهیان بۆ بژێوی ژیانی خێزانهكهیان كاریان كردووه. بنهماڵهی لهیلا قاسم لهگهڵ ئهوهی لهنێو ڕهوشێكی ههژاریدا دهژیان، بهڵام زۆر بهختهوهربوون.
لهیلا قاسم بۆ یهكهم جار له ساڵی 1958 له شاری خانهقین چووهته بهر خوێندن و قۆناخهكانی سهرهتایی و دواناوهندی لهم شاره تهواوكردووه. لهیلا له ساڵی 1971دا له بهشی كۆمهڵناسی/ كۆلێژی ئادابی زانكۆی بهغدا وهرگیراوه. لهیلا كه ههر له تهمهنی منداڵییهوهی ههژاری و نهداری چهشتبوو، لهلایهكیش و زوڵم و زۆرداری ڕێژیمی داگیركهری عێراق لهسهر گهلی كورد، بیری ئازادیخوازانه و خهبات و تێكۆشانی لهلای لهیلا قاسم دروستكردبوو.
لهیلا ههر زوویش ئاشنایهتی لهگهڵ بزووتنهوه و ڕێكخستنهكانی نهتهوهكهیدا پهیداكردبوو. ساڵی 1970 له ڕێگای سهلام قاسمی برا گهورهكهیهوه پێوهندی به بزاڤی سیاسیی نهتهوهكهیهوه كردووه و لهنێو ڕیزهكانی 'یهكێتیی قوتابیانی كوردستان' خهبات و تێكۆشانی بهڕێوهبردووه. لهیلا قاسم لهنێو قوتابییه كوردهكانی زانكۆی بهغدا ڕۆڵێكی كاریگهری ههبووه له وشیاركردنهوه و ڕێكخستنیان. له كاتێكدا كه دهگوترا ژن ناتوانێت شانبهشانی پیاوان له شار و له شاخ و له دێهاتهكاندا خهبات بكات، لهیلا به پێچهوانهوه شانبهشانی قوتابییه كوڕهكانی كورد خهباتێكی بهرفراوانتری بهڕێوهدهبرد و دژ به نایهكسانی مافهكانی ژنان و پیاوان بوو، بهتایبهتیش كه بۆ خودی خۆی له بواری كۆمهڵناسیدا دهیخوێند و زۆر باش له ڕاستییهكانی كۆمهڵگهی كورددا تێگهیشتبوو.
لهیلا قاسم لهگهڵ یهكێك له هاوڕێكانی خۆی به ناوی جهواد ههمهوهندی كه بهیهكهوه خهبات و چالاكییان دهكرد، زۆر یهكتریان خۆشدهویست. ئهگهرچی لهیلا خوێندكاری زانكۆ و جهوادیش كرێكاری یهكێك له كارگهكانی بهغدا بوو، وهلێ خۆشهویستییهكی بێسنووریان لهنێواندا ههبوو. لهیلا ههر بهڕێگهی جهوادیشهوه بۆ ماوهیهك له ناوچهكانی باشووری كوردستان چووه نێو ڕیزهكانی پێشمهرگهوه. ئامانجی لهیلا قاسم لهمهدا زیاتر ناسینی ڕهوشی سیاسی كورد و به شێوهیهكی باشتر بهڕێوهبردنی خهباتی ڕێكخستن بوو لهنێو شارهكاندا.
لهیلا قاسم و جهواد ههمهوهندی ههردووكیان هاوبیر و كۆك بوون له پرسهكاندا لهپێناو سهركهوتنی دۆزی ڕهوای گهلهكهیاندا. لهیلا و جهواد ئهوینی خۆیان تێكهڵ به ئهوینی كوردستانی نیشتمانهكهیان كردبوو. لهیلا به خهبات و تێكۆشانی خۆی سهلماندی كه ژنانیش شانبهشانی پیاوان دهتوانن خهبات و تێكۆشان بۆ ئازادی گهلهكهیان بهڕێوهببهن.
له سهرهتای ساڵهكانی 1970 كه گهلی كورد له باشووری كوردستان به قۆناخێكی ههستیاردا تێپهڕ دهبوو، لهیلا قاسم و جهواد و هاوڕێكانیان سهرباری نكۆلیكردنی ڕێژیمی داگیركهری بهعس له ههبوونی گهلی كورد، ئهوان سووربوون له خهبات و تێكۆشان بۆ بهدهستهێنانی مافهكانی گهلهكهیان. ههروهها لهیلا و جهواد له سهرهتای ساڵی 1974 بهیهكهوه لێكۆڵینهوهیهكی زانستییان لهسهر كۆمهڵگهی كورد ئهنجامدابوو و له دهرفهتێك دهگهڕان كه بڵاوی بكهنهوه. بهڵام بههۆی تێكچوونی گفتوگۆكانی نێوان سهركردایهتی كورد و ڕێژیمی عیراق و دهستپێكردنهوهی شهڕ و پاشانیش بههۆی گیرانی لهیلا قاسم و جهواد و هاوڕێكانی تریان دهستنووسی لێكۆڵینهوهكهشیان لهلایهن سیخوڕهكانی حكومهتی عیراقهوه لهناوبردرابوو.
له ئاداری 1974دا دوای دهستپێكردنهوهی شهڕ و هێرشكردنهوهی ڕێژیمی عێراق بۆسهر ناوچهكانی كوردستان، ڕێژیمی داگیركهر دهستیكرد به كۆچبهركردنی ههزاران كورد و بۆردومانكردنی ههردوو شاری قهڵادزێ و ههڵهبجه و ڕاوهدوونان و گرتنی ڕۆشنبیران و قوتابیان و ئازادیخوازانی كورد. ههر لهو كاتهدا ههزاران كهسیش له تاكهكانی كۆمهڵ بۆ بهرگریكردن له مافی نهتهوهكهیان ڕوویان له شاخهكان كرد و چهكی پێشمهرگهیاتییان ههڵگرت. لهو كاتهدا لهیلا قاسم و جهواد ههمهوهندی و نهریمان فوئاد و ههندێك له هاوڕێكانی تریان پێیانوابوو خهباتكردن تهنیا له شاخ بهس نییه، بهڵكو خهبات و تێكۆشان له شارهكاندا و لهنێو جهرگهی دوژمندا پێویستیهكی زۆر گرنگی ئهو قۆناخهیه، بۆیه ڕوویان نهكرده شاخهكان و له بهغدای پایتهختی عێراق بۆ درێژهدانی خهبات و تێكۆشان مانهوه.
لهگهڵ بهرفراوانبوونی شهڕهكان له ساڵی 1974دا، دهزگا ههواڵگرییهكانی ڕێژیمی بهعسی عێراق بهردهوام و زۆر بهتوندی چاودێری یهك به یهكی تاكهكانی كوردییان دهكرد. بۆیه ئهوهندهی نهبرد له ڕۆژی 1974.04.28دا لهیلا قاسم و چوار له هاوڕێكانی (جهواد ههمهوهندی، نهریمان فوئاد مهستی، حهسهن حهمهڕهشید و ئازاد سلێمان میران) له ئهنجامی ههڵمهتێكی بهرفراوانی هێزهكانی ئاسایش و سهربازی ڕێژیم له بهغدا دهستگیركران. ڕۆژنامهی الپورهی زمانحاڵی ڕێژیمی بهعسی دهسهڵاتدار و ڕادیۆ و تهلهڤزیۆنی نێوخۆیی عێراق، لهیلا قاسم و هاوڕێكانی وهك تێكدهر و گێڕهشێوێن و تیرۆریست بهناو كرد، بهڵام لهگهڵ ههموو ئازار و ئهشكهنجهیهكیشیان بچووكترین كردهوهشیان لهسهر ئاشكرا نهبوو.
لهیلا قاسم كچێكی چاونهترس و زیرهك بوو؛ لهڕووی وهڵامی پرسیارهكانی بهڕێوهبهری دهزگای ههواڵگری بهعسدا بێ باكانه ڕایگهیاندبوو: "به كوشتنی من ههزاران كورد له خهوی نهزانی وشیار دهبنهوه، زۆر خۆشحاڵ و سهربهرزم كه گیانم فیدای ڕێی ڕزگاری كوردستاندا دهكهم." ههموو ئازار و ئهشكهنجهیهك نهیتوانی بڕیاری پهشیمانی به لهیلا دهربڕێت.
ڕێژیمی بهعسی عیراق به مهبهستی چاوترساندنی لاوان و قوتابیان و چینی ڕۆشنبیری كورد یهكسهر دوای دهستگیركردنیان دادگایهكی نادادوهرانهی دژ به لهیلا قاسم و هاوڕێكانی بهڕێوهبرد و بڕیاری لهسێدارهدانیانی بۆ دهركرد. ڕێژیمی عێراق له زیندووبوونی ئهو پێنج لاوه كورده زۆر دهترسا، بۆیه هێشتا دوو ههفته بهسهر دهستگیركردنیان تێنهپهڕیبوو، كاتژمێر 7ی سهرلهبهیانی ڕۆژی 1974.05.12 لهیلا قاسم و ههر چوار هاوڕێكهی لهسێدارهدران. سهلام قاسمی، برای لهیلا قاسم، به ماوهیهك دوای لهسێدارهدانی لهیلا ههر له بهغدا لهلایهن بهعسییهكانهوه شههیدكرا. تاوانی سهلام قاسم تهنیا ئهوه بووه كه وێنهی لهیلای خوشكی ناردبوو بۆ دهستی قوتابیانی كورد و ئهندامانی یهكێتیی قوتابیانی كوردستان له دهرهوهی وڵات. دایك و باوكی لهیلا قاسمیش بههۆی لهدهستدانی دوو ڕۆڵهیان، ههر زوو به كۆست و خهمێكی گهورهوه سهریان ناوهتهوه و كۆچی دواییان كردووه.
ههواڵی لهسێدارهدانی لهیلا قاسم به سهرتاپای كوردستاندا بڵاوبۆوه. ههروهها ههندێك له چاپهمهنییهكانی ئهوساكهی جیهان ههواڵی له سێدارهدانی لهیلا قاسمیان وهك لهسێدارهدانی یهكهم ژن له مێژووی سیاسی عێراقدا بڵاوكردۆتهوه. بێگومان لهسێدارهدانی كچه كوردێك بهدهستی ڕێژیمی داگیركهری عێراق كاریگهرییهكی گهورهی كرده سهر لاوانی ئهو سهردهمهی كورد، كه ئهمهیش بووه هۆی ئهوهی به ههزاران لاوی كورد پهیوهست بن به دۆزی ڕهوای گهلهكهیان و ڕوو له چیاكان بكهن.
لهیلایهك له سێداره درا، بهڵام ههزاران لهیلا لهدایكبوون. دوای لهیلا قاسم له سهرتاپای كوردستان ههزاران منداڵی كورد به ناوی لهیلاوه ناونران. لهیلا قاسم بوو به چیرۆك و داستان و ههڵبهستی شاعیرانی گهورهی كوردی وهك جگهرخوێن و زۆری تر.
سهرچاوه:
* شههید لهیلا قاسم، سهمبۆلا جانفیدایه كچ و ژنێن كوردستانێ. كاكشار ئۆرهمار، ماڵپهڕی دهنگێ كوردێن قهفقاسیا.
* گۆڤاری ژنا سهربلند، هۆلهندا، وتارێك سهبارهت به لهیلا قاسم به زمانی توركی.
* مامۆستا ژیان خانهقینی[/center]
یانەی سەرهەنگ موحسین » پهیامهكانی حسێن خۆشناو
پشتبهسته به PunBB 1.4.6, پاڵپشتیی به كوردی له [مهكۆكانی وێبچن]