بابه‌ت: *نوێژه واجبه‌كان* (1)
به‌ناوی خوای گه‌وره‌ی میهره‌بان
***** سڵاوو ڕه‌حمه‌تی خواتان لێبێت *****
*** په‌رتوكی نوێژه‌كان ***
1- نوێژه واجبه‌كان :
نوێژه واجبه‌كان پێنجن :
بنچینه‌ی واجب بوونی نوێژ له قورئان و فه‌رموده‌دایه :
خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ : { إن الصلاه كانت علی المۆمنین كتابا موقوتا } النسا‌و/103
واته : نوێژ له‌سه‌ر باوه‌ڕداران به كاتی دیاری كراو واجبه .
له ئیسراو میعرج نوێژ واجب كرا هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ر ( درودی خوای لێبێت ) ده‌فه‌رموێ { ففرض الله علی أمتی خمسین صلاه ... فراجعته قفال هی خمس , هی خمسون ... } رواه الشیخان .
واته خودا نوێژی له‌سه‌ر ئوممه‌ته‌كه‌م واجب كردووه به ( 50 ) نوێژ ... گه‌ڕامه‌وه لای تا بوو به ( 5 ) نوێژ , كه خێری 50 نوێژی هه‌یه .
1) نیوه‌ڕۆ :
یه‌كه‌م كاتی نوێژی نیوه‌ڕۆ كاتێكه كه خۆر له ناوه‌ڕاستی ئاسمان لار ده‌بێته‌وه , وه كۆتا كاتی گه‌ر سێبه‌ری گشت شتێك هێنده‌ی خۆی لێهات ( واته تا كاتی عه‌سر )
عن أبی موسی اڵاشعری ( رضی الله عنه ) , عن رسول الله ( صلی الله علیه وسلم ) : أنه أتاه سائل یسأله عن مواقیت الصلاه , فلم یردعلیه شیئا . قال : .... فقام بالظهر حین زالت الشمس ,....} رواه مسلم .
واته : له پێغه‌مبه‌ره‌وه ( درودی خوای لێبێت ) پرسیاركارێك هات پرسیاری كرد ده‌رباره‌ی كاته‌كانی نوێژ , پێغه‌مبه‌ر ( درودی خوای لێبێت ) وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه , فه‌رموی : .... هه‌ستایه‌وه بۆ نوێژی نیوه‌ڕۆ كاتێك خۆر له ناوه‌ڕاستی ئاسمان بوو .
2) عه‌سر :
یه‌كه‌م كاتی نوێژی عه‌سر كاتێكه كه سێبه‌ری گشت شتێك له هێنده‌ی خۆی زیاد ده‌بێ , وه كۆتا كاتی له فه‌رموده‌ی هه‌ڵبژارده كاتێكه كه سێبه‌ری گشت شتێك دوو هێنده‌ی خۆی لێهات , له فه‌رمووده‌ی دروستیش تا خۆر ئاوا ده‌بێ .
عن أبی هریره ( رچی الله عنه ) أن رسول الله ( صلی الله علیه وسلم ) قال : { ... ومن أدرك ركعه من العصر قبل أن تغرب الشمس فقد أدرك العصر } رواه البخاری .
واته : پێغه‌مبه‌ر ( درودی خوای لێبێت ) ده‌فه‌رموێ : هه‌ركه‌سێك بگات به نوێژی عه‌سر پێش خۆر ئاوا بوون ئه‌وه به نوێژی عه‌سر گه‌یشتووه , واته نوێژی عه‌سری بۆ به‌ده‌كه‌وێ به ئه‌دا .
3) مه‌غریب :
یه‌ك كاتی هه‌یه , ئه‌ویش ئاوا بوونی خۆره , وه نوێژی مه‌غریب ده‌مێنی به ئه‌ندازه‌ی بانگ دان و ده‌ستنوێژو , داپۆشینی عه‌وره‌ت و, ڕاوه‌ستان بۆ نوێژ و , كردنی پێنج ڕه‌كعات نوێژ ,
ئه‌مه له سه‌ر ڕێڕه‌وی فه‌رمووده‌ی نوێی شافعیه , به‌ڵام له فه‌رموده‌ی كۆنیدا نوێژی مه‌غریب ده‌مێنێ تا كاتی ڕه‌نگی سۆراتی ئاسۆ له ئاسمان نامێنێ .
عن ابن عباس ( رضی الله عنه ) : ان جبریل علیه السلام صلی بالنبی ( صلی الله علیه وسلم ) المغرب فی الومین حین أفطر الصائم . أی فی وقت واحد وهو بعد الغروب .
واته : جبریل نوێژی مه‌غریبی به پێغه‌مبه‌ر كرد ( درودی خوای لێبێت ) دوو ڕۆژ كاتێك كه ڕۆژوه‌وان ڕۆژوی ده‌شكێنێ . واته له یه‌ك كاتدا ئه‌ویش دوای مه‌غریبه .
4) عیشا , خه‌وتنان :
یه‌كه‌م كاتی نوێژی خه‌وتنان كاتێكه كه ڕه‌نگی سۆری ئاسۆیی له ئاسمان بزر ده‌بێ , وه كۆتا كاتی له سه‌ر فه‌رمووده‌ی هه‌ڵبژارده تا سێیه‌كی شه‌و , له فه‌رمووده‌ی دروست تا نوێژی به‌یانی .
عن أبی موسی اڵاشعری ( رچی الله عنه ) , عن رسول الله ( صلی الله علیه وسلم ) : أنه أتاه سائل یسأله عن مواقیت الصلاه , فلم یردعلیه شیئا . قال : ....فقام العشا‌و حین غاب الشفق } رواه مسلم .
واته : له پێغه‌مبه‌ره‌وه ( درودی خوای لێبێت ) پرسیاركارێك هات پرسیاری كرد ده‌رباره‌ی كاته‌كانی نوێژ , پێغه‌مبه‌ر ( درودی خوای لێبێت ) وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه , فه‌رموی : .... هه‌ستایه‌وه بۆ نوێژی عیشا كاتێك كه ئاسۆی سۆر له ئاسمان بزر بوبوو .
5) به‌یانی :
یه‌كه‌م كاتی كاتێكه كه ڕوناكی دووه‌م دێت واته دونیا ساف ده‌بێ , وه كۆتا كاتی كه دونیا ته‌واو ڕوناك ده‌بێت , له فه‌رمووده‌ی دروست تا خۆر هه‌ڵاتن .
عن أبی هریره ( رضی الله عنه ) أن رسول الله ( صلی الله علیه وسلم ) قال : { من أدرك من الصبح ركعه قبل أن تطلع الشمس فقد أدرك الصبح ... } رواه البخاری .
واته : پێغه‌مبه‌ر ( درودی خوای لێبێت ) ده‌فه‌رموێ : هه‌ر كه‌سێك بگات به یه‌ك ڕه‌كعات له نوێژی به‌یانی پێش خۆر هه‌ڵاتن ئه‌وه به نوێژی به‌یانی ڕاگه‌یشتوه , واته نوێژه‌كه‌ی به‌رده‌كه‌وێ به ئه‌دا .
• مه‌رجه‌كانی واجب بوونی نوێژ سێ مه‌رجن ده‌بێ :
1. ئیسلام بێت .
2. ئاقڵ بێت .
3. باڵغ بێت , داواكراو بێت له شه‌ریعه‌ت .
نوێژه سوننه‌ته‌كان پێنجن : جه‌ژنه‌كان , مانگ و خۆر گیران , داواكردنی باران .
ئاماده‌كار :خوشكى به ريزم نوسه‌یبه میرانی
