زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
تۆ له ژوورهوه نیت. تكایه بچۆژوورهوه یان خۆت تۆمار بكه.
گرنگ!
بەخێربێیت، جگە لەم چەند بەشەی خوارەوە سەرجەم بەشەكانی یانەمان بە مەبەستی چاككاری شاردۆتەوە! لەماوەیەكی نزیكدا یانە بەتەواوی بابەتەكانی خۆی لە 2008ی ساڵی دامەزراندنیەوە تاكو ئێستا دەكەوێتە كار. [٢٠٢٣\٢\١٥]
هه‌ڵبژاردنه‌كانی گه‌ڕان (په‌ڕه‌ی 10 له 57)
یانەی سەرهەنگ موحسین » پهیامهكانی حسێن خۆشناو
په‌یام دۆزرایه‌وه [ 379 بۆ 420 له 2،365 ]
379 2012-03-19 16:42:25
وه‌ڵام: دیاركه‌وتنى ئه‌سپ له ئاسمانى به‌ریتانیادا (2 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
380 2012-03-19 16:41:22
وه‌ڵام: چیرۆكی ده‌یه‌‌م(مرۆڤ په‌یمان شكێنه) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
381 2012-03-18 22:33:06
وه‌ڵام: چیرۆكی نۆیه‌م(به‌نی ئیسرائیلی و حه‌زره‌تی مووسا) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
382 2012-03-18 22:27:56
وه‌ڵام: چیرۆکی شه‌شه‌م (به‌ڵه‌ك و كه‌چه‌ڵ و كوێر و ئه‌نجامی له خۆبایی بوون) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
383 2012-03-18 22:20:48
بابه‌ت: چیرۆكی ده‌یه‌‌م(مرۆڤ په‌یمان شكێنه) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
[center]چیرۆكی ده‌یه‌‌م
(مرۆڤ په‌یمان شكێنه)
ئه‌بو هوره‌یره (خوای لێ ڕازبێت) ده‌فه‌رمووێت پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودو سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) بۆی گێڕاینه‌وه و فه‌رمووی كاتێك خوای گه‌وره ئاده‌می دروست كرد ده‌ستی قودره‌تی به‌پشتیا هێنا ، چی مرۆڤ له پشتی ئه‌و ده‌بنه‌وه تا ڕۆژی قیامه‌ت ، هاتنه به‌ر چاوی هه‌ر یه‌كه‌یان شه‌وق وڕوناكی ، له‌ناو چاوانیاندا دیار بوو. عه‌رزی خوای كرد ئه‌وانه كێن ؟ فه‌رمووی ئه‌وانه نه‌وه‌ی تۆن . ئاده‌م سه‌یری ده‌كردن له‌ناویاندا شه‌وق و ڕوناكی ناو چاوانی یه‌كێكیان سه‌رنجی ڕاكێشاو ووتی خوایه ئه‌وه كێ یه ؟ فه‌رمووی ئه‌وه پیاوێكه له نه‌وه‌ی تۆیه ناوی (داود)ه. عه‌رزی كرد خوایه ئه‌وه ته‌مه‌نی چه‌نده ؟ فه‌رمووی ته‌نها شه‌ست ساڵ ده‌ژی . فه‌رمووی خوایه چل ساڵ له‌ته‌مه‌نی من هه‌ڵبگره و بیخه‌ره سه‌ر ته‌مه‌نی ئه‌و. كه ته‌مه‌نی ئاده‌م ته‌واو بوو ، فریشته‌ی مه‌رگ هاته لای و وویستی گیانی بكێشێت ، ئه‌ویش پێی ووت ئێستا چل ساڵ ته‌مه‌نم ماوه. فریشته‌كه‌ش پێی ووت ئه‌ی تۆ ئه‌و چل ساڵه‌ت نه‌دا به (داود) ی كوڕت ؟ به‌لاَم ئاده‌م ئینكاری كرد ئیتر ئه‌وه‌ی ئێستاش نه‌وه‌كانی وا ده‌كه‌ن . هه‌روه‌ها وه‌عده‌كه‌ی له‌بیرچۆوه ئێستاش نه‌وه‌كانی شتیان زوو له‌بیر ده‌چێته‌وه (ئاده‌م) هه‌ڵه‌ی كرد ئێستاش نه‌وه‌كانی هه‌ڵه ده‌كه‌ن.
(حدیث صحیح رواه الترمذى وابن سعد فی الطبقان والحاكم والذهبی)
[/center]
384 2012-03-18 22:03:16
بابه‌ت: چیرۆكی نۆیه‌م(به‌نی ئیسرائیلی و حه‌زره‌تی مووسا) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
[center]چیرۆكی نۆیه‌م
(به‌نی ئیسرائیلی و حه‌زره‌تی مووسا)
ئه‌بو هوره‌یره (خوای لێ ڕازبێت) ده‌فه‌رمووێت پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودو سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) بۆی گێڕاینه‌وه و فه‌رمووی عاده‌تی به‌نی ئیسرائیلی یه‌كان وابوو كاتی خۆشتن خۆیان ڕووت ده‌كرده‌وه‌و به‌كۆمه‌ڵ و به‌یه‌كه‌وه خۆیان ده‌شوشت وه سه‌یری عه‌وره‌تی یه‌كتریان ده‌كرد . به‌لاَم حه‌زره‌تی مووسا وه‌ك ئه‌وانی نه‌ده‌كرد به‌ته‌نها خۆی ده‌شوشت . خه‌ڵكه‌كه ده‌یان ووت دیاره له به‌ر ئه‌وه وا ده‌كات چونكه عه‌یبداره‌و نایه‌وێت كه‌س بیبینێ . جارێكیان (مووسا) چووه په‌نایه‌كه‌وه خۆی بشوات ، جله‌كانی له‌سه‌ر به‌ردێكدا دانا، به‌رده‌كه جله‌كانی فڕاند و ڕای كرد مووساش به ڕووتی هاته ده‌ره‌وه و شوین به‌رده‌كه كه‌وت هاواری ده‌كرد جله‌كانم! جله‌كانم! خه‌ڵكه‌كه هه‌مووان مووسایان به‌ڕووتی بینی و ووتیان به‌خوا مووسا هیچ عه‌یبێكی نییه ئیتر به‌رده‌كه وه‌ستاو مووساش جله‌كانی له‌به‌ر كرده‌وه . ئه‌بو هوڕه‌یره ده‌ڵًێت: به‌خوا شوێن ده‌ستی مووسا به‌سه‌ر به‌رده‌كه‌وه ماوه له شه‌ش حه‌وت شوێنه‌وه و ئه‌م ئایه‌ته‌ش باس له‌وه ده‌كات (یاایها الذین امنوا لاتكونوا كاالذین ءاذوا موسى فبراه الله مما قالوا وكان عندالله وجیها)(الاحزاب:96).
(حدیث صحیح متفق علیه)
[/center]
385 2012-03-18 06:43:52
وه‌ڵام: ئه‌پڵ ئایپادێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه (8 وه‌ڵام, نووسراو له ته‌كنه‌لۆژیا)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
386 2012-03-18 06:42:39
وه‌ڵام: چیرۆكی هه‌شته‌م(مردن سه‌ر ئه‌نجامی هه‌مووانه ) (4 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
387 2012-03-18 06:40:21
وه‌ڵام: چیرۆکی حه‌فته‌‌م(ئه‌وانه‌ی له بێشكه‌دا هاتوونه‌ته قسه‌كردن) (7 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
شه‌ره‌فخان نووسی:
برا گیان سڵاوی خوات لێبێ .
پاش ئه‌وه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌م گواسته‌وه بۆ په‌یجه‌كه‌م توشی ڕه‌خنه بووم له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته منیش پاش ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بابم لێكۆڵینه‌وه‌مان له‌باره‌یه‌وه كرد ، ژماردمان ئه‌وانه‌ی قسه‌یان كردوه له بێشكه 5 كه‌سن نه‌وه‌ك سێ كه‌س .والله أعلم
ان شاءالله براده‌رێكمان هه‌یه زۆر زۆر شاره‌زایه له بواری فه‌رمووده (فه‌رمووده ناسه) پرسیاری ئه‌وه‌ی لێده‌كه‌م ،له‌باره‌ی ئه‌م فه‌رموودیه .
له‌وانه‌شه وابی به‌س ئه‌مه سه‌رچاوه‌که‌یه فه‌رموو ئه‌زیزم
388 2012-03-18 03:41:20
وه‌ڵام: Boo.. سەگە جوانەکەی فەیسبووك (8 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
389 2012-03-18 03:39:57
وه‌ڵام: بێژه‌رێكی بریتانی له كاتی هه‌واڵی به‌یانیدا سه‌رخه‌وێك ده‌شكێنێت (10 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت 
390 2012-03-18 03:36:25
وه‌ڵام: ئه‌پڵ ئایپادێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه (8 وه‌ڵام, نووسراو له ته‌كنه‌لۆژیا)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌تان ده‌ستی ئێوه‌ش خۆش بێت
391 2012-03-18 03:34:53
وه‌ڵام: چیرۆكی هه‌شته‌م(مردن سه‌ر ئه‌نجامی هه‌مووانه ) (4 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
392 2012-03-17 17:11:29
بابه‌ت: Boo.. سەگە جوانەکەی فەیسبووك (8 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
[center]
بەمدواییانە سەگێک بەناوی (Boo)، لە رەگەزی (پامرانین) لە رێی ئینتەرنێتەوە زۆر ناوبانگی پەیدا کردو توانیی سەرنجی ٣ ملیۆن کەس لەرێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە بۆ لای خۆی رابکێشێت.
هۆکاری ئەو ناوبانگەشی دروستکردنی پەیجێکی تایبەتیە بۆ (Boo) لەلایەن خاوەنەکەیەوە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووك دا.
(Boo)، لە ماوەی چەند رۆژێك دا هەزاران کەسی هۆگری خۆی کردو تۆش دەتوانیت لە فەیسبووك بەناوی (Boo) بیدۆزیتەوە و لایکی بکەیت.
kurdsat.tv
[/center]
393 2012-03-17 17:06:02
بابه‌ت: ئه‌پڵ ئایپادێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه (8 وه‌ڵام, نووسراو له ته‌كنه‌لۆژیا)
[center]
kurdsat.tv
کۆمپانیای ئەپڵ، ئای پادێکی نوێی خستە بازاڕەوە کە تواناکانی دوو ئەوەندەی دوو ئای پادەکەی ترە کە کۆمپانیاکە لە ماوەی ٢ ساڵی ڕابردوودا خستوویەتییە بازاڕەکانی جیھانەوە، ئەو ئایپادە نوێ یە خێراترەو کامێرایەکی ٥ میگاپیکسڵی لەگەڵدایە بۆ پەیوەندیکردن‌و شاشەکەی لە ئایپادەکانی تر پێشکەوتووترە سیستمی ٤G لەگەڵدایە.
دوێنێش بە ھەزاران کەس لە چەند وڵاتێکی جیھان دا بۆ چەند سەعاتێک سەرەیان گرت بۆئەوەی ئەو ئایپادە نوێیە بکڕن، ئەوەی جێی سەرنجی بەکارھێنەرانی ئەو ئایپادە نوێیەیە ئەوەیە کە نرخەکەی لە نێوان ٤٩٩ بۆ ٨٢٩ دۆلاری ئەمریکی دایە، پێشبینیشدەکرێت بە دەیان ھەزاری لێبفرۆشترێت‌و بەوەش قازانجی کۆمپانیای ئەپڵ دەیان ملیۆن دۆلار بێت.
جێی ئاماژەیە بۆ یەکەمجارو لە ساڵی ٢٠١٠ ئایپاد خرایە بازاڕەکانی جیھانەوەو شۆڕشێکی لە بواری تەکنۆلۆژیا دا دروستکرد بەوەش بەشێکی زۆری بازاڕەکانی کۆمپیوتەری لە جیھان دا بۆ خۆی مسۆگەرکرد.
[/center]
394 2012-03-17 16:56:10
بابه‌ت: چیرۆكی هه‌شته‌م(مردن سه‌ر ئه‌نجامی هه‌مووانه ) (4 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
[center]چیرۆكی هه‌شته‌م
(مردن سه‌ر ئه‌نجامی هه‌مووانه )
ئه‌بو هوره‌یره (خوای لێ ڕازبێت) ده‌فه‌رمووێت پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودو سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) بۆی گێڕاینه‌وه و فه‌رمووی جارێكیان فریشته‌ی مردن چوو بۆ لای مووسا پێغه‌مبه‌ر(سه‌لامی خوای لێبێت) و پێی ووت كاتی ئه‌وه هاتووه بچێته‌وه بۆلای خوای خۆت و شه‌رابی مردن بچێژی ئه‌ویش زلله‌یه‌كی لێ داو چاوێكی ده‌رپه‌ڕاند ، فریشته‌كه گه‌ڕایه‌وه خزمه‌ت خواو عه‌رزی كرد , تۆ فه‌رمانت پێ كردم كه بچمه لای به‌نده‌یه‌كت كه‌حه‌ز له مردن ناكات و چاوێكی ده‌رپه‌ڕاندووم . به‌ئه‌مری خوا چاوه‌كه‌ی وه‌ك خۆی لێ هاته‌وه ئینجا پێی فه‌رموو بچۆره‌وه بۆلای و پێی بڵێ ئه‌گه‌ر حه‌ز له ژیان ده‌كات باده‌ستی بخاته سه‌رپشتی گایه‌ك چه‌ند موو كه‌وته ژێر ده‌ستی ، ئه‌وا به‌قه‌ده‌ر ئه‌و مووانه ته‌مه‌نی درێژ ده‌بێت . كاتێك فریشته‌كه ئه‌وه‌ی به مووسا ڕاگه‌یاند ، مووسا لێی پرسی ئه‌ی دووای ئه‌و سالاَنه چی ده‌بێت ؟ ئه‌ویش پێی ووت ئه‌بێت بمریت مووساش ووتی جا كه‌وا بێت ئێستا گیانم بكێشه , خوایه به‌رد هاوێژێك له ئه‌رزی پیرۆزه‌و (الارض المقدسه) له‌وێ بم مرێنه .
پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودو سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) فه‌رمووی سوێند به‌خوای گه‌وره ئه‌گه‌ر له‌وێ بوومایه گۆڕه‌كه‌یم نیشان ئه‌دان كه له ته‌نیشت ڕێگایه‌كه‌وه‌یه به‌لای ته‌پۆڵكه سووره‌كه‌وه.
(حدیث صحیح متفق علیه)
[/center]
395 2012-03-17 16:42:22
بابه‌ت: مێژووی مه‌مالیكه‌كان _به‌شی سێ یه‌م (2 وه‌ڵام, نووسراو له مێژوو)
[center]مێژووی مه‌مالیكه‌كان _به‌شی سێ یه‌م
پیلانی ئیسماعیلیەكان دژ بە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئەیوبی:
لە پاش مرنی خەلیفەی فاتمی (المستنصرباللە) ساڵی (468ك- 1094ز) لەپاشە خۆی دوو كوڕی بەجێهێشت یەكێكیان بەناوی (نزار) ئەوی تریشیان بەناوی (المستعلی) بەر لە وەفاتكردنی خەلیفەی فاتمی یەكێك لە سەركردەی بانگەشەی فاتمیەكان بەناوی (حسن كوڕی سەباح) هاتە لای خەلیفەی فاتمی داوای لێكرد لە پاش مردنی یەكێك بكاتە ئیمام، ئەوەبوو بڕیاریدا كوڕە گەورەكەی بەناوی (نزار) بكاتە جێنشینی خۆی بەڵام كوڕە بچووكەكەی لەپاشمردنی بابیان دەسەڵاتی گرتە دەست بەناوی (مستعلی) پاشان پیلانی گێڕا برا گەورەكەی كوشت، بەم شێوەیە حەسەن كوڕی صەباح رووی لە رۆژهەڵاتی وڵاتی فارس كردتوانی قەڵایەك دروست بكات ناوی لێنا قەڵای مردن (قلعە الموت) كە لەسەر چیایەكی بەرز بوو لەناوچەی (دیلم) لەوێوە بانگەشەی بیر و باوەڕی ئیسماعیلیەكانی دەكرد، زۆر جار ناویان لەخۆیان دەنا گروپی (نەزاریە) یان (حشیشیە) یان (باگنیە) كە ئەمەش خۆیان بەلایەنگرانی (نزار كوڕی المستنصرباللە)ی خەلیفەی فاتمی دادەنا.
ئەوەبوو بۆ یەكەم جار لەساڵی (558ك- 1163ز) نوێنەرێكی خۆی نارد بەناوی (رەشیدەددین سنان) كە نازناوەكەی (شیخ الجبل) بوو، بۆ وڵاتی شامی نارد بەتایبەتیش بۆ هەرێمی (نصیریە) پاشان رووی كردە حەلەب، ئەمەش بە جلوبەرگی دەروێشی بوو پاش ئەوەی چەند هەفتەیەك لە حەلەب مایەوە پاشان رووی كردە بنكە و بارەگای فاتمیەكان بەتایبەتیش وەكو قەڵای (القدموس، العلیقە، الكهف، المصیاف) لەوێوە درێژەیان بە بیرو باوەڕی خۆیان دەدا لەساڵی (570ك- 1174ز) پاش ئەوەی سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی توانی كۆتایی بە دەوڵەتی فاتمیەكان بهێنێت، ئیسماعیلیەكان كەوتنە پیلان گێڕان دژی دەوڵەتی عەباسی و سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بۆ ئەوەی دەوڵەتەكەی خۆیان بگەڕێننەوە، پاش ئەوەی سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی دەسەڵاتی فراوان كرد هەوڵیدا یەكێتیەك دروستبكات لە نێوان مصڕ و شام بۆیە بڕیاریدا لەسەرەتادا حەلەب بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی ئەوكاتەش فەرمانڕەوایی حەلەب بەدەستی زەنكیەكان بوو لە ژێر فەرماندەی (سەعدەددین كمشتەكین) پاش ئەوەی بەم هەواڵەی زانی خێرا پەیوەندی بە ئیسماعیلیەكان كرد بەتایبەتی رەشیدەددین سینان بۆ ئەوەی رووبەڕووی سولتان صلاح الدین ئەیوبی ببێتەوە بەرامبەر ئەم هاوكاریەش پارەو سامانێكی زۆری پێبەخشی بۆیە رەشیدەددین سینان بڕیاریدا بەناردنی چەند خۆبەخشێك (فیدائی) بۆ تیرۆركردنی (أغتیال) سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئەم كۆمەڵە خۆبەخشكارە توانیان بچنە ناو سەربازگەی ئەیوبیەكان ئەوەبوو لەسەرتادا یەكێكیان ئاشكەرابوو لەلایەن (میر خەمارەتكین) كوژرا، پاشان یەكێك لەو خۆبەخشكارانە خۆی گەیاندە خیوەتگای سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بەڵام یەكێك لە پیاوەكانی سوڵتان رێگای لێگرت و كوشتی ئەوانی تریش ئاشكەرابوون بەڵام بەرگریان لەخۆیان كرد تا هەموویان كوژران، بەم شێوەیە پیلانی یەكەمی رەشیدەددین سینان پوچەڵ كرایەوە، بۆیە ئەم رووداوە بۆ سولتان صلاح الدین ئەیوبی دەركەوت كە بەتەنیا دوژمنەكانی خاچ پەرستەكان و زەنكیەكانی نین، بەڵكو فاتمیەكانیش دوژمنی سەرەكین، ئەم پیلانەی رەشیدەددین سینان پاڵی پێوەنا كە سەر لەنوێ پیلانێكی تر دابڕێژێت بۆیە لەساڵی (571ك) بڕیاریدا بە ناردنی چەند خۆبەخشكەرێكی تر بۆ تۆڵە سەندنەوە لە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئەم خۆبەخشكارانە بەجلی سەربازی خۆیان خزاندە ناو سوپای ئەیوبیەكان لەو كاتەشدا سوپای ئەیوبیەكان ئابلۆقەی قەڵای (عەزاز) یان دەدا ئەم خۆبەخشكارانە لەگەڵ ئەم سەربازانە خۆیان تێكەڵكرد بۆیە لە هەلێك دەگەڕان تا تۆڵە لە سەڵاحەددین بكەنەوە بەتایەبتی لەوكاتەی سڵاحەددین سەردانی خیوەتگای یەك لە سەركردەكانی سوپای خۆی دەكرد بەناوی (چاولی ألاسدی) بۆ ئەوەی سەربازەكان هانبدات بۆ ئازادكردنی قەڵای عەزاز لەم كاتەدا یەك لەو خۆبەخشكارانە پەلاماری سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبیی دا بەچەق و هێرشی كردە سەر سڵاحەددین چەند چەقۆیەكی لەسەری دا بەڵام سوڵتان ئازاری پێنەگەیشت لەبەر ئەوەی كڵاوی ئاسنینی لەسەر بوو.
دەستدرێژی خاچ پەرستەكان بۆ سەر حیجاز (577ك- 578ك/ 1181-1182ز):
حیجار كەوتۆتە نیمچە دوورگەی عەرەب لەرووی ئاینیەوە شوێنێكی پیرۆزی هەیە سەرباری ئەوەی كەوتۆتە سەر دەریای سوور بۆیە گرنگیشی هەیە لە رووی بازرگانیەوە، سەرەتای دەستپێكردنی خاچپەرستەكان بۆ هێرشبردنە سەر حیجاز لەلایەن كەسایەتیەكی فڕەنسی دەستی پێكرد كە لەسەرچاوە بێگانەكان بەناوی (رینودی شایتۆن) یاخود بەناوی (ریجناڵد) هەروەها لە سەرچاوە عەرەبیەكان بەناوی (بێرنس ئەرناڵد) هاتووە، ئەو كەسایەتیە رقو كینەیەكی زۆری بەرامبەر بە موسوڵمانەكان هەبوو بەتایبەتی پاش ئەوەی دەسەڵاتی گرت بەسەر (ئەنتاكیا) و هەروەها هەردوو قەڵای (كەرەك و شەوبەك) لە دەوروپشتی وڵاتی شام، بۆیەكەم جار دەستدرێژی كردە سەر كاروانە بازرگانیەكان و حاجیەكان، چونكە شوێنێكی ستراتیجی گرنگی هەبوو كەوا كەوتۆتە نێوان (مصڕ و شام و حیجاز) بۆیە مایەی هەرەشەیەكی گەورەبوو بۆ سەر موسوڵمانەكان هەرچەندە لە ساڵی (555ك/1161ز) كاتێك ویستی هێرشبكاتە سەر ناوچەی جزیرە لەلایەن جێگری (نوورەددین مەحموود) لە دیمەشق بەدیل گیرا، تا پاش مردنی نورەددین مەحموود لە سجن مایەوە تا ساڵی (571ك/1175ز) لەلایەن ئەمیری حەلەب بەناوی (سەعدەددین كەمشتەكی) ئازادكرا، بۆیە لەساڵی (577ك) بڕیاریدا هێرشبكاتە سەر حیجاز ئەوەبوو لە رێگای وشكانیەوە گەیشتە نێزیك بیابانی (تەیماْ ) پاش ئەوەی ئەم هەواڵە گەیشتە سەڵاحەددین بۆیە كوڕە براكەی خۆی نارد بەناوی (فرخ شاه) توانی ئابلۆقەی كەرەك و شۆفەك بدات بۆیە ارنارگ ناچار بوو لە بیابانی تیماْ پاشەكشە بكات و بگەڕێتەوە شوێنی خۆی بەڵام ارنارد بەم كارە نەوەستا بۆ ساڵی داهاتوو واتە ساڵی 578ك بیری كردەوە سەر لەنوێ هێڕش بكاتە سەر حیجاز ئەو هێرشكردنەش چەند ئامانجێكی لەپشتەوەبوو:
1- لایەنی سیاسی: ئامانجی ئەوەبوو دەست بەسەر ناوچەكە دابگرێت و سنووری ناوچەكەی فراوان بكات خۆی ببێتە دەم راستی خاچپەرستەكان بەم شێوەیە دەسەڵاتی خۆی بەسەر هەموو ناوچەكاتدا بسەپێنێت .
2- لایەنی ئابووری: ئامانجی ئەوەبوو لەڕووی بازرگانیەوە دەست بەسەر دەریای سوور دابگرێت بەتایبەتی بەندەری عەدەن لەباشوور وەبەندەری ئیلە لە باكوور بەم شێوەیە دەست بەسەر بازرگانی دەریای سۆر دادەگرێت پاشان دەسەڵاتی خۆی فراوان دەكات بەسەر ئۆقیانۆسی هادی.
3- لایەنی ئایینی: مەبەستی ئەوەبوو ئایینی پیرۆز لەناوببات درووشمە ئایینیەكان نەهێڵێت ئەمەش لەڕێگای دەست بەسەر داگرتنی مەدینەی پیرۆز و هەڵكەندنی گۆڕی پێغەمبەر د.خ وەلەلایەكی تریشەوە دەست بەسەر مەككەی پیرۆز دابگرێت و كەعبە بڕوخێنێت و پاشان بەردە رەشەكە بەتاڵان ببات بەم شێوەیە موسوڵمانان بێبەشدەكات لەبنەماكانی حەج و عومرە وەسەرباری ئەوەش بڵاوكردنەوەی خاچ پەرستەكان لەم ناوچانەدا بۆیە بڕیاریدا چەند كەشتیەكی ئامادەكرد ئەو كەشتیانەش پارچە پارچە بوون لەسەر پشتی وشتر گواستیەوە لە كەڕەكەوە بۆ لێوارەكانی دەریای سوور لەوێشەوە كەشتیەكانی یەكخستەوە پڕی كرد لەسەرباز و چەك و جبەخانە، لەسەرەتادا لەوێشەوە رووی كردە بەندەری (ئیلا) توانی دەست بەسەردا بگرێت هێزێكی بەرگری لەم ناوچەیە بەجێهێشت لەوێشەوە لەرێگای دەریاوە رووی كردە (بەندەری عیزاب) پاشان دەستی بەسەر ئەم بەندەرەدا گرت ئینجا چالاكیەكانی لە رۆژئاوای دەریای سوورەوە گواستەوە بۆ رۆژهەڵاتی دەریای سوور لەوێشەوە نێزیك بۆووە لە بەندەرەكانی شاری مەدینە لەوانە وەكوو (بەندەری حەوراْ ) و (بەندەری یەنبوع) ئەو كەشتیانەی لەوێبوون توانی بیانسووتێنێت و پاشان دەستیان بەسەردا بگرێت بەدرێژایی لێوارەكانی دەریای سوور درێژبۆوە تا گەیشتە (بەندەری جەددە) ئینجا كەشتیەكانی لەبەندەرەكان بەجێهێشت رووی كردە رێگای وشكانی تا گەیشتە (بیابانی توهامە) هەندێك سەرچاوە باس دەكەن تەنها یەك رۆژ مابوو بچێتە ناو شاری مەددینە.
روبەرووبونەوەی صەڵاحەدین و خاچ پەرستەكان:
لەشەڕی (حەتین) (583ك/1187ز) پاش ئەوەی سەڵیبیەكان هەوڵیاندا رووبەرووی سوپای (ئەیوبیەكان) ببنەوە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئەیوبی ئامادەباشی خۆی كرد بۆ رووبەرووبونەوە، یان هەستا لەسەرەتادا دەستی كرد بە گۆڕانكاری سیاسەتی ناوخۆ، ئەمەش بەدوورخستنەوەی براكانی لەدەسەڵات نزیككردنەوەی كوڕەكانی بۆ دەسەڵات لەوانە (مەلیك عادلی) دوورخستەوە لە مصڕەوە بۆ حەلەب لە جێگایدا لە مصڕ كوڕەكەی دانا بەناوی (مەلیك ئەلئەفزەل عەلی) لەگەڵ كوڕە براكەی بەناوی (موزەفەرەددین تەقیەددین عومەر) بەڵام ئەم دوەیان ناكۆكی لەنێوانیاندا روویدا لەسەر دەسەڵات بۆیە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ترسی لە كوڕە براكەی نیشت هەستا بەلابردنی لە جێگای ئەو كوڕێكی تری دانان بەناوی (مەلیك ئەلعەزیز عوسمان) بەم شێوەیە كوڕە براكەی لە مصڕ دوورسخستەوە و چەند ناچەیەكی لە وڵاتی شامدا پێبەخشی لەلایەكی ترەوە سەرلەنوێ مەلیك عادلی لە حەلەب دوورخستەوە چونكە ناوچەیەكی ستراتیژی گرنگبوو لە جێگائەو كوڕەكەی خۆی دانا بەناوی (مەلیك زاهیر غیاسەددین غازی) بەم شێوەیە مەلیك عادلی دوور خستەوە هەندێك ناوچەی پێبەخشی وەكو (روهاو حەران و میافارقین) لەلایەكی ترەوە بەتول مەقدیسی بەرەو ئاڵۆزی دەرۆیی بەتایبەتی لە كۆتایی فەرمانڕەوایی (بلدوینی چوارەم) بەهۆی نەخۆشیەوە ئەوەبوو ئامادەباشی دەكرا بۆ هاتنی كوڕەكەی بەناوی (بلدوینی پێنجەم) پاش ئەوەی بلدوینی چوارەم وەفاتی كرد كوڕەكەی لەجێگەی باوكیدا دانرا، بەسەرپەرشتی (ریمۆندی سێیەم) میری (تەرابلوس) تاگەورە دەبێت سەرپەرشتی دەكات بۆیە هەر لەم كاتەدا خاچ پەرستەكان زیاتر پێویستیان بە ئاشتی و هێمنی بوو بۆ ئەوەی بارودۆخەكە كۆنترۆڵ بكەن چونكە بەیتول مەقدیس هەر لە ساڵی (581ك-585ك) دووچاری برسیەتی ببوەوە بۆیە (ریمۆندی سێیەم) پەیمانی بەست لەگەڵ سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئەم پەیمانەش بۆ ماوەی چوار ساڵ بەڵام بارودۆخی خاچ پەرستەكان زۆری نەخایاند لەپاش بڕیاردانی بلدوینی پێنجەم بۆ وەرگرتنی دەسەڵات ناكۆكی كەوتە نێوانیان پاش ئەوەی (بلدوینی پێنجەم) وەفاتی كرد، بەتایبەتی لە نێوان (مەلیك جای لوزجنان) لەگەڵ (ریمۆندی سێیەم) بەمەبەستی وەرگرتنی دەسەڵات، ئەوەبوو هێز و توانای (جای لوزجنان) بەهێزتر بوو بە پاڵپشتی (ئەمیر جیرار) لەگەڵ (ئەرنات) توانی دەسەڵاتی مسۆگەر بكات لە بیتول مەقدیس بەم شێوەیە ریمۆند نەیتوانی دەسەڵات بگرێتە دەست پاش ئەوەی (جای لوز جنان) دەسەڵاتی وەرگرت بۆیە بڕیاریدا تۆڵەی خۆی لە جای بكاتەوە، ئەوەبوو نامەیەكی ئاراستەی سەڵاحەددین كرد بۆ ئەوەی یارمەتی بدات دەسەڵات وەربگرێت لە بیتول مەقدیس بەرامبەر ئەمە سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبی پێشوازی لەم داوایەی كرد ئەمەش سەرەتایەك بوو بۆ تێكچوونی بارودۆخی خاچ پەرستەكان.
سەردەمی مەلیك عادل (596-615ك)
پاش ئەوەی (سوڵتان سەڵاحەدین ئەیوبی) وەفاتی كرد دەوڵەتی ئەیوبی بەرەو بێهێزی رۆیشت، چونكە لەپاشەخۆی دەسەڵاتی بەسەر منداڵەكانی دابەشكرد ئەمەش بەهۆی ئەوەی دەسەڵاتی برایەكان و كوڕە برایەكانی كەم بكاتەوە سەرباری ئەمەش هەر لەساڵی (589ك) تاكو ساڵی (596ك( بۆ ماوەی (7) ساڵ شەڕی ناوخۆ لەناو بنەماڵەی ئەیوبیەكان روویدا كە ئەمەش كاریگەری كردە سەر لاوازكردنی دەوڵەتی ئەیوبی، كە ئەمەش هۆكارێك بوو بۆ روخانی دەوڵەتەكەیان تا ساڵی (596ك/1199ز) مەلیك عادل توانی دەوڵەتی ئەیوبی رێكو یەك بخاتەوە پاش ئەوەی مەترسی خاچ پەرستەكان لە زیادبوون بوو بەتایبەتی لەساڵی (593ك) كاتێك لەلایەن (خاچ پەرستەكان) هێرش كرایە سەر شاری (بەیروت) لەلایەن مەلیكی قوبرس (عەمووری لوزجینان) توانی دەست بەسەر ئەو شارەدا بگرێت و بیخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی پاش ئەوەی خاوەنی ئەم شارە بەناوی (عزەددین سامە) شارەكەی بەجێهێشت هەرچەندە (مەلیك عادل) توانی لەبەرامبەر شاری بەیروت شاری (یافا) دەست بەسەردابگرێت لەهەمان ساڵدا بەم شێوەیە دەوڵەتی ئەیوبی تووشی دووبەرەكی و لاوازی بوو ئەگەر بگەڕێینەوە سەر هۆكارەكان زیاتر لەناو بنەماڵەی ئەیوبیەكان ئەم كارە روویدا ئەمەش وای كرد هەر لەپاش مردنی (سوڵتان سەڵاحەددین ئەیوبی) سەری هەڵدا بەتایبەتی دوو تیپی سووپا هەبوون بەناوی (تیپی صەڵاحیە و ئەسەددیە)، تیپی صەڵاحیە لەلایەن (فەخرەددین چەركەسی) سەرپەرشتی ئەم تیپە دەكرا، ئەویش یەكێك بوو لە كۆیلەكانی سوڵتان سەڵاحەددین هەروەها تیپی ئەسەددیە بەسەرپەرشتی (سەیفەددین یاز گوخ) كە ئەویش كۆیلەی (ئەسەدەددین شێركۆ) بوو، ئەم دوو تیپە رۆڵێكی گەورەیان گێڕا لە قوڵكردنەوەی كێشە ناوخۆیەكانی بنەماڵەی ئەیوبیەكان بەتایبەتی (تیپی صەڵاحیە) لایەنگرانی كوڕەكانی سەڵاحەددین بوون بەڵام (تیپی ئەسەددیە) دژی كوڕەكانی سەڵاحەددین بوون لەم ناوەندەدا (مەلیك عادل) هەم هەلەی قۆستەوە تیپی ئەسەددیەی هاندا یارمەتی دان بۆ ئەوەی بەسەر تیپی سەڵاحیەدا سەر بكەوێت ئەو ئامانجەی گەیشتە دی پاش ئەوەی میری تیپی سەڵاحیە (فەخرەددین چەركەسی) وەفاتی كرد لەساڵی (608ك/1211ز) بەم شێوەیە كوڕەكانی سەڵاحەددین بەرەو بێهێزی رۆیشتن (مەلیك عادل) توانی دەسەڵاتی خۆی بەسەر ئەیوبیەكان بسەپێنێت و توانی یەكێتی دەوڵەتی ئەیوبی بگەڕێنێتەوە یەك لەكارە گرنگەكانی، گرنگی و بایەخدان بوو بە شاری (دمیات) ئەوەبوو لەساڵی (614ك/1217ز) هەڵسا بە قایمكردنی سنووری شاری دمیات بەدامەزراندنی شارێكی سەربازی بەناوی شاری (عادلیە) ئەم شارەش لە بنچینەدا شارێكی سەربازی بوو ئەم شارەی بە چەك و سەرباز زەخیرەدا، بۆ ئەوەی وەك هێزێكی بەرگریكار و یارمەتی دەر، سەرباری ئەمەش هەستا بەدروستكردنی تاوەرێكی گەورە لەناوەراستی زێی نیل كە ئەمەش لەلای رۆژهەڵاتەوە لە زێی نیلەوە بۆ دمیات دێت لە رۆژئاواوە لە (شاری جیزە) بۆ دمیات دێت، ئەم دوو شوێنەش بەزنجیرێك پێكەوە بەسترابوەوە بۆ ئەوەی لەكاتی هێرشی خاچ پەرستەكان دەرگای دەریاوانیان لێدابخات ئەمەش مەبەستی ئەوەبوو دەوڵەتی ئەیوبیەكان لەمەترسی خاچ پەرستەكان بپارێزێت، ئەوەبوو خاچ پەرستەكان پاش ئەوەی شكستێكی گەورەیان خوارد لەسەردەمی سوڵتان سەڵاحەددینی ئەیوبی بە دۆڕاندنیان لە شەری (حەتین) بەشی زۆری كۆبوونەوە لەشاری (عەكا) لەگەڵ ئەوەشدا خاچ پەرستەكان نیازیان وابوو هێرش بكەنە سەر شاری دمیات بەتایبەتی بەسەركردایەتی (جان دی بیرین) كە مەلیكی (بیت المقدس) بوو لە (عەكا) لەگەڵ بەشداری كردنی جێگری پاپا بەناوی (كاردیناڵ بلاجیوس) كە ئەمەش لەساڵی (615ك/1228ز) ئەنجامدرا لەوكاتەدا مەلیك عادل كوڕەكەی خۆی لە میسر دانابوو لەجیاتی خۆی بەناوی (مەلیك كامل) هەروەها كورەكەی تریشی (مەلیك موعەزەم عیسا) لە (دیمەش) بەنوێنەرایەتی ئەو حوكمی دەكرد، كاتێك خاچ پەرستەكان هێرشیان دەستپێكرد مەلیك عادل لە دیمەشق بوو لەبەر ئەوە ئەركی بەرگری كردنی شاری (دمیات) كەوتە سەر شانی كوڕەكەی (مەلیك كامل) بۆیە مەلیك كامل بەبەردەوامی یارمەتی چەك و جەنگاوەری دەنارد لەشاری (عادلیە) بۆ شاری (دمیات) بۆئەوەی رووبەرووی خاچ پەرستەكان ببێتەوە پاشان بۆ ماوەی چوار مانگ مەلیك كامل بەرگری لەشاری دمیات كرد بەڵام لەكۆتایدا خاچ پەرستەكان دەسەڵاتیان بەسەر تاوەرەكەدا گرت و توانیان دەرگای دەریایی بكەنەوە بچنە ناو شاری دمیات كاتێك ئەم هەواڵە گەیشتە مەلیك عادل كە ئەوكات لە دیمەشق بوو زۆر خەمێكی گەورەی خوارد بە شكستهێنانی موسوڵمانان بۆیە هەر لەو ساتە وەختەدا مەلیك عادل وەفاتی كرد لەساڵی (615ك/1218ز).
سەردەمی مەلیك كامل (615- 637ك/ 1218-1238ز)
پاش ئەوەی خاچ پەرستەكان توانیان سنووری دەریایی ئەیوبیەكان ببەزێنن لەم كاتەدا مەلیك عادل لە وڵاتی شام بوو كاتێك ئەو هەواڵەی پێگەیشت لە خەفەتی ئەو هەواڵە كۆچی دوایی كرد، لە دوای خۆی كوڕەكەی هاتە سەر فەرمانڕەوایی بەناوی مەلیك كامل ئەوكات بەردەوام بوو لە بەرگری كردن لە شاری (دمیاگ) لە دژی خاچ پەرستەكان بۆیە هەر لەدوای كۆچی دوایی كردنی باوكی دەسەڵاتی لە مصڕ گرتە دەست هەوڵیدا بەربەست دروست بكات لە پێشكەوتنی كەشتی خاچ پەرستەكان لە رووباری نیل، بۆیە هەستا بەدروستكردنی دیوارێك لەناو رووباری نیل ئەویش بە ریزكردنی كۆمەڵە كەشتیەك بۆ ئەوەی خاچ پەرستەكان نەتوانن بەرەو پێشەوە بێن بەڵام لەگەڵ ئەمەش دا خاچ پەرستەكان توانیان ئەم كەشتیانە ببڕن و بەرەو پێشەوە بڕۆن، بۆیە مەلیك كامل ناچار بوو كەشتیەكان نوقمی دەریابكات بۆ ئەوەی نەتوانن بەرەو باشووری شاری (دمیاگ) برۆن، بۆیە هەستان بە هەڵكەندنی لقێكی كۆن لە لقەكانی نیل كە پێی دەڵێن (كەنداوی شین) ئەم لقەش ئاوی بۆ دەهات لە لقەكانی (دمیاگ) نزیك شارۆچكەی (بورە) كە لەوێشەوە دەچێتە ناو دەریای ناوەڕاست لە باكوورەوە، بۆیە خاچ پەرستەكان ئەم شوێنەیان هەڵكەند بۆ ئەوەی كەشتیەكانیان لەوێوە بجووڵێتەوە بەرەو شارۆچكەی (بورە) كە بەرامبەر شاری (عادلیە)بوو كە لەوێوە زۆربەی زۆری هێز و سەربازگەی ئەیوبیەكان لەم شوێنەدا بوو بۆیە هەردوو سووپای (ئەیوبی و خاچ پەرستەكان) رووبەرووی یەك بوونەوە تەنها زێی نیل لێكیان جیادەكردەوە ئەوەبوو شەڕێكی گەورە لەنێوان هەردوولا روویدا لە ئەنجامدا كەشتیوانە دەریایی مصڕیەكان توانیان سەركەوتنێكی گەورە بەدەست بهێنن پاش ئەوەی كەشتیەكی گەورەیان بەدیل گرت بەناوی (مرمەت)ئەم كەشتیەش گەورەترین كەشتی خاچ پەرستەكان بوو، ئەمەش یەكێك بوو لە سەرسوورهێنەرەكانی دونیا، چونكە ئەم كەشتیە لە ئاسنی پۆڵا دروستكرابوو ئاگر كاری لێنەدەكرد سەرباری ئەوەش بەشی زۆری لە چەندین بزمار دروستكرابوو كێشی هەریەكێك لەم بزمارانە دەگەیشتە (25) رەتڵ بەم شێوەیە ئەم رووبەرووبوونەوەیە نزیكەی مانگێكی خایاند لەم پێكدانەدا شاری (دمیاگ) دوورەدەست بوو لە دوژمن، چونكە بارودۆخەكە زیاتر لە شاری عادلیە بوو بەڵام لەناكاو بارودۆخەكە لەناو سووپای ئەیوبیەكان گۆڕا ئەوكاتەی پیلانێكی گەورە دژ بە مەلیك كامل لەناو سەربازگەكەی روویدا بەتایبەتی هەندێك لە میرە كوردەكان پێی هەڵسان لەوانە (عیمادەددین مەشتوب) هەوڵی ئەوەیان دەدا مەلیك كامل لە فەرمانرەوایی لابدەن براكەی لە جێگای دانێن بەناوی (مەلیك فائیز) بەڵام ئەم كارە لەلایەن مەلیك كاملەوە ئاشكەرا بوو بۆیە ترس و دڵە راوكێی تووش بوو لەناو سەربازگەی عادلیە بۆیە زۆر لەخۆی ترسا بڕیاریدا بەشەو ئەو سەربازگەیە بەجێبهێڵێت بۆیە كشایەوە بەرەو باشوور بەرەو شاری (ئەشمووم تەناح)، لەوكاتەدا كە زۆربەی سەربازەكان بەم شتەیان زانی ئەوانیش ورەیان هاتە خوارەوە دەست بەجێ سەركردەی سوپاكەیان سەربازگەی عادلیەی بەجێهێشت لەگەڵ ئەو هەموو چەك و جبەخانەیە كاتێك سەڵیبیەكان بەم كارەیان زانی ئەوەبوو ئەم هەلەیان قۆستەوە بۆیە لە رێگای دەریایی و لە زێی نیلەوە بەرەو رۆژهەڵات رۆیشتن تا توانیان دەست بەسەر سەربازگەی عادلیە بگرن ئەو هەموو چەك و جبەخانە بكەوێتە ژێر دەستیان پاشان بەرەو باكوور پێشڕەویان كرد بۆ شاری (دمیاگ) ئەم پێشڕەویشە لە وشكانی و دەریایەوە دەستیان پێكرد لە ساڵی (616ك/1219ز) پاش ئەوەی مەلیك كامل توانی زاڵ ببێت بەسەر ئەم پیلانە ئەویش هەستا بەدوورخستنەوەی براكەی بۆ سنجار هەروەها دوورخستنەوەی (عیمادەددین مەشتوب) بۆ وڵاتی شام، بۆیە هێزی خۆی كۆكردەوە و دەستی كرد بە پەیوەندی كردنی خەڵكی شاری (دمیاگ) بۆ ئەوەی ورەیان بەرزبكاتەوە رووبەرووی خاچ پەرستەكان ببنەوە ئەویش لە رێگای یەكێك لە پاسەوانە تایبەتیەكانی خۆی بەناوی (شەمایل) ئەمەش بەبەردەوامی زێی نیلی دەبڕی تا دەگەیشتە شاری دمیاگ لەوێوە ورەی خەڵكەكەی بەرزدەكردەوە تێی دەگەیاندن كە یارمەتی لە رێگادایە بۆ بەرپەرچدانەوەی خاچ پەرستەكان، ئەم ئابلۆقەیەش لەلایەن خاچ پەرستەكان نزیكەی یەك ساڵی خایاند ئەمەش بووە هۆی بێزاربوونی خەڵكی شارەكە چونكەی بووە هۆی بڵاوبوونەوەی برسیەتی و نەخۆشی و مردنی خەڵك لەسەر شەقامەكاندا ئەمەش وای كرد ورەی خەڵكی شارەكە داببەزێت بەرامبەر خاچ پەرستەكان بۆیە خاچ پەرستەكان توانیان دەست بەسەر شارەكەدا بگرن و پاشانیش تاڵانی بكەن كەئەویش لە ساڵی (616ك/1219ز) كە ئەم كاتە مەلیك كامل لە شاری (ئەشمون تەنەح) بوو لەوێوەو شارێكی دروستكرد بەناوی (ئەلمەنسورە) ئەمەش دەستی كرد بە بانگەوازی و یارمەتی لەسەرەتادا داوای لە خەلیفەی عەباسی كرد پاشان داوای لە میرە ئەویوبیەكان كرد لەوڵاتی شام و هەروەها میرە كوردەكانی تر لە شاری (قاهیرە و ئەصوان) بۆ ئەوەی رووبەرووی خاچ پەرستەكان ببێتەوە لەلایەكی ترەوە خاچ پەرستەكان یارمەتیەكی زۆریان لە ئەوروپا و رۆژئاوا بۆ دەهات هەروەها لەلایەن میرنشینە خاچ پەرستەكان لە وڵاتی شام، بۆیە ئەوانەش كە تەواو بوون روویان لە شاری (دمیاگ) كرد بەتایبەتی بەرەو شاری (تەلخە) لەباكووری سەربازگەی موسوڵمانەكان بۆیە تەنها شاری (ئەشموون تەنەح) لەنێوانیان دابوو، بۆیە ئەم دوو سوپایە رووبەرووی یەك بوونەوە لە وشكانی و دەریایی كەشتیە مصڕیەكان بەسەركردایەتی (بەدرەددین كوڕی حەسون) پێشڕەوی كرد بەرەو هێزە خاچ پەرستەكان كە ژمارەی كەشتیەكانی سەد كەشتی دەبوو بۆیە توانی ئەو یارمەتیانەی كە بۆ خاچ پەرستەكان دەهات ببڕێت و نەهێڵێت یارمەتیەكانیان پێبگات. [/center]
396 2012-03-17 16:34:06
وه‌ڵام: بێژه‌رێكی بریتانی له كاتی هه‌واڵی به‌یانیدا سه‌رخه‌وێك ده‌شكێنێت (10 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
زۆر سوپاس ده‌ستی تۆش خۆش بێت
397 2012-03-17 07:32:51
وه‌ڵام: بێژه‌رێكی بریتانی له كاتی هه‌واڵی به‌یانیدا سه‌رخه‌وێك ده‌شكێنێت (10 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
زۆر سوپاس ده‌ستی تۆش خۆش بێت
398 2012-03-17 03:44:13
وه‌ڵام: بێژه‌رێكی بریتانی له كاتی هه‌واڵی به‌یانیدا سه‌رخه‌وێك ده‌شكێنێت (10 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
399 2012-03-17 03:43:07
وه‌ڵام: چیرۆکی حه‌فته‌‌م(ئه‌وانه‌ی له بێشكه‌دا هاتوونه‌ته قسه‌كردن) (7 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
400 2012-03-17 03:41:27
وه‌ڵام: ریهانا لەشوێنێكی سەیر (5 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
401 2012-03-16 21:09:43
وه‌ڵام: بێژه‌رێكی بریتانی له كاتی هه‌واڵی به‌یانیدا سه‌رخه‌وێك ده‌شكێنێت (10 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
زۆر سوپاس ده‌ستی تۆش خۆش بێت
402 2012-03-16 21:04:27
وه‌ڵام: گۆرانی هەڵەبجە بە دەنگی سویدی بڵاو دەکرێتەوە (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
403 2012-03-16 20:54:57
وه‌ڵام: گڕكان چی یه ? و چۆن ڕوودەدات (4 وه‌ڵام, نووسراو له زانیاری)
زۆر سوپاس ده‌ستی تۆش خۆش بێت
404 2012-03-16 18:05:38
بابه‌ت: مێژووی مه‌مالیكه‌كان_به‌شی دووه‌م (2 وه‌ڵام, نووسراو له مێژوو)
[center]مێژووی مه‌مالیكه‌كان_به‌شی دووه‌م
هۆكارەكانی سەركەوتنی شاڵاوەكە لە سەر دمیاگ:
أ- لایەنی موسوڵمانان
1- خۆراگری دانیشتوانی دمیاگ بەرامبەر بە داگیركەر.
2- خێرایی سوڵتان سەڵاحەدین ئەیوبی بۆ ئامادەكردنی سەرباز و چەك و جبەخانە.
3- یارمەتی نێوان سەڵاحەدین ئەیوبی و نورەدین زەنكی.
4- توانایی شەڕكردنی هێزی موسوڵمانەكان لە رووی پلان و رێكخستنێكی گونجاو.
5- رۆڵی نورەدین مەحموود بۆ یارمەتی دانی سەڵاحەدین لەلایەك و لەلایەكی تر گوشار خستنە سەر صەلیبیەكان لە وڵاتی شام.
ب- لایەنی خاچ پەرستەكان بۆچی شكستیان هێنا:
1- دواخستنی هێرشبردن بۆ سەر دمیاگ لەلایەن عەمووری یەكەم بو ماوەی سێ رۆژ ئەمەش وای كرد موسوڵمانەكان سوود لەم كاتە وەربگرن بۆ ئامادەكاری كردن بەرامبەر بە دوژمن.
2- رازی نەبونی خاچ پەرستەكان بە یارمەتی دانی سوپای بێزەنتیەكان لە چەك و جبەخانە.
ج- لایەنی بێزەنتیەكان:
1- نەشارەزایی سەركردەی بێزەنتیەكان بەناوی (كۆنتۆ) لە روویی سەربازی.
2- رۆڵی كەشتیگەری بێزەنتی زیاتر گواستنەوەی هێزبوو بۆ لێواری دمیاگ نەك شەڕكردن.
3- بڵاوبوونەوەی برسیەتی لەنێوان هێزە بێزەنتیەكاندا.
ئەنجامەكانی شاڵاوی دمیاگ
1- دۆڕاندنی شاڵاوەكە خاچ پەرستەكان و بێزەنتیەكان بۆ دمیاگ خاڵێكی وەرچەرخان بوو لە مێژووی رۆژهەڵاتی دوور، چونكە ئەگەری ئەوهاوپەیمانەتە سەركەوتنی بەدەست هێنابا لەم شاڵاوە زۆر ئاستەم بوو یەكێتی لەنێوان میسر و شام دروست ببێت لەلایەن موسوڵمانەكان.
2- سەرنەكەوتنی ئەم شاڵاوە دوارۆژی سەڵاحەدین بەدەرخست بۆ پاڵپشتی كردن لە میسر بۆیە جێگای دەوڵەتی فاتمیەكانی گرتەوە بۆ رووبەروو بوونەوەی داگیركەران.
3- موسوڵمانەكان ورەیان زۆر بەرزبووەوە گەیشتە ئەو رادەیەی مەترسی بخەنەسەر میرنشینی خاچ پەرستەكان.
4- ئەم سەركەوتنە وای لێهات سەڵاحەدین ئەیوبی بەتەواوی سەركەوتن بەسەر فاتمیەكان بهێنێت رێگا خۆشكرا بۆ ئازادكردنی (بیت المقدس) لە فەلەستین.
سیاسەتی ناوخۆی سەڵاحەدین لە میسڕ:
أ- لایەنی سەربازی
سەڵاحەدین لەو بوارە چەند كارێكی گرنگی ئەنجامدا:
1- دروستكردنی تیپی (الصلاحیە) و تێكەڵیكرد لەگەڵ تیپی (أسدیە).
2- پشت بەستن بە مەمالیكی تورك كەوا رۆڵێكی بەرچاویان هەبوو لە دامركاندنەوەی سوپای سودانیەكان و دەركردنیان بۆ دەرەوەی شاری قاهیرە.
3- دروستكردنی سیستەمێكی سەربازی زۆرەملێ بۆ ئەوەی هەموو كاتێك لە ئامادەباشیدابێت لە كاتی جەنگدا.
ب- لایەنی ئابووری:
لەم بوارەش چەندین كاری ئەنجامدا:
1- دانانی باوكی (نەجمەدین ئەیوب) لەسەر سەروەت و سامانی وڵات.
2- هەڵگرتنی باج لەسەر خەڵكی میسر.
3- بڕیاردانی سەربەستی بازرگانی كرن.
ج- لایەنی ئاینی:
لەم بوارەش چەند كارێكی گرنگی ئەنجامدا:
1- نەهێشتنی بەكارهێنانی وشەی (حی علی خیر العمل) لە كاتی بانگداندا.
2- زیادكردنی ناوی خەلیفەی راشیدیەكان لە وتاری هەینیدا.
3- دروستكردنی گومان لە رەچەڵەكی فاتیمیەكان.
4- بڕیاریدا بە رووخاندنی بەندیخانەی فاتیمیەكان لە جێگای ئەو قوتابخانەی شافعیەی دروست كرد.
5- لابردنی ناوی خەلیفەی فاتیمیەكان لە سەردیواری (میحراب) كە بە زیوو نووسرابوو لە مزگەوتەكانی قاهیرە.
6- دروستكردنی چەندین خانەقای سۆفیەكان.
7- لابردنی كۆبوونەوەكانی بانگەشەی فاتمیەكان لە كۆشك و تەلاری (مزگەوتی ئەزهەر).
8- لابردنی هەموو قازیە شیعەكان دانانی قازیەكی سووننی لە جێگایان بەناوی (عەبولمەلیك كوڕی عیسا كوڕی دەرباز ئەلمارانی).
بڵاوكرنەوەی ئاینزای الاشعری (مزهب الاشعری) كە ئەمەش زیاتر رێگا خۆشكەر بوو بۆ گۆڕینی میسڕ بەرەو ئاینزای سوونی بەم شێوەیە سەڵاحەین ئەییوبی دەسەڵاتی خۆی سەپاند بەسەر میسڕ بۆیە هەستا بەخاڵی كۆتایی نەهێشتنی فاتمیەكان ئەوەبوو بڕیاریدا بە نەهێنانی ناوی خەلیفەی فاتمیەكان (خەلیفە عاچد) لە وتاری هەینیدا لە جیاتی ئەو ناوی خەلیفەی عەباسی (المستچئ باللە) هێنرا، هەروەها بەكارهێنانی دروشمی رەش كە ئەمەش بەرجەستەی دەوڵەتی عەباسیەكان. پاش ئەنجامدانی ئەم هەموو كارە سەڵاحەدین ئەیوبی دەستی بە سەر كۆشكی فاتمیەكان داگرت و منداڵەكانیشی دەست بەسەر كرد و بە زۆرەملێ لە كۆشكەكەی هێشتنەوە، هەر لەكاتی ئەنجامدانی ئەم كارانە خەلیفە (عاچد) نەخۆش كەوتبوو سەڵاحەدین ئەیوبی نەیهێشت بەم هەوڵانەی بزانێت بۆیە خەلیفە عاچد لە ساڵی (567ك- 1171ز) كۆچی دوایی كرد بۆیە سەڵاحەدین ئەیوبی بەتەواوی دەسەڵاتی وەرگرت.
ئەو گرفتانەی كە بۆ سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی دروست بوون:
1- لەگەڵ نورەدین مەحموود زەنكی :
هەرچەندە پەیوەندیەكی دۆستانە هەبوو لەنێوان سولتان صلاح الدین ئەیوبی و نوورەددین مەحموود) بەڵام هەریەكەیان بە گومانەوە سەیری ئەوی تریان دەكرد، چونكە (نورەددین مەحموود) وەك سەركردەیەك مامەڵەی لەگەڵ (سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی) دەكرد، بەپێچەوانەوە ( سولتان صلاح الدین ئەیوبی) وەك سوڵتانێك مامەڵەی لەگەڵ نوورەددین مەحموود دەكرد بۆیە هەردوولا بە گومانەوە تەماشای یەكتریان دەكرد، لەلایەكەوە سولتان صلاح الدین ئەیوبی حەزووئارەزوویەكی زۆری هەبوو بۆ ئەوەی لە پاشەرۆژدا (قودس) ئازاد بكات، وەك سوڵتانێك لە مێژووی ئیسلامدا دەربكەوێت، بۆیە حەزوو ئارەزووەكانی سولتان صلاح الدین ئەیوبی گەلێك زۆربوون تا ئەوكاتەی تووشی تەنگ و چەڵەمەبوو لەگەڵ نوورەددین مەحموود پاش ئەوەی سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبی كاتێك دەستی بەسەر كۆشك و تەلاری (فاگمی)ەكاندا گرت ئەو زێر و زیوەی تێدابوو بەدیاری بۆ نووردەین مەحموود زەنكی نارد، كاتێك ئەم دیاریە گەیشتە دەست نوورەدین مەحموود زۆر تووڕبوو، چونكە لەو بڕوایەدابوو ناردنی ئەم دیاریە هۆكارێكی لەپشتە مەبەستی دەرخستنی دەسەڵاتی خۆیەتی، چونكە نوورەدین مەحموود پێویستی بەو دیاریە نەبوو بەڵكو زیاتر پێویستی بە سووپا هەبوو بۆ رووبەرووبوونەوەی خاچ پەرستەكان چونكە نوورەدین مەحموود وەك نوێنەرێكی خۆی مامەڵەی لەگەڵ سولتان صلاح الدین ئەیوبی دەكرد تا ئەوكاتەی نوورەدین مەحموود داوای لە سولتان صلاح الدین ئەیوبی كرد هێرش بكاتە سەر قەڵای (شوبەك) لە باشووری دەریای مردوو چونكە ئەم شوێنە مەترسیەكی گەورەی هەبوو بۆ كاروانە بازرگانی و حاجیانی موسوڵمان، بۆیە سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبی لەساڵی (567ك- 1171ز) هێرشی كردە سەر ئەم قەڵایە و توانی ئابلۆقەی بدات لەوكاتەدا نزیك بوو ئەم شارە خۆبەدەستەوە بدات لەناكاو سوپای نوورەدین مەحموود هێرشی كردە سەر (قەڵای الكرك) كە ئەویش هاوسنوور بوو لەگەڵ (قەڵای شەوبەك) بۆیە سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبی بەم هەواڵە زۆر سەرسامبوو هەتا دارودەستەكەی داوایان لێكرد لەگەڵ نوورەدین مەحموود كۆنەبێتەوە نەكوو بەمەبەستی لادانی سوڵتان سەلاحەدین هاتبێت بۆیە لەوكاتەدا هەواڵێك گەیشتە سولتان صلاح الدین ئەیوبی كە ئاژاوە لەناو شاری قاهیرە رویدایە بۆیە یەكسەر دەستی لە ئابلۆقەی ئەم شارە هەڵگتر و بەجێی هێشت، ئەم كردەوەیەشی نووردەین مەحموودی زۆر تووڕەكرد چونكە لەو بڕوایەدابوو فرمانەكانی شكاندووە بۆیە سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبی داوای لێبوردنی لە نوورەدین مەحموود كرد لەبەر ئەوەی بارودۆخی مصڕ سەقامگیرنییە بۆیە بەپەلە دەیەوێت بگەڕێتەوە بۆ مصڕ، لە ئەنجامی ئەمەشدا ناخۆشی كەوتە نێوان سولتان صلاح الدین ئەیوبی و نوورەدین مەحموود بۆیە سولتان صلاح الدین ئەیوبی ماوەیەك لە شام مایەوە دەستی كردبەكۆكردنەوەی سوپایەكەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی نوورەدین مەحموود بەڵام باوكی (نەجمەددین) ئامۆژگاری سولتان صلاح الدین ئەیوبی كرد، كە چاكەی نوورەدین لەیاد نەكرێت چ فرمانێكی پێكردی جێبەجێی بكە ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ پەیوەندی دۆستانەی نێوان (نەجمەدین و نوورەدین مەحموود) تا هەواڵی نەخۆش كەوتنی نەجمەدین ئەویب گەیشتە سولتان صلاح الدین ئەیوبی لەشام ئەوەبوو بەناچاری رووی لە مصڕ كرد لە ساڵی (568ك- 1172ز)، پێش ئەوەی بگاتە مصڕ هەواڵی وەفاتكردنی پێگەیشت، نوورەدین مەحموود هەر لەسەر فرمانی خۆی بەردەوام بوو بۆ رووبەرووبوونەوەی سوڵتان سولتان صلاح الدین ئەیوبی ئەوەبوو بڕیاریدا لەسەرتای ساڵ نوێ بچێتە مصڕ سولتان صلاح الدین ئەیوبی دەسگیربكات و لای بدات بەڵام لە ساڵی (569ك- 1173ز) نورالدین محمود وەفاتی كرد لەپاشەخۆی كوڕەكەی بەناوی (سەیفەددین غازی) جێگای گرتەوە.ئەمەش منداڵبوو دارودەستەی نوورەدین لەجیاتی ئەو فرەمانڕەوایەتیان دەكردبەم شێوەیە سولتان صلاح الدین ئەیوبی لە گیروگرفتەكانی نوورەدین مەحموود رزگاری بوو.
2--بزووتنەوەی عمارە الیمنی لەیەمەن:
عمارە الیمنی یەكێكە لە شاعرو مێژوونووسەكانی خەلافەتی فاگمی بەبەردەوامی هۆنراوەی بەسەر خەلیفەكانی فاگمی ووتووە لە كۆشك و تەلارەكان بۆیە ئەیووبیەكانی وەك داگیركەرێك وەسف دەكرد بە چاوێكی سوك تەماشای سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی دەكرد وەك كۆیلەیەكی بچووك ئەم بزووتنەوەیە زۆر مەترسی هەبوو لەسەر دەوڵەتی ئەیووبی و كە پەیوەندی بە یارمەتی دەرەوە كرد لە ساڵی 570ك/1174ز پەیوەندی بە هۆزی ئیسماعیلیەكان كرد بەسەركردایەتی ( رشیدالدین سنان) ئەویش ئامادەباشی بۆ نارد بۆ ناردنی خۆبەختكار بۆ كوشتنی سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی لەلایەكی ترەوە عمارە الیمنی پەیوەندی بە مەلیكی بیت المقدس كرد (عەمووری یەكەم ) كە ئەویش بڕیاریدا لە رێگای وشكانی هێڕش بكاتە سەر مصر وە لەلایەكی ترەوە پەیوەندی بەمەلیكی صقلیە كرد ولیەمی دووەم كە ئەویش ئامادەباشی خۆی پیشاندا بە 282 كەشتی وە 30000 سەرباز كە ئەوانیش هێڕش بكەنە سەر بەندەری ئەسكەندەریە پیلانەكە لەو كاتە ئاشكرابوو كەنوێنەرێكی عەمووری یەكەم بەسەردان هاتە لای سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی لەسەرەوە وا خۆی پیشاندا رێزو سڵاوی مەلیكی بیت المقدس پێیە بۆ سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بەڵام لەژَێرەوە بۆ ئەوە هاتبوو لەگەڵ قبگیهكان (مەسیحی) پیلان بگێڕن بۆ ئەنجام دانی كارەكانیان بەڵام سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئەم پیلانەی ئاشكرا كرد لە رێگای نوێنەری خۆی كەبەشێوەیەكی نهێنی لەناو ئەو پیلانەدا بوو ناوی (زین الدین كوری نجا) پاش ئەوەی پیلانەكەی بۆ سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی ئاشكرا كرد توانی سەركردەی ئەم بزووتنەوەیە بگرێت و لە سێدارەی بدات بەگەیشتنی ئەم هەواڵە عەمووری یەكەم كۆچی دوایی كرد لەلایەكی ترەوە سوپای ولیەمی دووەم ئاگای لەم هەواڵە نەبوو هێرشی كردە سەر بەندەری ئەسكەندەریە وە توانی چەند كەشتیەكی بازرگانی نوقم بكات بەڵام لەپڕێكا سوپای سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی هێڕشێكی كردە سەریان و كۆمەڵێك كەشتی لێ نوقم كردن ژمارەیەكی زۆری سەربازەكانی كوشت ئەمەش بووە هۆی شكستی سوپای ولیەمی دووەم و بەناچاری ئەم شوێنەیان جێهێشت وە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی توانی بەسەریاندا زاڵ بێت كۆتایی بە پیلانەكە بهێنێت .
ئازادكردنی وڵاتی نوبە
پاش ئەوەی كە سولتان صلاح الدین ئەیوبی وڵاتی یەمەنی ئازادكرد رووی كردە وڵاتی نوبە، لەو وڵاتەدا خەڵكەكەی مەسیحی بوون كە ئەمەش دەكەوێتە سەرووی زێی نیل لە كۆنەوە پەیوەندیەكی تەواویان هەبووە لەگەڵ مصڕ هەر لە سەرەتای هاتنی ئاینی ئیسلام ئەوانە سەر بە وڵاتی مصڕ بوونە هەموو ساڵێك سەرانەیان دەدا بە مصڕ بەرامبەر ئەمەی لەسەر ئاینی خۆیان بمێننەوە هەرچەندە هەندێك جار گیروگرفتیان بۆ وڵاتی مصڕ دروستدەكرد كاتێك كە بارودۆخی وڵاتی مصڕ سەقامگیر نەبوو بۆیە صەڵاحەدین زۆرگرنگی بەو وڵاتە دەدا ئامانجی ئەوەبوو پارێزگاری سنووری وڵاتی مصڕ بكات بۆیە بڕیاریدا ئەو وڵاتە ئازادبكات بیخاتە ژێر دەسەڵاتی مصڕ پارێزگاری لێبكات لەدەستدرێژی دەرەوە، بەبەردەوامی فەرمانرەوایی نۆبەیەكان زیاتر بانگەشەی بیرو باوەڕی خۆیان دەكرد، كە ئاینی مەسیحی بوو، هەروەك خاچ پەرستەكان لە وڵاتی شام ئەمانەش زۆرجار لە فەرمانرەوای مصڕ هەڵگەڕانەوە هەندێك جار سەرانەیان نەدەدا زۆرجاریش هێرشیان دەكردە سەر شاری ئەسوان لە مصڕ بۆیە سولتان صلاح الدین ئەیوبی زۆر گرنگی بەو شوێنە دەدا چونكە ئەو ناوچەیە بارودۆخێكی شڵەژاوی بەخۆیەوە دەدی بەتایبەتی پاش رووخانی دەوڵەتی فاتیمی بەشی زۆری لایەنگرانی دەوڵەتی فاتمی ئەوانەی لە قاهیرە دوورخرابونەوە روویان لەم شوێنە دەكرد بەتایبەتیش هەوڵیان دەدا دەوڵەتەكەیان بگەڕێتەوە.
هەروەها ئەو كاروانانەی بەمەبەستی حەج و بازرانی رێگای باشووری نیلیان دەگرتەبەر لەو ناوە بۆ شاری (قۆس) پاشان لەوێشەوە بەرەو بەندەری (عیزاب) لەسەر دەریای سوور ئەمەش ئەو رێگەیان دەگرتەبەر بۆ ئەوەی لە مەترسی خاچ پەرستەكان دووربكەونەوە بەتایبەتیش لەسەر رێگای (سوێس و عەقەبە و سیناْ) بۆیە ئەو هۆكارانەبوون كە سەڵاحەدیین ئەیوبی هاندا بۆ ئازادكردنی ئەو ناوچەیە لە ساڵی (568ك- 1173ز)، براكەی تووران شای نارد توانی ئازادی بكات و زۆربەی ناوچەكانی نۆوبە بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی ئیبراهیم كوردی كرد بە والی لەسەر ئەم شوێنە، ئەمەش لەسەر دەسەڵات مایەوەتا ساڵی (570ك-1174ز) تا وەفاتی كرد.
نەوبیەكان دەسەڵاتیان وەرگرتەوە ئەوەبوو سەرلەنوێ داوای ئاشتیان كرد بەڵام توران شاه رازی نەبوو هەوڵی دا بیگەڕێنێتەوە ژێر دەسەڵاتی خۆی ئەوەبوو یەكێكی ناردبۆ وڵاتی نەوبە بەناوی (مەسعود حەلەبی) بۆ مەبەستی پشكنینی ئەم وڵاتە لە ئەنجامدا بۆی دەركەوت كە ئەم وڵاتە لەرووی ئابووریەوە بێهێزە و وڵاتێكی بچووك و هەژارە بۆیە تەنها سەرانەی لێوەردەگرتن و خۆیان فەرمانڕەوای خۆیان دەكرد.
ئارەزووی سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بۆ وڵاتی شام
پاش مردنی سولگان نوورالدین محمود بارودۆخی شام بەرەو ئاڵۆزی رۆیشت بۆ ئەوەی یەكێك لەپاش خۆی فەرمانڕەوایی بگرێتە دەست ئەوەبوو لە پاش خۆی كوڕێك و كچێكی بەجێهێشت كوڕەكەی تەمەنی 11 ساڵ بوو بە ناوی مەلیك اسماعیل بوو كەئەوەش تەمەنی بچووك بوو بۆ وەرگرتنی دەسەڵات بۆیە ئەوان سەركردەیەكی سوپایان كردە وەصایا یان سەرپەرشتیار بەناوی شمس الدین محمد كوڕی عبدالملك نازناوی كوڕی مقدم ئەمەش سەرپەرشتی فەرمانڕەوایی وڵاتی شام دەكات لە جیاتی مەلیك اسماعیل تاتەمەنی گەورە دەبێت بۆ فەرمانڕەوایەتی وڵاتی شام بۆیە نوێنەریان نارد بۆ هەموو شارەكانی وڵاتی شام وەناوهێنانی لەوتاری هەینی و هەروەها نوێەریان بۆ سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی نارد لەمصر كەبووە بەمیری موسڵمانان بەمەش ئەوە دەردەكەوێت مەبەستیان ئەوەبوو كە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی وەك سەركردەیەكی سوپا مامەڵە لەگەڵا بكەن كەئەمەش لەسەرەتادا لەلایەن نورالدین محمود ئەم كارەی پێسپێردرابوو سەرباری ئەوەش بنەماڵەی زەنگیەكان دەسەڵاتیان لەشاری موصل هەبوو بەتایبەتیش هەر لەپاش مردنی نورالدین محمود سیف الدین غازی براكەی هاتە سەر حوكم لەگەڵا براكەی بەناوی عمادالدین زەنگی لە سنجار هەرچەندە نورالدین محمود لەپاش مردنی وای چاوەڕوان دەكرد كوڕەكەی دەسەڵات بگرێتە دەست بەڵام بەهۆی ئاژاوەوە بووە هۆی ئەوەی بارودۆخی وڵاتی شام بەرەو ئاڵۆزی بڕوات لەگەڵا شاری موصل بە هۆی ئەو پێشبڕكێیەی لە نێوان میرە زەنگیەكاندا هەبوو بۆ دەسەڵات وەرگرتن تا لە كۆتایی دا كێشەكە لە نێوان دووسەركردەی سوپا دەركەوت یەكێكیان شمس الدین كوڕی علی الدایە لەحلب ئەویترشیان شمس الدین محمد كوڕی عبدالملك كوڕی مقدم ئەوانە هەردووكیان سەركردەی سوپابوون هەریەكەیان دەیانویست سەرپەرشتیاری مەلیك صالح اسماعیل بن لەفەرمانڕەوایەتیدا تاوای لێهات لە كۆتاییدا شمس الدین علی كوڕی الدایە داوای یارمەتی كرد لە سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بۆ ئەوەی شام لەگەڵ مصر یەكبخات بۆیە مەلیك صالح اسماعیل لەدوولاوە تووشی ئاژاوە بوو یەكێكیان دەیویست سەر بە سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بێت ئەویتریشیان دەیویست سەر بەزەنگیەكان بێت وەهەروەها شاری موصلیش دەیویست سەربەخۆی بەتەنها هەبێت بۆیە دەتوانین بڵێین لە پاش مردنی نورالدین محمود سێ ویلایەتی جیاواز درووست بوون یەكێكیان لە حلب دووەمیان لە دمشق سێیەمیان لە موصل لەلایەكی ترەوە مصر دووربوو لەوڵاتی شام لەژێر دەسەڵاتی سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بوو بۆیە موسڵمانەكان لە رۆژهەڵاتدا دووچاری پارچە پارچەبوونێكی گەورە بوون لە نێوانیاندا بۆیە سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بیری كردەوە ئەو ئاژاوەیە نەهێڵێت و دەستی بەسەر شام دابگرێت و یەكیەتیەك درووست بكات لە نێوان مصرو شام بۆ ئەوەی هەمان ئامانجی عمادالدین زەنگی و نورالدین محمود جێبەجێبكات بۆ یەكخستنی موسڵمانەكان دژ بە خاچ پەرەستەكان بۆیە سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی یەكسەر پەیوەندی بەخەلافەی عباسی كرد بۆ ئەوەی رێگای پێبدات بارودۆخەكە یەكلابكاتەوە شام بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی خەلیفەی عباسی ئەوكارانەی سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی كردبوونی هەر لەرووخانی دەولەتی فاتیمیەكان و ناوهێنانی خەلیفەی عباسی لەوتاری هەینی وەهەروەها رووبەڕووبوونەوەی خاچ پەرەستەكان لەبەر چاوگرت سەرباری ئەوەش ئازادكردنی یەمەن لەژێر دەستی عبدالموئمن كوڕی المهدی كەئەویش بەفەرمانی خەلیفەی عباسی بوو بۆیە خەلیفەی عباسی لە ساڵی 570ك/1174ز رێگای بە سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی دا كە ئەوبۆشایەی لەپاش مردنی نورالدین محمود درووست بوە جێگای بگرێتەوە بۆ یەكخستنی موسڵمانەكان دژ بەخاچ پەرەستەكان ئەوەبوو كەوا توانی ناوچەكانی وڵاتی شام بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی وەكو دمشق , حلب , سەرباری ناوچەكانی تر وەكو سنجار و ئامەد و دیاربەكر وەهەروەها ناوچەی جزیرە جگە لە موصل لەبەرئەوەی خەلیفەی عباسی رێگای پێ نەدا موصل بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی لەبەرئەوەی ترس لەفراوان بوونی دەسەڵاتی سولگان صلاح الدین ئەیوبی درووست بوو بۆیە شاری موصل بەهێلی سوور دانا كەئەویش سنووری دەوڵەتی عباسیەكانە ئەمەش جۆرە ساردیەك لە نێوان خەلیفەی عباسی و سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی روویدا بەتایبەتی هەتا مردنی خەلیفە المستچئ عباسی بەردەوام بوو ساڵی 575ك/1179ز لەپاش ئەمەدا سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی نوێنەرێكی خۆی نارد بۆ لای خەلیفەی نوێ كەئەویش كوری خەلیفە المستچئ عباسی بوو بەناوی ئەبوو العباس اجمد نازناوی ناصرلدین لله تیایدا سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی سەرەخۆشی لە خەلیفە كرد لەلایەكی تریشەوە پیرۆزبایی دەسەڵات وەرگرتنی لێكرد ئەمەش ئەوە پێشان ئەدات كە سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بەردەوام ملكەچی خەلیفەی عباسیە لەبەرامبەر ئەمەشدا خەلیفەی عباسی چەندبن نازناوی بە سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی بەخشی لەوانە وەكو ناصرالدولە , عمادالدولە , فخرالدولە , تاج الملوك و السلاگین . بەڵام ئەم پەیوەندیە بەردەوام نەبوو تاگەیشتە ئەوڕادەیەی نێوانیان بەرەو لاوازی رۆیشت كاتێك سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی خۆی ئامادەكرد بۆ رووبەڕووبوونەوەی هێرشی شاڵاوی خاچپەرستەكانی سێیەم ئەمەش بەهۆی ئەوەی كەوا سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی داوای لەخەلیفەی عباسی كرد كە یارمەتی بدات بەسەربازو بەچەكەوە بەڵام خەلیفەی عباسی تەنها هەندێك لەنەوت هاوێژەكانی بۆ رەوان كرد یارمەتیەكی زۆر كەمی دا ئەمەش بووە هۆی تووڕەبوونی سولگان سوڵتان صلاح الدین ئەیوبی چونكە پێویستی بەیارمەتیەكی زۆر هەبوو بۆ رووبەڕووبوونەوەی خاچ پەرەستەكان ئەمەش وایكرد كە پەیوەندی نێوانیان بەرەو كزی و لاوازی بڕوات .
[/center]
405 2012-03-16 17:49:12
بابه‌ت: بێژه‌رێكی بریتانی له كاتی هه‌واڵی به‌یانیدا سه‌رخه‌وێك ده‌شكێنێت (10 وه‌ڵام, نووسراو له هه‌مه‌ڕه‌نگ)
[center]
nrttv
سایمون ماكوی، ته‌مه‌ن 50 ساڵ یه‌كێك له بێژه‌ره به‌ناوبانگه‌كانی كه‌ناڵی یه‌كه‌می تۆڕی هه‌واڵی بی بی سی، سه‌رله‌به‌یانی رۆژی 9ی ئازار پێش ده‌ستپێكردنی هه‌واڵی سه‌رله‌به‌یانی له‌سه‌ر مێزه‌كه‌ی سه‌رخه‌وی ده‌شكاند كاتێك له‌په‌خشی راسته‌وخۆدا كامێرا وێنه‌ی گرت و به ملیۆنان بریتانی به‌یانیان به پێكه‌نین ده‌ستپێكرد.
به‌ڵام سایمون دواتر به چاوی خه‌واڵوه‌وه هه‌واڵه‌كانی ده‌ستپێكرد و له‌سایتی تویته‌ر رایگه‌یاند خه‌وی لێنه‌كه‌وتبو! .
[/center]
406 2012-03-16 17:47:11
بابه‌ت: شاكیرا به‌شداری له فیلمێكی هیندیدا ده‌كات (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
[center]
nrttv.
وه‌ك پێشتر رۆژنامه‌ی"ده‌یڵی ریكۆر"ی بریتانی ئاماژه‌ی پێدابو، كچه گۆرانیبێژی كۆڵۆمبی كه سه‌رسامه به سینه‌مای هیندی، هه‌وڵده‌دات له‌ڕێی ده‌ركه‌وتنی له فیلمی "دیزایر" به‌شداری له فیلمێكی هیندیدا بكات.
ئه‌و فیلمه كه له‌لایه‌ن ئینامۆڵ كه‌ریم نیرجهاری ده‌رهێنه‌ره‌وه كاری تێدا ده‌كرێت، وابڕیاره بۆ به‌ده‌ستهێنانی خه‌ڵاتی ئۆسكار بپاڵێورێت، پڕۆسه‌ی وێنه‌گرتنی چه‌ند به‌شێكی له سكۆتله‌ندا و بریتانیا، به‌ڕێوه‌ده‌چێت.
[/center]
407 2012-03-16 17:39:26
بابه‌ت: گۆرانی هەڵەبجە بە دەنگی سویدی بڵاو دەکرێتەوە (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
[center]
zagrostv
بەشی موزیکی کۆمەڵەی هونەرەجوانەکانی کورد بە هاوکاریی گرووپی (مید ناتس کیۆر) لە سوید، هۆنراوەی (هەڵەبجە)ی شێرکۆ بێکەس دەکەنە گۆرانی و کۆراڵێکی موزیکی و کۆرسێکی دەنگی بە زمانی سویدی و تایتڵی کوردی ئەو گۆرانییە پێشکێش دەکەن.
گۆرانییەکە لەلایەن گۆرانیبێژی سویدی تۆماس ڤییا بە هاوکاری گیتارەکەی پێشکێش دەکرێت و بڕیارە ئەمساڵ لە 24ەمین ساڵوەگەڕی کارەساتی هەڵەبجەدا ئەو گۆرانییە بڵاو بکرێتەوە و دواتریش بەشێوەی سی دی گۆرانییەکە ببەخشرێتە کەسایەتییە هونەریی و دیارەکانی کوردستان.
موزیککار هێرش عومەر رەزا لەبارەی ئەم کارە هونەرییەوە بۆ (ئاکانیوز) گوتی "ماوەیەکی زۆرە سەرقاڵی هۆنراوەی هەڵەبجەی مامۆستا شێرکۆ بێکەسم و لەگەڵ گرووپی موزیکی مید ناتس کیۆر لە سوید کاری هونەرییمان بۆ کردووە و ئەو گۆرانییە بە زمانی سویدی و بە ئاستێکی هونەریی بەرز پێشکێش دەکەین، زیاتر لە 30 دەنگبێژی بە توانای سویدی بەشداری کۆرسی ئەم گۆرانییەیان کردووە".
پتری گوت "دەنگی گۆرانییەکە لەلایەن گۆرانیبێژی سویدی تۆماس ڤییا دەگوترێ بە هاوکاری و ژەنینی ئامێری گیتار لەلایەن تۆماس ڤییا، شێرکۆ بێکەس بەشێک لە هۆنراوەکەی بە دەنگی خۆی دەخوێنێتەوە و ماوەی گۆرانییەکە نێزیکەی 5 خولەک دەبێت، جگە لە دەنگ، وێنەی کارەساتی هەڵەبجە لەگەڵ گۆرانییەکەدا دەڕوات".
[/center]
408 2012-03-16 17:31:26
بابه‌ت: گڕكان چی یه ? و چۆن ڕوودەدات (4 وه‌ڵام, نووسراو له زانیاری)
[center]گڕكان چی یه ? و چۆن ڕوودەدات
گڕكان ئه‌و شوێنه‌یه كه‌مادده‌ى گه‌رمى تواوه‌و هه‌ڵم و گازى له ناخى زه‌وى لێ دێته ده‌رێ یان له توێكڵى زه‌وى به‌رزده‌بێته‌وه . ئه‌مه‌ش له ڕێگه‌ى زارك یان قه‌ڵشتى زه‌وییه‌وه ڕووده‌دات.
ئه‌و ماده توواوانه به‌پێ ی جۆره‌كانیان كه‌ڵه‌كه ده‌بن یان دزه ده‌كه‌ن بۆ پێكهێنانى شێوه‌گه‌لى جۆراوجۆرى زه‌وى له‌وانه گردى قوچه‌كى یان كێوى به‌رزى گڕكانى ، ئه‌نده‌نوسیا یه‌ك له‌و وڵاتانه‌یه كه زۆرترین گڕكانى تێداهه‌یه ، كه ژماره‌یان (180)گڕكانه.
پێشبینى ڕوودانى ته‌قینه‌وه گڕكانیه‌كان
مێژووى ڕوودانى بوومه‌له‌رزه به‌ر له ڕوودانى گڕكان تۆماركراوه . به‌شێوه‌یه‌ك كه به‌ر له ته‌قینه‌وه‌ى گڕكانى هاواى ، دوو جۆر بوومه‌له‌رزه ڕوویداوه ، كه چه‌قى بوومه‌له‌رزه‌كه (8) كیلۆمه‌تر له ڕووكه‌شى زه‌وى په‌ڕیوه ، جۆره‌كه‌ى دیكه ، قوڵایى (60)كم له ڕووكه‌شى زه‌وى ڕوویداوه له هه‌ندێك باردا . له‌رزین چه‌ند ساڵێك به‌رله ته‌قینه‌وه‌ى گڕكان بووه . بۆ نمونه ئه‌و بوومه‌له‌رزانه‌ى كه (16) ساڵ به‌رده‌وامبوون ، پێش هه‌ڵچوونى گڕكانى فیزوف (79 پ.ز). هه‌روه‌ها ئه‌و بوومه‌له‌رزانه‌ى كه چه‌ندین ساڵ به‌رده‌وامبوون به‌ر له ڕوودانى ته‌قینه‌وه‌ى گڕكانى كیلوا kilou له هاواى . له‌وبواره‌دا ((ناوه‌ندى چاودێرى گڕكانه‌كان)) له هاواى له ساڵى 1944 ، چه‌ندین لێكۆڵینه‌وه‌ى مه‌یدانى كردووه له‌سه‌ر ئه‌و دیارده‌یه و ڕوودانى بوومه‌له‌رزه‌ى به هێزى تۆماركردووه له مونالوا maunaloa له قوڵایى 40-50 كیلۆمه‌تر له‌ڕووكه‌شى زه‌وى .
له 22ى شوباتى هه‌مان ساڵ بوومه‌له‌رزه‌ى نزیك له ڕووى زه‌وى ڕووویداوه له ڕووكارى كێوه‌كه ئه‌و ناوچانه‌ى درزیان تێدابووه .
ئه‌و له‌رزینانه ئاگاداركردنه‌وه بوون بۆ ڕوودانى هه‌ڵــچونی گڕكان له ڕێكه‌وتى 26ى نیسانى 1942 ، له ڕووكارى كێوه‌كه لــه به‌رزایی (2500-3000)م . ئایا ده‌كرێ پێشبینى كاتى ڕوودانى چاڵاكیه گڕكانیه‌كان بكرین؟ بۆ وه‌ڵامى ئه‌م پرسیاره پێویسته بزانین كه زانایانى گڕكان به‌رده‌وام له هه‌وڵدان بۆ پێشكه‌شكردنى هه‌ر پێشبینیه‌كى دروست و ورد له‌سه‌ر شوێن و كاتى ڕوودانى ئه‌م جۆره ته‌قینه‌وانه ، سه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌ش هه‌ندێك ڕووداو و شایه‌ت هه‌نه كه‌ده‌كرێ بكرێنه به‌ڵگه له‌سه‌ر هه‌ڵچونى گڕكانه‌كان وه‌ك :
1-ڕوودانى زه‌وی له‌رزه كه به‌ر له هه‌ڵچوونى گڕكان به‌چه‌ند سه‌عات یان هه‌ندێك جار چه‌ندین ساڵ ڕووده‌دات .
2-گۆڕان له‌سیفه‌ت و شێوه‌ى كانیاوه گه‌رمه‌كان و ئاو ده‌ردانى زه‌وى و ده‌ریاچه گڕكانیه‌كان.
3-گۆڕان له هێز و ئاراسته‌ى بواره موگناتیسیه‌كانى زه‌وى .
4-زیادبوونى گه‌رمى له‌ناوچه‌كه ده‌توانرێ بكرێته به‌ڵگه ، به وێنه‌گرتنى به‌تیشكى ژێر سوره‌وه.
5-گۆڕان له هێزى كاره‌باى ناوچه‌كه.
6- ڕه‌فتارى نائاسایى لاى هه‌ندێك جۆر له ئاژه‌ڵان.
له لێكۆلینه‌وه نوێیه‌كانى ئه‌م بواره‌شدا ، به‌كارهێنانى مانگه ده‌ستكرده‌كانه ، كه ده‌توانرێ به‌هۆیانه‌وه ئامێرى پێوه‌رى میل tilt meter به‌كاربهێنرێت ، كه ڕێنوێنیمان ده‌كات له‌سه‌ر گۆڕانى میلى پێكهاته‌ى زه‌وى ناسى(جیولوجیا) له‌ئه‌نجامى پاڵه‌په‌ستۆى ماده تواوه‌كان له ژێره‌وه بۆ سه‌ره‌وه ڕوودانى لێكترازان له‌و ناوچانه‌ى كه قوچه‌كى گڕكانى تێدا پێكدێت كه گه‌رمایى لێدێته ده‌ره‌وه .
گرنگیدانى جیهانى له‌و باره‌یه‌وه بووبه هۆى دامه‌زراندنى چه‌ندین په‌یمانگه‌ى تایبه‌ت به لێكۆڵینه‌وه‌ى له‌ناكاوى وه‌ك ته‌قینه‌وه‌گڕكانیه‌كان .
له‌شارى كامبردج له وڵاته‌یه‌كگرتووه‌كان په‌یمانگه‌یه‌ك هه‌یه كه ده‌سته‌یه‌ك له تۆێژه‌رو زانایانى گڕكانى و زه‌وى ناسى له‌خۆ ده‌گرێت و چه‌ندین تۆڕى جیهانى په‌یوه‌ندى پێوه‌ده‌كه‌ن بۆ پێدانى زانیاریه‌كانى تایبه‌ت به بوومه‌له‌رزه‌و هه‌ڵچونه‌گڕكانیه‌كان و هه‌ربارێكى دیكه‌ى ناكاو ، له ناوچه جۆراوجۆره‌كانى دونیا ، كه له توێكڵى زه‌وى ڕووبدات ، یه‌ك به‌یه‌ك لێ یان ده‌كۆڵێته‌وه و به‌راوردیان ده‌كه‌ن ، بۆ گه‌یشتن به بۆچوونى ته‌واو له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته .
دابه‌شبوونى جوگرافیایى گڕكانه‌كان:
ژماره‌ى گڕكانه چالاكه‌كان كه له‌سه‌ر گۆى زه‌وى دابه‌شبوونه ، به (600) شه‌ش سه‌د گڕكان ده‌خه‌مڵێنرێت ، زۆربه‌یان له پشتێنه‌ى ته‌ریبى چڕبوونه‌ته‌وه له ناوچه درزاوه‌یه‌كان و قه‌ڵشه سروشتیه‌كان و له‌پاڵ زنجیره چیاكان كه تازه په‌یدابوونه ، دابه‌شبونه به دوو به‌ش.
دوو دابه‌شبوونى گه‌وره‌ى گڕكان
یه‌كه‌م : بازنه‌ى پشتێنه‌ى ئاگرین ، كه‌ده‌كه‌وێته زه‌ریاى هێمن .
دووه‌م : له‌ناوچه‌ى بلوجستانه‌وه بۆ ئێران ئاسیاى بچوك ، ده‌ریاى سپى ناوه‌ڕاست تا ده‌گاته دورگه‌كانى ئازورو كه‌نارى و به‌ره‌وچیاى ئه‌ندێزى خۆرئاوا له وڵاته یه‌كگرتووه‌كان ده‌سورێته‌وه.
ناوى هه‌ندێك له‌و گڕكانانه‌ى ده‌كه‌ونه ئه‌م ناوچانه :
ناوچه‌ى زره‌یاى هێمن:
· ئالاسكا: 20 گڕكان . له‌وانه گڕكانى كاتاماى katamai و شیشالدین shishaldin.
· كه‌نه‌دا : گڕكان ، له‌وانه‌گڕكانى رانگیل Wrangell.
· وڵاته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكا : 80گڕكان ، له وانه‌گڕكانى رانیه‌ر rainier.
· مه‌كسیك :10 گڕكان ، له‌وانه باریكوتین ، كه بۆ یه‌كه‌مجار له ساڵى1934ز هه‌ڵچوو.
· ئه‌مریكاى باشور: دووگڕكان.
· نیوزیله‌نده: 6 گڕكان .
· گواناى نوێ : 30كرگان.
· فیلیپین: 20گڕكان.
· ژاپۆن: 40گڕكان.
ناوچه‌ى جه‌مسه‌رى ده‌ریاى ناوه‌ڕاست له خۆر ئاواو به‌ره‌و خۆرهه‌ڵات:
· ناوچه‌ى ئه‌دریانیك: 9 گڕكان ، له‌وانه گڕكانى چیاى پلیه pelee.
· ئازور : 5 گڕكان.
·كه‌نارى : 3 گڕكان.
· ئیتالیا: 15 گڕكان ، له‌وانه گڕكانه‌كانى فیزوف و سترمپولى و ڤولكانو.
· ناوچه‌ى عه‌ره‌بى و ئاسیاى بچوك : 6 گڕكان.
ناوچه چاڵه‌كانى ئه‌فریقیا:
· هاوى : 5 گڕكان.
· دورگه‌كانى جالابجوس : 3 گڕكان.
· ئیسله‌نده : 27 گڕكان.
· ئه‌فریقیاى ناوه‌راست : 5 گڕكان.
· ئه‌فریقیاى خۆرهه‌ڵات : 19 گڕكان.
له‌م ئامارانه‌ى پێشو تێبینى ده‌كه‌ین كه‌نزیكه‌ى(4/3) سێ له‌سه‌رچوارى گڕكانه‌كانى جیهان له‌سه‌ر لێواره‌كانى زه‌ریاى هێمن دابه‌شبونه. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا 80%ئه‌و گڕكانانه ده‌كه‌ونه به‌شه وشكاییه‌كانى كیشوه‌ره‌كان . ژماره‌یه‌كیش گڕكان له قوڵایى زه‌ریاكان هه‌ڵده‌چن.
ئامارى كاره‌ساته گڕكانیه‌كان: به‌ناوبانگترین كاره‌ساته گڕكانیه‌كان
گڕكان قوربانى شوێن ساڵ
فیزوف 16000 بومبى هیركولانیوم 79 پ.ز
ئیتنا 15000 سه‌قلیه 1169ز
ئیتنا 40 رۆژ 20000 سه‌قلیه 1669ز
چیاى هیكلا 9000 ئایسكنده 1783ز
تامبورا 90000 ئه‌نده‌نۆسیا 1815ز
كراكاتو 40000 ئه‌نده‌نۆسیا 1882ز
مونت پیلییه 40000 مارتینیك 1902ز
چیاىكیلود 3000 جاوه 1919ز
جۆره‌كانى گڕكان:
1- گه‌وره‌ترین هه‌ڵچونى گڕكانى له مێژوودا له تامبورا tambora ڕوویداوه له دورگه‌ى سامباوا له ئه‌نده‌نۆسیا له رۆژى 5-7 نیسانى 1815ز. به جۆرێك قه‌باره‌ى ماده‌ى گڕكانى فڕێدراو نزیك به 80كم2 خه‌مڵێنراوه ، هێزى به‌رهه‌مهێنراو لێى نزیكه‌ى 8,4*10(26) ارغ بووه ، زاركێكى دروستكردوه تیره‌كه‌ى 11كم بووه و (90000)نه‌وه‌د هه‌زار كه‌سى كوشتوه.
2-درێژترین دوورییه‌ك كه تواوه‌ى گڕكانه‌كان بڕیویانه بریتى بووه له 70كم كه له گڕكانى لاكى laki له باشورى خۆرهه‌ڵاتى ئه‌ندونیسیا له ساڵى1873 دابووه.
3- گه‌وره‌ترین ته‌قینه‌وه‌ى گڕكانى له 27ى ئابى 1883ز له دورگه‌ى كراكاتو ڕوویداوه كه ده‌كه‌وێته نێوان سۆمه‌تڕه و جاوه .(163) گوندى وێرانكردووه و نزیكه‌ى 40000 كه‌سى كوشتوه مادده‌ى تواوه‌ى بۆ به‌رزى 55كم فڕێداوه .ته‌مومژى گڕكانى له‌ماوه‌ى 10 ڕۆژدا بۆ دوورى 5300كم ڕۆیشتوه .
4 ، فراوانترین زاركى گڕكانى ، زاركى گڕكانى توبا(toba)یه له دوورگه‌ى سومه‌تڕه ، كه رووبه‌ره‌كه‌ى 1773كم2 بووه. واباوبووه كه ناوى (گڕكان)بۆ خوادوه‌ندى ((فولكان))ده‌گه‌ڕێته‌وه ، خوداوه‌ندى ئاگروئاسنگه‌رى لاى ڕۆمانه‌كان . كه‌باوه‌ڕیان وابوو ئه‌و چیایه‌ى به‌سه‌ر كه‌نداوى ناپولیدا ده‌نواڕێ له ئیتالیا هیچ نیه ته‌نیا دووكه‌ڵكێشی ئاگردانێكى گه‌وره‌یه ، ئه‌م خوداوه‌نده دایگیرساندوه!.
دا نـاكــریــم : بـەكالۆریۆس لەزانستی جـوگـرافیا
یانه‌ی ملازم
[/center]
409 2012-03-16 17:14:19
بابه‌ت: چیرۆکی حه‌فته‌‌م(ئه‌وانه‌ی له بێشكه‌دا هاتوونه‌ته قسه‌كردن) (7 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
[center]چیرۆکی حه‌فته‌‌م
(ئه‌وانه‌ی له بێشكه‌دا هاتوونه‌ته قسه‌كردن)
له‌ئه‌بو هوره‌یره‌وه (خوای لێ ڕازی له‌سه‌ر بێت) ده‌فه‌رمووێت پێغه‌مبه‌ری خوا (دروو وسه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) بۆی گێڕاینه‌وه و فه‌رمووی ته‌نها سێ كه‌س له‌بێشكه‌دا قسه‌یان كردووه.عیسای كوڕی مه‌ریه‌م (سه‌لامی خوایان له‌سه‌ر بێت) كه چیرۆكه‌كه‌ی مه‌شهووره, یه‌كێكی تریان به‌ناوی هاوڕێكه‌ی (جوریج) ه, كه ئه‌مه چیرۆكه‌كه‌یه‌تی (جوڕه‌یج) پیاوێكی خوا په‌رست بوو ، شوێنێكی بۆ خۆی ته‌رخان كردبوو ، خوا په‌رستی تیا ده‌كرد .جارێكیان دایكی هاته لای كه‌كاتێ نوێژی كوڕه‌كه بوو بانگی كرد (جوڕه‌یج) (جوڕه‌یج)....ئه‌ویش وه‌لاَمی نه‌دایه‌وه و له‌دڵی خۆیدا ووتی خوایه له‌لایه‌كه‌وه دایكم بانگم ده‌كات و له‌لایه‌كی تریشه‌وه به‌نوێژه‌وه خه‌ریكم ئیتر نوێژه‌كه‌ی نه‌بڕی و گوێی نه‌دایه دایكی . تاسێ ڕۆژ ئه‌مه دووباره بۆوه له‌سێ یه‌م ڕۆژدا دایكی له‌خوا پاڕایه‌وه ووتی خوایه كارێكی وا بكه پێش مردنی تووشی ئافره‌تێكی ڕه‌وشت نزمی بكه‌یت .
ناوبانگی (جوڕه‌یج) له‌ناو به‌نی ئیسرایلی یه‌كاندا بلاَوبوبۆوه , هه‌مووان باسی خوا په‌رستی و پیاو چاكی ئه‌ویان له‌سه‌ر زار بوو ئافره‌تێكی ڕه‌وشت نزمی زۆر جوان به خه‌ڵكه‌كه‌ی ووت من ئاره‌زوو بكه‌م تووشی كاری خراپه‌ی ده‌كه‌م . ئه‌وه بوو چووه لای و زۆر خه‌ریك بوو، به‌لاَم ئه‌و هیچ ڕووی تێنه‌كرد تا له ئه‌نجامدا چووه لای شوانێك كه له‌و ناوه‌دا مه‌ڕی ده‌له‌وه‌ڕاند خۆی ته‌سلیم كرد و سكی پڕ بوو ,كه منداڵه‌كه بوو له‌ناو خه‌ڵكه‌كه‌دا وای بلاَوكرده‌وه كه ئه‌و مناڵه هی جوڕه‌یجه ، خه‌ڵكه‌كه‌ش بڕوایان پێ كردوو، به‌ره‌و لای چوون و خانووه‌كه‌یان به‌سه‌ردا ڕووخاندو كه‌وتنه لێدانی ، ئه‌ویش به‌سه‌ر سوڕمانه‌وه لێی پرسین بۆچی وا ده‌كه‌ن ؟ ووتیان تۆ كاری خراپه‌ت كردووه و ئه‌م مناڵه هی تۆیه . ووتی كوا مناڵه‌كه‌م بۆ بهێنن ، بۆیان هێنا ئینجا ووتی مۆڵه‌تم بده‌ن با نوێژه‌كه‌م بكه‌م، پاش نوێژه‌كه‌ی ڕووی كرده مناڵه‌كه‌و ده‌ستی خسته سه‌ر سكی و پێی ووت ڕۆڵه كێ باوكته ؟ ئه‌ویش هاته قسه‌و ووتی فلاَنه شوان.....ئیتر خه‌ڵكه‌كه كه‌وتن به‌سه‌ر ده‌ست و پێی داو پێیان ووت ئه‌م جاره خانووه‌كه‌ت له ئاڵتوون بۆ دروست ده‌كه‌ینه‌وه , ئه‌ویش له وه‌لاَمدا ووتی نه‌خێر ڕازی نیم ده‌بێت وه‌ك خۆی له قوڕو گڵ بۆم دروست بكه‌نه‌وه ئیتر ئه‌وانیش وه‌ك خۆی دروستیان كرده‌وه .سێ یه‌م منداڵ ئه‌و منداڵه‌یه
كه له‌كاتی شیر مژیندا پیاوێكی پۆشته و په‌رداخ به‌سواری ئه‌سپێكی ڕه‌سه‌نه‌وه به‌لایاندا تێپه‌ڕی دایكی له خوا پاڕایه‌وه كه‌كوڕه‌كه‌ی وه‌ك ئه‌م پیاوه ده‌ربچێت . مناڵه‌كه ده‌می له شیر مژینه‌كه كرده‌وه و ووتی خوایه وه‌ك ئه‌مه‌م لێ مه‌كه. ئیتر ده‌ستی كرد به‌شیر خواردن پێغه‌مبه‌ر (دروودو سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) وای ده‌گێڕێته‌وه وه‌ك ئه‌وكاته ڕووی دابێت ، په‌نچه‌ی پیرۆزی ده‌مژی وه‌ك مناڵه‌كه . پاشان فه‌رمووی دایكه‌و مناڵه‌كه به‌لای ئافره‌تێك دا تێپه‌ڕین كه‌خه‌ڵكێكی زۆری لێ كۆببوونه‌وه لێیان ئه‌داو ئه‌یان ووت كاری خراپه‌ت كردووه , دزیت كردووه , ئه‌ویش ده‌ی ووت خوا ئاگاداره من هیچ كارێكم له‌وانه نه‌كردووه ئاگام لێ نییه. دایكه‌كه له خوا پاڕایه‌وه ووتی خوایه مناڵه‌كه‌م توشی كاره‌ساتی وه‌ها نه‌كه‌یت جارێكی تر مناڵه‌كه هاته قسه‌و ووتی خوایه پێم خۆشه منیش وه‌ك ئه‌م ئافره‌ته‌م لێ بێت.
ژنه به‌سه‌ر سوڕمانێكه‌وه ڕووی كرده منداڵه‌كه و پێی ووت زۆر سه‌یره كاتێك كه پاڕامه‌وه وه‌ك پیاوێكی پۆشته‌و په‌رداخ ده‌ربچیت كه‌چی تۆ پاڕایته‌وه كه‌وات لێ نه‌كات كاتێكیش پاڕامه‌وه وه‌ك ئه‌و ژنه خراپه‌ت لێ نه‌یه‌ت تۆ پاڕایته‌وه وه‌ك ئه‌وت لێ بكات ؟!
مناڵه‌كه هاته‌وه قسه و ووتی ئه‌و پیاوه پیاوێكی زاڵم و له خوا نه‌ترس بوو حه‌زم كرد وه‌ك ئه‌وم لێ نه‌كات ، ئه‌و ژنه‌ش ئافره‌تێكی داوێن پاك و ده‌ست پاك بوو ئه‌وان بوختانیان پێ ده‌كرد منیش حه‌زم كرد وه‌ك ئه‌وم لێ بێت.
(حدیث صحیح متفق علیه)
[/center]
410 2012-03-16 17:13:19
وه‌ڵام: ریهانا لەشوێنێكی سەیر (5 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
411 2012-03-16 17:12:11
بابه‌ت: چیرۆکی شه‌شه‌م (به‌ڵه‌ك و كه‌چه‌ڵ و كوێر و ئه‌نجامی له خۆبایی بوون) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
[center]چیرۆکی شه‌شه‌م
(به‌ڵه‌ك و كه‌چه‌ڵ و كوێر و ئه‌نجامی له خۆبایی بوون)
ئه‌بو هوریره (خوای لێ ڕازیبێت ) ده‌گێڕیته‌وه له پێغه‌مبه‌ری خواوه (دروود وسه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت(كه فه‌رموویه‌تی سێ پیاوی به‌نی ئیسرائیلی هه‌بوون یه‌كێكیان به‌ڵه‌ك و گول ، دووه‌میان كه‌چه‌ڵ وسێ یه‌میان كوێر بوو , خوا وویستی تاقییان بكاته‌وه فریشته‌یه‌كی له‌شێوه‌ی مرۆڤ دا نارده لایان یه‌كه‌م جار چووه لای به‌ڵه‌ك وگوله‌كه‌و لێی پرسی تۆ له‌م جیهانه‌دا چ شتێك هه‌یه له‌هه‌موو شت لات خۆشتربێت ؟ ئه‌ویش ووتی حه‌ز ده‌كه‌م ڕه‌نگم جوان بێت و پێستم چاك بێته‌وه و ئه‌وشتانه‌ی كه‌به‌هۆی ئه‌وه‌وه خه‌ڵكی بێزم لێ ده‌كه‌نه‌وه نه‌مێنن و منیش وه‌ك مرۆڤێكی جوانم لێ بێت . فریشته‌كه ده‌ستێكی هێنا به‌سه‌ریا چی نه‌خۆشی پێوه بوو هیچی نه‌ما بوو به‌مرۆڤێكی جوان ئینجا فریشته‌كه لێی پرسی ئه‌ی له‌ماڵی دنیا حه‌زت له چ شتێكه ؟ ووتی حوشتر به‌فه‌رمانی خوا حوشترێكی سكپڕی پێ به‌خشی و دوعای بۆكرد به‌ره‌كه‌تی تێ بكه‌وێت.
دووای ئه‌و چووه لای كه‌چه‌ڵه‌كه و لێی پرسی كام شتت له هه‌موو شتێك له لا خۆشه‌ویستتره ؟ ئه‌ویش ووتی قژێكی پڕو جوان و ئه‌و برینانه‌ی سه‌رم چاك ببێته‌وه‌و ئیتر خه‌ڵكی قێزم لێ نه‌كه‌نه‌وه . به‌فه‌رمانی خوا چاك بۆوه‌و قژێكی پڕو جوانی لێ ڕووا ئینجا لێی پرسی ئه‌ی له‌ماڵ و سه‌روه‌تی دنیا حه‌ز له‌چی ده‌كه‌یت ؟ ووتی حه‌ز له مانگا ده‌كه‌م به فه‌رمانی خوا مانگایه‌كی ئاوسی پێ به‌خشی و دۆعای بۆ كرد به‌ره‌كه‌تی تێ بكه‌وێت .
دوواجار چووه لای كوێره‌و پێ ی ووت چ شتێكت له هه‌موو شت له‌لا خۆشتره ؟ ئه‌ویش ووتی حه‌ز ده‌كه‌م چاوه‌كانم چاك ببنه‌وه و منیش وه‌ك ئه‌و خه‌ڵكه هه‌موو شتێك ببینم به فه‌رمانی خوا چاوه‌كانی چاك بوونه‌وه ئینجا لێی پرسی له‌سه‌روه‌تی دنیا چ شتێكت له هه‌مووان لا خۆشه‌ویستتره ؟ ووتی مه‌ڕ ئیتر به‌فه‌رمانی خوا دوو مه‌ڕی نێر و مێی پێ به‌خشی و خوا به‌ره‌كه‌تی خسته سه‌روه‌تی هه‌موویان و بوونه خاوه‌ن ئاژه‌ڵێكی زۆر .
پاش ماوه‌یه‌كی زۆر هه‌مان فریشته خۆی گۆڕی و خۆی وه‌ك ئه‌وان لێكرد پێش هه‌مووان چووه لای گوله‌كه‌و ووتی پیاوێكی هه‌ژارم هیچ پاره‌م پێ نه‌ماوه ناتوانم سه‌فه‌ره‌كه‌م ته‌واو بكه‌م پاش خوا هیوام به‌تۆیه بۆ خاتری ئه‌و خوایه‌ی كه‌تۆی له نه‌خۆشی چاككرده‌وه و ئه‌م ڕه‌نگه جوانه‌ی پێ به‌خشیت و ئه‌م هه‌موو سه‌روه‌ته‌ی پێ به‌خشیت ، حوشترێكم بده‌یه تا سه‌فه‌ره‌كه‌می پێ ته‌واو بكه‌م . ئه‌ویش له وه‌لاَمدا ووتی له‌م سه‌رده‌مه‌دا سواڵكه‌ر زۆر بوون من ناتوانم داواكه‌ت بێنمه دی, فریشته‌كه ووتی من وه‌ك له‌وه‌و پێش تۆم دیبێ وایه تۆ گول بوویت و هه‌موو كه‌س قێزیان لێ ده‌كردیته‌وه و هه‌ژار بووی خوا ئه‌م سه‌روه‌ته‌ی پێ دایت ؟ ووتی نه‌خێر ئه‌م سامانه‌م له باو باپیرانه‌وه بۆم به‌جێ ماوه. فریشته‌كه‌ش ووتی ئه‌گه‌ر درۆ بكه‌یت خوا وه‌ك خۆتت لێ بكاته‌وه,
دووایی چووه لای كه‌چه‌ڵ و به‌هه‌مان شێوه له‌گه‌ڵیدا دووا ئه‌ویش هه‌روه‌ك گوله‌كه وه‌لاَمی دایه‌وه‌و هیچی نه‌دایه به‌ویشی ووت ئه‌گه‌ر درۆ بكه‌یت خوا وه‌ك خۆتت لێ بكاته‌وه.
دوواجار چووه لای كوێره‌كه وهه‌مان داوای لێكرد و پێ ی ووت به‌ڵكو مه‌ڕێكم پێ ببه‌خشیت تا بتوانم سه‌فه‌ره‌كه‌م ته‌واو بكه‌م .كوێره‌كه زۆر مه‌ردانه و بێ له‌خۆ بایی بوون ووتی من كوێر بووم خوا چاومی چاككرده‌وه ، هه‌ژار بووم خوا ئه‌م سه‌روه‌ته‌ی دامێ ئێستاش من ڕێگای هیچت لێ ناگرم من خاوه‌ن هیچ نیم , ئیتر فریشته‌كه هاته‌وه قسه‌و ووتی ماڵی خۆت بۆ خۆت ئه‌مه تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی خوایی بوو خوا له تۆ ڕازییه و ڕق و غه‌زه‌بیشی داباری به‌سه‌ر دوو هاوڕێ كه‌تدا.
(حدیث صحیح متفق علیه)
[/center]
412 2012-03-16 17:09:44
وه‌ڵام: چیرۆکی پێنجه‌م(دزی و فێڵ كردن) (2 وه‌ڵام, نووسراو له ئایین)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
413 2012-03-16 17:07:34
وه‌ڵام: حەمكۆ ره‌گه‌ز نامه‌ی بەریتانی وه‌رگرت (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
414 2012-03-16 17:06:26
وه‌ڵام: دڵنیا ره‌زازی نیگه‌رانە (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
415 2012-03-16 17:05:20
وه‌ڵام: kamal mhamad 2012 (8 وه‌ڵام, نووسراو له میوزیك و ڤیدیۆ)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
416 2012-03-16 17:04:19
وه‌ڵام: (شڤان پەروەر) ڕەخنە لە حکوومەتی تورکیا دەگرێت (6 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
417 2012-03-16 17:03:15
وه‌ڵام: نەتاشا:لایەنەكانی هونەری زەحمەتن....بەڵام بەسەر بڵندی دەمێنمەوە (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
418 2012-03-16 17:02:05
وه‌ڵام: شارێکی هونهریی بۆ هونهرمهندانی کورد له ههولێر دورست دهکرێت (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
419 2012-03-16 17:00:53
وه‌ڵام: ئیتر خۆم رووتناکەمەوە تۆبە (10 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
420 2012-03-16 16:59:45
وه‌ڵام: ئەردەوان کامکار ئاواز بۆ فیلمی هەڵەبجه دادهنێ (2 وه‌ڵام, نووسراو له هونه‌ری)
زۆر سوپاس بۆ په‌یامه‌جوانه‌که‌ت ده‌ستی تۆش خۆش بێت
په‌یام دۆزرایه‌وه [ 379 بۆ 420 له 2،365 ]
یانەی سەرهەنگ موحسین » پهیامهكانی حسێن خۆشناو
پشتبهسته به PunBB 1.4.6, پاڵپشتیی به كوردی له [مهكۆكانی وێبچن]