چه‌ند زانياريه‌كي زۆر سه‌ير! بیخوێنەوە زۆر شت بزانە

- ئه‌گه‌ر به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام و له‌ دوای یه‌ك بۆ ماوه‌ی (8) ساڵ و (7) مانگ و (6) رۆژ بقیژێنیت، ئه‌وسا ده‌توانیت وزه‌ی ده‌نگی پێویست بۆ گه‌رمكردنی په‌رداخێك قاوه‌ به‌رهه‌م بێنیت.
-كورتترین شه‌ڕ له‌ مێژوودا له‌ ساڵی (1896) له‌ نێوان "زنزبار و به‌ریتانیا" بوو كه‌ (38) خوله‌كی خایاند.
- قه‌باره‌ی چاوی مرۆڤ له‌ سه‌ره‌تای له‌ دایك بوونییه‌وه‌ تا مردن ناگۆڕێت، به‌ڵام هیچ كات گوێ و لوتی له‌ گه‌شه‌كردن ناوه‌ستێت.
- سیسركه‌ ده‌توانێت به‌ بێ سه‌ر تا (9) رۆژ بژێت، دواتر به‌هۆی برسییه‌تیه‌وه‌ مردار ده‌بێته‌وه‌.
- ئه‌گه‌ر دانیشتوانی وڵاتی چین به‌ شێوه‌ی ریزێك له‌به‌رده‌متا تێپه‌ڕ ببن، ئه‌م ریزه‌ له‌به‌ر خێرایی ژماره‌ی له‌ دایك بوون ، هیچ كات كۆتایی نایه‌ت.
- هێڵی ئاسمانی ئه‌مه‌ریكا به‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی ته‌نیا یه‌ك دانه‌ زه‌یتون له‌ زه‌ڵاته‌ی هه‌ر سه‌رنشینێكی نێو فڕۆكه‌كان، له‌ ساڵی (1987) ، (40) هه‌زار دۆلاری بۆگه‌ڕایه‌وه‌.
- فیل ته‌نیا گیاندارێكه‌ كه‌ ناتوانێت باز بدات.
- (I am) كورتترین رسته‌ی ته‌وایی ئینگلیزیه‌.
-ئه‌گه‌ر ماسییه‌كی سوور له‌ ژوورێكی تاریك دابنرێت، ره‌نگه‌ سووره‌كه‌ی ده‌گۆڕێت بۆ ره‌نگی سپی.
- چاوی نه‌عامه‌ له‌ مێشكی گه‌وره‌تره‌.
- په‌پوله‌كان به‌ هۆی قاچه‌كانیانه‌وه‌، تامه‌كان ده‌چێژن.
- پشیله‌كان ده‌توانن زیاتر له‌ سه‌د ده‌نگ به‌ قورگیان دروست بكه‌ن له‌ كاتێكدا كه‌ سه‌گه‌كان كه‌متر له‌ ده‌ ده‌نگ دروست ده‌كه‌ن.
-ژماره‌ی خه‌ڵكانی چین كه‌ ده‌توانن به‌ زمانی ئینگلیزی قسه‌ بكه‌ن، له‌ ژماره‌ی ئه‌و ئه‌مه‌ریكییانه‌ی كه‌ ده‌توانن به‌ زمانی ئینگلیزی قسه‌ بكه‌ن ، زیاتره‌.
- هه‌موو ورچه‌كانی قوتب چه‌پ ده‌ستن.
- ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ به‌ هۆی (گوێ درێژ) ه‌وه‌ گیانیان له‌ ده‌ست ده‌ده‌ن ، زیاتره‌ له‌ ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ له‌ رووداوه‌ ئاسمانێكاندا گیانیان له‌ ده‌ست ده‌ده‌ن.
- هه‌ر پارچه‌ كاغه‌زێك ناتوانرێت زیاتر له‌ نۆ جار ده‌ق بكرێت.
- (30) ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌و خه‌ڵكانه‌ی كه‌ له‌سه‌ر زه‌وی ده‌ژین، له‌ ژێر خاكدا نێژراون.
- وشتر ته‌نیا گیاندارێكه‌ كه‌ ناتوانێت مه‌له‌ بكات.
- كێشی لیترێك سركه‌ له‌ وه‌رزی زستاندا، قورستره‌ له‌ كێشی هه‌مان بڕ له‌ سركه‌ له‌ وه‌رزی هاویندا.
- باڵای مرۆڤ تا (20تا25) و هه‌ندێك كات تا (40 ) ساڵ له‌ زیاد بووندایه‌، به‌ڵام له‌ (40) ساڵ به‌دواوه‌ ، باڵای له‌ هه‌ر دوو ساڵدا (6)میلیم كورت ده‌بێته‌وه‌.
- ته‌نیا به‌ له‌ده‌ستدانی 1% ئاوی جه‌سته‌، هه‌ست به‌ تونێتی ده‌كه‌ین.
- وشتر له‌ هه‌ر (3) خوله‌كدا (95) لیتر ئاو ده‌خواته‌وه‌

له‌ شه‌وێکی ساماڵدا کاتێک ئه‌مڕوانیه‌ تریفه‌ی مانگ و
به‌دیارسه‌یرکردنی ئاسمان که‌ به‌ ئه‌ستێره‌ ئه‌دره‌وشایه‌وه‌
نوقمی خه‌یاڵ بوبوم
خه‌یاڵێک پڕاوپڕ له‌ خه‌م پڕاوپڕ له‌ ئازار و گریان
پێنوسه‌که‌م بانگی کردم بۆ نوسین
نوسینێک که‌ نه‌فره‌ت له‌ ناخۆشترین ساته‌وه‌خته‌کان بکه‌م .....
 

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ له‌ ئاسمانی دڵه‌کاندا
خۆشه‌ویستی باڵده‌گرێت و ده‌فڕێت
له‌ جێگه‌یدا ڕقێکی زاڵم ئه‌نیشێته‌وه‌....
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ ئازاری نه‌خۆشیه‌ک دایکێک به‌ چۆکی مردندا ده‌هێنێت و
منداڵێک هه‌روه‌ک په‌پوله‌ ئاسا
له‌ سۆزی خۆشه‌ویسترین و به‌نرخترین که‌سی بێبه‌ش ده‌کات...
 

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ خیانه‌ت دڵی مرۆڤه‌کان داگیرده‌کات و
پانتاییه‌ک ناهێڵێت بۆ خۆشه‌ویستی و
سنورێک بۆ لێبوردن....

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ ڕوبه‌ڕوی بێهه‌سترین وانه‌ ده‌بیته‌وه‌
که‌ ئه‌ویش چاوه‌ڕوانی بێئه‌نجامه‌....
 

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
کاتێک تۆ له‌ ناخۆشترین ساته‌ وه‌ختی ژیانتیت و
که‌سانێک گوێ به‌ هه‌ستی تۆ نایه‌ن و
ته‌نها وه‌ڵامیان  بۆ هه‌ستی تۆ پێکه‌نینێکی زاڵمانه‌یه‌.....
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ گومانێکی ناڕاست  نێوانی
دو هاوڕێ دو خۆشه‌ویست تێکده‌دات و
ده‌بێته‌ هۆی لێکدورکه‌وتنه‌و جیاکردنه‌وه‌یان بۆ ئه‌به‌دی...
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ ناچارت ده‌که‌ن کارێک ئه‌نجام بده‌یت
که‌ هه‌رگیز به‌ درێژایی بونت حه‌زت به‌ ئه‌نجامدانی نه‌کردووه‌ و
ناچارت ده‌که‌ن پێچه‌وانه‌ی حه‌ز و ویستی خۆت بجوڵێیته‌وه‌...
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ راستیه‌کان به‌ درۆ له‌ قه‌ڵه‌م ده‌درێن و
درۆکایش به‌ ڕاستی.....
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
کاتێک دو که‌س تا ڕاده‌ی شێتبون یه‌کیان خۆشئه‌وێت
به‌ڵام سروشتی ژیان و سروشتی ده‌وروبه‌ر
وایان تێده‌گه‌یه‌نن که‌ خۆشه‌ویستی تاوانه‌....
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
کاتێک له‌ خۆشترین وه‌ختی ژیانتیت و پێده‌که‌نیت
به‌ڵام له‌ناکاو گوێبیستی هه‌قیقه‌تێک ده‌بیت
که‌ بڕوا پێکردنی بۆت سه‌خت بێت و
هه‌قیقه‌تێک بێت که‌ سه‌رتاپای ژیانت تاریک بکات....
 

*نه‌فره‌ت له و ساته‌ی
که‌ ئه‌وپه‌ڕی بڕواو متمانه‌ی خۆت ده‌به‌خشیت به‌ که‌سێک
به‌ڵام ئه‌ و که‌سه‌
بڕواو متمانه‌که‌ی تۆ به‌ ئاڕاسته‌یه‌کی تر بگۆڕێت و
له‌ پشته‌وه‌ خه‌نجه‌رت لێبدات....
 

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
کاتێک له‌ منداڵیدا دو هاوڕێ وه‌ک برا یه‌کیان خۆشئه‌وێت و
پێکه‌وه‌ هه‌وڵئه‌یه‌ن بۆ سه‌رخستنی یه‌ک ئامانج
به‌ڵام کاتێک گه‌وره‌ ئه‌بن سروشتی ژیان و سروشتی هه‌سته‌کانیان
وایان لێده‌کات که‌له‌یه‌ک دوربکه‌ونه‌وه‌ و به‌ واتایه‌کی تر
ببن به‌ دوژمن بۆ یه‌کتر و هه‌ریه‌که‌یان هه‌وڵبه‌ن بۆ سه‌رخستنی ئامانجێک دژ به‌وی دیکه‌...
     
*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ په‌شیمان ئه‌بیته‌وه‌ له‌ هه‌ڵه‌یه‌ک که‌ کردوته‌
به‌ڵام له‌و کاته‌یا په‌شیمان بونه‌وه‌ هیچ سودێکی نییه‌ و
به‌ واتایه‌کی تر کار له‌ کار ترازاوه‌....
     

*نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ ناچار ئه‌بیت ماڵئاوایی له‌ ئازیزترین که‌ست بکه‌یت
له‌ کاتێکدا دڵنیا بیت له‌وه‌ی که‌
تا ماوه‌یه‌کی درێژ بگره‌ تا کۆتایی ژیان نایبینیته‌وه‌....
     

*له‌کۆتایدا نه‌فره‌ت له‌و ساته‌ی
که‌ له‌ ژیاندا هه‌موو شتێک ڕه‌نگی ئاسایی خۆی ده‌گۆڕێت و
ڕه‌نگێک به‌رجه‌سته‌ ده‌کرێ دور له‌ ئاره‌زوی هه‌موان....

زۆر زوو بوو له‌بیرت كردم
چاوت بۆ كێی تر ئه‌ڕوانێ‌؟
باغی عیشقم جێ مه‌هێڵه‌
سه‌ر هه‌ڵئه‌گری بۆچی ژوانێ؟

بۆ ڕۆیشتی ئازیزه‌كه‌م
ته‌نهایت كرده‌ هاوخه‌مم؟
له‌ژوورێكی سارد وسڕدا
له‌ته‌نهایی خه‌مدا وونم!

فرمێسكم بۆ تۆ ئه‌ڕژم
تۆ ئه‌شك بۆ كێ ڕۆ ئه‌كه‌ی؟
ئه‌و كه‌سه‌ی دوای من خۆشت ئه‌وێ
باسی عه‌شقی چۆن بۆ ئه‌كه‌ی؟

ئه‌وه‌ تۆ نیت كه‌من ئه‌موویست
شایه‌نی ئه‌م ئه‌وینه‌ بێ
حه‌یفه‌ كه‌سێك خۆیكا به‌گوڵ
له‌ڕاستیدا گوڵیش نه‌بێ!

:ئـــــاوات زه‌لانی

¸.´)(`•[ ( زه‌نگی ته‌مه‌ن ) ]•´)(` .¸

ته‌مه‌ن زه‌نگێکه‌ ناتوانین کاته‌که‌ی دیاری بکه‌ین
لێ ده‌دات له‌ کاتی که‌م ته‌رخه‌می تا به‌ئاگا بێین له‌ کات
به‌ڵام له‌و کاته‌ی که‌ ناتوانین به‌ئاگابین..

¸.´)(`•[ ( چرکه‌) ]•´)(` .¸

ته‌مه‌ن که‌متره‌ له‌ چرکه‌
تێپه‌ڕ ئه‌بێت وه‌ک چاو تروکاندن
خه‌ریکه‌ چرکه‌ له‌دایک ده‌بێت
تا ده‌مرێت دوای چرکه‌یه‌ک
ئه‌مه‌ کورترین چرکه‌ی ته‌مه‌نه‌ له‌ ژیان.

¸.´)(`•[ ( خوله‌ک) ]•´)(` .¸
ته‌مه‌ن خوله‌کێکه‌
وه‌ خوله‌کیش ته‌مه‌ن
کاتێک خوله‌ک کۆتای دێت... ته‌مه‌نی خوله‌کیش کۆتای دێت

¸.´)(`•[ ( کاتژمێر) ]•´)(` .¸
کاتژمێر ئه‌ڕوات
کاتی تر به‌دوایدا دێت
کاتژمێرێک هه‌ڵی ئه‌گرێت له‌ نێوان دانووشتاندنه‌وه‌ی خوله‌که‌که‌یدا شادیی جوان
که‌ ئه‌خوازین نه‌ڕوات و له‌گه‌ڵمان بمێنێته‌وه‌ تا کۆتای
وه‌ کاتژمێر دێت که‌ بارکراوه‌ به‌ خه‌م
‌ که‌ توانای به‌رگه‌گرتنیمان نیه‌
هیوامان وایه‌ زۆر نه‌مێنێته‌وه‌ و خێرا بروات له‌گه‌ڵ ئه‌و ڕوداوانه‌ی هه‌ڵی گرتووه‌.

¸.´)(`•[ ( ڕۆژ) ]•´)(` .¸
ڕۆژ بریتیه‌‌ له‌ شانۆی چرکه‌و خوله‌ک و کاتژمێر
شانۆی ڕۆژ پڕ ئه‌بێته‌وه‌ به‌ ڕووداوی خوله‌ک و کات ژمێر
ڕۆژگاره‌  تاڵه‌کان..یه‌ت و ئه‌مێننه‌وه‌،
ئه‌ژی له‌ ناومانادا و نیشته‌ جێ ئه‌بێت قورس و بێزارکه‌رن.
پاش چه‌ند ساتێک نزیک ئه‌بینه‌وه‌ له‌ ڕۆیشتنی
دوای ئه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی لێمان برد لێمان ئه‌باته‌وه‌
زۆر نامێنێته‌وه‌ و ئه‌ڕوات،
ئه‌ڕوات و پێمان ئه‌به‌خێت تاڵی ڕۆیشتنی و
کۆمه‌ڵێک یادگاری شیرین،
وه‌ ته‌نها خۆزگه‌یه‌کی قوڵ که‌ به‌رده‌وام ئه‌یڵێنه‌وه‌:
((چه‌ند جوان بوون ئه‌و ڕۆژانه‌،،،خۆزگه‌ ئه‌گه‌ڕایه‌وه‌))

¸.´)(`•[ ( مانگ) ]•´)(` .¸

مانگ به‌زووی تێپه‌ڕ ئه‌بێت له‌به‌رده‌ممان
ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ خۆی هه‌ڵی ئه‌گرێت ئه‌مان ترسێنێت
مانگ به‌شێکی گه‌وره‌ی ساڵه‌
ئه‌و سڵانه‌ی که‌ ته‌مه‌نمان هه‌ڵئه‌گرێت
ئه‌و ته‌مه‌نه‌ی که‌ هه‌موان ئه‌زانین که‌ جارێکی تر ناتوانێ بژێته‌وه‌ له‌سه‌ر ئه‌م زه‌وی یه‌،،
تاقیکردنه‌وه‌یه‌که‌ که‌ قابیلی دووباره‌ بوونه‌وه‌ نیه‌
دۆڕان له‌و تاقیکردنه‌وه‌یه‌ واته‌ په‌شیمانیه‌کی زۆر
وه‌ زۆرێک له‌ وون بوون..

¸.´)(`•[ ( ســــاڵ ) ]•´)(` .¸
ساڵ بریتیه‌ له‌ کاتێکی ڕێگه‌پێدراومان له‌سه‌ر زه‌وی
کات سه‌فه‌ری کۆتای دیاری ده‌کات
کات فشار ده‌خاته‌ سه‌ر زه‌نگی ته‌مه‌ن
کات کۆتای به‌ لێدانی زه‌نگه‌که‌ ئه‌هێنێت ڕۆژێ له‌ ڕۆژان
به‌ڵام زه‌نگێکه‌ که‌ توانای هه‌ستانت نابێت!!!
به‌ڵکو خه‌وێکه‌ و خه‌به‌ر بوونه‌وه‌ی نیه‌!