[center]ئه‌فلاتوون ده‌ڵێت شیعر راستگۆی تێدا نیه‌ !!!!!!

سه‌ره‌تایه‌ک بۆ ئه‌ده‌ب :

که‌ی ئه‌ده‌ب سه‌ری هه‌ڵدا ؟

ئه‌فلاتوون ده‌ڵێت شیعر راستگۆی تێدا نیه‌ !!!

[right]

ئا : مامۆستا هێڕۆ

[/right]

ئه‌ده‌ب له‌ ساده‌ ترین پێناسه‌یدا :

ڕه‌نگدانه‌وه‌ی بیر و بۆچونه‌کانی ژیانه‌ له‌ قاڵبی ئه‌ده‌بێکی شعری یان په‌خشان دا ،

یان ئه‌ده‌ب ده‌ربڕی هه‌ست و سۆز و لێکدانه‌وه‌ی ڕوداوه‌کانی مرۆڤایه‌تییه‌ .

سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌ده‌ب ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌ده‌کانی پێش زانین ، له‌ (420) پ.ز گرنگی به‌ لێکۆڵینه‌وه‌ و شیکردنه‌وه‌ی ئه‌ده‌ب

به‌ تایبه‌تی شیعر درا تیۆره‌کانی له‌ ئه‌ره‌ستۆ و ئه‌فلاتوون له‌ ده‌رکه‌وتوترین ئه‌و تیۆرانه‌ن که‌ گرنگیان به‌ شی کردنه‌وه‌ و

راڤه‌ کردن و به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی به‌تایبه‌تی تراجیدیا و کۆمیدیا داوه‌ ، به‌ڵام هه‌ریه‌که‌ له‌و فه‌یله‌سوفانه‌ تێڕوانینی جیا جیایان

هه‌بووه‌ . ده‌رباره‌ی شیر و شاعیر :

ئه‌فلاتون ده‌ڵێت شیعر راستگۆی تێدا نییه‌ لاسای کردنه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌ی ده‌یڵێت به‌ کرده‌وه‌ نایسه‌لمێنێت له‌به‌ر یه‌وه‌ سێ هه‌نگاو

له‌ ڕاستیه‌وه‌ دوور ده‌که‌ونه‌وه‌ ، نه‌ک له‌گه‌ڵ خۆیان درۆ ئه‌که‌ن به‌ڵکو له‌گه‌ڵ خواوه‌نده‌کان و خه‌ڵکیش درۆده‌که‌ن .

ئه‌فلاتون سێ جیهان جیا ده‌کاته‌وه‌ :

* جیهانی باڵا – جیهانی نمونه‌یی که‌ هه‌میشه‌یه‌ و نه‌مره‌ .

* جیهانی هه‌ستپێکراو که‌ وێنه‌ی جیهانی یه‌که‌مه‌ .

* جیهانی سێبه‌ر ، که‌ بریتیه‌ له‌ لاسای کردنه‌وه‌ی جیهانی هه‌ست پێکراو ئه‌م یان جیهانی شاعیر و هونه‌رمه‌نده‌ ،

واته‌ شاعیر له‌ جیهانی سێبه‌ردایه‌ سێ هه‌نگاو له‌ جیهانی حه‌قیقه‌ت یان باڵا دوورکه‌وتووه‌ته‌وه‌ . بۆیه‌ شیعر ره‌تده‌کاته‌وه‌ .

به‌ڵام ئه‌رستۆ تێڕوانینه‌کانی له‌گه‌ڵ ئه‌فلاتون دا تاڕاده‌یه‌ک پێچه‌وانه‌ی یه‌کتر بوون ، چونکه‌ به‌لای ئه‌رستۆوه‌ هونه‌ر ته‌نها

لاسای کردنه‌وه‌ نییه‌ که‌ هونه‌ر مه‌ند لاسای سروشت ده‌کاته‌وه‌ جاری وا هه‌یه‌ له‌و جوانتر به‌مه‌ش هونه‌ر یان بڵێین

شیعر چه‌ند پله‌یه‌ک به‌رز ده‌کاته‌وه‌ .

ئه‌رستۆش لاسای کردنه‌وه‌ ده‌کات به‌ سێ به‌شه‌وه‌ :

1- لاسای کردنه‌وه‌ی وه‌کو ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ له‌ واقیعدا .

2- وه‌کو ئه‌وه‌ی (توقع) ئه‌کرێت یان ڕه‌نگه‌ ببێت .

3- لاسای کردنه‌وه‌ وه‌ک ئه‌وه‌ی ئه‌ویسسترێت ببێت .

ئه‌م تێڕوانینانه‌ش بوونه‌ بنه‌مای ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی که‌ دواتر ره‌خنه‌ گران په‌یڕه‌ویان کرد له‌سه‌رده‌می (ڕێناس - بوژاندنه‌وه‌) 

[/center]