فەتواى زانایان سەبارەت بە وەرگرتنى سلفەى عەقار ئەگەر ڕیباى لە سەر بێت
ژمارەی سەردان:  ١٢٤ 
نووسەر: ئامادەكردن و وەرگێڕانى: مامۆستا عدنان بارام
بەرواری بڵاوکردنەوە: ٢٠١٠/١٠/٠٨

بسم الله الرحمن الرحيم
پێشەوا (الشافعی) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ لە ووتەیەكى بەنرخیدا سەباەت بە مامەڵەكردن بە سوو (ڕیبا) فەرموویەتى: ((وليس يحل بالحاجة محرم إلا في الضرورات من خوف تلف النفس، فأما غير ذلك فلا أعلمه يحل لحاجة، والحاجة فيه وغير الحاجة سواء))(الأم: ج 3 / ص 28). واتە: هیچ قەدەغەكراوێك بە هۆى پێویستیەوە حەڵاڵ نابێت، جگە لە كاتى زەرورەت نەبێت، كە بریتیە لە ترسى مردن و لەناوچوونى كەسەكە، بەڵام لە جگە لەوەدا ئەوە من نایزانم كە لە كاتى پێویستیدا حەڵاڵ ببێت، پێویستى و جگە لە پێویستیش وەكو یەكن تیایدا.
جــا پــاش زانینى ئــەم بــۆچوونە ئـــاشكرا و ڕاشكاوەى پێشەوا (الشافعی) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ با بزانین فەرموودەناسان و زانایانى ئەم سەردەمە چیمان بۆ دەڵێت، و فەتوایان چیە لەو بارەیەوە ؟
یەكەم: فەتواى زانا و فەرمودەناسى سەردەم شێخ (ناصرالدين الألباني) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ
پرسیــار كرا لە فــەرموودەناسى سەردەم شێخ و زانــــاى پــــایەبەرزى (محمد ناصرالدين الألباني) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ لەم بارەیەوە، كە ئەمە دەقى پرسیارەكە و فەتواكەى شێخە ـ بەڕەحمەت بێت ـ:
((السائل: أخ يسكن مع إخوته، في شقة، في ثلاثة غرف، كل واحد منهم متزوج وله أبناء، وأحد الإخوة سكير، فهل يجوز له في هذه الحالة أن يحصل على سكن بطريقة صندوق ادخار وهو ربوي ؟
الشيخ: لا يجوز.
السائل: ما في ضرورة ولا شيء ؟
الشيخ: لا يجوز.
السائل: يجزيك خير يا شيخ)) (الباحث في فتاوى الألباني الصوتية / إصدار موقع الألباني، سلسلة الهدى والنور / شريط رقم: 224، سؤال رقم: 18).
واتە: پرسیاركار: برایەك نیشتەجێیە لەگەڵ براكانیدا لە خانوویەكدا، كە لە سێ ژوور پێك هاتووە، هەر یەك لەو سێ برایە ژنیان هێناوە و منداڵیشیان هەیە، و برایەكیان زۆرجار سەرخۆشە، ئایا دەبێت ئەو برایە ـ لەم بارەدا ـ هەوڵى بەدەست هێنانى خانووبەرەیەك بدات لە ڕێگەى سندوقى پاشەكەوتكردنەوە كە سندوقێكە مامەمەڵكردن لە گەڵیدا سوو (ڕیبا) ى لە سەرە ؟
شێخ ئەلبانى: نابێت.
پرسیاركار: هیچ زەروورەت و شتێكى تێدا نیە ؟
شێخ ئەلبانى: نابێت.
پرسیاركار: شێخ، خوا خێرت بنووسێ.
وە لە پرسیارێكى تردا پرسیارى لێ دەكرێت ـ هەر لەم بارەیەوە ـ كە ئەمە دەقى پرسیارەكەیە: ((عندنا مشكلة سكنية عامة في بلدنا، فقد نجد رجلا مع أهله يسكن من أبيه وأمه في غرفة واحدة، فهل يكون هذا من باب الضرورة مسيغا له لأن يقترض من المؤسسات، مؤسسة الربا وغيرها ؟))، واتە: لە وەڵاتى ئێمەدا كێشە و گرفتى خانووبەرەمان هەیە بەگشتى، كەساى واو خێزانى دەبینین لەگەڵ دایك و باوكیدا دەژین لە تەنها ژوورێكدا، ئایا ئەم بارە دەكەوێتە ژێر باسى زەروورەتەوە، كە ڕێگە بدات بەو كەسە لە دامەزراوەكان، دەزگا و دامەزراوە سووكارەكان (كە بە ڕیبا كاردەكەن) و جگە لەوان قەرز بكات ؟
ئەویش لە وەڵامدا فەرمووى:((أنا لا أرى هذا يا أخي ؛ لأن الحقيقة أن المعلوم من الحكم الشرعي: الضرورات تبيح المحظورات هذا حكم صحيح ولكنه ليس على إطلاقه، لعلك تذكر أن هذه القاعدة قيدت بقاعدة أخرى وهي: الضرورة تقدر بقدرها، أنا أتصور لولا تصلت الحياة المادية على كثير من المسلمين اليوم، وحياة الرفاهية، ما كان يقع مثل هذا السؤال، الذي يؤدي إلى استحلال الربا المحرم كتابا وسنة، أنا أتصور أن الإنسان المسلم الحريص على الابتعاد عن الوقوع فيما حرم الله، بل الابتعاد عن أن ينصب نفسه محاربا لله عز وجل بالربا، هذا يستطيع أن ينصب خيمة بأقل ثمن في أي أرض قد تكون مشاعا أو أن تكون تشترى بأبخس الأثمان، لكن اعتاد الناس الحياة المدنية فطبعتهم بطابعها، واستجازوا ارتكاب المحرمات بأتفه الأسباب، فإذا نحن وضعنا هاتين القاعدتين أمام أعيينا لم نر أنفسنا أبدا مضطرين لاستحلال الربا، لأن هؤلاء ـ هذه العائلة ذات العدد الكثير ـ تنام وتبات في غرفة واحدة، يمكن كل شخصين ثلاثة على حسب الزوج أو زوجين ـ مثلا ـ ينفصل عن أبيه في خيمة، والأب يبقى ـ مثلا ـ في الدار، وهكذا، أما أن يبادروا رأسا إلى استحلال الربا بهذا العذر، فأنا أقول هذا عذر أقبح من الذنب... الحياة صعبة ولكن يجب أن نجعل نصب أعيننا قوله تعالى: [ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ ] [ سورة الطلاق: 2 ـ 3 ] ))(الباحث في فتاوى الألباني الصوتية / إصدار موقع الألباني، سلسلة الهدى والنور).
واتە: براى خۆم من ئەوە بەو شێوە نابینم ـ واتە: ئەم بارە بكەوێتە ژێر باسى زەروورەتەوە، و ڕێگە بدات بەو كەسە لە دەزگا و دامەزراوە سووكارەكان (كە بە ڕیبا كاردەكەن) قەرز بكات ـ چونكە ڕاستە هەروەك زانراوە لە حوكمى شەرعیەوە، كە (الضرورات تبيح المحظورات) ئەمە حوكمێكى ڕاستە، بەڵام خۆ ئەو ڕێسایە بە ڕەهایى نیە، لەوانەیە لە یــادت بێت كـــە ئــەم ڕێسایە پەیوەند كــراوە بە ڕێسایەكى تر كە بریتیە لە (الضرورة تقدر بقدرها)، واتە: زەروورەتیش بە پێى پێویست دەبێت، من لەو باوەڕەدام كە ئەگەر ژیانى مادیەت بە سەر زۆرێك لە خەڵكدا زالڕ نەبایە لە ڕۆژگارى ئەمڕۆدا، هەروەها لەگەڵ زاڵبوونى ژیانى ڕەفاهیەت بەسەریاندا، ئەوا هەرگیز پرسیارى لەم شێوە ڕووى نەدەدا، كە دەرەنجامى حەڵاڵكردنى سووە (ڕیبایە) كە بە دەقى قورئانى پیرۆز و سوننەت حەرام و قەدەغەكراوە، من وا دەبینم كە مرۆڤى موسڵمانى سووربوو لە سەر دووركەوتنەوە لە كەوتنەوە حەرام و قەدەغەكراوەكانى خواى پەروەردگار، یان سوربوو لە سەر دوركەوتنەوە لەوەى كە خۆى دابنات لە جێگەیەك كە بانگەشە بێت بۆ بەرپاكردنى جەنگ لەگەڵ خواى پەروەردگار و پێغەمەرەكەى بە خواردنى سوو (ڕیبا) !!! ئەم جۆرە كەسە دەتوانێت چادر یان خێمەیەك ـ بە هەرزانترین نرخ ـ لە هەر شوێنێكدا بێت بێ كڕین بێت یان، بە كەمترین نرخ بكڕرێت، بەڵام خەڵك ڕاهاتوون لە سەر ژیانى مەدەنیەت و ئەویش ڕاى هاوردوون لە سەر خوڕەوشتەكانى، بۆیە دەبینین ڕێیان داوە بەخۆیان كە حەرام و قەدەغەكراوەكانى خواى پەروەردگار ئەنجام بدەن بە بێنرخترین بیانوو، جا ئەگەر ئێمە ئەم دوو ڕێسایەمان لە پێش چاوى خۆمان دانا، هەرگیز خۆمان نابینین كە زەروورەتمان هەیە بۆ حەڵاڵكردنى سوو (ڕیبا)، چونكە ئەوانە ـ ئەو خێزانەى كە ژمارەیان زۆرە ـ كە خەوتن و مانەوەى شەویان لە ژوورێكدایە، دەتوانن هەموو دوو كەس سێ كەس بە پێی ژن و مێردێك یان دووانیان ـ ئەمە وەكو نموونە ـ لە باوكیان جیا ببنەوە لە باوكیان لە چادرێك یان خێمەیەك، و باوكیشیان لە ماڵەكەدا بمێنێتەوە، وە بەوشێوەیە، بەڵام ڕاستەوەوخۆ دەستپێشخەرى بكەن لە بــــەحـــەڵالـــدانانى ســـوو (ڕیبا) بـــەم بیــــانووە، ئــــەوا مــــن دەڵـــێم: ئـــەم بیــــانووە زۆر نـــاشیاو و نـــــاقــــۆڵاتـــرە لــــە خودى تــــاوانــــەكـــــە... ڕاستە ژیـــان دژوار و نـــــاڕەحەتە، بـــــەڵام ئێمـــــە دەبێت ووتـــــەى خــــواى پــــەروەردگـــــارمــــان لە پێش چاودا بێت كە فەرموویەتى: [ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ ] .
دووەم: فەتواى زاناى پایەبەرزى سەردەم شێخ (عبدالعزیز بن باز) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ

زاناى پایەبەرزى سەردەم شێخ (عبدالعزیز بن باز) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ ئەم پرسیارەى لێكرا ((إذا احتاج الرجل إلى شيء من المال لمؤنة البيت أو تسديد أجرة الدار أو نحو ذلك ولم يجد من يقرضه ولا من يستدين منه فهل يجوز له أن يستدين من البنك ؟))، واتە ئەگەر پیاو پێویستى بە بڕێك پارە بوو بۆ خەرجى خانووەكەى یان بژاردنى كرێخانووەكەى، یان هاوشێوەى ئەوە، و كەسیشى دەست ناكەوێت كە دەست قەرزى بداتێ، یان قەرزى لێوەربگرێت، ئایا بۆى هەیە قەرز لە بەنق بكات ؟
بەڕێزیشیان بەم شێوەیە وەڵامى دایەوە:
((إن كانت الاستدانة من البنك على طريقة شرعية كأن يأخذ منه قرضا بمثله من دون زيادة أو يشتري منه سلعة إلى أجل معلوم ولو بأكثر من ثمنها الحاضر فلا بأس.
أما إذا اقترض منه على وجه الربا فهذا لا يجوز، لأن الله سبحانه حرم الربا في كتابه العظيم وسنة رسوله الكريم عليه الصلاة والسلام وورد فيه من الوعيد ما لم يرد في أكل الميتة ونحوها قال الله سبحانه: [ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ] [ سورة البقرة: الآية 275 ] ، قال أهل التفسير معنى ذلك أنه يقوم من قبره يوم القيامة كالمجنون.
ثم قال الله سبحانه بعد ذلك: [ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبا فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ ] [ سورة البقرة: الآيتان 275، 276 ] .
وصح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه: " لعن آكل الربا وموكله وكاتبه وشاهديه، وقال هم سواء " (رواه مسلم: كتاب: (المساقاة)، باب (لعن آكل الربا ومؤكله)، برقم: 1598)
والآيات والأحاديث في تحريم الربا والوعيد عليه كثيرة مشهورة وليس عَدْمُ المحتاج من يقرضه أو يبيع عليه يجعله في حكم المضطر الذي تبيح له الميتة أو الربا، هذا قول لا وجه له من الشرع لأن في إمكان المحتاج أن يعمل بيده حتى يحصل ما يسد حاجته أو يسافر إلى بلاد أخرى حتى يجد من يقرضه أو يبيع عليه بالدين إلى أجل.
والمضطر هو الذي يخشى على نفسه الموت إذا لن يأكل من الميتة ونحوها بسبب شدة المجاعة وعدم قدرته على ما يسد رمقه بالكسب ولا بغيره وليست حاجة هؤلاء الذين يعاملون البنوك بالربا في حكم الضرورة التي تبيح الميتة ونحوها وكثير من الناس سهل عليهم أمر الربا حتى صار يعامل فيه ويفتي الناس به بأدنى شبهة وما ذاك إلا لقلة العلم وضعف الإيمان وغلبة حب المال على النفوس نسأل الله السلامة والعافية مما يغضبه... والله المستعان))نشر في (مجلة الجامعة الإسلامية) بالمدينة المنورة، العدد: الأول، رجب عام 1389هـ  .
واتە: ئەگەر قەرزكردنەكەى لە بەنق بە ڕێگەیەكى شەرعى بێت، وەك ئەوەى كە قەرزێكى لێوەرگرێت و وەكو خۆى بیداتەوە بەبێ زیادە، یان كالایەكى لێ بكڕێت بۆ ماوەیەك ـ ئەگەر بە بە زیاتریش بێت لە نرخى كالاكە ـ لەو ڕۆژەدا، ئەوە هیچى تێدا نیە.
بەڵام ئەگەر بە شێوەیەكى سوودارانە قەرزیان لێبكات، ئەوا حەرامە و نابێت، چونكە خواى پەروەردگار سوو (ڕیبا) ى حەرام و قەدەغە كردووە لە كتێبە پیرۆزەكەیدا، و سوننەتى پێغەمبەرەكەى صلى الله عليه وسلم، وە ئەوەندە هەڕەشەى لە سەر هاتووە كە زیاترە لەوەى كە سەبارەت بە خواردنى مرداروەبوو و هاوشێوەى هاتووە، هەروەكو خواى پەروەردگار فەرموویەتى: [ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ] [ سورة البقرة: الآية 275 ] ، زانایانى ڕاڤەى قورئان سەبارەت بە واتاى ئەوە فەرموویانە: سووخۆر لە ڕۆژى دواییدا وەكو شێت لە گۆڕەكەى زیندوو دەبێتەوە.
پاشان خواى پەروەردگار فەرموویەتى: [ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبا فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ  ] [ سورة البقرة: الآيتان 275، 276 ] .
وە بە (صحيح) یش لە پێغەمبەرى خواوە صلى الله عليه وسلم پێمان گەشتووە كە فەرموویەتى: " لعن آكل الربا وموكله وكاتبه وشاهديه، وقال هم سواء ".
ئایەت و فەرموودەش سەبارەت بە حەرامێتى سوو (ڕیبا) هەڕەشە لەوبارەیەوە زۆر و ئاشكران.
وە نەبوونى كەسیش بۆ قەرزپێدانى ئەو كەسەى كە پێویستى بە قەرزە، واى لێناكات كە مامەڵەى زەرووەت بۆ خۆى بكات كە مردارەوەبووى بۆ حەڵاڵە یان سوو (ڕیبا)، ئەمە ووتەیەكى هیچ ڕوویەكى ڕاستى تێدا نیە لە شەریعەتدا، چونكە ئەو كەسەى كە پێویستى هەیە دەتوانێت كاربكات بە دەستەكانى خۆى، بۆ ئەوەى ئەوەى كە پێویستێتى بە دەستى بهێنێت، یان سەفەر بكات بۆ وڵاتێكى تر تاكو كەسێكى دەست دەكەوێت قەرزى بداتێ یان شتێكى پێ بفرۆشێت بە قەرز بۆ ماوەیەك.
زەرورەت داریش ئەو كەسەیە كە بترسێت بەهەلاكەتدا بڕوات و بمرێت، ئەگەر مردارەوەبوو نەخوات، وە ئەو كەسەى كە نەتوانێت بە كاروكاسپى كردنى و جگە لەوەش بژێوى ڕۆژانەى دەربكات، وە پێویستى ئەوانەى كە لەگەڵ بەنقى سووكاردا (الربوي) نەگەشتووەتە ئەوەى كە حوكمى زەروورەتیان بدرێتە سەر و مردارەوەبوو و جگە لەویان بۆ حەڵاڵ بكرێت، وە بەداخەوە زۆرێك لە سووخواردنیان لە لا ئاسان بوو، بە شێوەیەك كاروكاسپى و هەڵسوو كەوتى پێ دەكات و فەتواشى تێدا دەدات بە بچوكترین گومان !!! ئەوەش جگە لە كەمى زانست و ئیمان، و زاڵبوونى خۆشویستنى ماڵ و سامان نەبێت هیچى تر نیە، كە زاڵبووەتە سەر دڵەكان، داواكارین لە خواى پەروەردگار پارێزەرمان بێت لەو شتانەى كە توڕەكاریەتى... خواى پەروەردگاریش تەنها یارمەتى دەرە لەو كارەدا.

سێیەم: فەتواى فەقیهو زاناى ئوصوڵى شێخ (محمد صالح العثيمين) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ

ئەم زانا پایەبەرزە كەسێك پرسیارى لێدەكات سەبارەت بە وەرگرتنى قەرز ـ لەگەڵ بوونى سوو (ڕیبا) لە سەرى ـ بۆ مەبەستى كڕینى خانوویەك بۆ خۆى و منداڵكانى، ئەویش بەڕاشكاوى یاساغى (نەهى) لەم كارە دەكات و بە حەرام و قەدەغەكراوى شەرعى دادەنێت، كە ئەمە دەقى پرسیارەكە و وەڵامەكەشە:
دەقی پرسیارەكە:((هل يجوز للمسلم أن يقترض من البنك قرضا ربويا من أجل شراء منزل له ولأولاده ؟ مع العلم بأنه لا يوجد من المسلمين من يقرضني قرضا حسنا، وأخشى من ضياع مالي في الإيجار ؟)).
واتە: ئایا موسوڵمان بۆى هەیە قەرزێك لە بەنق بكات سووى لەسەر بێت، بۆ مەبەستى كڕینى خانوویەك بۆ خۆى و منداڵكانى ؟ لەگەڵ زانینى ئەوەى كە هیچ موسڵمانێك نیە كە قەرزم باتێ بێ سوو بێت ـ زیادەى لە سەر نەبێت ـ وە لەوەش دەترسم پارەكەم لە كرێی خانوودا نەمێنێت و بفەوتێت ؟
وە ئەمەش دەقى وەڵامى بەڕێزیانە: ((لا يحل له أن يأخذ دينا بالربا من أجل أن تشتري له بيتا يستغني به عن الإيجار، لأن الله ذكر وعيد الربا وشدد فيه، حتى إن شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله قال: إنه ورد فيه من الوعيد ما لم يرد في ذنب دون الشرك)) (الاقتراض بالربا من المصرف من أجل شراء منزل، الشيخ/ محمد بن صالح العثيمين) (*)
واتە: بۆى نیە و نابێت قەرزێك وەرگرێت كە سوو (ڕیبا) ى لە سەر بێت، بۆ ئەوەى خانوویەكى پێ بكڕێت، و ڕزگارى بێت لە كرێی خانوو، چونكە خواى پەروەردگار هەڕەشەى سەبارەت بە سوو باسكردووە و توندى تێدا نوواندووە، تەنانەت شێخى پایەبەرزى ئیسلام (ابن تیمیە) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ فەرموویەتى: ئەوەندەى هەڕەشە سەبارت بە سوو هاتووە، سەبارەت بە هیچ تاوانێكى تر نەهاتووە كە كەترە لە هاوەڵبڕیاردان.
چوارەم: فەتواى زاناى شەرعزان شێخ (د ـ صالح الفوزان)
بە هەمان شێوەى زانایانى پێش خۆى شێخ زانا دكتۆر (صالح الفوزان) ئەم پرسیارەى لێدەكرێت((أخذت قرضًا من البنك لأبني به مسكنًا لي ؛ فهل يعد هذا القرض ربًا‏ ؟))، واتە: قەرزێكم وەرگرتووە لە بەنقەوە، بۆ ئەوەى خانوویەك بۆ خۆم درووست بكەم، ئایا ئەم قەرزكردنە بە سوو (ڕیبا) دەژمێردرێت ؟
ئەویش بەم شێوەیە وەڵام دەداتەوە:((القرض بالفائدة ربا بإجماع أهل العلم، سواء من البنك أو من غيره، وبناء المسكن لا يسوغ التعامل بالربا ؛ لأن الله حرم الربا مطلقًا، وشدد الوعيد فيه ؛ فعليك أن تتوب إلى الله مما صنعت، وكان الواجب عليك أن تسأل أهل العلم قبل أن تقدم على هذه المعاملة، وبإمكانك أن تشتغل وتكتسب ما أباح الله، ثم إذا تحصلت على كسب مباح ؛ بنيت لك مسكنًا منه))‏(المنتقى من فتاوى الشيخ الفوزان)
واتە: قەرزكردن لەگەڵ بوونى سوود و زیادەیەك لە كانى بژاردن و دانەوەى، سووە بە كۆڕاى زانایان، هیچ جیاوازى نیە و یەكسانە قەرزكردنەكە لە بەنق بێت یان لە جگە لەو، وە بنیاتكردن، و دروستكردنى خانوو، ڕێگە بەوە نادات كە كار بە سوو بكرێت، چونكە خواى پەروەردگار سووى بە ڕەهایى حەرام و قەدەغە كردووە، و هەڕەشەى توندى لە سەر داناوە، بۆیە پێویستە لە سەرت تووبە بكەیت و بگەڕێیتەوە بۆ لاى خواى پەروەردگار، لەو كردەوەى كە كردووتە، وە پێویست بوو لە سەریشت كە پرسیار لە زانایان بكەى پێش ئەوەى هەستى بەم كارە، وە دەشتوانیت كاروكاسپى لەو شتانە بكەى كە خواى پەروەردگار بۆى حەڵاڵ كردووین، پاشان كە پاشەكەوتت لە كاروكاسپى حەڵاڵدا كرد، دەتوانیت خانوویەكى لێبكڕیت.
پێنجەم: فەتواى دەستەى هەمیشەیى بۆ توێژینەوە و فەتواى عەرەبستانى سعودیە(اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء):
پرسیار كرا دەستەى هەمیشەیى بۆ توێژینەوە و فەتواى عەرەبستانى سعودیە (اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء) سەبارەت بە ((حكم الإسلام في أخذ قرض من البنك بالربا لبناء بيت متواضع ؟))
واتە: حوكمى ئیسلام چیە سەبارەت بە وەرگرتنى قەرزێك كە سووى لە سەر بێت لە بەنقەوە، بە مەبەستى دروستكردنى خانوویەكى هاكەزایى و موتەوازع ؟
ئەو دەستە بەڕێزەش لە وەڵامدا فەرموویان: ((يحرم أخذ قرض من البنوك وغيرها بربا، سواء كان أخذ القرض للبناء أو للاستهلاك في طعام أو كسوة أو مصاريف علاج، أم كان أخذه للتجارة به وكسب بمائه، أم غير ذلك، لعموم آيات النهي عن الربا، وعموم الأحاديث الدالة على تحريمه، كما إنه لا يجوز إيداع مال في البنوك ونحوها بالربا. وبالله التوفيق وصلى الله على نبينا محمد وآله وصحبه وسلم))(فتاوى اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء 13/ 269) (13/ 385).
واتە: حەرامە قەرز وەربگیرێت لە بەنق بێت یان جگە لەو ئەگەر سووى لە سەر بێت، هیچ جیاوازیش نیە لەوەى كە قەرزەكە بۆ دروستكردنى خانوو بێت، یان بۆ بەكاربردنى بێت لە خواردن یان پۆشاك یان خەرجى بۆ چارەسەركردنى نەخۆشى یان بۆ مەبەستى بازرگانى و كاسپى كردن، یان جگە لەوانەش، ئەوەش لە بەر گشتى ئەو ئایەتانەى كە یاساغى (نەهى) لە سوو (ڕیبا) دەكەن، وە هەروەها لە بەر گشتێتى ئەو فەرموودانەى كە بەڵگەن لە سەر حەرامێتى، هەروەكو نابێت پارە و پوول لە بەنق و هاوشێوەكانى دابنرێت لەگەڵ بوونى سوو لە سەرى... تەنها خواى پەروەردگاریش مرۆڤ سەردەخات، و صەڵات و سەلامیش لە سەر پێغەمبەرمان بێت (محمد) و لە ئەهل و هاوەڵانى.
=============================
(*) موسوڵمانى خواناس: نەكەى بەووتەى ئەوانە فریو بخۆى كە ئەم فەتوایایەى زاناى پایەبەرز و ئوصوڵى شێخ (محمد صالح العثيمين) ـ بە ڕەحمەت بێت ـ دەگێڕنەوە لە سەر حەڵاڵى وەرگرتنى پێشینەى خانووبەرە، كە تێیدا هاتووە: ((شێخ موحەممەد صالح عوسەیمین، كە یەكێكە بووە لە گەروەر مامۆستا شارەزا و بلیمەتەكانى سعوودیە، دواى ئەوەى كابرایەك نامەیەكى بۆ ناردووە و تیایدا پرسیارى ئەوەى لێدەكات كە ئایا حوكمى شەرعى چۆنە لە بارەى ئەو كەسەوە، كە دەیەوێت خانوویەك بكات و دەستى كورتە بەڵام هەندێك كەس، كە پارەیان لە بانكدا بووە و زیادى كردووە دێن ئەو زیادەیەى دەدەنێ تا خانووەكەى پێ تەواو بكات و لێشى وەرناگرنەوە ؟ (لە 10ى موحەڕەمى 1419ى كۆچیدا) لە وەڵامیدا فەرموویەتى: هیچ گوناهت ناگات ئەگەر ئەو دیارییە وەربگریت، كە پێك هاتووە لە ماڵێك كە بە (ڕیبا) پەیداكراوە و بۆ بۆ پێدەویستى خۆتى خەرج بكەیت، یان بیكەیتە خێر بۆ هەژاران، یان قوتابخانەیەكى پێبكەیتەوە، چونكە گوناهبار ئەو كەسەیە، كە پەیداى كردووە ! تەنانەت ئەگەر ئەوان بۆیە كە دەیدەن وەك تۆبەكردن، دروستە، بەڵام ئەگەر بە نیازى ئەوەبن كە خێریان بگات، نەخێر، ئیتر سەرچاوەكەى هەركەس بێت ئەوەى بە خێر وەریدەگرێت گوناهى ناگات)) (مجموع فتاوى ورسائل فضيلة الشيخ محمد بن صالح العثيمين، ط: دار ابن الهيثم، ج (18) ص (471)))، چونكە ئەگەر دیقەت وتێڕمانمان هەبێت لە فەتواكەدا ئەوا بۆمان دەردەكەوێت كە فەتواكە لە دۆڵێكە و بەڵگەپێهێنانەوەكەشى لە دۆڵێكى تر (الفتوى في واد والاستدلال به في واد آخر)، لە بەر ئەوەى ئەم فەتوایە باس لە كەسێك دەكات سوو (ریبا) ى بەدەست هێناوە و ئەیەوێت لێى ڕزگار ببێت، ئاشكراشە ئەو پارانەى كە بەو ڕێگەیە بە دەست هاتوون بە فیڕۆ نادرێن و لە ناونابرێن، بەڵكو لە مەصڵەحەى هەژاران و دەستكورتان، و بوارە گشتیەكاندا بەكار دەبرێت... جا نازانم چ پەیوەندیەك لە نێوان ئەم فەتوایە و پێشینەى خانووبەرەدا هەیە ؟!!! لە كاتێكدا كە فەتواى ئەم زانا پایەبەرزە زۆر بە ڕاشكاوى باس لە حەرامێتى ئەو كارە دەكات، هەروەكو لە فەتواكاندا باسى لێوە كرا.
===============
[تێبینى: بۆ زانیارى زیاتر ئەم كتێبەیە بخوێنەوە
پێشینەى خانووبەرە
(سلفەى عەقار)
حوكمى چیە ئەگەر سوو (رِیبا) ى لە سەر بێت ؟
ئامادەكردنى: مامۆستا عدنان بارام
پێداچوونەوەى: مامۆستا خلیل أحمد
لە كتێبخانەى ماڵپەرِى بەهەشت بەشى موعامەلات ئەم كتێبەیە دانراوە]
http://ba8.org/kteb-98