[هەڕەشە]

ئەوینی فەرامۆشکراوت

لەوەی پێکمهێناوە 

توندترین هەڕەشە دەکا،

درەختێکە
زۆر لەمێژە ئاوی نادەم 

کەچی تا دێ گەورە دەبێ و
گەشە دەکا.

سەرهەنگ موحسین، نەجەف
٢٠٢٤\٠٢\٢٣

ئەو قسەیەی گوایە ئەوەی لێت بێدەنگە لەشوێنکی تر گەرم دەکرێتەوە، هەڵەیە. بەگژ ئەو وتەیەدا دەچمەوە، ناشێ چیدی ئاوا گشتگیر قسە بکرێت. بۆ من هیچ شوێنێک بۆشایی شەڕەبۆتەی بۆ پڕ نەکردمەوە کەچی ئەوە چەند ساڵێکە لەبیرم کردووە! جەنجاڵی لێنەگەڕاوە بەبیرم بێیەوە، جەنجاڵییەک تا ڕۆژەکان تێدەپەڕن زیاتر دەبن. لەپای ئەمە کات خێرا نەبووە و بێ بەرەکەت نەبووە بەڵکو قەرەباڵغی لێناگەڕێ خاوی کات ببینین

هەڵگرتنی شوێنپێی کوردیزانێک
حەمەسەعید حەسەن

(نووسەر)ێکی لاو زەنگی لێ دا و هەندێک پرسیاری لەبارەی زمانەوە لێ کردم، پرسیارەکانی ‌زیاد لە پێویست لاواز بوون، منیش لێم پرسی: تۆ چیت خوێندووە؟ گوتی: زمانی کوردی لە زانکۆی .......! پێم گوت: تۆ دوای چوار ساڵ خوێندنی کوردی لە زانکۆ، هیچی وا فێر نەبوویت، بە هیوایت من لەڕێی تەلەفۆنەوە، بە چوار خولەک فێری کوردییەکی پوخت و پاراوت بکەم! بە داخێکی زۆر و حەسرەتێکی قووڵەوە، ئەو (ئوستاد)انەی کوردی دەڵێنەوە، تاکوتەرایان کوردیزانن، زۆرینەیان مایەی خۆیانە، ئەوە بۆیە نووسەر، ڕۆژنامەنووس و ڕاگەیاندنکاری کورد، با دەرچووی زانکۆکانی کوردستانیش بن، بە کوردییەک دەپەیڤن و دەنووسن، خۆیان کردووە بە کەرەسەی جۆک!

تەندروست باش بن! تەن: لەش، دروست: ساغ، کەواتە تەن دروست بن، دروستە، (باش)ی ناوێت، بەڵام چونکە ڕاگەیاندنکارێک لە تیڤییەکی بێ ڕکەبەرەوە وای گوت، ئەو دەربڕینە پەرپووتە بووە بە باو. ڕکابەر: هەڵەیە، ڕکەبەر دروستە، ئاخر ڕکەبەری ڕاستە، ڕکابەری هەڵەیە. ئەمبێرتۆ ئێکۆ باسی ئەوە دەکات، ئەو زمانە جوانە ستانداردە ئیتیالییەی هەنووکە قسەی پێ دەکرێت و یێی دەنووسرێت، قەرزداری بەرنامەیەکی جەماوەریی تیڤییە کە بە زمانێکی باڵا پێشکەش دەکرا و نزیکەی هەموو خەڵکی ئیتالیا بە تامەزرۆیییەوە بەدیارییەوە دادەنیشتن.

(سەگ چۆن ئێسقانەکەی بەر دەستی بەرزەفت دەکات، هیتلەریش وەها زمانی دایکی کۆنترۆڵ کردبوو،) لینین بە زمانێک دەینووسی، ئەوەندەی زمانی پوشکین جوان بوو، کەچی سیاسەتوانانی لای ئێمە، مەگەر بەدەگمەن کوردیزانێکیان تێدا هەڵکەوتبێت، ئەگەرنا نزیکەی هەموویان کوردییەکان هێندە ڕووتوڕەجاڵە دەرۆزەی پێ دەشێت، تەنانەت هەیانە ناوی حیزبەکەی خۆیشی، بە دروستی پێ ناگوترێت.

دەیان ساڵە شاعیرە و عەقڵی بەوە ناشکێت، بەوردی سەرنجی نووسینی کوردیزانێک بدات و شوێنپێی هەڵبگرێت. دەیان ساڵە نووسەرە و فێری ئەوە نەبووە، دەبێت باسەکەی بەسەر چەند پەرەگرافێکدا دابەش بکات، کە دەستی پێ کرد، تا کۆتایی ناوەستێت، دەڵێیت مافووری ڕاخستووە. سەرنووسەرە یان بەرپرسی ناوەندێکی بڵاوکردنەوەیە، چونکە خۆی کوردییەکەی چڕەدووکەڵ دەکات، ناچێت دوو سێ کەسی کوردیزان دابمەزرێنێت، ئەوانەی لەکنی کار دەکەن، کوردییەکەیان وەک ئەوەی خۆی، لەڕ و لاواز و لاغرە. جاران جوانترین کوردی، زانایانی بواری ئایین دەیانزانی، ئیدی هەر لە خانی و مەلای جزیری و نالییەوە، تا مەحوی و مەلای گەورە و مەلا عەبدولکەریمی موددەڕیس و شێخ موحەممەدی خاڵ و عەلادینی سەجادی، هەنووکە زمانی کوردی بە دەست کۆلکەمەلا و بانگخوازی دوازدە جەهلەوە گیری خواردووە.

بەستەری ناو ڕێکخستنی بەڕێوبەرایەتی

0 = <a target="_blank" href="http://www.s21.me">ماڵپەڕ</a>
7 = <a target="_blank" href="http://www.nawermalpar.com/">باركردن</a>

پوچی دنیا دەبینین و دەستیشمان لێی بەرنابێ،
فیداكارین بۆ شتگەلێك كە مەعلومە تا سەر نابێ.

سەرھەنگ موحسین

کوردی-عربي

(محمود درويش)
باوكه‌ من یوسفم،
باوكه براكانم خۆشیان ناوێم،
باوكه‌ نایانه‌وێ له‌ نێوانیاندا بم،
سوكایه‌تیم پێ ده‌كه‌ن و به‌ر به‌رد و جنێوم ده‌ده‌ن،
ده‌خوازن بمرم تا ستایشم بكه‌ن،
باوكه‌ ده‌رگه‌ی ماڵه‌كه‌تیان به‌ ڕوودا داخستم،
له‌ كێڵگه‌ ده‌ریان كردم،
ترێكه‌میان ژاراوی كرد و لیستۆكه‌كانمیان(*) شكاند.
كه‌ شه‌ماڵ گه‌مه‌ی به‌ قژم ده‌كرد،
ئێره‌یییان پێ بردم و به‌ گژمدا هاتن و به‌ ڕووی تۆیشدا هه‌ڵشاخان.
من چیم له‌وان كردووه‌ باوكه‌؟
په‌پووله‌كان له‌سه‌ر شانم نیشتنه‌وه‌،
گوڵه‌گه‌نمه‌كان به‌سه‌رمدا نووشتانه‌وه‌ و مه‌لان به‌سه‌ر ده‌ستمدا هه‌ڵفڕین.
من چیم كردووه‌ باوكه‌؟
بۆچی من؟
تۆ ناوت نام یوسف و ئه‌وان خستمیانه‌ بیره‌كه‌وه‌ و به‌سه‌ر گورگیاندا هێنا.
گورگ له‌ براكانم دلۆڤانتره‌ باوكه‌،
مافی كه‌سم پێشێل نه‌كرد كه‌ گوتم:
یازده‌ ئه‌ستێره‌ و خۆر و مانگم بینی، كوڕنووشیان بۆ بردم!**
_______________________

(محمود درويش)

أَنا يُوسفٌ يَا أَبِي .
يَا أَبِي إِخْوَتِي لاَ يُحِبُّونَني , لاَ يُرِدُونَني بَيْنَهُم يَا أَبِي .
يَعْتَدُونَ عَلَيَّ وَيَرْمُونَني بِل حَصَى وَالكَلاَمِ .
يُرِدُونَني أَنْ أَمُوت لِكَيْ يمْدَحُونِي .
وَهُمْ أَوْصَدُوا بَاب َبَيْتِكَ دُونِي .
وَهُمْ طَرَدُونِي مِنَ الَحَقْلِ.
هُمْ سَمَّمُوا عِنَبِي يَا أَبِي .
وَهُمْ حَطَّمُوا لُعَبِي يَا أَبِي .
حَينَ مَرَّ النَّسيِمُ وَلاَعَبَ شَعْرِيَ غَارُوا وَثَارُوا عَلَيَّ وَثَارُوا عَلَيْكَ .
فَمَاذَا صَنَعْتُ لَهُمْ يَا أَبِي .
الفَرَاشَاتُ حَطَّتْ عَلَى كَتْفَيَّ , وَمَالَتْ عَلَيَّ السَّنَابِلُ , وَ الطَّيْرُ حَطَّتْ على راحتيَّ .
فَمَاذَا فَعَلْتُ أَنَا يَا أَبِي .
وَلِمَاذَا أَنَا ؟
أَنْتْ سَمَّيْتَِني يُوسُفاً , وَهُوُ أَوْقَعُونِيَ فِي الجُبِّ , وَاتَّهَمُوا الذِّئْبَ ؛ وَ الذِّئْبُ أَرْحَمُ مِنْ إِخْوَتِي ...
أَبَتِ !
هَلْ جَنَيْتُ عَلَى أَحَدٍ عِنْدَمَا قُلْتُ إِنِّي :
رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَباً , والشَّمْس والقَمَرَ ,
رَأّيْتُهُم لِي سَاجِدِينْ؟
_______________________
(*) ليستۆک: کەرەسەی یاری.
** محمود درويش، ورد أقل، ص ٧٧ دار توبقال للنشر، ط٢ الدار البيضاء ١٩٩٠. و: له‌ په‌یڤدا بۆخۆم ده‌گه‌ڕێم ١٢٦، چاپی یه‌كه‌م - ٢٠١٠
(من ديوان "ورد أقل" 1986)

سەیرم پێتان دێ لەمردن ڕا دەكەن! من سەردەمانێك باوەشم لە ڕووحبەر دەدا كەچی بۆ ھیچ كوێی نەدەبردم، باوەڕم بەو چیڕۆكەشە كە لەئاگری لول دەدەن و ناسوتێنێ، لەو چیڕۆكەش بەگومان نیم كە پای لەبنی زەریایش دەدا و نایخنكێنێ. لەمردن ڕامەكە، بەو چاوانەی خۆم بینیم منداڵەكە لەماڵی منداڵكوژەكە پێی گرت، نێچیرەكە بەگەرووی نەھەنگەكەشدا تێپەڕی و ژیا! گوێ بەكافراندنەكان مەدە، ئەوەی ئەوڕۆ لەبری كتێبەكە قسە دەكا بەھەوای نەفسی دەدوێ بێدەنگی بكەن، خوا تەنیا خوای چینێكی ھەڵبژاردەی بێ گوناھ نیە، ھاوزەمان خوای ھەموومانە، موستێك قوڕی لیت لەدەمی ئەوەی لەبری كتێبەكە قسە دەكا ھەڵبسوون، ڕاڤەی ھەڵەیە ئاخر خودی شەیتان دوعایەكی قبوڵكراوی ھەیە، لۆی ڕاستكەنەوە دەتوانین جۆری مردنیش ھەڵبژێرین بەڵام كاتەكەی نا، لۆیێ لەو شوێنەی پێت خۆشە بمێنە و ڕامەكە.

سەرھەنگ موحسین
٢٠٢١\٨\١٥، بەغداد، ساڵحییە

لەژێر ئەو ئاسمانە ھیچی نوێ نییە جگە لەوەی ڕۆژێك دێت، كەسێك پەیدا ببێت، باوەش لەخۆی و باوەشی قبوڵبوونت لەھەموو ڕابردووە لەمانگ چووەكەی بدەی. ئەو ڕۆژە، لەڕۆژە دووبارە بووەكانی تر ناچێ، كە دەیبینی كات دەوەستێ، دڵ باری نالەباری بەیان دەكا، دەبیتە بێ ئۆقرەترین بەشەری دنیا، ئیدی سەر بەم دنیایە نامێنی، چیدی لایەنە ڕەشەكەی ژیان نابینی، ھێشتا كەس بەتەكتەوە نییە كەچی تەنیا بوونیشت دەبێتە وەھم، دوای ئەو ڕۆژە ھەرگیز ڕۆژێكی وا دووبارە نابێتەوە، دوای ئەو ڕۆژە ئیدی مرۆڤەكەی جاران نیت، كە لێی دوور دەكەویتەوە ھەمووان جەستەیەكی وشكی بێ گیان دەبینن، گیانێك بووە بەچەتری سەری دڵبەر، ئەوسایە ڕووپۆشی دڵت دەبێتە شووشە، ھەمووان ئاسان تۆیان بۆ دەخوێندرێتەوە كە یەك دەردت ھەیە. بەڵێ لەژێر ئەو ئاسمانە ھیچی نوێ نییە جگە لە ھاتنی ئەو ڕۆژە نوێیە نامۆیە بەھەموو تەمەن!

سەرھەنگ موحسین
٢٠١٩/٠٩/٢٥، ھەولێر

https://www.facebook.com/10000020653978 … mp;sfns=mo

https://www.instagram.com/p/B4sNcidgWJd … kqs3a7wp62

بریا ڕووپۆشی دڵ دەبوویە شووشە، تا ھەمووان ئاسان منیان بۆ دەخوێندرایەوە كە تەنیا یەك دەردم ھەیە، دوو نییە.
سەرهەنگ موحسین

#ڕووپۆش

[ دژ بە دڵ ]

دژی ڕێڕەوی
ڕووباری دڵی خۆم
مەلە دەكەم،
بۆ ئەو ڕێیانەی
لەتۆم دوور دەكەنەوە
پەلە دەكەم،

نیازێ لەسەرم بدا
بۆ لای تۆ بگەڕێمەوە،
نەك پێم وایە
بەڵكو سەد دەر سەدە
ھەڵە دەكەم.

سەرھەنگ موحسین

بریاكان

خۆشبەختی
ئەوكاتە بوو
ھەم لەدڵ و
ھەم لەماڵمبای،
بۆ جێھێشتنی
ئەو جەنگەڵستانە
خەونكوژە
باڵمبای،

كە نیت
دڵم بریتیە
لەچاڵێكی قوڵ،
لەدەستت دەھات
تیمارم بیت
نەك بینەری
چاڵمبای،

بەھەشتی من
لێرەوە
دەستی پێ دەكرد
ئەگەر
من چۆنم بۆت
ئاوایی تۆیش
عەوداڵمبای.

وەلێ بەو ھۆیەی
لێم ڕوون نیە
ژیانمت
پڕ كردووە لە بریا
بریا نەمناسیبای
یان كەماڵمبای.

سەرھەنگ موحسین
2021/4/9، بغداد، صالحية

کچەکەت ڕووت تێدەکات و باسی خراپی هاوسەرەکەی خۆیت بۆ دەکات، تکایە سکاڵاکەی بە هەند وەربگرە، پێی مەڵێ پێویستە ئارامگر بێ لەسەر مامەڵە خراپەکانی هاوسەرەکەی، بەڵکو بۆ چارەسەری ڕیشەیی بگەڕێ و هۆکارەکەی بزانە. پێی مەڵێ لە ماڵی هاوسەرەکەت زیاترت نیە بڵێ دەرگای ماڵی باوکت هەمیشە کراوەیە.

دەتوانی بە كچەكەت بڵێی پێویستە ئارامگربیت بەرامبەر نەخۆشی هاوسەرەکەی، نەبوونی و دەستکورتی هاوسەرەکەی، بارودۆخ و گوزەرانی بەڵام بۆ مامەڵەی خراپی نا! بۆ سوکایەتی پێکردنی نا! بۆ ئازاردانی تۆ نا!

تۆ پێی بڵێ هاوسەرگیری پەیوەندی نێوان دووکەسە، بنەماکەی ڕێزە گەر ئەو بنەمایە نەما ئەسڵەن ئەم پەیوەندیە کۆتایی پێهاتووە، چونكە هیچ کام لەمرۆڤەکان ناتوانن بەبێ کەرامەت بژین.
پێویستە هاوسەرگیری ئەو ڕێڕەوە بێت کە دووانەکە بە خۆشی و ناخۆشییەوە بەڕێی بکەن و بەڕاستی هاوسەر و هاودەم و هاوکار بن، نەک ئەو مردنە هێواشە بێت کە ڕۆژ بەڕۆژ ڕوح دەکێشێ و تەندروستی لەناو دەبات.

وەرگێڕان (ئاوارە)
سەرچاوە  :علم النفس والایجابية

ڕۆژەكان تێدەپەڕن و ئەوەی تێناپەڕێ تۆی، لەڕۆژ و ساڵیادی ھەموو پێكەوەبوونەكان دەچمەوە ئەو شوێنانەی لێی بووین و بەدیت ناكەم، ئێستایە تێدەگەم لەو نێوانە من ڕاست و پابەندی بەڵێن بووم. خۆ دەشێ ھاتبی و لەكەڵێنێكی چاوەڕوانی ھاتنم تۆمار بكەیت، بەڵام چونكە ئومێدت بەڕوودانی ھیچ خێرێك نیە بێدەنگ دەستی ھەردووكیان دەگریت و دەگەڕێیتەوە، بەڵێ دەزانم بووی بەچەتری دوو لەتی دڵت، كە ئەو دیمەنە دەبینم منیش پێم وایە ھەموو شتێك كۆتایی ھاتووە بەڵام ھێزێك كە ناتوانم تێی بگەم وەك پووشێك بەدەستی باوە دەمھێنێ و دەمبا!

سەرھەنگ موحسین

یاریزان حەز دەكات تیپەكەی بدۆڕێت؟

وەڵامەكە بەڵێیە. كاتێك سیستەمی بەڕێوەبردن یاریزانەكان تێدەگەیەنێ كە ئەوەی هەڵەیەك بكا یەدەگ دەكەوێ خودكارانە حەزی سەركەوتنی تیپ لای یاریزانی یەدەگ دەگۆڕێ بۆ هەڵە كردنی یاریزانی جێشوێنی كاتیك دەزانێ ئەمە یەكێك لە ڕێگەكانی چوونە شوێنیەتی! ئەمەیش گەورەترین شكستی جۆری مامەڵە كردنە كە ڕاهێنەر تێی بكەوێت. نابێ تۆوی ئەو جۆری بیركردنەوەیە بچێنیت ئاخر بەرهەمێكی خراپی هەیە. چارەسەر ڕۆیشتنە لەسەر جۆری مامەڵەی ڕاهینەرە لوتكەكانی جیهانی تۆپی پێ سەبارەت بە یاریزانی هەڵەكار. شكی تێدا نیە ئەو بابەتە پێشتر بەرۆكی ئەوانیشی گرتووە، وەلێ كاری لەسەر كراوە و پەندیان لێی وەرگرتووە تا بەم ڕۆژە گەیشتوون بۆ ئەمەیش  دەبێ یاریزان هۆشیار بكرێتەوە و ڕۆشنبیری وەرزشی دەرسێك بێت پێش مەشق و دەرسی خەو و خۆراك و پێداویستییەكان بخرێت.