الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى اله وصحبه ومن والاه :

برایەکی بەڕێزمن هەڵسا بەوەرگێڕانی بابەتێکی زانستی بەسود لەسەر ڕەتکردنەوەی ئەوەی کە حەوا لەپەراسوی ئادەم دروست بووبێت، لەسەر بابەتەکەی بە چەند سەرچاوەیەک داچوومەوە و چەند تێبینیەکم نووسی وە حەزم کرد زیاتر بچمە ناو قوڵآی بابەتەک و زیاتر ووتەی زانایان لەمبارەوە بخەینە ڕوو

لەسەرەتادا حەزدەکەم ئاماژە بەوە بدەم کە فەرمودەی لاواز زۆرن لەسەر ئەم بابەتە بەڵام ئێمە تەنها فەرموودە ڕاستەکان دەخەینە ڕوو وە پشت هەڵدەکەین لە فەرموودە لاوازەکان پشت هەڵکردنێکی تەواو :

بەڵگەکان لەسەر درووست بوونی حەوا لە پەراسوی ئادەم :
1-خوای پەروەردگار دەفەرمووێت
((يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا))

نفس : لێرەدا مەبەست پێی ئادەمە کە ئەمە بۆچونی قتادە و موجاهیدە (تفسير القرطبی 6/6 – تفسير ابن كثير3/6)

وخلق منها زوجها : واتە لەئادەم خێزانەکەیمان دروست کرد کە حەوایە . وەهەروەها ئیمامی ابن کثیر دەفەرمووێت : وهي حواء خلقت من ضلعه الاقصر....) تفسير ابن كثير3/6 ، 6/88))

2- قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يؤذ جاره، واستوصوا بالنساء خيراً فإنهن خلقن من ضلع، وإن أعوج شيء في الضلع أعلاه، فإن ذهبت تقيمه كسرته، وإن تركته لم يزل أعوج، فاستوصوا بالنساء خيراً. ئیمامی بوخاری و موسلیم ڕیوایەتیان کردووە وە ئەم ڕیوایەتی بوخاریە
ئەم فەرموودەیە زۆر بەڕاشکاوانە باسی دروست بوونی حەووا دەکات لە پەراسوو وە هەرکەسێک و زانایەک لەمانای دیاری خۆی لایبدا بۆمانایەکی تر پێویستی بەبەڵگەیەکی بەهێز هەیە

باسی هەندێک لە زانایان :
1- ئیمامی بوخاری ئەم فەرموودەی گێڕاوەتەوە لەچەند شوێنێکی صةحيحةكةيدا یەکێکیان باب (خلق ادم صلوات الله عليه وذريته ) وەباسکردنی ئەم فەرموودە لەژێر ئەم بابەدا ئاماژەدانێکی ئیمامە بۆ لەچی دروستبوونی حەوا
2- دەڕۆینە خزمەت شرح صحيح مسلم ي ئيمامي نەوەوی کە تیاید ئیمام فەرموویەتی : وَفِيهِ دَلِيل لِمَا يَقُولهُ الْفُقَهَاء أَوْ بَعْضهمْ أَنَّ حَوَّاء خُلِقَتْ مِنْ ضِلْع آدَم , قَالَ اللَّه تَعَالَى : { خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْس وَاحِدَة وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجهَا } وَبَيَّنَ النَّبِيّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهَا خُلِقَتْ مِنْ ضِلْع .
3- وە هەروەها ئیمامی ابن مندە لەکتێبی التوحید ئەم فەرموودەی باسکردوە لەژێر بابی (باب قوله :-وخلق منها زوجها-) كةواتة تەفسیریی ئەو خەلق بوونە بەم فەرموودەیە دەکات .
4- قال الصنعاني في سبل السلام :
«فَإِنَّهُنَّ خُلِقْنَ مِنْ ضِلْعٍ» يُرِيدُ خُلِقْنَ خَلْقًا فِيهِ اعْوِجَاجٌ لِأَنَّهُنَّ خُلِقْنَ مِنْ أَصْلٍ مُعْوَجٍّ، وَالْمُرَادُ أَنَّ حَوَّاءَ أَصْلُهَا خُلِقَتْ مِنْ ضِلْعِ آدَمَ كَمَا قَالَ تَعَالَى {وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا} [النساء: ١] بَعْدَ قَوْلِهِ {خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ} [النساء: ١] وە ووتەی زانایانی تریش یەکجار ۆرە لەسەر ئەم باسە بەڵام بۆ ئیستا هەرئەوەندە پێ ڕێکخرا بارک اللە فیک

وەهەروەها ئیمامی قورطوبی یش هەمان بۆچونی هەیە لەسەر مانای فەرموودەکە بڕوانە تەفسیرەکەی 6/6 وەهەر ئەم بۆچونەش بۆچونی ئیمامی ابن کثیر و ابن حجر ه .... تفسير ابن كثير3/6 فتح الباري لابن حجر 14/ 476
ئەم بابەتە زیاتر لەوە هەڵدەگرێت گەرخوای پەروەردگاری گونجاندی بۆمان زیاتری لەسەر ڕوندەکەینەوە

لەکۆتاییدا داواکارم لەخوای پەروەردگار لەهەڵە و پەڵە و کەموکورتیەکانمان ببورێت.
واخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمين