بابه‌ت: پێغه‌مبه‌ر(د.خ) پزیشك بووه
ــــــــه (میقـــدامى كــــورِى معد یكرب)ه‌وه كه هاوه‌ڵێكى پێغه‌مبــه‌ر بـــووه (ره‌زاى خـــواى لێبێــــــت) ووتــــوویـــه‌تى: گوێم لـــه پێغه‌مبه‌ر بوو (دروود و سه‌لامى خواى له‌ســـه‌ر بێـــت) فه‌رمــــووى: مـــرۆڤ هیـــچ ده‌فرێكى پرِ نه‌كردووه كه له سكى خۆى خراپتر بێت (واته سكتان پرِ مه‌كه‌ن به‌زیادرِه‌وى له‌خــــواردن و خواردنه‌وه‌دا), هه‌رئه‌ونده به‌ســـه بــــۆ مرۆڤ كــــــه چه‌ند پاروویه‌ك بخوات بۆ ئه‌وه‌ى هێزى تێدا بێت و بتوانێت خۆى راگرێت, ئه‌گه‌ر هه‌ر ناتوانێت خۆى راگرێت و پێویست بكات بـــا سكى بكــات به سآبه‌شه‌وه: به‌شێكى بۆ خـــواردن, بــه‌شێكى بــــۆ خواردنــــه‌وه, و به‌شه‌كـــه‌ى تـــر بــــه خــــاڵى بهێڵێتــه‌وه بـــــۆ هــــــاتووچۆى هــــه‌وا و هه‌نــــاسه‌كه‌ى (واتــــه ئه‌وه‌نده نه‌خوات كــه نه‌توانێت به ئاسانى هه‌ناسه بدات.
هَى رَسُولُ اللهِ (د.خ) عَن إِدْخال الطَّعام عَلى الطَّعام , واته: پێغه‌مبه‌ر (د.خ)
به‌رگرى و نه‌هى كردووه له‌وه‌ى مرۆڤ دواى خواردن خـــــواردنێكى تــــر بكــــات بـــه‌ســـــه‌رى دا, مه‌به‌ستى فه‌رمووده‌كه ئه‌وه‌یه كه ئه‌گه‌ر مرۆڤ ژه‌مێك و خواردنێكى خوارد با به‌یه‌كه‌وه هه‌مووى بخوات و پاشان ماوه‌یه‌كى باش بووه‌ستێت ئینجا خواردنى تر بخوات, نه‌ك كه كه‌مێكى خوارد تۆزێك بووه‌ستێت و ئنجا كه‌مێكى تر بخووات, وه‌ك زۆر كه‌س عاده‌تى وایه كه نان ده‌خوات پاش كه‌مێك شیرینى یه‌ك ده‌خوات ئینجا میوه و دواى كه‌مێكى تر چه‌ره‌سات و به‌و شێوه‌یه, ئه‌مه زۆر هه‌ڵه‌یــــه.
هو پرژانـه‌ى له كاتى هه‌ناسه‌داندا ده‌چنـــــه ده‌ره‌وه ده‌بنـــــــه هــــــــــــۆى گواستنــــــه‌وه‌ى نـــــه‌خـــــۆشى, وه‌ك: ئینفلـــــوه‌نزا, و ئیفــــلیجى منـــــداڵ, و ملـــــــه‌خرِه (نكـــــاف), و ســـــــوورێژه‌ى ئه‌ڵمــــانى, و هـــــه‌ڵامه‌ت, و هـه‌وكردنى قـــورگ, و سیل, و هه‌روه‌ها چه‌ندین نه‌خۆشى تر، به تایبه‌تى نه‌خۆشى یه ڤایرۆسى یـــــه‌كـــان, بــــــۆیه ده‌بینیـــــن پێغه‌مبه‌ر (د.خ) ئه‌مرمــــان پآده‌كــات بـــــه‌وه‌ى فـــــوو نه‌كـــــــه‌ین و هه‌نــــاسه نه‌ده‌ینـــــه‌وه به‌ســـــه‌ر خـــــــــواردن و خواردنـــــــه‌وه‌دا، هه‌روه‌هــــا پێغه‌مبـــه‌ر خـــۆى (د.خ): كـانَ إِذا عَطَسَ غَطَّى وَجْهَهُ بِيَدِهِ أَو بِثَوْبِهِ رواه الترمژی, واتـه: كــــــاتێك ده‌پژمیى ده‌م و چــــاوى بـــــه ده‌ستى یــــان بـــه جل وبــــه‌رگه‌كانى دا ده‌پۆشى, هـــــه‌روه‌ها پێغه‌مبــــه‌ر (د.خ) بـــــه‌رگرى كـــردووه لــــــه‌وه‌ى مـــــــرۆڤ خـــواردنى گه‌رم بــــه فووكردن سارد بكاته‌وه, واته فوو بكات به‌ناو ده‌فرى خواردنــــــدا, تـــــــــا ببێتـــــه هــــــــۆى بڵاوبوونه‌وه‌ى میكرۆبى نه‌خۆشى.
لــــه پێغه‌مبــــه‌ره‌وه ده‌گێرِنــــه‌وه:
إِتَّقُوا الذَّر (و هو الغبار) فـإِنَّ فِيـهِ النِّسْمَةَ (أي الميكروبات) ,
واتــــه: خۆتـــان له ته‌پ و تۆز و پرژ بپــارێزن له‌بـــــه‌ر ئـــــه‌وه‌ى (نیسمـــه‌ى تێــدایه), له (القاموس المحیط)ى زانا (الفیروزآبادی) هـــــــاتووه: ( النسمـــة: تطلــق على أصغر حيـــــوان ), واتـــــه: ( نيسمـــة ) بـــــــه بچووكتریــــن ئــــاژه‌ڵ ده‌ووترێت, ئه‌م ئاماژه‌یه ئیعجازێكى گه‌وره‌ى تێدایه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌مرِۆ به میكرۆسكۆب و ووردبینـــــه گه‌وره‌كان سه‌لمــاوه كــــه ووردتـــرین زینـــده‌وه‌ر بریتیـــن لـــه میكرۆبه‌كــان (ڤایرۆس و به‌كتریـــا) و ئــــه‌م نــــاوه ( نيسمة ) زۆر گونجــــاوه بۆیـــــان له‌بــــــه‌ر ئـــــــه‌وه‌ى میكرۆبه‌كــــــان سیفـــــــه‌تى ژیـــــــــان و جــــووڵاوى یــــــان تێدایـــــه, واتـــــه بــــه نــــارِاستـــــــــه‌وخۆ پێغه‌مبـــــــه‌ر (د.خ) ئــامۆژگـــــــارى كـــردووین بـــــــه دوور كــــه‌وتنه‌وه لـــــه‌و پرژانه‌ى كه میكرۆب هه‌ڵده‌گرن (وه‌ك ئــــه‌و پرژه‌ى له كاتى كۆكیـــن و پژمینــــــدا لـــــه نه‌خۆشــه‌وه بڵاو ده‌بێته‌وه).
هَى النَّبِيُّ (د.خ) أَن يُشْرَبَ مِن في السِّـقاء رواه البخاری,
واتـــه پێغه‌مبه‌ر به‌رگرى له‌وه كردووه لـــه ده‌مى گـــۆزه‌وه ئـــاو بخورێته‌وه, چونكـــه هــــه‌ر یــــه‌ك میللیلیتر لــه لیك بلیۆنه‌هــا میكرۆبى تێدایه, كه گه‌شه ده‌كـه‌ن و كه‌سى تر كه لێى ده‌خواته‌وه زیانى پێده‌گات.
پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علی وسلم) ده‌فه‌رموێ: ( ئه‌گه‌ر یه‌کێكتان تای لێهات ، سێ شه‌و ئه‌وه‌ی به‌یانی ببێته‌وه ، با به ئاوی سارد خۆی ته‌ڕ بکات)
وا باشه له ماوه‌ی ئه‌م نه‌خۆشییه‌دا هه‌موو رۆژێك جارێك خۆی فێنك بکاته‌وه به ئاو یان خۆی ببشوات ، که ئه‌مه هۆکارێکی گه‌وره‌یه بۆ رزگاربوون له‌م نه‌خۆشییه.
پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علی وسلم) ده‌فه‌رموێ : (وه‌ك حوشتر ئاو به‌یه‌ك هه‌ناسه و به‌یه‌ك جار مه‌خۆنه‌وه ، به‌ڵکو به دوو سێ جاه بخۆنه‌وه هه‌ر کاتێکیش خواردتان به ناوی خواوه ده‌ست پێبکه‌ن و هه‌ر کاتێکیش لێبوونه‌وه سوپاسی خوای گه‌وره‌ی له سه‌ر بکه‌ن)
ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌یه که خواردنه‌وه‌ی به یه‌ك جار زیانی زۆره بۆ گه‌روو ، ئه‌و هه‌ناسه‌یه‌ی که له (سی)یه‌کانه‌وه دێنه ده‌ر کۆمه‌ڵێك میکرۆب له‌گه‌ڵ خۆی دێنێت ، گه‌ر له کاتی ئاو خواردنه‌وه‌که هه‌ناسه درا ، ئه‌وا ئه‌و میکرۆبانه ده‌چنه نا ئاوه‌که له‌وێشه‌وه بۆ ناو قورگ و گه‌ده ، ئه‌و کاته‌ش زیانی زۆری بۆ ته‌ندروستی مرۆڤ ده‌گات.
دەڵێم: دڵ شێت بووە
دەست و پێ چ بکا؟!
