[size=16]   پسپۆڕێكی‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌ دڵ ‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ یه‌كگرتووی‌ ته‌ندروستی‌‌و ژینگه‌ی‌ فه‌ره‌نسا هۆشداریدا له‌وه‌ی‌ مۆبایل پێویسته‌ دوو سانتیمه‌تر نزیكتر نه‌كرێته‌وه‌ له‌جه‌سته‌‌و له‌كاتی‌ نوستنیشدا بكوژێنرێته‌وه‌.

وتیشی: "به‌هۆی‌ كاریگه‌رییه‌كانی مۆبایله‌وه‌ نابێ له‌ (50) سانتیمه‌تر نزیكتر بێت له‌خاوه‌نه‌كه‌یه‌وه‌، چونكه‌ خه‌وزڕان، سه‌رئێشه‌، نه‌مانی‌ ته‌ركیز، وه‌ڕسبوون ‌و بێزاری‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌.

(پییه‌ر سوفی‌) ته‌ئكیدی‌ له‌وه‌شكرده‌وه‌ چه‌ند لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك سه‌لماندوویانه‌ مۆبایل كاریگه‌ری‌ فیسیۆلۆژی‌‌و بایلۆژی‌ هه‌یه‌ ‌و به‌كارهێنه‌رانی‌ تووشی‌ دابه‌زینی‌ هۆڕمۆنی‌ نوستن ده‌كات كه‌ناسراوه‌ به‌ (میلاتونین) ‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‌ ئه‌و هۆڕمۆنه‌ ئه‌وه‌یه‌ دژه‌ شێرپه‌نجه‌یه‌.
سوفی‌ ڕایگه‌یاند، له‌ئه‌نجامی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كدا له‌مسیر كه‌ گۆڕانكارییه‌كان له‌ تێكڕای‌ لێدانی‌ دڵی‌ كۆرپه‌له‌ له‌سكی‌ دایكیدا ده‌رده‌خات، ده‌بێته‌ هۆی‌ به‌ركه‌وتنی‌ شه‌پۆله‌كانی‌ مۆبایل بۆ ماوه‌ی‌ ده‌ خوله‌ك یان ڕاسته‌وخۆ له‌دوای‌ له‌دایكبوون.

وه‌ك سه‌لماندنی‌ ئه‌و ڕاستیه‌ ماڵپه‌ڕی‌ ڕۆژنامه‌ی‌ (لۆمۆند)ی‌ فه‌ره‌نسی‌ له‌سه‌ر ئینته‌رنێت لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ ده‌ریایی‌ نه‌رویجی‌ بلاَوكردۆته‌وه‌ كه‌نزمبوونه‌وه‌یه‌ك له‌جوڵه‌‌و چالاكی‌ گیانله‌به‌ره‌كاندا له‌كاتی‌ به‌كارهێنانی‌ مۆبایلدا له‌ شوێنی‌ بوونی‌ ئه‌و گیانله‌به‌رانه‌ ده‌ركه‌وتووه‌.

له‌وه‌لاَمی‌ پرسیارێكدا سه‌باره‌ت به‌ وه‌ی‌ كه‌سه‌كان چۆن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ مۆبایل بكه‌ن؟ سوفی‌ وتی‌:"ئه‌و هێدفۆنانه‌ی‌ وایه‌ری‌ پێوه‌یه‌و له‌گوێ‌ ده‌كرێت شه‌پۆله‌كان ناگه‌ڕێنێته‌وه‌، ئه‌و كه‌سانه‌شی‌ بلوتوس به‌كارده‌هێنن سه‌ره‌ڕای‌ گواستنه‌وه‌ی‌ شه‌پۆله‌كان، به‌لاَم ده‌ هێنده‌ شه‌پۆله‌كان كه‌متر ده‌بنه‌وه‌ له‌چاو ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ڕاسته‌خۆ مۆبایل ده‌گرن به‌گوێیانه‌وه‌".

یانه‌ی رێبین                                                    [/size]

[size=16]بریتیه‌ له‌ دروست بوونی بۆشایی له‌ نێو ددانه‌کان، ئه‌م بۆشایانه‌ بریتین له‌ شوێنی رزیوبووی ددان. ئه‌م کلۆربوونه‌ سه‌رهه‌ڵده‌دات له‌ ئه‌نجامی زۆرێک له‌ هۆکار وه‌ک باش خاوێنه‌کردنه‌وه‌ی ددانه‌کان و زۆر خواردنه‌وه‌ی "خواردنه‌وه‌ شه‌کریه‌کان" ..هتد.

کلۆربوونی ددان یه‌کێکه‌ له‌ کێشه‌ ته‌ندروستیه‌ هه‌ره‌ باوه‌کان له‌ جیهان. ئه‌م باره‌ زۆرتر ده‌بیندرێرت له‌نێو منداڵان، به‌ڵام هه‌رکه‌سێك ددانی هه‌بێت ده‌کرێت تووشی کلۆربوون ببێت!

ئه‌گه‌ر کلۆربوونی ددان  چاره‌سه‌رنه‌کرێت، ئه‌وا رزیبوونه‌که‌ گه‌وره‌ و زیاتر ده‌بێت، ده‌بێته‌ هۆی ئازارێک زۆر سه‌خت، هه‌وکردن، هه‌روه‌ها له‌ده‌ستدانی ددانه‌که‌ و چه‌ندین ئاڵۆزی تر.

نیشانه‌کانی؛

نیشانه‌کان ده‌وه‌ستێته‌ سه‌ر شوێن و ڕاکشانی "گه‌وره‌یی و بچووکی" کلۆربوونه‌که‌. له‌ سه‌رتایی کلۆربوونی ددان له‌وانه‌یه‌ هیچ ئازارێک نه‌بێت. به‌ڵام له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوون و ڕاکشانی کلۆربوونه‌که‌، ئه‌م نیشانانه‌ی خواره‌وه‌ دروست ده‌کات؛

ئازاری ددان

هه‌ستیاربوونی ددان

ئازارێک زۆر تیژ و سه‌خت له‌گه‌ڵ خواردن و خواردنه‌وه‌ی شتێکی شیرین یاخود سارد یاخود گه‌رم

به‌دیارکه‌وتنی کونی بچووک له‌سه‌ر ددانه‌کان

هه‌ندێک جار خڕبوونه‌وه‌ی کێم و ده‌ردراو له‌ ده‌وری ددانه‌که‌.

هۆکاری دروست بوونی؛

کلۆربوون دروست ده‌بێت له‌ ئه‌نجامی رزیبوونه‌وه‌، که‌ ئه‌میش پڕۆسه‌یه‌که‌ سه‌رهه‌ڵده‌دات به‌ درێژایی کات.

ناو ده‌می مرۆڤ وه‌ک هه‌موو جێگایه‌کی تر له‌ش، به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی زۆرێک له‌ به‌کتریایی تێدایه‌. هه‌ندێک له‌م به‌کتریایانه‌ ده‌ژین له‌سه‌ر ئه‌و خواردن و خواردنه‌وانه‌ی که‌ شه‌کریان "کاربۆهیدرات" تێدایه‌. کاتێک ئه‌م شه‌کرانه‌ به‌باشی لاناچن "لانابردرێن" له‌ ددانه‌کان، له‌م کات به‌کتریایه‌کان هه‌ڵده‌ستن به‌ گۆڕینیان بۆ مادده‌ی "ترشی". ئه‌م به‌کتریا و مادده‌ ترشیه‌کان و ورده‌ خۆراک و لیکاو ده‌نووسێن به‌ ددانه‌کانه‌وه‌. مادده‌ ترشه‌کان هه‌ڵده‌ستن به‌ هێرشکردنه‌ سه‌ر کانزاکانی رووی به‌شی ره‌قی ده‌ره‌وه‌ی ددان "مینا"  و ده‌بێته‌ هۆی خورانی به‌شه‌که‌" ئه‌م خورانه‌ ده‌بێته‌ هۆی دروست کردنی کونی زۆر بچوک له‌ رووی "مینا"ه‌وه‌، به‌هۆی ئه‌م کونانه‌وه‌ به‌کتریا و مادده‌ ترشه‌کان ده‌توانن بگه‌ن به‌ چینێکی تری ددانه‌که‌ که‌ چینێکی نه‌رم و به‌رگری که‌مه‌ بۆ مادده‌ی ترشی به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ به‌شی "مینا". ئه‌م تێکدان و رزیبوونه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت تاکو مادده‌ ترشیه‌کان و به‌کترییایه‌کان ده‌گه‌ن به‌ به‌شی ناوه‌وه‌ی ددانه‌که‌. له‌ به‌شی ناوه‌وه‌ی ددانه‌که‌ ده‌مار و لووله‌ی خوێن هه‌یه‌. به‌شی ناوه‌وه‌ی ددان هه‌ڵده‌ئاوسێت و ئازارده‌درێت به‌هۆی به‌کتریاوه‌. دوای ئه‌وه‌ی کلۆربوونه‌که‌ به‌ره‌وه‌پێش ده‌چێت، ده‌بێته‌ هۆی ئازراێکی ددانی زۆر سه‌خت.

هۆکاره‌ مه‌ترسیداره‌کان

هه‌ندێک جۆری خۆراک؛ ئه‌و خۆراک و خواردنه‌وانه‌ی بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ ده‌مێننه‌وه‌ له‌ نێو ددانه‌کان، بۆ نموونه‌ شیر و هه‌نگوین و کێک و مێوژ و هاوشێوه‌ی مێوژ، په‌تاته‌.

زۆر خواردن و خرواردنه‌وه‌ی شه‌کری "چه‌نجاره‌ی خواردنه‌وه‌".

نه‌شووشتنی ددان دوای خواردن و خواردنه‌وه‌ به‌ فلچه‌.

خواردنه‌وه‌ی ئاوی ناو بووتڵ "پاڵێنداو".هه‌ندێک جۆری ئاوی پاڵێندراو "بووتڵ" مادده‌ی فلۆریدی تێناکرێت، که‌ مادده‌یه‌که‌ له‌ ئاوی گشتی ده‌کرێت و یارمه‌تی که‌م کردنه‌وه‌ی رزیبوونی ددان ده‌دات.

به‌ساڵاچوون.

وشکی ده‌م

سووتانه‌وه‌ی دڵ

ئالۆزیه‌کانی

هه‌وکردن و خڕبوونه‌وه‌ی کێم له‌ده‌وری ددانه‌که‌.

هه‌ڵوه‌رینی ددان

شکانی ددان

کێشه‌ی جووینی خواردن

خۆپاراستن؛

دوای خواردن و خواردنه‌وه‌ ددانه‌کانت به‌ فلچه‌ بشۆ. به‌ لایه‌نی که‌م دوو جار له‌ ڕۆژێک، به‌ڵام به‌شێوه‌یه‌کی نموونه‌یی ده‌بێت دوای هه‌موو ژه‌مه‌ خواردنێک بشۆردرێت. ئه‌گه‌ر هه‌ر ناتوانیت به‌ فلچه‌ بیشۆیت، ئه‌وا به‌لایه‌نی که‌م به‌ ئاو بیشۆ "غه‌رغه‌ره‌ بکه‌".

ته‌نها ئاوی پاڵێنداو "بووتڵ" مه‌خۆره‌وه‌، رۆژانه‌ هه‌ندێك ئاو گشتییش بخۆره‌وه‌.

دووربه‌ له‌ زۆر خواردن و خواردنه‌وه‌ی شه‌کری "بۆ نموونه‌ له‌ ڕۆژێک چه‌ندین بووتڵ شه‌ربه‌ یاخود خوارندوه‌ی گازی بخۆیته‌وه‌ - چه‌نجاره‌" .

ئه‌و خۆراکانه‌ بخۆ که‌ بۆ ته‌ندروستی ددانه‌کانت باشه‌، وه‌ک په‌نیر، میوه‌ و سه‌وزه‌ی تازه‌. هه‌روه‌ها خۆت به‌ دووربگره‌ له‌و خۆراکانه‌ی له‌ نێو ددانه‌کانت ده‌مینێنه‌وه‌، وه‌ک جپس "په‌تاته‌" شیرنه‌مه‌نی..

ناوه‌ناوه‌ سه‌ردانی پزیشک بکه‌ و په‌یڕه‌وی ئه‌و خشته‌ی سه‌ردانه‌ بکه‌ که‌ بۆت داده‌نێت.

که‌ی سه‌ردانی پزیشک بکرێت؟

هه‌رکاتێك هه‌ستت به‌ ئازاری ددان کرد یاخود هه‌ستیاری ددانت، پێیوسته‌ سه‌ردانی پزیشکی ددان بکه‌یت.

سه‌رچاوه    بزيشك بۆ هه موان[/size]

[size=24]..وەڵام.. هاووڕ‌ێ ....

سڵاوو هاووڕێ

پرسیارت لەدەرگام ئەدا.....!!!..

میوانی ناوەخت نی یە !!...

بەڵام ئاواش بێ زارم ئەکات.....!!!!

چوون حەقیقەتی لە من ئەویت..!!!...

منیش وێڵی دنیای ڕاستیم...!!...

نازانم چۆن بیدەمێ..!!؟؟

هاووڕێ وەرە ژوورێ با پرسیارت هەنووکە چاوەڕێ بێ...

تف و نەعلەتە وا ئەباری ...!!!!...

کۆڵانی پڕ کرد لە جوێن

وەرە ژوورێ و خۆت دەرباز کە با پیس نەبی ...!!!

شای و لۆغانی سەگەکانە هێمنی شەوی کردە زریان...!!

گریانم دێ هاووڕێ

بۆ ئەم شەوی نەهات و سەردانی تۆ::!!!!...

بۆ سەر بڕینی ووشە کان و بڕینەوەی دارستان و ئەتک کردنی خۆشەویستی..،

لە مردوەکانی شاری تاعوون ...!!! 

بعر دا ئەتاشن....!!!.

لەدەستە لەرزۆکەکانی ووڵاتی چەتە..!!!

چەپڵەوو فیک و هووڕ

ئەهێنن بۆمان....،

هاووڕێ گریانم دێ بۆ کۆچی ئەم هەمووە مەلە جوانە..!!!

بۆ چڵکن کردنی هەوورە سۆی یەکان وسووتانی ڕەزەکانی چێ ژوان

چەند تەمەنام هاووڕێ

گریانم لە ووشکە ساڵی کیشوەری ڕەش بێ

ترسم هەیە بەرگە نەگری گەر ببارێ

بۆیە ها‌ووڕێ لێی گەڕێ با بیابان بێ

با سۆماکانم لە توینیا بخنکێ

باوەڕ ئەکەیت

حەز بە نا بینای ئەکەم

وەک لە بینینی نەخۆشەکانی ئابڕووی قەڵەم و

سەگەکانی

بیرەوەی یەکانی نامۆ

 
نامۆ[/size]

[size=24]هه ولێر

لۆ وات كرد !!!

كه ئه ت زانی

تاقه بۆیه كیشم  پێ ناكرێ

گه ر ڕووحم

مناره ی چۆلی بێ

به ڕۆشتنت دا ئه ڕمێ

خۆ عه شقت

قه ڵای دێرینم بوو

ئێستا

بۆ سۆزت له بیابان ئه چێ

چه ند تا مه زرۆم

منداڵی مت پێشكه ش بكه م

هه تا

ڕووحم هه موو شه وێ

خه وو به كۆڵانته وه ببینێ

با كووڕی گۆیژه و

ئه زمه ڕیش بم

دڵنیابه جه رگم

بۆ بینینی نیگایه كت

وا ئه سووتێ

ڕووحم بۆ ساتێ

خه وی كۆشت

وا خه ریكه شۆتیش ئه بێ

ئه ی كیژه گه ووره كه ی

نیشتمانم

مه گه ر گووڵ له تۆ جوان تر بێ

ئه ی گووڵی باخچه ی كووردستانم

مه گه ر شه ماڵ له تۆ فێنك تر بێ

ئه ی شنه ی هه ناسه ی

سه فینم

مه گه ر دایكم

به قه د تۆ شیرین بێ

   دیوانی هه نسكی نامۆ 2008

        نامۆ
[/size]