بابه‌ت: چیرۆكی به‌ربه‌ره‌كانی نێوان مرۆڤ و شه‌یتان
چیرۆكی به‌ربه‌ره‌كانی نێوان مرۆڤ و شه‌یتان
سه‌ره‌تای ده‌ست پێكردنی ئه‌م ململانێیه‌و به‌ربه‌ره‌كانیه له و كاته‌دا ده‌ستی پێكرد كاتێك شه‌یتان له به‌هه‌شتدا قایل نه بوو فه‌رمانی خواى گه‌وره جێبه جێبكات كرنوش بۆ ئاده‌م (سه‌لامى خوای لێبێت ) به‌رێت خودای گه‌وره‌ش ده‌ری كردوو به نه‌فره‌تى كرد , بۆیه لای خوای گه‌وره سوێندی خواردو ووتی [قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿82﴾ إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ﴿83﴾ ] ص , واته :[ سوێند به ده‌سه‌ڵاتی بێ سنوورت , شه‌رتبێت هه‌رهه‌موویان گومڕا و سه‌رگردان بكه‌م , ته‌نها به‌نده دڵسۆزه‌كانت نه‌بێت كه هه‌ڵبژارده‌ی خۆتن , ده‌سه‌ڵاتم نیه به‌سه‌ریاندا] .
سه‌ره‌تای ئه‌م به‌به‌ره‌كانیه له هه‌ڵخه‌له‌تاندنى دایك وباوكمان (ئاده‌م و حه‌وا) ده‌ستى پێكرد , له‌م كاره شه‌تان شه‌یتان سه‌ركه‌و توو بوو وه بووه هۆی ده‌ركردنیان له به‌هه‌شتدا , خواى گه‌وره ده‌فه‌رمووێت : [وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِن قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا ﴿115﴾ وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى ﴿116﴾ فَقُلْنَا يَا آدَمُ إِنَّ هَذَا عَدُوٌّ لَّكَ وَلِزَوْجِكَ فَلَا يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى ﴿117﴾ إِنَّ لَكَ أَلَّا تَجُوعَ فِيهَا وَلَا تَعْرَى ﴿118﴾ وَأَنَّكَ لَا تَظْمَأُ فِيهَا وَلَا تَضْحَى ﴿119﴾ فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطَانُ قَالَ يَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلَى شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْكٍ لَّا يَبْلَى ﴿120﴾ فَأَكَلَا مِنْهَا فَبَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى ﴿121﴾ ثُمَّ اجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَتَابَ عَلَيْهِ وَهَدَى ﴿122﴾ ] طه , واته : [ سوێند به خوا بێگومان ئێمه پێشتر په‌یمانمان له ئاده‌م وه‌رگرت (كه نزیكى دره‌خته قه‌ده‌غه كراوه‌كه نه‌كه‌وێته‌وه كه‌چى بیری چوو , به‌مه‌رجێك نه‌مان بینی كه بڕیاری ئه‌و سه‌رپێچیه بدات , كاتێك به فریشته‌كانمان ووت : كڕنووش بۆ ئاده‌م به‌رن , هه‌موویان كڕنووشیان برد , جگه له ئیبلیس كه سه‌رسه‌خت و یاخی بوو , جا وتمان : به ڕاستى ئه‌م ئیبلیسه له دوژمنی خۆت و هاوسه‌ره‌كه‌ته , ووریا بن له به‌هه‌شت به ده‌ركردنتان نه‌دات , به و هۆیه‌وه تووشى ناخۆشى و نه‌گبه‌تى و ده‌ربه ده‌ری ببن , دڵنیاش به له به‌هه‌شت تۆ نه برسیت ده‌بێت و نه ڕووت و ڕجاڵیش ده‌بیت , نه تینویشت ئه‌بێت و نه گه‌رماش زۆرت بۆ ده‌هێنێت , جا شه‌یتان گومانى خسته دڵیه‌وه و پێى گووت : ئه‌ی ئاده‌م نیشانت بده‌م دره‌ختى نه‌مری و موڵك و دارایه‌ك كه به‌سه‌رناچێت كامه‌یه , ؟! شه‌یتان هه‌ر كۆڵی نه‌دا تا فریوی دان , هه‌ردووكیان له به‌روو بوومی دره‌خته‌كه‌یان خوارد ( ئیتر جل و به‌رگیان له‌به‌ر داكنراو عه‌یب و عاریان ده‌ركه‌وت , به‌په‌له هه‌وڵیان دا به گهه‌ڵای دره‌خته‌كانى به‌هه‌شت خویان دا بپۆشن) , ئا به‌و شێوه‌یه ئاده‌م له په‌روه‌ردگاری یاخی بوو , فریوی خواردو ڕێگه‌ى لێتێكچوو , پاشان په‌روه‌ردگاری هه‌ڵیبژاردو كردی به پێغه‌مبه‌ر و ته‌وبه‌ی لێوه‌رگرت و هیدایه‌ت و ڕێنمایی كرد , ئه‌وسا خواى گه‌وره فرمانى دا و ووتى : ئیتر هه‌ر دوو كتان دابه‌زن به‌گشتى هه‌ندێكتان ده‌بنه دووژمنى هه‌ندێكتان , جا ئه‌گه‌ر هیدایه‌تى من بۆ ئێوه هات , ئه‌وه‌ی شوێنى به‌رنامه‌كه‌م بكه‌وێت نه گومڕا ده‌بێت و نه ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تى و ناسۆرى دێته ڕێگه )
به‌ڵێ , ئاده‌م دابه‌زی بۆسه‌ر زه‌وی , تا له‌گه‌ڵ نه‌وه‌كانى خۆیان ئاماده بكه‌ن بۆ ڕووبه ڕوو بوونه‌وه له‌گه‌ڵ شه‌یتان و هه‌وڵه به‌رده‌وامه‌كانى بۆ له خشته بردنى نه‌وه‌كانى ئاده‌م , شه‌یتانیش به جۆره‌ها شێوه خۆی ئاماده‌كرد بۆ ئه‌و ڕووبه ڕووبه‌نه‌وه یه , له‌وانه‌ش :
یه‌كه‌م
تواناى له خشته بردن و توانای ڕازاندنه‌وه‌ى گوناه و تاوان :
خواى گه‌وره ده‌فه‌رمووێت : [قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿39﴾ ] حجر , واته : [ ووتى : ئه‌ى په‌روه‌ردگارم , ماده‌م به‌هۆی ئه‌م مرۆڤه‌وه منت سه‌ر لێشَواو كرد , شه‌رتبێت له‌سه‌ر زه‌ویدا هه‌موو گوناه و تاوانێكیان لا جوان و شیرین بكه‌م , هه‌موویان سه‌رلێشێواو سه‌ر گه‌ردان بكه‌م ] , هه‌روه‌ها خوداى گه‌وره له ئایه‌تێكى دیكه‌دا ده‌فه‌رمووێت [تَاللّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِّن قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿63﴾] النحل, واته : [ سوێند به خودا پێش تۆ بۆ گه‌ل و قه‌ومه‌كانى تریش پێغه‌مبه‌رانم ڕه‌وانه كردووه , به‌ڵام شه‌یتان كار و كرده‌وه‌ی نادروستى بۆ ڕازاندوونه‌ته‌وه , ئه‌مڕۆ له دنیادا هه‌ر ئه‌و پشتیوانیانه و سزای به ئیشو ئازار بۆ ئه‌و جۆره قه‌م و كه‌سه ناله بار ه‌و نا حاڵیانه ئاماده‌كراوه ]
دووه‌م
درۆ كردن و هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن:
خواى گه‌وره سه‌باره‌ت به درۆی شه‌یتان ده‌فه‌رمووێت : [فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وُورِيَ عَنْهُمَا مِن سَوْءَاتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَاكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاَّ أَن تَكُونَا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونَا مِنَ الْخَالِدِينَ ﴿20﴾] الاعراف, واته : [ شه‌یتان پێی ووتن : په‌روه‌ردگارتان له به‌ر هیچ هۆیه‌ك به‌رگرى ئه‌و دره‌خته‌ى لێنه كردوون ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه نه‌بێت كه نه‌بنه دوو فریشته یان بۆ ئه‌وه‌ى له به‌هه‌شت به هه‌میشه‌یى به نه‌مری نه مێننه‌وه ].
هه‌روه‌ها خوای گه‌وره ئه‌فه‌رموێت :[ يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا ﴿120﴾ ] النساء , واته :[ شه‌یتان به ڵێنیان پێده‌دات و ئاوات و ئومێدیان ئه‌خاته به‌ر , دڵنیابن شه‌یتان هیچ به‌ڵێنێكیان پێنادات , جگه له هه‌ڵخوڵه‌تاندن نه‌بێت ] , هه‌روه‌ها خوداى گه‌وره ده‌فه‌رمووێت : [الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿268﴾ ] البقره, واته :[ شه‌یتان به‌ڵێنی هه‌ژارى و نه‌داریتان پێده‌دات , ئه‌تان ترسێنێت به هه‌ژاری و فرمانتان پێده‌كات به گوناه و تاوان و خراپه و به نه به‌خشینى ماڵ و سامان , خوداش به‌ڵێنى لێخۆش بوونى خویتان پێده‌دات , له‌گه‌ڵ ڕزق و ڕۆزی زۆر و به‌هره‌ى فراوان و خوداش فراوانگیر و زانایه ]
سێیه‌م
ئه‌م دوژمنه ئێمه ئه‌بینێت , ئێمه ئه‌و نابینین :
خواى گه‌وره ده‌فه‌رمووێت : :[ يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء لِلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ ﴿27﴾ ] الاعراف , واته :[ ئه‌ى نه‌وه‌ى ئاده‌م : شه‌یتان ئێوه‌ش له خشته نه‌بات , هه‌روه‌ك دایك و باوكتانی له خشته برد و له به‌هه‌شت به ده‌ركردنى دان , له‌كاتێك كه ده‌ستى كرد به دامالینى پۆشاكه‌كانیان تا عه‌وره‌تیان پێشانى یه‌كتری بدات , بێگومان شه‌یتان و دارو ده‌سته‌كه‌ى ئێوه ئه بینن له دنیا دا و به‌ڵام ئێوه ئه‌وان نابینن , دڵنیابن ئێمه شه‌یتانه‌كانمان كردووه یار و یاوه‌رى ئه‌وانه‌ى كه باوه‌ڕ ناهێنن ]
چواره‌م
شه‌یتان وه‌كو خوێن به ده‌ماره‌كانمان هاتوو چۆ ده‌كات :
پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) : ئه‌فه‌رمووێت :[ أِن الشيطان يجري من أِبن أدم مجري الدم ] (رواه البخاري و مسلم ): واته : ( به‌ڕاستى شه‌یتان به هه‌موو ئه‌و شوێنانه‌ى مرۆڤ هاتوو چۆ ده‌كات كه خوێنى پیا ده‌ڕوات )
پێنجه‌م
گوێ هه‌ڵخستن بۆ ئه‌و فرمانانه‌ى كه له ئاسمان بڕیاری له‌سه‌ر ده‌درێت :
عائیشه ( ڕه‌زاى خواى لێبێت ) له پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ئه‌گێڕێته‌وه , كه فه‌رموویه‌تى : [ كاتێك كه فریشته‌كان دا ئه‌به‌زن بۆ سه‌ر هه‌وره‌كان و باسى ئه‌و فرمانانه ده‌كه‌ن كه له ئاسمانه‌و بڕیاری له‌سه‌ر دراوه , شه‌یتانه‌كانیش گوێ هه‌ڵده‌خه‌ن بۆ بیستنى و گوێیان لێده‌بێت و پاشان ئه‌ینێرن بۆ جادوگه‌ر و كاهینه‌كان , ئه‌وانیش سه‌د درۆی بۆ زیاد ده‌كه‌ن ].
له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌ش دا به‌ڕاستى فێڵى شه‌یتان زۆر بێ هێزو كه‌م توانایه , وه‌ك خواى گه‌وره ده‌فه‌رمووێت : [إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا ﴿76﴾] النساء , واته :[ به‌ڕاستى فێڵ و پیلانى شه‌یتان هه‌ر لاواز بووه ]
ئه‌مه‌ش له‌كاتێك كه موسڵمان ته‌نها هاناى خۆی بۆ خواى گه‌وره به‌رێت , خۆی نه‌داته ده‌ست وه‌س وه‌سی شه‌یتانى نه‌فرین لێكراو , خواى گه‌وره‌ش ئه‌فه‌رمووێت :[ وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿200﴾ ] الاعرف, واته : [ ئه‌گه‌ر له‌لایه‌ن شه‌یتانه‌وه وه‌س وه‌سه‌یه‌كت بۆ پێش هات ویستى له خشته‌ت به‌رێت و تۆش هه‌ڵه بكات , ئه‌وا تۆ په‌نا به خوا بگره‌و ته‌نها پشت به ئه‌ویش ببه‌سته , چونكه به ڕاستى ئه‌و زاته بیسه و زانایه
دەڵێم: دڵ شێت بووە
دەست و پێ چ بکا؟!
