بابهت: خه و نامه ی کوردی بهشی (3)
[size=24](1) : باڵا :: ئه و که سه ی له خه ودا ببینی باڵای درێژ بووه ته مه نی درێژ ئه بێت و پاره و زانستی زیاد ئه کات ، ئه گه ربازرگانیش بیت قازانجێکی
باش ئه کات ، کورت بوونه وه ی باڵاش مانای کورت بوونه وه ی ته مه نه چونکه له زه وی نزیك ئه بێته وه ، کورته بالا له خه ودا بالای درێژ بێت
فیتنه و ئاژاوه یه .
(2) : مار و دوپشک پیوه دان :: له خه ودا مار یان دوپشك یان هه ر چی زینده وارێکی تر به یه کێکه وه بدات مانای ئاگاداری یه بو ئه و که سه
که له وانه یه هه ڵه یه کی گه وره بکات .
(3) : شانه :: له خه ودا که سێکی سوود به خشه و به ڵگه ی خێرو خۆشی یه بۆ ئه و که سانه ی که ئه یانه وێت شه ریکایه تی له گه ل که سانی تردا
بکه ن ، قژ شانه کردن زه کاتی پاره یه ، هه روه ها شانه به مانای دادپه روه رو دکتورو وتار بێژ و ئامۆژگاری که ر دیت ، ووتراوه داهێنانی قژ به
شانه خێرو خۆشی و ته مه ن درێژی و پاره وسه رکه وتنه به سه ردوژمنان .
(4) : که ڕبوون :: له خه ودا که م و کوڕی یه له ئایین دا چونکه خوای گه وره ده رباره ی کافره کان له قورئانی پیروزدا ئه فه رموی {{ صُمً
بُكمً عميً }} سوره تی البقره ئایه تی ژماره (18) و ئایه تی ژماره (171) .
(5) : ته لاق :: له خه ودا بو ئه و که سه ی هاوسه ری هه بێت ژیانی باطل و ناره وایه ، بو ئه و که سه ی هاوسه ری نه بیت گورینی باری ژیانه ،
بو نه خوش مردنه ، ئه و که سه ی له خه ودا هاوسه ره که ی ته لاق بدات ده وله مه ند ئه بێت ئه و که سه ی یه ك جار سویندی ته لاق بخوات و
ده رفه تی گه رانه وه ی هه بیت له ئیش و کاری ئیستای دوورئه که ویته وه ، ئه و که سه ی هاوسه ره که ی ته لاق بدات له پله و پایه ی ئیستای
دوور ئه خریته وه ، هه روه ها له خه ودا ژن ته لاق بدرێت ئه مری .
(6): نامه :: له خه ودا نامه وه رگتن و نامه ناردن پله و پایه ی به رزو شکۆمه ندی ده رده برێ ، ئه گه ر نامه که رێنمای وئامۆژگاری بێت وه ك
بڵێ ی له نامه که دا نوسرابیت ئه م کاره بکه یت باشه و ئه م کاره نه که یت باشه ئه وه مانای به دی هاتنی نیازو مه به سته ، ئه و که سه ی
نامه ی بۆ بێت و مژده ی تیا بێت پاره ی ده ست ده که وێ یان ژن دینێ یان کوریان ئه بێت ، ئه و که سه ی له نامه هه لگره که بدات یان لێ ی
توڕه بیێت مانای ئه وه یه ئه وکه سه له ئایین هه ڵگه راوه ته وه یان ئه کوژرێ ، به کورتی نامه چی تیا نوسرابیت ڕوو ئهدات .
(7): قوڕئانی پیرۆز:: قوڕئان خوێندن لهخهودا شکۆمهندی و خۆشی و سهرکهوتنه ، ئهو کهسهی بێ ئهوهی قوڕئانی پێ بێت ئایهتهکانی قوڕئان بخوێنێ ئهو کهسه لهسهر ههقه و داواکاریه کهشی ڕهوایه و باوهڕی به خوا ههیه و حهزی له چاکهیه و دوره له خهراپه کاری ، ئهو کهسهی قوڕئان بخوێنێ و بزانێ چی تیا نوسراوه ئهو کهسه زیرهکه ، ئهو کهسهی قوڕئانی بۆ بخوێندرێتهوه و گوێ ی لێ نهگرێ یان قهبوڵی نهکات خوای گهوره سزای ئهدات یان بهدهستی دهسهڵات دارهوه ئازار ئهکێشێ ، نه خوێندهوار قوڕئان بخوێنێ ئهمرێ ، خهتم کردنی قوڕئانی پیرۆز له خهودا مانای بهدی هاتنی نیازو مهبهسته ، ئهوکهسهی ئایهتی قوڕئانی پیرۆز لهسهر گۆزه بنوسێ ئهو کهسه به ئارهزوی خۆی قوڕئان شی ئهکاتهوه ، ئهو کهسهی ئایهتی قوڕئانی پیرۆز لهسهر زهوی بنوسێ ئهو کهسه کافرو بێ ئیمانه ، خویندن و دهرخ کردن و لهبهرکردنی ئایهتهکانی قوڕئانی پیرۆز له خهودا پارهو موڵك و دهستکهوتی زۆره ، ئهو کهسهی به چاکی گوێ له قوڕئان خویندنهوه بگرێت له شهڕو ئاژاوه دوور ئهبێت ، نهخۆش لهخهودا قوڕئان بخوێنێت چاك ئهبێتهوه .
(8): نوێژکردن :: ئهوکهسهی له بێستانێك یان لهباغێك نوێژ بکات داوای ڕهحمهت له خوای گهوره ئهکات ، ئهگهر له کێلگهی کشتوکاڵی نوێژبکات
قهرزهکانی ئهداتهوه ، ئهو کهسهی به دانیشتنهوه نوێژبکات نهخۆش ئهکهوێ ، ئهو کهسهی له خهودا بینی له مزگهوت نوێژی کردو دهرچوه دهرهوه ئهوه مانای خێرو خۆشی یه ، ئهگهر له خهودا به سواری ئهسپ نوێژ بکات توشی ترسێکی زۆر ئهبێت ، مامۆستا و ئیمامی مزگهوت لهکاتی جهنگ پێش نوێژی موسولمانان بکهن سهرکهوتن به دهست دێنن ، ئهگهر یهکێك له خهودا ببینێ ئهوه کاتی نوێژ هات و بهسهر چوو جێ یهك نییه نویژی لێ بکات کاروباری ئهو کهسه له بارهی دین و دونیا دوا ئهخرێت ، ئهو کهسهی به تهواوی نوێژهکهی بکات و سهلامیش بداتهوه ئهو کهسه
غهم و خهفهتی نامێنێ ، ئهگهر نوێژ بکات بێ سهلام دانهوه ههڵسێت ئهو کهسه ئاگای له سهرمایهکهی نی یه ، ئهو کهسهی به ڕووتی نوێژبکات باش نی یه ، ئهو کهسهی لهخهودا له مزگهوت لهکاتی نوێژ کردن له پێش مهلاکه سوجده بهرێت و ههڵسێتهوه ئهو کهسه ڕێز له باوك و دایکی ناگرێت و به پێچهوانهی خواست و مهبهستی ئهوان ههڵس و کهوت ئهکات ، ئهگهر ئافرهتێك له خهودا پێش نوێژی پیاوان بکات ئهمرێ ، ئهو
کهسهی له کاتی نوێژدا ڕوو له قیبله نهکات ئهو کهسه پشتی له ئاینی ئیسلام کردوه ، دوو ڕکهعهت نوێژی فهرز له خهودا سهفهره ، نوێژی بهیانی
پهیمان و سوێند خواردنه ، نوێژی نیوهڕۆ تۆبه کردن و بهدی هاتنی نیازو مهبهسته ، نوێژی عهسر سهرکهوتن و سوێند خواردنه ، نوێژی مهغریب
ههسانهوهو بهدی هاتنی ئامانج و مردنی باوکه یان دایك ، نوێژی عیشا تهواو بوونی تهمهنه یان خۆ ئاماده کردنه بۆ سهفهر یان زهماوهنده یان ڕۆیشتنه
له شوێنێکهوه بۆ شوێنێکی تر، نویژی جهنازه له خوا پاڕانهوهیه یان کهم و کورتی رکعهتهکانی نوێژه .
(9): بهڕۆژوو بوون :: ئهو کهسهی له خهودا ببینێ بهڕۆژووه تۆبه ئهکات یان له کفرکردن پهشیمان ئهبێتهوه یان ئهچێته حهج یان کوڕیان ئهبێت ،
ئهگهر لهخهودا بینی مانگی ڕهمهزانهو بهڕۆژووه ئهو کهسه ئهگهر نهخوێندهوار بێت ئایهتهکانی قوڕئانی پیرۆز دهرخ ئهکات ئهگهر نهخۆش بێت
چاك ئهبێتهوه ئهگهر غهمبار بێت غهم و خهفهتی نامێنێ یان قهرزار بێت قهرزهکهی ئهداتهوه ، ئهو کهسهی بهڕۆژوو بێت و ڕۆژووهکهی بشکێنێ
ئهو کهسه یان نهخۆش ئهکهوێ یان فێڵ له موسوڵمانێك ئهکات ، ئهو کهسهی له خهودا ببینێ لهمانگی ڕهمهزان دا بهڕۆژووهو به ئهنقهست ڕۆژووهکهی بشکێنێ پیاوێك ئهکوژێ ، ئهو کهسهی لهخهودا ببینێ مانگی ڕهمهزانهو به ڕۆژوو نی یه سهفهر ئهکات ، نهخۆش لهخهودا ببینێ
به ڕۆژووه چاك ئهبێتهوه .
(10): موسوڵمان :: موسوڵمان بوون لهخهودا ڕێك و پێکی و ڕاستی ئاینی ئیسلام دهردهبڕێ ، ئهگهر کافرێك لهخهودا بینی بووه موسوڵمان و ڕوو له قیبله نوێژی کردو لهخوای گهوره پاڕایهوه و سوپاس و ستایشی خوای گهورهی کرد خوا هیدایهتی ئهدات و دێته سهر ڕێگهی ههق که ڕێگهی ئاینی ئیسلامه ، ههر کافرێك له خهودا ببیندرێ له بهههشته یان له ناو پاپۆڕێکه و له دهریادا ئهگهڕێ ئهبێته موسوڵمان ، ئهو کهسهی له خهودا شههادهت بێنێ ئهگهر له باوك و دایکی دووریش بێت سهردانیان ئهکات .
(11): له خوا پاڕانهوه :: له خهودا لهکاتی نوێژ کردن له خوای گهوره بپاڕێیتهوه مانای فرهوان بوون و زیاد بوونی ڕزقه ، ئهگهر لهکاتی نوێژدا
نهبێت تهمهن درێژی و سهرکهوتنه ، ئهو کهسهی له خهودا لهخوای گهوره بپاڕێتهوه خوای گهورهو میهرهبان لی ی خۆش ئهبێت و منداڵ و پارهو سامانی پێ ئهبهخشێ ، ئهگهر به ئافرهتێك بوترێ له خوای گهوره بپاڕێوه ئهو ئافرهته زینا ئهکات ، ئهو کهسهی ڕوو له قیبله نوێژ بکات و له خوای گهوره بپاڕێتهوه خوا لی ی قهبووڵ ئهکات ئهگهر ڕوو لهقیبله نهبێت گوناهێك ئهکات وله پاشان دا تۆبه ئهکات .
(12): دوعا کردن :: ئهگهر دوعا کردنهکه بهڕۆژو لهکاتی نوێژدا بێت ئهوه خوا پهرستنه ، دوعا کردن مانای بهدیهاتنی نیازو ئامانجه یان کوڕه ، ئهگهر دوعاکه بهدهنگی بهرزوهاوار بوو ئهوه مانای گیروگرفت و ئاژاوهیه ، له وانهیه دوعا کردن به مانای نوێژ کردنیش بێت ، دوعای بێ دهنگ کوڕه یان خێرو خۆشی یه .
(13): مزگهوت :: له خهودا شوێنی بهڕێوه بردنی کاروباری ئاینه ههروهها سنووری نێوان حهڵاڵ و حهڕامه یان بازاڕی خهڵکی یه بۆ قازانج کردن ،ههر کهسهو به گوێرهی کردهوهکانی قازانج ئهکات، ههروهها به مانای ههموو ئهو کهسانه دێت که پێویسته ڕێزیان لێ بگیرێ وهك باوك ومامۆستا وزانایان ، ههروهها به مانای داد پهروهریش دێت و جێ ی پاك و تهمیزی و ڕوو له قیبله کردنه ، مزگهوت چاك ترین شوێنه بۆ ههسانهوهو دلنیا بوون و له دوژمنان ئهت پارێزێ ، له خهودا مزگهوت دروست کردن خیرو خۆشی یه ، له خهودا مزگهوت بڕوخێ سهرۆکێك یان زانایهك یان مهلای مزگهوتهکه ئهمرێ .
(14): کهعبهی پیرۆز:: له خهودا خهلیفهیه یان وهزیر یان سهرۆك ، ئهو کهسهی له خهودا کهعبهی پیرۆز ببینێ سهردانی ئهکات و خێرو خۆشی بۆ دێت ،ئهو کهسهی له کهعبهی پیرۆزدا نوێژ بکات خوای گهوره ئهی پارێزێ ، ئهگهر بچێته ناو کهعبهی پیرۆز ئهچێته لای خهلیفه یان وهزیر یان سهرۆك ودهست کهوتیشی دهست ئهکهوێ ، ڕوخانی دیوارێکی کهعبه مانای مردنی خهلیفه یه ، بینینی کهعبهی پیرۆز له خهودا مانای ئاسودهی و هێمنی یه ، ئهو کهسهی له کهعبهی پیرۆز ههنار بدزێ کارێکی نا ڕهوا ئهنجام ئهدات ، ئهو کهسهی ببینێ له مهکهدایهو مردوهکان پرسیاری ئاراسته ئهکهن ئهو کهسه ئهمرێ ، ئهو کهسهی لهناو کهعبهی پیرۆزدا کارێکی نا پهسهند بکات ئهوکهسه کارهساتێکی گهورهی بهسهر دێت ، ئهگهر کهعبه لهماڵی یهکێك دا ببیندرێ ئهو کهسه ههمیشه ناودارو دهسهڵات دار ئهبێت ، ئهو کهسهی له خهودا ببینێ کهعبه وێران بووه ئهوه نوێژی تهرك کردوه ، ههر کهسێك له خهودا له دهوروی کهعبهدا بسوڕێتهوه پیاو چاکه ، بهڕێ کهوتن بهرهو کهعبه مانای کردهوهکانی لهبارهی ئایین و دونیا بهرهو
باشی ئهڕوات ، ههروهها کهعبه بهمانای مزگهوتیش دێت چونکه ماڵی خوایه .
(15): میناره :: له خهودا میناره پیاوێکه ڕێگهی ڕاست نیشانی خهڵکی ئهدات ، کهوتنی میناره مانای مردنی ئهو پیاوهیه ، یهکێك له خهودا لهسهر میناره بکهوێته خوارهوه ئافرهتێکی زۆردارو دهسهڵات دار ئهخوازێ ، بانگ دان لهسهر میناره سهربهرزی و شکۆمهندی یه ، به تهزبیحهوه لهسهر میناره دانیشتن و خواپهرستن خێرو خۆشی یه .
(16): مشك : مشك لهخهودا ئافرهتێکی ڕهوشت خراپه ، یان ئافرهتێکی نهفرهت لێ کراوی جولهکهیه ، یان پیاوێکی جولهکهیه یان دزه ، مشکی زۆر رزقه ئهوهی له خهودا ببینێ مشکێکی زۆر له ماڵیدایه رزقی فرهوانترئهبێت ،ئهگهر مشك له ماڵی دهرچێت رزقی کهم ئهبێ ،ئهوکهسهی ببێته خاوهن مشکێك خزمهت کارێکی ئهبێ ،مشکی ڕهش و سپێ مانای شهو و ڕۆژه ، مشك ئهگهر ڕهنگیان وهك یهك بێت ئافرهتن ،هات و چۆی مشکی ڕهش و سپی تهمهن درێژیه سپی ڕۆژهو ڕهشیش شهوه ، ههروهها ووتراوه مشك کهس و کارو منداڵی ناو ماڵن ، ئهو کهسهی له خهودا مشکێ بکوژێ بهسهر ئافرهتێکی خراپه کار زاڵ ئهبێت ، ئهوکهسهی به تیر یان به بهرد له مشکێك بدات ئافرهتیکێ خراپه کار به نهێنی ههڵدهخهڵهتێنێ ، بینینی مشکی زۆر له جێیهکی لار یان له ناو بیرێك مانای تهمهن کورتی یه ، ئهو کهسهی مشکی زۆر له ماڵی دا ببینێ چهند ئافرهتێك ئهچنه ماڵی و ئهو ئافرهتانه بێ سوودن ، وهرگرتنی پێستی مشك پارهیهکی کهمه له ئافرهتێکی خراپهکار.
(17): میوه : له خهودا ژن هێنانه یان شوو کردنه ، وهك خوای گهوره لهقوڕئانی پیرۆزدا ئهفهرموێ {{ ان اصحاب الجنة الیوم فی شغل فاکهون. هم وازواجهم فی ظلال علی الارائك متکئون }} سورهتی یس// 55 و 56 ، میوهی تهڕ ڕزقێکی کاتی یه چونکه زوو تێك ئهچێت ، میوهی ووشك رزقێکی زۆر و ههمیشهی یه ، میوه بۆ ههژار دهوڵهمهند بونه و بۆ دهوڵهمهندیش پارهی زیاتره ، ئهوکهسهی ببینێ میوه فڕێ ئهدرێته سهری ئهو کهسه به خێر خوازئهناسرێ و به ناو بانگ ئهبێت .
(18):خهڵوز : له خهودا پیاوێکی ترسناکه ، ههروهها ووتراوه پارهی حهرامه ،یان رزقێکه له سولتانهوهیه ،ئهو کهسهی ببینێ خهڵوز ئاگری گرت ئهو کهسه لهلایهن سولتان یان کاربهدهستهوه تاقی کراوهتهوه و زوڵمیشی لێ کراوه و بهزۆر پارهی لێ سهندراوه ، خهڵوز له زستان پارهیه ئهو کهسهی خزمهت کارێکی ڕهش پێستی بدرێتێ ئهوه چهند کیسهیهك خهڵوزی بۆ دێت ، ئهو شتهی له ناو ئاگر بسوتێ بینینی باش نی یه .
(19): تهڵه : پیاوێکی کهم ئیمان و دهست بڕو فێڵ بازه ، ئهو کهسهی تهڵه بۆ چۆلهگهیهك دانێتهوه پیاوێکی گهوره ههڵئهخهڵهتێنێ ، ئهگهر ئافرهت له خهودا بینی تهڵه دائهنێتهوه که باڵندهیهك ئهگرێ باڵندهکه یهك سهر ئهفڕێ ،ئهو ئافرهته حهز ئهکات له مێردهکهی منداڵی بێت بهڵام منداڵهکه له ناو سگی نا چهسپێ ودروست نابێ .
(20): چهك : له خهودا سهرکهوتنه ، یان لاچونی نهخۆشی یه ، ئهگهر یهکێك له ناو خهڵکێکی زۆری بێ چهك دا چهکی ههڵگرتبێ ئهو کهسه به گوێرهی چۆنیهتی جۆری چهکهکه ئهبێته سهرۆکی ئهو خهڵکه ، ئهگهر بینی خهڵکی تهماشای ئهکهن و ئهویش چهکی ههڵگرتوه ئهو خهڵکه حهسودی پێ ئهبهن ، ئهگهر خهڵکهکه ههموویان پیرو به تهمهن بوون ئهوانه دۆست و هاورێن ،ئهگهر گهنج بوون ئهوانه دوژمنن ، ئهوهی ببینێ چهکی ههڵگرتوهو ئهتوانێ بهکاریشی بێنێ نیازو مهبهستی بهدی دێت ،چهك بۆ نهخۆش مردنه ، لهوانهیه چاك سازی ئایین بێت ،ئهگهر ترسی لهگهڵ بێت بۆ نهخۆش چاك بونهوهیه ،ئهگهر سهفهری کردبێت به سهلامهتی ئهگهڕێتهوه .
(21): شهکر : شهکر لهخهودا خۆشی و شادی و چاك بوونهوهی نهخۆش و نهمانی خهم و خهفهت و به دی هاتنی هیواو ئامانجه ، ئهگهر ئافرهتیش بێت ئافرهتێکی خانهدانه ، ئهگهر کوڕیش بێت ئهو کوڕه زیرهك و داناو زانیارهو بهشداری له بههرهو هونهری خهڵکی دیکه دهکات ، ئهگهر پارهش بێت پارهیهکی حهڵاڵه ، شهکر له خهودا پارهیه ، شهکری زۆر ئاژاوهیه ، شهکر فرۆشتن باش نی یه .
[/size]
http://www.lexilogos.com/keyboard/sorani.htm