[SIZE="5"][CENTER]ئيعجازێكی تری سه‌روه‌رمان (كێبڕكێ كردن له‌به‌رز كردنی كۆشكه‌كان) دا[/CENTER]
[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300878.gif[/CENTER]

له‌فه‌رموده‌يه‌كی دا (پێغه‌مبه‌ر_د.خ_)باس له‌ نيشانه‌كانی ڕۆژی دوایی ده‌كات،به‌م شێوه‌يه:
(حدثنا عمر بن الخطاب قال بينما نحن جلوس عند رسول الله صلى الله عليه وسلم في أناس إذ جاء رجل ليس عليه سحناء سفر وليس من أهل البلد يتخطى حتى ورك فجلس بين يدي رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال يا محمد ما الإسلام قال الإسلام أن تشهد أن لا إله إلا الله وأن محمد رسول الله.......... قال إذا رأيت العالة الحفاة العراة يتطاولون في البناء).متفق عليه
واتا:
عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب بۆی باس كردين كه‌وا له‌خزكه‌ت پێغه‌مبه‌ر_د.خ_ دانيشتبون ،له‌ناكاو پياوێك هاته‌وه‌ ژوره‌وه‌ و نيشانه‌كانی گه‌شت كردنی پێوه‌ ديار نه‌بوو،له‌خه‌ڵكی شاره‌كه‌ش نه‌بوو،تا هاته‌لای پێغه‌مبه‌ر_د.خ_دانيشت و وتی ئه‌ی (محمد) ئيسلام چي يه‌؟ئه‌ويش فه‌رمووی ئه‌وه‌يه‌ كه‌ شايه‌تمان بده‌ی هيچ خودايه‌ك جگه‌ له‌ (الله )بوونی نيه ‌ ومحمديش نێردراوی ئه‌وه‌.... تاگه‌يشته‌ ئه‌وه‌ی باسی نيشانه‌كانی ڕۆژی دوایی ،پرسياری كردو پێغه‌مبه‌ريش وه‌ڵامى دايه‌وه،ئه‌گه‌ر پێخواس و ڕووت و ڕه‌جاڵ و شوانه‌كانت بينی كێبڕكێيان كردله‌ به‌رزكردنی خانوو كۆشكه‌كانيان.‌
كه‌واته‌ يه‌كێك له‌ نيشانه‌كانی ڕۆژی دوایی كه‌ئێستا هاتۆته‌ دی كێبڕكێ كردنه‌ له‌دروست كردنی كۆشك و ڤێللای به‌رزو هه‌وربڕ .

ئايه‌ ئه‌وه‌ ئێستا هاتۆته‌دی؟!.
پێغه‌مبه‌ری خۆشه‌ويستمان باسی خه‌ڵكانی دوورگه‌ی عه‌ره‌بی ده‌كات ،ئاماژه‌ ده‌كات كه‌ئه‌وان شوان و پێخواسن،به‌ڵام ڕۆژێك دێت ئه‌م پێشبڕكێيه‌ ده‌كه‌ن.
به‌وێنه‌ ئه‌م كێبڕكێيه‌ی دوورگه‌ی عه‌ره‌بی پيشان ده‌ده‌ين:
[CENTER]
به‌نموونه‌ عه‌ره‌بستانی سعوديه‌و ميرنشينه‌كانی عه‌ره‌بی يه‌كگرتوو:

له‌سه‌ره‌تادا شاری دوبه‌ی له‌كۆنه‌وه‌ پيشان ده‌د‌ه‌ين:[/CENTER]
[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300211.jpg[/CENTER]
ئه‌م‌ وێنه‌یه‌ بازاڕێكی شاری دوبه‌يه‌ له‌ساڵی ١٩٤٨گيراوه‌ ،به‌ڵام ئێستا  به‌يه‌كێك  له‌گه‌وره‌ترين سه‌نته‌ری بازرگانی جيهانی داده‌نرێت.

[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300892.jpg[/CENTER]
[CENTER]ئه‌مه‌ش وێنه‌ی بازارێكی ئێستای هه‌مان شاره‌[/CENTER]

جگه‌له‌وانه‌ش،بنه‌ماڵه‌ی (ئال مه‌كتوم) كه‌له‌ ساڵانی سيه‌كان دا به‌ده‌م شوانكاری وله‌ژێر ڕه‌شماڵ دا ژياون،به‌ڵام سه‌ير بكه‌ ئه‌مڕۆ چيان كردوه‌!!.
له‌ ٢٠١٠پڕۆژه‌ی به‌رزترين تاوه‌ريان له‌سه‌ر ئاستی جيهان كرده‌وه‌ ،كه‌له‌٢٠٠٤ وه‌ ده‌ستيان پێ كردبوو،به‌گوێره‌ی هه‌واڵێكی (رۆيته‌رز )ژما‌ره‌ی سه‌رجه‌م كرێكاره‌كانی ئه‌م تاوه‌ره‌ بريتی بوون له‌ (١٢٠٠٠)دوازده‌ هه‌زار كه‌س،هه‌روه‌ها زياتر له‌(٢٠٠٠)دووهه‌زار يه‌كه‌ی نيشته‌جێبوون پێك هاتوه‌،جگه‌له‌ خواردنگه‌و مه‌له‌وانگه‌و دوكان و هتد......،گوژمه‌ی تێچووی ئه‌م پڕۆژه‌ زه‌به‌لاحه‌ به‌ زياتر له‌1.5) )يه‌ك مليارو نيو دۆلار مه‌زه‌نده‌ كراوه‌.

[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300643.jpg[/CENTER]
[CENTER]ئه‌مه‌ وێنه‌ی تاوه‌ره‌كه‌يه
ئايا ئێستا ئه‌م فه‌رمووده‌يه‌ی باسمان كرد نه‌هاتۆته‌دی؟!.
نموونه‌ی عه‌ره‌بستانی سعودی،(مه‌دينه‌ی منه‌وه‌ره‌)‌وه‌ك نموونه‌،كه‌ پێغه‌مبه‌ر_د.خ_خۆی تيايدا ژياوه‌[/CENTER]
[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300694.jpg[/CENTER]
[CENTER]مه‌دينه‌ی منه‌وه‌ره‌ ساڵی ١٩٣١[/CENTER]

[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300435.jpg[/CENTER]
[CENTER]مه‌دينه‌ی منه‌وه‌ره‌ ی ئێستا[/CENTER]

[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300686.jpg[/CENTER]
[CENTER]شاری ريازی پايته‌ختی عه‌ره‌بستانی سعودی ساڵی ١٩٥٧

به‌ڵام ئايا ئێستا به‌م شێوه‌يه ‌ماوه‌ته‌وه‌!!!.

شاری ريازی ئێستا[/CENTER]
[CENTER]http://im17.gulfup.com/2012-01-11/1326286300157.jpg[/CENTER]
كه‌واته‌ خوێنه‌رانی به‌ڕێز:
١٤٠٠ساڵ به‌ر له‌ئه‌مڕۆ كێ به‌پێغه‌مبه‌رمانی ڕاگه‌ياند كه‌ دوورگه‌ی عه‌ره‌بی پێش هاتنی ڕۆژی قيامه‌ت ،ڕكابه‌ری له‌ به‌رز كردنی تاوه‌رو كۆشكه‌كانيان ده‌كه‌ن؟!.
ئايا ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌ نيه‌ له‌سه‌رڕاستی و دروستی ئاينی پاكی ئيسلام؟!.


به‌ده‌ستكاری له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌  (( عبدالمجيدهه‌ريری ))
----------------------------------------------------------------
http://www.ibtesama.com/vb/showthread-t_275978.html
http://tarikelganna.akbarmontada.com/t89-topic
http://www.al-sahanet.co.cc/showthread.php?t=14090
http://www.alriyadh1.com/vb/f2/t56.html
http://www.majalisna.com/viewpic.php?PicID=34462
http://www.elaana.com/vb/t43713
http://forum.stop55.com/177411.html
http://forum.egypt.com/arforum
[/SIZE]

[size=16][center]له‌سه‌يرو سه‌مه‌ره‌كانی بسم الله الرحمن الرحيم
زۆر زۆر گرنگه‌ _سبحان الله_
http://im11.gulfup.com/2011-12-01/1322737909751.gif

http://im11.gulfup.com/2011-12-01/1322737910692.jpg[/center]
له‌ڕێگای ئه‌م نموونه‌جوانانه‌ی خواره‌وه‌ به‌ ئيعجازێكی يه‌كجار وردوجوان و مه‌زنی قرئان پيرۆز ئاشنا ده‌بين،ئه‌ويش بريتيه‌ له‌ (سه‌يرو سه‌مه‌ره‌كانی بسم الله الرحمن الرحيم)،له‌م نموونانه‌دا يه‌كڕيزی و تێك كردنه‌وه‌يه‌كی يه‌كجار سه‌رسورهێنه‌ر له‌وشه‌كان و رسته‌ی (بسم الله الرحمن الرحيم)به‌رچاو ده‌كه‌وێت.ويستی خوای گه‌وره‌ وابوو كه‌ئه‌م جۆره‌ ئيعجازانه‌ دوا بكه‌وێت بۆ ئه‌وه‌ی له‌م چه‌رخ و سه‌رده‌مه‌دا به‌ديار بكه‌وێت،تاوه‌ك كاريگه‌ريه‌كه‌ی زياتر ببێت،چونكه‌ له‌م زه‌مانه‌دا كه‌سانێك هه‌ن كه‌ته‌نها له‌ زمانی ژماره‌ و ئيعجازه‌كان تێ ده‌گه‌ن،بۆيه‌شه‌ كه‌قورئانی پيرۆز به‌ عه‌قڵ و بيری هه‌موو جۆره‌ كه‌سانێك ده‌دوێت و ئيعجازه‌كانی خۆمان پيشان ده‌دات.
ئه‌گه‌ر هاتبايه‌و ئه‌م جۆره‌ ئيعجازه‌ ژماره‌ييانه‌ی قورئانی پيرۆز له‌سه‌رده‌مێكی پێش ئێستای سه‌رده‌می ژماره‌ باس بكرايه ئه‌وا كاريگه‌ريێكی ئه‌وتۆی نه‌ده‌بوو.
پێويسته‌ ئاماژه‌ به‌شتێك بكرێت لێره‌دا:
ژماردنی پيته‌كانی قورئانی پيرۆز به‌م شێوه‌يه‌ده‌بێت كه‌وا له‌ قورئان دا نوسراوه‌،واتا ئه‌م پيتانه‌ی نوسراو ئه‌وا به‌ پيتێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌نوسرێت و هه‌ژمارده‌كرێت،ئه‌وجا يه‌كسانه‌ بخوێندرێته‌وه‌ يان نا،بۆ نموونه‌ (واوالعطف)پيتێكی سه‌ربه‌خۆيه‌ چونكه‌ له‌قورئان دا نوسراوه‌ته‌وه‌ ،به‌ڵام زه‌ننه‌ و __شدة_ئه‌ليفی بچوك و ئه‌مانه‌ به‌پيتی سه‌ربه‌خۆ ناژمێردر ێن چونكه‌ له‌سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر_د.خ_نه‌نوسراونه‌ته‌وه‌.

گه‌وره‌یی (بسم الله الرحمن الرحيم)
خوای گه‌وره‌په‌رتوكه‌ پيرۆزه‌كه‌ی_قورئان_به‌م ڕسته‌يه‌ ده‌ست پێكردوه‌ كه‌له‌ سوڕه‌تی(الفاتحة)دا به‌يه‌كه‌م ئايه‌ت دانراوه‌،بۆيه‌ پێغه‌مبه‌ر_د.خ_هه‌موو كاره‌كانی دا به‌م 4پيته‌ ده‌ست پێده‌كرد(بسم الله الرحمن الرحيم).

بناغه‌ی بيركاری له‌م وشه‌يه‌:
ئه‌گه‌ر هه‌موو پيته‌كانی ئه‌م ڕسته‌ پيرۆزه‌ بژمێرين ئه‌وه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ی به‌م شێوه‌ ده‌بێنين:
وشه‌ی (بسم) 3 پيته‌.
وشه‌ی (الله‌) 4 پيته‌.
هه‌ريه‌ك له‌ وشه‌كانی (الرحمن) و (الرحيم)  6  پيتن.
كۆی گشتی پيته‌كان به‌م شێوه‌يه‌: 3 + 4 + 6 + 6=19 پيت ،ئه‌گه‌ر ڕيزی وشه‌كاك تێك بچێت ئه‌وا ئه‌نجامه‌كه‌ی هه‌روه‌ك خۆی ده‌مێنێته‌وه‌،به‌م جۆره‌ خوای گه‌وره‌ زنجيره‌ی وشه‌كانی په‌رتوكه‌كه‌ی ده‌پارێزێت.
ئێستا با ڕسته‌ی (بسم الله الرحمن الرحيم) بنوسينه‌وه‌و له‌ژێر ئه‌ر وشه‌يه‌كيش ژماره‌ی پيته‌كانی بنوسينه‌وه‌:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
6       6       4     3
ده‌بينين ئه‌گه‌ر ژماره‌كان له‌ته‌ك يه‌كتر بنوسرێته‌وه‌ ئه‌م ژماره‌يه‌ ده‌رده‌چێت(6643)شه‌ش هه‌زاروشه‌ش سه‌دو چل و سێ.
ئێستا ده‌بينين له‌م ژماره‌يه‌دا كه‌هه‌ريه‌كێكيان نوێنه‌ری پيتێكی ڕسته‌كه‌يه‌ و به‌ڵگه‌ی وشه‌يه‌كه‌،ده‌بينين ژماره‌ 3ده‌لاله‌ت له‌سه‌ر وشه‌ی يه‌كه‌م (بسم)ده‌كات،ژماره‌4بۆ وشه‌ی دووه‌م (الله‌) به‌م شێوه‌يه‌ تاكۆتایی،به‌ڵام ئايا تايبه‌تمه‌نديه‌كانی ئه‌م ژماره‌يه‌ چيه‌؟.
ئه‌مه‌ كردارێكی دابه‌ش كردنه‌ به‌سه‌ر ژماره‌يه‌كی دياری كراو،ياخود له‌دوباره‌ بووی ژماره‌يه‌كه‌،ئه‌م ژماره‌يه‌ له‌دووباره‌ بووی ژماره‌( 7) ه‌ :
   6643 = 7 × 949كه‌واته‌ : 6643÷7=949.

له‌شته‌ جوانه‌كانی زانستی بيركاری (زنجيره‌كانی ژماره‌)ييه‌،ئاشكراكردن و لێكۆڵينه‌وه‌ له‌م زنجيرانه‌،يارمه‌تی ده‌رێكی سه‌ره‌كی بوون له‌پێشخستنی هه‌موو زانستێك ،وه‌كو زانستی زانسته‌كانی (ته‌كنه‌لۆژيای ژماره‌)،به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجه‌ ئه‌وه‌يه‌ ئايا سوودی ئه‌م زنجيرانه‌ چين؟!.
كاتێك زانايان بيريان له‌داهێنانی ژمێرياركرده‌وه‌_الحاسبة_ئه‌وه‌ پێويست بوو كه‌وا سيسته‌مێكی گونجاو بوو بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م كاره‌ واتا داهێنانی ژمێريار بكه‌ن،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ژمێريار_الحاسبة_وه‌ك مرۆڤ زمانی ژماره‌ نازانێ،بۆيی سيسته‌می دوانه‌یی_ النظام الثنائي _ بيركاريان بۆدانا ،كه‌ ته‌نها 2 ژماره‌ ده‌گرێته‌وه‌ ئه‌ويش بريتينن له‌ هه‌ردووك ژماره‌ی(1 _0 )،به‌م سيسته‌مه‌ نوسينی هه‌ر ژماره‌يه‌كی بته‌وێت كه‌ بگه‌نجێ له‌گه‌ڵ ئه‌م 2ژماره‌ی باسمان كرد ده‌توانی بينوسيت،گه‌وربێت يان بچوك،له‌سه‌ر شێوه‌ی زنجيره‌ هه‌موو ژماره‌يه‌كی ئه‌م سيسته‌مه‌ له‌م 2ژماره‌يه‌ پێك دێت و دووباره‌ ده‌بنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و ژماره‌ی له‌گه‌ڵی بگونجێت.
ئێستا دێين باسی سيسته‌می (ده‌يان)ده‌كه‌ين،كه‌ئێمه‌ بۆ ژماردنه‌ئاساييه‌كانمان به‌كاری دێنين،ئه‌م سيسته‌مه‌ ده‌كرێت كه‌وا به‌رجه‌سته‌ی بكه‌ين به‌هۆی زنجيره‌ی ژماره‌10ه‌وه‌ ،هه‌روه‌ها ده‌كرێت ئه‌م زنجيريه‌ بنوسرێت له‌هه‌موو ژماره‌يه‌كی 10 كه‌ چه‌ند جارێكيش سفره‌كه‌ی دوباره‌ بوبێته‌وه‌:

10 100 1000 10000 100000  1

كه‌واته‌ سه‌يری ئیم ژمارانه‌ بكه‌ين هه‌ريه‌كێكان 10جار له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پێشتر دوباره‌ بۆته‌وه‌،واتا 10ئه‌وه‌نده‌ی پێشوی خۆيه‌تی بۆ نموونه‌:
10 ده‌جار دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌ تا ده‌بێته‌ 100هه‌وره‌ها 100ده‌ جار دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌ تا ده‌بێته‌ 1000به‌م شێوه‌ تاكۆتایی.
ئێستا با بێينه‌وه‌ سه‌ر باسه‌كه‌ی خۆمان، بابه‌يه‌كه‌وه‌ ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌كه‌(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ)به‌م سيته‌مه‌ی باس كرا به‌م شێوه‌يه‌ شيبكه‌ينه‌وه‌:
ئه‌م ژماره‌یه‌ی باسمان كرد واتا(6643) نوێنه‌ری زنجيره‌ی ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌كه‌ ،ئه‌م ژماره‌يه‌ به‌م سيسته‌مه‌ به‌م شێوه‌ ده‌كرێت بينوسين:
+ ( 3 × 1 ) + ( 4 × 10) + ( 6 × 100) ( 6 × 1000)
3  + 40   + 600   +6000 
يه‌كان +ده‌يان+سه‌دان+هه‌زاران
ئه‌مه‌ ده‌كاته‌ هه‌مان ژماره‌ (6643) كه‌ئه‌مه‌ش نموونه‌ی ريزكراوی پيته‌كانی (بسمله‌)يه‌.
كه‌واته‌:كاتێك ژماره‌ی پيته‌كانی هه‌ريه‌ك له‌وشه‌كانی (بسمله‌)به‌شێوه‌ی ڕيزكردنی ژماره‌كانيه‌وه‌ بنوسين،ئه‌وه‌ هه‌ڵده‌ستين به‌ژماردنی پيته‌كانی هه‌موو وشه‌يه‌ك و ژماره‌كه‌شی له‌ژێری ده‌نوسين و ئه‌نجامه‌كه‌ ده‌بينين له‌م ڕێزبه‌نديه‌ پێكدێت(يه‌كان،ده‌يان،سه‌دان،هه‌‌زاران،ده‌يان هه‌زار ،سه‌دان هه‌زار.........)واتا هه‌ر وشه‌يه‌ك شوێنێك ده‌گرێت كه‌وا به‌10جار له‌پێشه‌كه‌ی گه‌وره‌تر ده‌بێت.
بوونی زنجيره‌ی ژماره‌كان له‌قورئانی پيرۆز ،به‌ڵگه‌يه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی قورئانی پيرۆز به‌چه‌ندين سه‌ده‌ پێش زانايانی بيركاری كه‌وتوه‌،به‌رله‌وه‌ی له‌ ئيعجازی(بسمله‌)بكۆڵينه‌وه‌،ئه‌وه‌ به‌بيرخۆمان دێنينه‌وه‌ كه‌وا ژماره‌ی (6643)ڕيزبه‌ندی پيته‌كانی ئايه‌ته‌كه‌يه‌_بسمله‌_،پرسياره‌كه‌ لێره‌دا ئه‌وه‌يه‌:
ئايا ئه‌م سيسته‌مه‌ به‌سه‌ بۆ ڕێكخستنی ئايه‌ته‌كه‌و پارێزگاری كردنی له‌ ده‌ستكاری كردن؟!.
بابه‌يه‌كه‌وه‌ بابه‌يه‌كه‌وه‌ ئه‌م به‌شه‌ بخوێنينه‌وه‌:
پيته‌كانی وشه‌ی پيرۆزی (الله‌)له‌سه‌ره‌تای ئايه‌ته‌كه‌:
بۆ زياتری ڕێكخستنی ئايه‌ته‌كه‌ خوای گه‌وره‌ پيته‌كانی ناوی پيرۆزی خۆی به‌سيسته‌می (حه‌وت)ی پاراستوه‌،بيری ئه‌م سيسته‌مه‌ پشت به‌ ژماردنی پيته‌كانی ناوه‌ پيرۆزه‌كه‌ ده‌به‌ستێت واتا ژم،له‌هه‌موو وشه‌يه‌ی ئايه‌ته‌كه‌،واتا ژماردنی (ئه‌ليف)و(لام)و(هاء)له‌ هه‌مو وشه‌كانی(بسمله‌)به‌م شێوه‌يه‌:
وشه‌ی (بسم) ژماره‌ی پيته‌كانی (ئه‌ليف) و (لام)و (هاء) تيايدا 0
وشه‌ی (الله) ژماره‌ی پيته‌كانی(ئه‌ليف)و(لام)و(هاء) تيايدا      4
وشه‌ی(الرحمن) ژماره‌ی پيته‌كان(ئه‌ليف)و(لام)و(هاء)تيايدا  2 
وشه‌ی (الرحيم) ژماره‌ی پيته‌كانی(ئه‌ليف)و(لام)و(هاء) تيايدا2 
وشه‌ی(الرحيم) ژماره‌ی پيته‌كانی(ئه‌ليف)و(لام)و(هاء) تيايدا  2
كه‌واته‌ ئێستا ئێمه‌ له‌به‌رامبه‌ر زنجيره‌ ژماره‌يه‌كی نوێين ئه‌ويش بريتيه‌ له:
‌(0‌ . 4 .2  . 2 ) هه‌موو ژماره‌يه‌ك نوێنه‌ری ئه‌و وشه‌يه ‌كه‌وا ئه‌وه‌نده‌ له‌ پيته‌كانی تێدايه‌،واتا 2 نوێنه‌ری (الرحمن)ه‌ چونكه‌ 2له‌ پيته‌كانی تێدايه‌،له‌به‌ر ئه‌وه‌ ئايه‌ته‌كه‌ ده‌نوسينه‌وه‌ له‌ژێری دا ژماره‌كه‌ش ده‌نوسينه‌وه‌ به‌م شێوه‌يه‌:
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
0      4     2       2
ئه‌م ژماره‌مان بۆ ده‌رده‌چێت (2240) دوهه‌زارو دوسه‌دو چل،ئه‌مه‌ش ژماره‌يه‌كه‌ قبوڵی دابه‌ش بوون به‌سه‌ر ژماره‌ 7ده‌كات به‌م شێوه‌يه‌:
  7 x 2240 = 320 هه‌مان ژماره‌ی سه‌ره‌وه‌، كه‌واته 2240÷7=320 به‌بێ ماوه‌ دابه‌ش ده‌بێت،كه‌واته‌ ئه‌م ژماره‌يه‌ی نوێنه‌رايه‌تی ڕيزبه‌ندی وشه‌ی پيرۆزی (الله‌)ده‌كات ئه‌وا له‌ دووباره‌ بووه‌كانی ژماره(‌(7ه‌.

بنه‌مای بيركاری بۆ كرداری دابه‌ش كردنی پيته‌كان
له‌كاتی لێكۆڵينه‌وه‌ بۆ دابه‌ش كردنی پيته‌دياركراوه‌كان به‌سه‌ر وشه‌كانی ئايه‌ته‌كه‌_بسمله‌_ئه‌وه‌ له‌ ڕێگای بنه‌مايه‌كی به‌هێزی بيركاريه‌وه‌ بۆی ده‌چين،هه‌موو وشه‌يه‌ك له‌وشه‌كانی ئايه‌ته‌كه‌ نوێنه‌رايه‌تی شوێنێك و جێگايه‌كی تايبه‌تی هه‌يه‌،ئينجا ئه‌م جێگايه‌ ژماره‌كه‌ی 0 بێت ،ئه‌مه‌ش واتا وشه‌كه‌ هيچ پيتێكی ناوی پيرۆزی (الله‌)ی تێدا نيه‌،ياخود وشه‌كه‌ ژماره‌ 1وه‌رده‌گرێت،ئه‌مه‌ش واتا ئه‌م وشه‌يه‌ 1پيتی ناوه‌پيرۆزه‌كه‌ی تێدايه‌ ئه‌ويش يان (ئه‌ليف)ه‌ يان(لام)ه‌ يان(هاء)ه‌،ياخود ژماره‌ 3 وه‌رده‌گرێت ،ئه‌مه‌ش به‌م مانايه‌ واتا 3 پيتی ناوه‌كه‌ی تێدايه‌،ياخود ژماره‌ 4ی پێ ده‌به‌خشين واتا هه‌ر4 پيته‌كانی تێدايه‌.
هه‌روه‌ها ئێمه‌ بنه‌مايه‌كی ترمان هه‌يه‌ كه‌ پێی ده‌گوترێت(بڕگه‌ی كۆمه‌ڵه‌كان)،ئێمه‌ له‌(بسمله‌)دا 4 كۆمه‌ڵه‌مان هه‌يه‌،كه‌بريتين له‌ هه‌ر4 وشه‌كانی (بسمله‌)،هه‌ر كۆمه‌ڵه‌يه‌ك ژماره‌يه‌كی تێدايه‌ له‌ پيته‌كان،كه‌ سه‌رجه‌می پيته‌كانی ئايه‌ته‌كه‌يه‌،بڕگه‌كانی ئه‌م 4كۆمه‌ڵه‌يه‌ له‌گه‌ڵ پيته‌كانی وشه‌ی (الله‌)به‌راورد ده‌كه‌ين،دواتر پيته‌ هاوبه‌شه‌كان وه‌رده‌گرين،
بێ گومان بوونی سيسته‌می كۆمه‌ڵه‌كان و بڕگه‌كانيان له‌ پيته‌كانی قورئانی پيرۆز،به‌ڵگه‌يه‌كی تره‌ له‌ پێشكه‌وتنی قورئانی پيرۆز به‌سه‌ر ئه‌م بيره‌  بيركاریه‌ی ئه‌مڕۆ به‌ بيركاری نوێ ناسراوه‌،هه‌روه‌ها بوونی سيسته‌مێكی ڕاوه‌ستاو به‌ وشه‌ی پيرۆزی(الله‌)به‌ڵگه‌يه‌ له‌سه‌ر كه‌ خاوه‌نی ئه‌م ناوه‌ خۆی ئه‌م په‌رتوكه‌ی ناردۆته‌ خواره‌وه‌، به‌ڵام ئيعجاز و سيسته‌مێكی زۆر به‌هێزتر له‌سه‌ر ناوه‌جوانه‌كانی خوای گه‌وره‌دا لێره‌ هه‌يه‌:
خوای گه‌وره‌ شێوازی نوسين و دانانت ناوه‌ جوانه‌كانی له‌ناو قورئان دا به‌شێوه‌يه‌كی بيركاری وه‌ها به‌هێز و جوالن داناوه‌ كه‌به‌هيچ شێوه‌يه‌ك قبوڵی ده‌ستكاری وگۆڕين ناكات،له‌ سه‌يرترين شێوه‌كانی دانانی ناوی پيرۆزی خۆی له‌وشه‌ی (الرحمن)و (الحيم) ده‌بينين،پێش ئاشكرا كردنی سيسته‌مه‌كانی ئه‌م دوو وشه‌يه‌ پێويسته‌ يه‌كه‌م جار له‌ماناو  ده‌لاله‌ته‌كانيان تێبگه‌ين:
ئێمه‌ ده‌زانين بێ به‌زه‌يی و توندی پێچه‌وانه‌ی وشه‌ی (الرحمن)ه‌،ئه‌م ئايه‌ته‌ش دوو سيفه‌تی بۆ خوای گه‌وره‌ كۆكردۆته‌وه‌(سيفه‌تی پاكی و به‌هێزی و توندی و گه‌وره‌یی و جه‌به‌روت ،له‌ناو وشه‌ی (الرحمن)دا هه‌يه‌،هه‌روه‌ها سيفه‌تی به‌زه‌یی و لێخۆشبوون وته‌وبه‌ گيراكردنيش له‌ناو وشه‌ی(الرحيم)دا هه‌يه‌،ئێستا ئێمه‌ له‌نێوان دوو سيفه‌تی هاودژ(له‌مانا)داين له‌ڕووی ڕه‌وانبێژی و زمانه‌وانيدا،پرسياره‌كه‌ لێره‌دا ئه‌وه‌يه‌:
ئايا سيسته‌می ژماره‌یی بۆ ئه‌م دوو وشه‌يه‌ چيه‌؟!،ئايا ده‌كرێ له‌ژماره‌ش دا هاو دژبن و تاله‌گه‌ڵ دژبوونی له‌زمانه‌وانی دا يه‌كبگرێته‌وه‌؟!
بێگومان ئه‌مه‌ ئه‌و شته‌يه‌ كه‌له‌ ڕێگای لێكۆڵينه‌وه‌و دابه‌ش كردنی پيته‌كانی ئه‌م دوو وشه‌يه‌ به‌سه‌ر وشه‌كانی ئايه‌ته‌كه‌دا_بسمله‌_‌ ده‌يبيني،له‌به‌ر ئه‌وه‌ ژماره‌ به‌ده‌ست هاتوه‌كه‌،واتا ئه‌نجامی دابه‌ش كردنه‌كه‌ قبوڵی دابه‌ش بوون ده‌كا به‌سه‌ر‌‌7ڕووی هاودژ له‌گه‌ڵ يه‌كتر،لێره‌دا،لێره‌دا شتێكی نوێ له‌بيركاری قورئانی پيرۆز ده‌بينين،كه‌بريتيه‌ له‌ خوێندنه‌وه‌ی ژماره‌كان به‌ دووڕووی هاودژ له‌گه‌ڵ يه‌كتر بۆئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هاودژ بوونی ماناكه‌ش بگونجێت،ئه‌مه‌ يه‌كێكه‌ له‌و هه‌زاران شتانه‌ی كه‌ قورئانی پيرۆز له‌هه‌موو په‌رتوكه‌كانی تردا جياده‌كاته‌وه‌،بۆ بوونی به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی له‌لايه‌ن كه‌سێكه‌وه‌ هاتوه‌ كه‌ دروست كه‌ری گه‌ردوون ومرۆڤه‌كانه‌،خوايه‌ گيان چه‌نده‌ ڕاستت فه‌رمووه‌
(ألر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ، هود: 11/1
واتا
(  ئه‌مه‌ كتێب و په‌يامێكه‌ (له‌و پيتانه‌ پێكهاتووه‌) كه‌ ئايه‌ت‏ و ياساكانى به‌شێوه‌يه‌كى ڕاست ‏و دروست پێكه‌وه‌ په‌يوه‌ست كراون و جۆشدراون، پاشان درێژه‌يان پێدراوه‌ و ڕوون كراونه‌ته‌وه‌ له‌لايه‌ن زاتێكه‌وه‌ كه‌ داناو به‌ ئاگاو لێزانه‌).
ئه‌وكه‌سه‌ی له‌په‌رتوكی خوای گه‌وره‌ ده‌كۆڵێته‌وه‌و به‌دوای ئه‌م 2ناوه‌ پيرۆزه‌دا ده‌گه‌ڕێت،ئه‌وا ئه‌م ئه‌نجامه‌ ده‌بينێت كه‌وا:
وشه‌ی(الرحمن)به‌زۆری وايه‌ له‌شوێنێك باس ده‌كرێت كه‌باسی توندیی وپاكی بۆخوا كرابێت،بۆنموونه‌ (وَمَا يَنبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَن يَتَّخِذَ وَلَداً)مريم: 19/92
واتا
(له‌كاتێكدا بۆ خواى ميهره‌بان نه‌هاتووه‌ و ڕه‌وا نيه‌ كه‌ منداڵ و نه‌وه‌‌ بۆ خۆى بڕِيار بدات)،سه‌يربكه‌ن لێره‌دا باسی پاكی و بێ گه‌ردی خوای گه‌وره‌ ده‌ات له‌ منداڵ بوون.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت (وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنِ وَلَداًسُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ)الأنبياء: 21/26
واتا (خوانه‌ناسان ده‌يانوت: خواى ميهره‌بان كوڕِى بۆ خۆى برِيارداوه‌ (فريشته‌كان ڕۆڵَه‌ى ئه‌ون)، پاكى و بێگه‌ردى بۆ ئه‌و زاته‌يه‌، به‌ڵكو ئه‌وانه‌ به‌نده‌ى ڕێزدارى ئه‌ون).
سه‌يربكه‌ن له‌م دوو ئايه‌ته‌دا باسی پاكی خودا ده‌كات له‌وه‌چه‌نانه‌وه.
كاتێك باسی جه‌به‌ڕوت و گه‌وره‌يی ده‌كرێت ئه‌وه‌ ديسان وشه‌ی(الرحمن)ی تێدا به‌كار هاتوه‌،خودای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت(يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِكَةُ صَفّاً لَّا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنِ وَقَالَ صَوَاباً النبأ: 78/38.
واتا
(  ڕۆژێك دێت جوبره‌ئيل‏ و فريشته‌كان به‌ ڕيز ده‌وه‌ستن‏ و ورته‌يان لێنايه‌ت‏ و هيچ قسه‌ ناكه‌ن، مه‌گه‌ر ئه‌وه‌يان كه‌ خواى ميهره‌بان مۆڵه‌تى بدات‏ و قسه‌ى جوان‏ و به‌جێ پێشكه‌ش بكات)،لێره‌ گه‌وره‌یی بۆ خودايه‌و ته‌نها ئه‌و زاتی قسه‌كردن ده‌كات ئه‌وڕۆژه‌ ده‌سته‌ڵاتداره‌،به‌ڵام كاتێ خوای گه‌وره‌ باسی به‌زه‌یی و لێخۆشبوون و ته‌وبه‌ ده‌كات ئه‌وه‌ وشه‌ی(الرحيم)ی به‌كارهێناوه‌ بۆنموونه‌
قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمِ، الزمر: 39/53.
واتا
(ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر(صلى الله عليه وسلم) پێيان بڵێ:خوا ده‌فه‌رموێت ئه‌ى به‌نده‌كانم.. ئه‌وانه‌ى كه‌ خۆتان گوناهبار كردووه‌ و هه‌ڵه‌تان زۆره‌، نائومێد مه‌بن له‌ ڕه‌حمه‌تى خوا، چونكه‌ به‌ڕِاستى ئه‌گه‌ر ئێوه‌ ته‌وبه‌ى راست‏ و دروست بكه‌ن، خوا له‌هه‌ر هه‌موو گوناهو هه‌ڵه‌كانتان خۆش ده‌بێت، چونكه‌ بێگومان ئه‌و خوايه‌ زۆر لێخۆشبوو لێبورده‌يه‌ و زۆر به‌سۆز‏و ميهره‌بانيشه‌)،ده‌بينين لێره‌دا خوای گه‌وره‌ باسی لێخۆشبوون و گيراكردنی ته‌وبه‌ ده‌كات بۆيه‌ وشه‌ی (الرحيم)ی به‌كارهێناوه‌ونه‌یفه‌رموه‌(إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرحمن).
هه‌وره‌ها ده‌فه‌رموێ(أَلَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمِ)التوبة: 9/104.
واتا
(  ئايا نه‌يانزانيووه‌ كه‌ به‌ڕاستى خوا خۆى ته‌وبه‌ قبوڵ ده‌كات له‌ به‌نده‌كانى و هه‌موو خێر و سه‌ده‌قه‌يه‌كيشيان لێ وه‌رده‌گرێت و به‌ڕاستى خوا خۆى ته‌وبه‌ وه‌رگرو ميهره‌بانه‌)،لێره‌ش به‌هه‌مان شێوه‌ له‌شوێنی ته‌وبه‌ گيرا كردن وشه‌ی (الرحيم)به‌كارهاتوه‌.
كه‌واته‌ 2سيسته‌می ژماره‌یی له‌م 2وشه‌ پيرۆزه‌ ئاشكرا ده‌بێت،هه‌روه‌ك ئێمه‌ له‌به‌رامبه‌ر 2هاودژ داين له‌ڕووی زمانه‌وانيه‌وه‌،توندی و توڕه‌یی،دژی به‌زه‌یین،ئێستا ده‌بينين سيسته‌می ژماره‌یی ئه‌م 2وشه‌يه‌ هه‌روه‌ك ماناكانيان دژی يه‌كترن.
دابه‌ش كردن و شيكردنه‌وه‌ی پيته‌كانی(الرحمن):

بائايه‌تی(البسمله‌)بنوسين  و له‌ژێر هه‌ر وشه‌يه‌ك ژماره‌ی ئه‌و پيتانه‌ بنوسين كه‌ له‌وشه‌ی (الرحمن) دا هه‌ن،واتا هه‌رو وشه‌يه‌كی (بسلمه‌)چه‌ند پيتی پێكهاته‌ی (الرحمن)ی تێدابوو واتا(ا ل ر ح م ن)ئه‌وه‌ ژماره‌ ئه‌وه‌نده‌ له‌ژێری ده‌نوسين  ئه‌گه‌ر يه‌ك پيتی تێدابوو ژماره‌ 1ده‌نوسين ئه‌گه‌ر2بوون ئه‌وه‌ 2ده‌نوسين .......تاكۆتایی،به‌م شێوه‌يه‌:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
1      3       6      5
ئێستا ده‌بينين وشه‌ی(بسم) ته‌نها يه‌ك پيتی پێكهاته‌كه‌ی تێدايه‌ ئه‌ويش پيتی(م)بۆيه‌ ژماره‌(1)مان له‌ژێری نوسيوه‌، وشه‌ی (الله‌) (ئه‌ليفێك و دوو لامی تێدايه‌)كه‌واته‌ ژماره‌ 3 ی به‌رده‌كه‌وێت (الرحمن) شه‌ش پيتی پێكهاته‌ی تێدايه‌ كه‌هه‌مان وشه‌ به‌خۆيه‌تی ژماره‌ 6 له‌ژێری نوسراوه‌، وشه‌ی (الرحيم) 5 پيتی (الرحمن)ی تێدايه‌،كه‌واته‌ ده‌بێ ژماره‌ 5 ی له‌ژێر بنوسرێت، ئێستا ئێمه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م چوار ژماره‌يه‌  له‌ته‌ك يه‌كتردال بتوسين ئه‌م ژماره‌يه‌مان بۆ دروست ده‌بێت(5631 )
ئه‌م ژماره‌يه‌ نوێنه‌رايه‌تی وشه‌ی(الرحيم)ده‌كات له‌م ئيعجازه‌،كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م ژماره‌يه‌ پێچه‌وانه‌ بكه‌ينه‌وه‌ ده‌بێته‌(1365)ئه‌وكات دابه‌ش ده‌بێت به‌سه‌ر ژماره‌ 7به‌م شێوه‌يه‌: 1365 = 7 × 195  كه‌واته‌ 1365÷7=195،ئه‌مه‌ وشه‌ی (الرحمن).
دابه‌ش كردن و شيكردنه‌وه‌ی وشه‌ی(الرحيم)
به‌هه‌مان شێوه‌ی (الرحمن) پێك هاته‌ی پيته‌كانی وشه‌ی (الرحيم)يش له‌ناو(بسمله‌) هه‌ژماره‌ ده‌كه‌ين و ژماره‌يان بۆ داده‌نێين:

ا ل ر ح ي م
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
                            1    3        5      6
ئێستا ژماره‌ی نوێنه‌ری وشه‌ی (الرحمن) 5631  بوو به‌ڵام هی (الرحيم)6531 نوێنه‌ريه‌تی،ئه‌گه‌ر له‌م ژماره‌يه ورد بينه‌وه‌ ده‌بينين كه‌وا له‌‌ چه‌ند جارێكی دوباره‌ بونه‌وه‌ی ژماره‌ 7 پێك هاتوه‌ به‌م شێوه‌يه‌:
6531 = 7 × 933 كه‌واته‌ 6531÷7= 933.
ئێستا جياوازيه‌كه‌ی ده‌بينين:
وشه‌ی الرحمن چونكه‌ له‌ زمانه‌وانی دا مانای پێچه‌وانه‌ی وشه‌ی الرحيم ه‌ بۆيه‌ ژماره‌ نوێنه‌ره‌كه‌ی (5631) ده‌بێ پێچه‌وانه‌ بكه‌ينه‌وه‌ ئه‌وجا به‌سه‌ر ژماره‌ 7 دابه‌ش بوو،به‌ڵام وشه‌ی الرحيم وانيه‌ و به‌پێچه‌وانه‌ی دژه‌كه‌ی يه‌كسه‌ر دابه‌ش بوو.
ئايا ئه‌مه‌ ئيعجازێكی سه‌رسورهێنه‌ری قورئانی پيرۆز نيه‌؟!.
پرسيارێك لێره‌دا سه‌رهه‌ڵده‌دا:ئايا ئه‌م سيسته‌مه‌ به‌سه‌ بۆ پاراستنی قورئان له‌ ده‌ستكاریكردن؟!.
ئه‌م سيسته‌مه‌ به‌س چونكه‌ گۆڕانكاری قبوڵ ناكان،به‌ڵام ڕه‌حمه‌تی خوداش له‌سه‌رووی هه‌موو شتێكه‌وه‌يه‌.
ئێستا ئه‌گه‌ر پيته‌كانی وشه‌ی سه‌ره‌تای(البسمله‌)وه‌رگرين له‌گه‌ڵ كۆتاكه‌ی ئه‌م ئه‌نجامه‌مان ده‌بێت:
وشه‌ی (بسم) 3 پيته‌ ، وشه‌ی (الرحيم)  6 پيته‌ ،هه‌ردووك ژماره‌ له‌ته‌ك يه‌كتر بنوسين ئه‌وا ژماره‌ 36ده‌رده‌چێت،كه‌واته‌ ژماره‌ی نوێنه‌ری سه‌ره‌تاو كۆتایی(بسمله‌) ژماره‌(36)ه‌،ديسان ئه‌وه‌ش له‌دوباره‌ بووی چه‌ند جارێكی ژماره‌(7)ه‌ به‌م شێوه‌يه‌:
63=7×9 كه‌واته‌ : 63÷7=9 ، لێره‌دا ده‌بينين  سه‌ره‌تاو كۆتایی (بسمله‌) په‌سوه‌سته‌ به‌سيستمی ژماره‌ 7 كه‌ قبوڵی گۆڕانكاری ناكات،ئه‌مه‌ش كارێكی ڕه‌وايه‌ ئێمه‌ ده‌بينين كه‌وا هه‌موو كۆشكێك سه‌ره‌تاو كۆتاكه‌ی به‌يه‌كه‌وه‌ به‌ستراوه‌ ،ئه‌گه‌روانه‌بێت ئه‌وه‌ زۆر زوو تێك ده‌چێت،خوای گه‌وره‌ش ويستی وابوو په‌رتوكه‌كه‌ی بپارێزێت بۆيه‌ به‌م سيسته‌مه‌ پاراستويه‌تی.
سيسته‌می دوباره

3

(5 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[center]ئيعجازێكی زۆر مه‌زنی زمانه‌وانی قورئانی پيرۆز
http://im18.gulfup.com/2011-10-30/131999590961.gif
http://im18.gulfup.com/2011-10-30/1319995120453.jpg][/center]
خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست له‌م بابه‌ته‌دا كه‌ دوا بابه‌ته‌ ،ئيعجازێكی تايبه‌تی زمانه‌وانی قورئانی پيرۆز ده‌خه‌ينه‌ڕوو له‌نێوان2 وشه‌ی قورئانی پيرۆزكه‌ئه‌ويش جياوازی نێوان وشه‌ی(الزوج)و(امرأة)ه‌، ئه م 2وشه‌يه‌ زۆر له‌قورئانی پيرۆزدا هاتوون،به‌ڵام له‌مانادا ئيعجازێكی زمانه‌وانی مه‌زنيان هه‌ڵگرتوه‌،به‌ر له‌وه‌ی ئيعجازه‌كه‌ باس بكه‌ين،ئه‌بێ له‌مانای ئه‌م وشانه‌ تێبگه‌ين كه‌له‌ ڕووكاريان دا هه‌ردووك به‌مانای هاوسه‌ری ژيانه‌وه‌ دێن،به‌ڵام له‌ناوه‌ڕۆكيان قورئانی پيرۆز له‌ئيعجازێكی زمانه‌وانيه‌وه‌ جياوازی هه‌ردووكمان فێرده‌كات به‌م شێوه‌يه‌ی خواره‌وه‌:
ئايا چ كاتێك ده‌گوترێت (زوج) وه‌ چ كاتێك ده‌گوترێت (أمرأة)؟!.
له‌ئايه‌ته‌كانی قورئانی پيرۆز دا كاتێك ورد ده‌بينه‌وه‌ده‌بينين كه‌وا جياوازيان هه‌يه‌:
وشه‌ی(زوج)كاتێك ده‌گوترێت كه‌وا ئه‌گه‌ر هاتوو له‌نێوان ژن و پياوه‌كه‌دا به‌شێوه‌يه‌كی ته‌واو ژن و مێردايه‌تيان له‌نێوان دا هه‌بێت و جياوازی له‌ ئايين و بيرو ڕايان دا نه‌بێت،به‌ڵام وشه‌ی(أمرأة)كاتێك ده‌گوترێت ئه‌گه‌ر له‌نێوان ژن و پياوه‌كه‌دا جياوازی له‌ ئايين و بيروڕاو ڕه‌گه‌زدا هه‌بێت.
ئه‌گه‌رجياوازی له‌نێوان ئه‌م دوانه‌دا هه‌بوو،ئه‌وا قوز به‌وشه‌ی(أمرأة)ده‌ری ده‌بڕێت: نموونه‌ی ئه‌مه‌ وه‌كو(وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا
لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ(الروم 21
واتا: (يه‌كێك له‌ نيشانه‌ و به‌ڵگه‌كانى ترى ئه‌وه‌يه‌: كه‌ هه‌ر له‌ خۆتان هاوسه‌رى بۆ دروست كردوون بۆ ئه‌وه‌ى ئارام بگرن له‌لايداو له‌ نێوانتاندا خۆشه‌ويستى و سۆزو ميهره‌بانى فه‌راهه‌م هێناوه‌، به‌ڕاستى ئا له‌و دياردانه‌دا نيشانه‌ و به‌ڵگه‌ هه‌يه‌ بۆ كه‌سانێك بيرده‌كه‌نه‌وه‌ و تێده‌فكرن).
لێره‌دا خوای گه‌وره‌ وشه‌ی (زوج)ی به‌كاهێناوه‌،چونكه‌ باسی خۆشه‌ويستی و به‌زه‌ييی ده‌كات له‌نێوان ژن و مێرده‌كه‌دا ،كه‌واته‌ تێكگه‌يشتن و جياوازيه‌ك لێره‌دا نيه‌ بۆيه‌ ئه‌م وشه‌يه‌ی به‌كارهێناوه‌.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَاوَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا(الفرقان 74.
واتا: (  ئه‌وانه‌شن كه‌ ده‌ڵێن: په‌روه‌ردگارا له‌ هاوسه‌ران‏ و نه‌وه‌كانمان كه‌سانێكمان پێ ببه‌خشه‌ كه‌ ببنه‌ مايه‌ى ڕووناكى ديده‌مان‏ و شادمانى دڵمان و بمان كه‌ به‌ پێشه‌وا بۆ پارێزكاران و خواناسان).
له‌ئايه‌تێكی تردا ده‌فه‌رموێت:
[ وَقُلْنَا يَا آَدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ ]  البقرة 35.
واتا:
( ئينجا وتمان: ئه‌ى ئاده‌م خۆت ‏و هاوسه‌رت له‌م به‌هه‌شته‌دا ژيان به‌رنه‌سه‌ر‏و نيشته‌جێ بن له‌هه‌ر كوێ حه‌زده‌كه‌ن بخۆن ‏و بخۆنه‌وه‌ به‌تێرو ته‌سه‌لى، به‌ڵام نزيكى ئه‌م دره‌خته‌ مه‌كه‌ون (دره‌ختێكى ديارىكراو بۆ تاقىكردنه‌وه‌ لێيان قه‌ده‌غه‌ كرا) ئه‌گينا ده‌چنه‌ ڕيزى سته‌مكارانه‌وه‌).
له‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌دا خوای گه‌وره‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دايكه‌ حه‌واو سيدنا ئاده‌م ته‌واو له‌گه‌ڵ يه‌كتر له‌ ڕه‌گه‌زی مرۆڤايه‌تی و ئاينه‌وه‌ ‌يه‌ك ڕێگابوون بۆيه‌وشه‌ی(زوج) ی به‌كاربردوه‌،كه‌واته‌ به‌م ده‌ربڕينه‌ بێت خوای گه‌وره‌ دايكه‌ حه‌وای به‌ خێزانی سيدنا ئاده‌م ناوبردوه‌ونه‌يفه‌رموه‌ أسكن أنت وأمرأتك).
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ(
واتا:
پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) نزيكتر به‌ ئيمانداران له‌ خودى خۆيان واته‌ ده‌بێت له‌ خۆيان زياتر خۆشيان بوێت و فه‌رمانه‌كانى له‌ سه‌رو فه‌رمان‏ و داخوازى خۆيانه‌وه‌ بێت خێزانه‌كانيشى دايكيانن (دايكى ئيماندارانن).
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خێزانه‌كانی خۆشه‌ويستمان له‌ئاين و ڕه‌گه‌زی مرۆڤايه‌تی و هه‌ڵس و كه‌وته‌وه‌ له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ر_د.خ_هاو ڕێگاو ته‌بابوونه‌ ،بۆيه‌ خوای گه‌وره‌ی نه‌يفه‌رموه‌(ونسائه‌ أمهاتهم).
ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌م ڕێككه‌تن و هاو ڕێگاييه‌ و يه‌ك ئاينی و ته‌باييه‌ له‌نێوان ژن و مێرده‌كه‌دا نه‌بوو،ئه‌وا خوای گه‌وره‌ له‌جياتی وشه‌ی(زوج)به‌(أمرأه‌) ده‌ريبڕيوه‌،نموونه‌ی ئه‌م ده‌ربڕێنه‌:
خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:
(ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ كَفَرُوااِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا(.التحريم 10
واتا:
(خوا نموونه‌ى هێناوه‌ته‌وه‌ به‌ ژنى نوح و لوت بۆ ئه‌وانه‌ى كه‌ بێ باوه‌رِ بوون، كه‌ ئه‌و دوو ئافره‌ته‌ هاوسه‌رى دوو به‌نده‌ى چاك‏ و پاكى ئێمه‌ بوون، كه‌چى خيانه‌تيان لێ كردن (باوه‌رِيان پێيان نه‌بوو، غه‌يبه‌تيان ده‌كردن، گاڵته‌يان پێده‌كردن...)، ئيتر ئه‌و پێغه‌مبه‌رانه‌ فرياى هاوسه‌ره‌كانيان نه‌كه‌وتن، له‌ قيامه‌تدا به‌و ژنانه‌ ده‌وترێت: بچنه‌ ناو ئاگرى دۆزه‌خه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا كه‌ ده‌چنه‌ ناوى).
له‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌ دا چونكه‌ خێزانه‌كانی سيدنا(نوح)و سيدنا(لوت)هه‌ردوكيان له‌گه‌ڵيان دا له‌ئاينه‌وه‌ جياواز بونه‌ وله‌گه‌ڵ مێرده‌كانيان ته‌با نه‌بوون،بۆيه‌ له‌جياتی وشه‌ی(زه‌وج) به‌(أمرأة)ناويان هاتوه‌،واتا خوای گه‌وره‌ نه‌يفه‌رموه‌ (زوج نوح  وزوج لوطٍ(
هه‌روه‌ها له‌ئايه‌تێكی تردا ده‌فه‌رموێت:
[ وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آَمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ] التحريم 11
واتا:
(  هه‌روه‌ها خوا نموونه‌ى هێناوه‌ته‌وه‌ به‌ هاوسه‌ره‌كه‌ى فيرعه‌ون بۆ ئه‌وانه‌ى كه‌ باوه‌ڕِيان هێناوه‌، كاتێك وتى: په‌روه‌ردگارا له‌لاى خۆت له‌ به‌هه‌شتدا ماڵێكم بۆ دروست بكه‌ تا به‌رده‌وام به‌ديدارت شاد ببم و له‌ ده‌ست فيرعه‌ون‏ و كاروكرده‌وه‌ى ڕزگارم بكه‌ و له‌ ده‌ست ئه‌م قه‌ومه‌ سته‌مكاره‌ش ده‌ربازم بكه‌(.
له‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌دا چونكه‌ خێزانی فيرعه‌ون موسڵمان بوو فيرعه‌ونيش بێ باوه‌ڕ،بۆيه له‌جياتی وشه‌ی زه‌وج (أمرأه‌)ی بۆ به‌كارهاتوه.
هه‌روه‌ها له‌ئيعجازه‌ ڕه‌وانبێژيه‌كانی قورئانی پيرۆزدا ئه‌وه‌ هاتوه‌ كه‌وا خێزانی سيدنا زه‌كه‌ريا_س.خ_چونكه‌ نه‌زۆك بوه‌ به‌م هۆيه‌شه‌وه‌ جياوازيه‌ك له‌نێوانيان دروست بوه‌، بۆيه‌ خوای گه‌وره‌ وشه‌ی(امرأة) به‌كار بردوه ‌نه‌وه‌ك(زوج):
[وَإِنِّي خِفْتُ الْمَوَالِيَ مِنْ وَرَائِي وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًافَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا]مريم 5
واتا:
(به‌ڕِاستى من له‌وه‌ ترساوم كه‌ خزم‏ و خوێَشان‏ و عه‌شره‌ت دواى مردنم سه‌رگه‌ردان بن ، (چونكه‌ كه‌سێكى وايان تيادا به‌دى ناكه‌م كه‌ شايسته‌ى گه‌ياندنى په‌يامه‌كه‌ت بێت، خۆت ده‌زانيت) خێزانه‌كه‌شم منداڵى نابێت، بۆيه‌ داواكارم له‌به‌خششى خۆت به‌هره‌وه‌رم بكه‌ و منداڵێكم پێ ببه‌خشيت كه‌ بتوانێت جێگه‌ى من بگرێته‌وه‌).
لێره‌دا له‌ئاينه‌وه‌ يه‌كن به‌ڵام ژن و مێردايه‌تيه‌كه‌ به‌ته‌واوی نه‌هاتۆته‌ دی،واتا كه‌م و كوڕيه‌ك هه‌بوه‌،له‌به‌ر ئه‌م جياوازيه‌و كه‌م و كوڕيه‌ كه‌له‌نێوانيان هه‌بوه‌و ئه‌ويش نه‌بوونی توانای منداڵ بون بوه‌له‌لايه‌ن خێزانه‌كه‌ی سيدنا_زه‌كه‌رياوه‌_س.خ_بۆيه‌ وشه‌ی (أمرأه‌)بۆ به‌كار هاتوه‌و نه‌يفه‌رموه(وزوجتي عاقرا)،ئه‌وه‌ی كه‌ لێره‌ زۆر سه‌يره‌ ئه‌وه‌يه‌ كه‌وا دوای ئه‌وه‌ی سيدنا زه‌كه‌ريا_س.خ_نزای ئه‌وه‌ی كرد خوای گه‌وره‌منداڵێكی پێ ببه‌خشێت،خوای گه‌وره‌ش نزاكه‌ی يراكردوسيدنا(يه‌حيا)ی _س.خ_ پێ به‌خشی،كه‌واته‌ لێره‌دا ئه‌و جياوازيه‌ی له‌نێوانيان دا هه‌بوو به‌ له‌دايك بوونی سيدنا(يه‌حيا)_س.خ_نه‌ما ،بۆيه‌ دوای له‌دايكبوونی خوای گه‌وره‌ وشه‌ی (أمراة)ی لابرد و وشه‌ی (زوج)ی به‌كارهێنا:
[ وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ * فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ] الأنبياء 89_٩٠.
واتا:
يادى (زكريا) ش بكه‌ره‌وه‌ كاتێك هاناو هاوارى بۆپه‌روه‌ردگارى بردو وتى: په‌روه‌ردگارا؛ من به‌ته‌نهاى مه‌هێڵه‌ره‌وه‌ (نه‌وه‌يه‌كى چاك ‏و پاكم پێ ببه‌خشه‌) تۆيش چاكترين زاتێكى له‌ پاش من و هه‌موو مردوويه‌ك ده‌مێنيته‌وه‌*ئينجا ئێمه‌ نزاكه‌يمان گيرا كردو(يحيى) مان پێبه‌خشى، هاوسه‌ره‌كه‌شيمان بۆ چاككرد كه‌ مندالَى ببێ، چونكه‌ به‌ڕِاستى ئه‌وانه‌ چالاك‏ و گورج‏ و گۆڵَ بوون له‌ ئه‌نجامدانى هه‌موو خێرو چاكه‌يه‌كدا و نزاى به‌كوڵيان ده‌كرد، به‌ئومێدى ڕه‌حمه‌ت‏ و به‌هه‌شتى ئێمه‌ و له‌ دۆزه‌خ‏ و خه‌شمى ئێمه‌ ده‌ترسان و ئه‌وان هه‌ميشه‌ گه‌ردن كه‌چ بوون بؤ ئێمه‌.
سه‌ير بكه‌ن خوێنه‌رانی به‌ڕێز كاتێك منداڵه‌ بو دوای ئه‌وه‌ خوای گه‌وره‌ نه‌يفه‌رموه‌(وَأَصْلَحْنَا لَهُ أمرأته)،به‌ڵكو وشه‌ی (زوج)ی به‌كار برد چونكه‌ جياوازيه‌كه‌ كه‌ نه‌زۆكی بوو نه‌ما.
لێره‌دا ئه‌وه‌مان زانی كه‌ ئه‌م 2وشه‌ی(زوج)و(امرأة)دوو وشه‌ی(ألفاظ مترادف)نين.
سبحان الله ،ئا ئه‌م ڕه‌وانبێژيه‌ی قورئانی پيرۆزه‌ كه‌ هۆنه‌ر و زانا زمانزانه‌كان له‌به‌رامبه‌ری دا ده‌سته‌وئه‌ژنۆ وه‌ستاون.

وه‌رگێڕانی له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌ (((((  عبدالمجيدهه‌ريری ))))))

[center][]http://im18.gulfup.com/2011-10-30/1319995120521.gif[/center]
-------------------------------------------------------
http://tamimbarghouti.alafdal.net/t1091-topic
http://www.shbab-2day.com/vb/t86828.html
http://www.nokiagate.com/vb/showthread.php?t=392962
http://www.srr7.com/vb/showthread.php?t=5994
http://www.syrianclinic.com/vb/threads
[/SIZE]

[size=24][center]ئيعجازێكی ده‌مكوتكه‌ر زۆر به‌هێز بۆ نه‌يارانی قورئان
مانگ وه‌ك ئاوێنه‌و خۆريش سه‌رچاوه‌ی ڕووناكیه‌كه‌ی
http://im19.gulfup.com/2011-10-29/1319906483821.gif

http://im19.gulfup.com/2011-10-29/1319906483182.jpg                 http://im19.gulfup.com/2011-10-29/1319906484773.jpg[/center]

ته‌نها له‌م دواييانه‌ نه‌بێت ئه‌گه‌رنا كه‌سێك نه‌بوو جياوازی بكات له‌نێوان وشه‌ی (النور)وه‌ وشه‌ی (الضياء)،زۆربه‌ی په‌رتوكه‌ زمانه‌وانيه‌كان به‌دوو وشه‌ی يه‌ك مانا سه‌يريان ده‌كه‌ن،به‌ڵام قورئانی پيرۆز جياوازی كردوه‌ له‌نێوانيان،ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌وه‌ كه‌ ئه‌م 2وشه‌يه‌ هه‌ريه‌كێكان بۆ شتێك به‌كار هاتوه‌و ئه‌م 2شتانه‌ش كارو چاڵاكيان جياوازی هه‌يه‌.
ئه‌م بابه‌ته‌ كه‌ كۆتا بابه‌تی ئه‌م په‌رتوكه‌يه‌ ئيعجازێكی تری مه‌زنی قورئانی گه‌وره‌مان پيشان ده‌دا،كه‌ ئه‌م دواييانه‌ نه‌بێت كه‌سێك نه‌بوو بيزانێت.
سه‌يربكه‌ن خوای گه‌وره‌ چی ده‌فه‌رموێت:
(هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاء وَالْقَمَرَ نُوراً وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللّهُ ذَلِكَ إِلاَّ بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ) يونس: 5
واتا:
(  خوا ئه‌و زاته‌يه‌ كه‌ خۆرى كردووه‌ به‌سه‌رچاوه‌ى تيشك و رووناكيه‌كى پرشنگدار، مانگيشى كردووه‌ به‌ سه‌رچاوه‌ى رووناكى، چه‌نده‌ها جێگه‌ى هه‌ڵهاتن ‏و ئاوابوونيشى بۆ ديارى كردووه‌ (جگه‌ له‌وه‌ى هه‌رشه‌وه‌ به‌شێوه‌يه‌ك خۆى ده‌نوێنێت) تا بزانن و بيكه‌نه‌ بنه‌ماى سالَژمێرى‏ و حساب راگرتن، خواى گه‌وره‌ ئه‌وه‌ى به‌بێ مه‌به‌ست دروست نه‌كردووه‌، به‌ڵكو هه‌مووى له‌سه‌ر بنچينه‌ى حه‌ق ‏و راستى به‌ديهێناوه‌، به‌و شێوه‌يه‌ ئه‌و زاته‌ ئايه‌ت‏ و به‌ڵگه‌ و موعجيزه‌كانى روون ده‌كاته‌وه‌ بۆ كه‌سانێك كه‌ بيانزانن ‏و تێی بگه‌ن ).  يونس 5
خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست سه‌ير بكه‌ن لێره‌دا خوای گه‌وره‌ خۆر مانگ به‌دوو شت ده‌چوێنێت:
خۆر به‌ چراو مانگيش به‌ڕووناكی.
به‌ڵام ئايا ئه‌م 2پێكچواندنه‌ چ جياوازيه‌كی هه‌يه‌؟؟!!.
له‌م 2 پێكچواندنه‌دا خوای گه‌وره‌ زۆر به‌وردی و زۆر به‌ڕاستی فێرمانی كردوه‌ كه‌خۆر وه‌ك چرا وايه‌،چۆن چرا ڕۆن ،ياخود نه‌وت ده‌سوتێنێت و ڕووناكی و گه‌رمی دروست ده‌كات،به‌مشێوه‌يه‌ش خۆر به‌ سوتاندنی گازی(هايدرۆجين) هه‌مان كردار ده‌كات و گه‌رميه‌كه‌ی ده‌گاته‌ زياتر له‌ ١٥مليۆن پله‌ی سه‌دی،يا سبحان الله‌.
به‌ڵام مانگی به‌ ڕووناكی ناوبردوه‌،وشه‌ی ڕووناكی كاتێك ده‌گوترێت كه‌ دروست كراوبێت،واتا مه‌به‌ست لێی ئه‌وه‌يه‌ كه‌ ئه‌م ڕووناكيه‌ سه‌رچاوه‌ی خۆی هه‌يه‌و وه‌رگيراوه‌و دروست كراوه‌،به‌م پێيه‌ش بێت مانگ وه‌كو ئاوێنيه‌ك ته‌نها كرادری دانه‌وه‌ی ئه‌م ڕووناكيه‌ ئه‌نجام ده‌دات كه‌وه‌ری ده‌گرێت له‌سه‌رچاوه‌يه‌كه‌وه‌ كه‌ئه‌ويش خۆره‌،ئه‌م ڕووناكی دانه‌وه‌ش جێگر نيه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ خۆر ده‌يكات،چونكه‌ ڕووناكيه‌كوی مانگ به‌گێره‌ی تێپه‌ڕبوونی ڕۆژه‌كان كه‌م و زياد ده‌كات،ئه‌گه‌ر ئه‌م كه‌م كردن و زياد كردنه‌ش نه‌بوايه‌ ئه‌وا مرۆڤ هه‌ژماركردنی ساڵ و مانگ و ڕۆژه‌كانی لێ تێكده‌چوو نه‌يده‌توانی ئه‌م كاره‌ی بكات.

لێكۆڵينه‌وه‌ زانستيه‌كان به‌م دواييانه‌ ئه‌وه‌يان ده‌رخست كه‌وا مانگ ڕووناكی له‌ ئه‌ستێره‌كانی تر وه‌رده‌گرێت كه‌يه‌كێك له‌م ئه‌ستێرانه‌ش ‌خۆره،.
تا پێش چه‌ندساڵێك زانايان جياوازیان له‌نێوان خۆر مانگ دا نه‌ده‌كرد،تاوه‌كو ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی پێشكه‌وتنی زانست كه‌ دپاتيان كرده‌وه‌ خۆر سه‌رچاوه‌ی ڕووناكی مانگه‌،هه‌یروه‌ها مانگ ئه‌ستێره‌يه‌كی سارده‌و كاری دانه‌وه‌ی ئه‌م ڕووناكيه‌يه‌ كه‌ له‌خۆره‌وه‌ وه‌رده‌گرێت،خۆريش وه‌ك ته‌نورێكی نه‌وه‌ويه‌ ڕووناكی و گه‌رمی په‌خش ده‌كات،(يوجين)ی،ئاسمانه‌وان كه‌ پێش30ساڵ له‌سه‌ر مانگ نيشته‌وه‌ ده‌ڵێت(سه‌ر مانگ زۆربه‌ی داپۆشراوه‌ به‌تۆزێك كه‌له‌ڕاستيدا دوكه‌ڵه‌ و به‌دوكه‌ڵ ده‌چێت،خاك خۆڵه‌كه‌ی زۆر به‌وه‌ دوه‌چێت ورده‌ شوشه‌ی له‌سه‌ر ڕژابێت.
دوای ئه‌وه‌لا ئه‌م ئاسمانه‌وانه‌ گه‌رايه‌وه‌ له‌سه‌ر جل و به‌رگه‌ تايبه‌ته‌كانی تۆزو غوبارێك ده‌بينرا،كه‌ له‌ڕاستی دا دوكه‌ڵه‌ نه‌وه‌ك تۆز ،دواتر زانايان ڕوونيان كرده‌وه‌ كه‌مانگ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی وه‌ك زه‌وی په‌رده‌ی پاراستنی گه‌ردوونی نيه‌ بۆيه‌ زۆرێك له‌ نه‌يزه‌ك وپڕۆشكی ئه‌ستێره‌كانی به‌ر ده‌كه‌وێت،له‌به‌ر ئه‌وه‌ش كه‌ خاك و خۆڵ و به‌رده‌كانی سه‌رمانگ زيار به‌ شوشه‌ ده‌شن نه‌وه‌ك به‌ردی ئاسايی.
سبحان الله‌.
كه‌وته‌ خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست لێره‌دا خوای گه‌وره‌ جياوازی كردوه‌ له‌نێووان وشه‌ی(النور)وه‌ وشه‌ی (الضياء)،زانستيش ئه‌مه‌ی سه‌لماند كه‌ وشه‌ی نور به‌شتێك ده‌گوترێت كه‌وا ڕووناكيه‌كه‌ی وه‌رگيراو بێت هی خۆی نه‌بێت وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌مانگ دا ڕوو ده‌دات، وشه‌ی (الضياء)كاتێك و به‌شتێك ده‌گوترێت كه‌ ڕووناكيه‌كه‌ی هی خۆی بێت و به‌خۆی دروستی بكات،ته‌واو وه‌ك ئه‌وه‌ی خۆر له‌ڕێگای گازی هايدرۆجينه‌وه‌ ئه‌نجامی ده‌دات.
سه‌يری قورئان بكه‌ن چۆن و به‌چ شێوازێك و وشه‌يه‌ك باسی مانگ خۆر ده‌كات:
{تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاء بُرُوجاً وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجاً وَقَمَراً مُّنِيراً}.. [الفرقان:
واتا:
(  زۆر گه‌وره‌و مه‌زنه‌ ئه‌و زاته‌ى له‌ ئاسماندا چه‌نده‌ها خولگه‌ى گه‌وره‌ى (بۆ هه‌ساره‌ و ئه‌ستێره‌كان) به‌ديهێناوه‌، هه‌روه‌ها چرايه‌كى پرشنگدار، كه‌ خۆره‌ و مانگێكى روناكيشى بۆ زه‌وى دابين كردووه‌).
سه‌يری وشه‌ی (مُّنِيراً)بكه‌ن بۆ مانگ به‌كار بردراوه‌،هه‌روه‌ها وشه‌ی (سِرَاجاً)بۆ خۆر.
هه‌وره‌ها ده‌فه‌رموێت:
{وَجَعَلَ الْقَمَرَ فِيهِنَّ نُوراً وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجاً} نوح: 16
واتا:
(  مانگى كردۆته‌ هۆى روناكى تيايانداو خۆريشى داگيرساندووه‌).
وشه‌ی(نُوراً) بۆ مانگ و وشه‌ی (سِرَاجا)نيش بۆ خۆر،سبحان الله‌ كه‌ئه‌مه‌ش يه‌كێكی تره‌ له‌و هه‌زاران ئيعجازه‌ی قورئانی پيرۆز.
ئايا له‌سه‌ر ده‌می دابه‌زينی قورئانی پيرۆز كه‌سێك هه‌بوو ئه‌م ڕاستیه‌ بزانێت؟!.
ئايا پێغه‌مبه‌ر چۆن زانی مانگ به‌رهه‌مهێنه‌ری ڕووناكيه‌كه‌ی خۆی نيه‌و وه‌ری ده‌گرێت؟؟!!.
مه‌گه‌ر ئه‌م زانياريه‌ خودای مه‌زن وزانا پێی ڕاگه‌ياندوه‌.
ئايا نكۆڵی كردن له‌سه‌ر ڕاستی و دروستی ئاينی پيرۆزی ئيسلام به‌س نيه‌؟؟؟!!.
ئايا ئه‌م هه‌موو ئيعجازاه‌ زانستی ڕه‌وانبێژيانه‌ به‌ڵگه‌ی ته‌واو نه‌بوون بۆ واز هێنان له‌دژايه‌تی كردنی قورئانی پيرۆز؟؟!!.
ئايا دوای ئه‌م هه‌موو ئيعجازانه‌ی له‌م نامليكه‌يه‌ باس كران،له‌ لووت به‌رزی چی تر زياتر ده‌بێته‌ ڕێگڕی ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌سه‌ر سوكايه‌تی كردن به‌قورئانی پيرۆز و دژايه‌تی كردنی به‌رده‌وام ده‌بن؟؟!!.

ده‌ی بابه‌يه‌كه‌وه‌ بڵێين:
نشهد بأن لا أله‌ الا الله‌ وأن محمد عبد ورسوله‌،وأن هذا القران كتاب أنزله الله على محمد خير البرية رحمة للعالمين.

وه‌رگێڕانی له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌  ((((( عبدالمجيدهه‌ريری )))))
-------------------------------------------------------
http://www.jas.org.jo/forum/viewtopic.p … amp;t=3530
http://www.hrdiscussion.com/hr32008.html
http://www.qataru.com/vb/showthread.php?t=125905
http://7awa.roro44.com/vb/99696.html
http://www.ibtesama.com/vb/showthread-t_139625.html
http://www.nourelkloop.com/vb/archive/i … -7672.html
http://mol7idine.blogspot.com/2010/12/4.html
http://www.7nona.com/e3jaz/
[/size]

[center]ئيعجازێكی تری مه‌زن ، سه‌ره‌تاو كۆتایی گه‌ردوون به‌ پێوه‌ری زانست
http://im19.gulfup.com/2011-10-26/131964961711.gif

ئه‌مه‌ وێنه‌يه‌كی گه‌ردونه‌ كه‌له‌نزيكه‌وه‌ گيراوه‌
http://im18.gulfup.com/2011-10-26/131964921171.jpg
[/center]
ئه‌نشتاين ده‌ڵێت:ئه‌گه‌ركه‌سێك له‌شه‌وێكی ساماڵ دا بڕوانێته‌ گه‌ردوون و جوانيه‌كه‌ی ببينێت،ئه‌گه‌ر ئه‌وكه‌سه‌ جۆش و خرۆش نه‌يگرێت و بير له‌ دروستكه‌ره‌كه‌ی نه‌كاته‌وه‌،ئه‌وا زيندوێكی مردوه‌.


ئه‌م بابه‌ته‌ هه‌واڵێكه‌‌ به‌رله‌ سه‌ده‌ی بيست نه‌زانرابوو،بۆيه‌ ده‌كرێت به‌ يه‌كێك له‌ گرنگترين و وروژێنه‌رترين هه‌واڵه‌كانی ئه‌م سه‌ده‌يه‌ بزانرێت،
ئه‌م هه‌واڵه‌كۆتای به‌ ناكۆكيێكی درێژو كۆن هێنا له‌نێوان ئه‌وانه‌ی بڕوايان وابوو كه‌ گه‌ردوون كۆنه‌و له‌كۆنه‌وه‌ هه‌بوه‌وسه‌رتای نه‌بوه‌،له‌گه‌ڵ ئه‌و بڕادارانه‌یی بڕوايان وابوو كه‌ چۆن سه‌ره‌تای هه‌بوه‌ به‌م شێوه‌يه‌ش ڕؤژێك دێت كۆتاييه‌كه‌ی ده‌بينين،
كه‌واته‌ با ده‌ستخۆشی له‌زانايان بكه‌ين،وايان كردوه‌ زانست به‌ڕۆڵی خۆی هه‌ڵبستێت و ڕاستيه‌كان ئاشكرا بكه‌ن.
زانای بيركاری ناسی ڕوسيايی(ئه‌لكسانده‌رفريدمان1888_1925م)ليكۆڵينه‌وه‌يه‌كی كردوڕايگه‌ياندكه‌پێكهاته‌ی گه‌ردوون ڕاوه‌ستاو نيه‌،گه‌ردوون ناسی به‌لجيكایی(جورج لوميثر_1894،1966_)يه‌كه‌م كه‌س بوو ئه‌م ڵێكۆڵينه‌وه‌ لێكدانه‌وه‌ بيركاريه‌ی (فريدمان)یبه‌هه‌ند وه‌رگرت،له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌مه‌ لێكۆڵينه‌وه‌ بيركاريه‌،ئه‌م گه‌ردوون ناسه‌ وتی:
گه‌ردوون سه‌رتای هه‌يه‌و له‌فراوان بوونيش به‌رده‌وامه‌،به‌ڵام ئه‌وه‌ی ئه‌م دوو زانايه‌ وتيان ته‌نها له‌چوارچێوه‌ی (بيردۆزی)مايه‌وه‌ تاوه‌كو گه‌ردوون ناس(ئه‌دوين هابل_1889،1953_)كه‌له‌ نيشانگه‌ری گه‌ردوونی(شاخی وڵسن)له‌ كاليفۆرنيا كاری ده‌كرد،ڕاگه‌ياندن و دۆزينه‌وه‌يه‌كی مێژووی له‌بواری گه‌ردوون ڕاگه‌ياند:
ئه‌و ئه‌مه‌ی دۆزيه‌وه‌ كه‌وا تيشكی ئه‌ستێره‌كان به‌ره‌و سوری ده‌ڕۆن،ئه‌و گۆڕانه‌ش به‌ڵگه‌يه‌ له‌سه‌ر دوور كه‌وتنه‌وه‌ی ئه‌ستێره‌كه‌ له‌
زه‌وی،ئه‌و ڕه‌نگه‌ی به‌ره‌و لايه‌نی وه‌نه‌شه‌یی ده‌ڕوات،به‌ڵگه‌يه‌ له‌سه‌ر نزيك بونه‌وه‌ی ئه‌ستێره‌كه‌ له‌ئێمه‌،له‌م ڕوه‌وه‌ (ئه‌دوين هابل)ئه‌وه‌ی ئاشكرا كرد كه‌وا ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌يه‌ له‌سه‌ر گه‌روه‌ بوون لێكچونی گه‌ردوون،ئه‌م دووركه‌تنه‌وه‌ی ئه‌ستێره‌كان و  گه‌ڕانه‌وه‌ش وای لێدێت پێك هاته‌ی گه‌ردوون ڕۆژێك له‌م گه‌وره‌ بوونی كۆتایی پێدێت و ژيان كۆتایی پێدێت،ئه‌م گه‌وره‌ بوون و لێكژوونه‌ی گه‌ردوون له‌سه‌ره‌تادا بچوك بوه‌و له‌ئه‌نجامی ته‌قينه‌وه‌يه‌كی مه‌زنی گه‌ردوون له‌يه‌ك خاڵ دا دروست بوه‌و كه‌ به‌ ته‌مه‌نی (1520)مليار ساڵ خه‌مڵێنراوه‌،دواتر به‌تێپه‌ڕ بوونی كات وه‌ك ئێستای ڕێكخراو جوان بوه‌.

[center]http://im18.gulfup.com/2011-10-26/1319649211732.jpg[/center]
ئه‌م وێنه‌يه‌ی سه‌ره‌وه‌ی خۆره‌، كه‌وه‌كو كوره‌يه‌كی ئاگرده‌ركه‌وتوه‌ و له‌دووری مليۆنان كيلۆمه‌تره‌وه‌ گيراوه‌و پله‌ی گه‌رميه‌كه‌ی به‌ مليۆنان پله‌ی سه‌ده‌ی مه‌زه‌نده‌ كراوه‌، ئه‌مه‌ له‌كاتێك ئه‌م خۆره‌ له‌به‌رامبه‌ر گه‌ردوون دا وه‌ك به‌ردێكی بچوك وايه‌ له‌سه‌ر شاخێكی مه‌زن،بير له‌ گه‌وه‌ره‌يي گه‌ردوون بكه‌وه‌!!.

كه‌واته‌ خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست لێره‌دا ئه‌م زانايه‌ ددانی به‌وه‌دا ناوه‌ كه‌وا گه‌ردوون چۆن سه‌ره‌تای هه‌بوه‌،به‌م شێوه‌يه‌ش كۆتایی ده‌بێت.
له‌ساڵی (1948ز) زانای گه‌ردوون ناس (گموف)هات و وتی(ئه‌م ته‌قينه‌وه‌يه‌ی بوه‌ته‌ هۆكار بۆ دروست بوونی ئه‌م گه‌ردوونه‌ی ئێستا به‌ڕاستی زۆر مه‌زن بوه‌،بۆيه‌ ده‌كرێت ئێستا له‌سه‌ر مانگ يان هه‌ندێك له‌ئه‌ستێره‌كان پاشماوه‌ نيشانه‌كانی ئه‌م ته‌قينه‌وه‌يه‌ مابێت.
دواترله‌ ساڵی(1965ز)لێكۆڵه‌ران(ئارنۆبنزياس)و(ڕۆبه‌رت وڵسن) هاتن و وتيان:به‌ڵێ دوكه‌ڵی گه‌ردوونی پاشماوه‌ی ته‌قينه‌وه‌ مه‌زنه‌ كه‌ وله‌ئاسمانه‌كان به‌چاو ده‌كه‌وێت.
له‌ساڵی (1989ز)مانگی ده‌ستكردی(COBE) ئه‌و زانياريانه‌ دوپات كرده‌وه‌.
به‌م شێوه‌يه‌ خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست له‌دايكبوونی گه‌ردوونيان سه‌لماند،دواتر گه‌يشته‌ ئه‌و ڕاستی ئه‌و بنه‌مايه‌ی هه‌رشتێك سه‌ره‌تای هه‌بێت كۆتاییشی ده‌بێت.
ئالێره‌دا به‌ته‌واوی ئه‌م بۆچونه‌ پوچه‌ڵ كرايه‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێت (گه‌ردوون هه‌ميشه‌ ڕاوه‌ستاوه و‌سه‌رتاو كۆتایی نيه‌).

سه‌ير كه‌ن چۆن خوای گه‌وره‌ باسی دروست كردنی گه‌ردوون ده‌كات:
[ بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنَّى يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُنْ لَهُ صَاحِبَةٌ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ]  الأنعام 101
واتا:
(  بێگومان ئه‌و زاته‌ به‌ديهێنه‌رى ئاسمانه‌كان ‏و زه‌ويه‌ له‌ جوانترين ‏و ڕێك ‏و پێكترين شێوه‌دا، چؤن ڕۆڵه‌ى ده‌بێت؟! خۆ ئه‌وزاته‌ هاوسه‌رى نه‌گرتووه‌؟! بهڵكو هه‌موو شتێكى دروست كردوه‌، به‌ڕاستى ئه‌و زاته‌ به‌هه‌موو شتێك زانايه‌).
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت:
[ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ ] التغابن 3
واتا:
(  ئه‌و خوايه‌ له‌سه‌ر بنچينه‌ى حه‌ق‏ و ڕاستى ئاسمانه‌كان‏ و زه‌وى دروست كردووه‌، وێنه‌ى ڕووخسارى ئێوه‌شى كێشاوه‌ به‌جوانترين شێوه‌، گه‌ڕانه‌وه‌و سه‌رئه‌نجاميش هه‌ر بۆ لاى ئه‌وه‌).
له‌29))ئايه‌ت دا ده‌سته‌واژه‌ی (خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ)دووباره‌ بۆته‌وه‌،ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌يه‌كه‌ له‌خۆيدا.    سبحان الله‌
ئه‌مه‌ واتای چيه‌؟!.
ئايا چ جۆره‌ په‌يوه‌نديه‌ك له‌نێوان ئايين و زانست هه‌يه‌؟!.
ئايا ڕاست ده‌كه‌ن ئه‌وانه‌ی ئێستا ده‌رون پۆخڵانه‌ ده‌ڵێن ئايين شتێكه‌ ته‌نها په‌يوه‌ندی نێوان خوداو به‌نده‌يه‌و شتێكی تر نيه‌؟!.
ئايا ڕاستيان كرد ئه‌وانه‌ی وتيان ئيسلام ئاينێكی دواكه‌توه‌ قورئان په‌رتوكی چيڕۆكه‌كۆن و بێ بنه‌ماكانه‌و هيچی تر؟!.
ئه‌مه‌ واتای ئه‌وه‌يه‌ زانست و ئايين په‌يوه‌نديان پێكه‌وه‌ هه‌يه‌و ئه‌م بۆچونه‌ی (ئه‌ڕستۆ)ش كه‌ ده‌ڵێت كه‌ون ئه‌زه‌ليه‌)پوچه‌ڵ بويه‌وه
وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌   ((((( عبدالمجيد هه‌ريری )))))
----------------------------------------------------------
http://youth-talk.net/?p=3919
http://www.ebnmasr.net/forum/t115370.html
http://www.aadd2.com/vb//showthread.php?t=107651
http://www.facebook.com/notes
http://www.qloopmasria.com/vb/showthread.php?p=660394
http://www.ibtesama.com/vb/showthread-t_213489.html

[size=16][center]ده‌ردو ده‌رمان له‌ مێشوله‌كان دا و ئيعجازێكی تر
http://im13.gulfup.com/2011-10-23/1319356105591.gif[/center]
زانستی سه‌رده‌م دوای لێكۆڵينه‌وه‌كان گه‌يشته‌ ئه‌و ڕاسته‌ی كه‌و مێشوله‌كان له‌لايه‌كيان ده‌ردو لايه‌كه‌ی تر ده‌رمانی هه‌ڵگرتوه‌،زاتا باڵی مێشوله‌ تايبه‌تمه‌نديه‌كی هه‌يه‌ ،ئه‌ويش بريتي يه‌ له‌وه‌ی به‌كتريا ده‌گۆڕێت،لێكۆڵينه‌وه‌كه‌ ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر مێشوله‌ كه‌وته‌ ناو جامێك ئاو يان شه‌ربه‌ت و مێكڕۆبی خسته‌ ناو ئاوه‌كه‌ يان شه‌ربه‌ته‌كه،‌
[center]http://im13.gulfup.com/2011-10-23/1319356105222.jpg[/center]
ئه‌گه‌ر ئه‌وباڵه‌‌ی كه‌وته‌ ناو ئاوه‌كه‌ ميڕۆبی پێوه‌ بوو ئه‌وه‌ باڵه‌كه‌ی تری له‌ناوبه‌ری ميڕۆبه‌كانه‌و به‌خستنه‌ناو ئاوی مێشوله‌كه‌ به‌ته‌واوی ميڕۆبه‌ پيس و زيان به‌خشه‌كه‌ نامێنێت و له‌ناو ده‌چێ،به‌م پێيه‌ش ده‌گوترێت مێشوله‌كان هه‌م مي:رۆبی زيان به‌خش وهه‌ميش ده‌رمانی له‌خۆيه‌تی،ئه‌وان زاتر ئه‌وه‌يان ڕوون كردۆته‌وه‌و ده‌ڵێن،مێشوله‌ هۆرمۆنی بچوك ده‌رده‌دات له‌جۆری(ئه‌نزيم)كه‌پێی ده‌گوترێت(باكتريوفاج)واتا ڕاوكه‌ری ميكڕۆب وكێمه‌كان،ئه‌م ڕاوكه‌ره‌ ياخود هۆكاری شيفاهێنان له‌ئه‌ندازه‌ی دا بچوكه‌ودرێژيه‌كه‌ی ده‌گاته‌(20 )بۆ25)) ميلي ميكرون،هه‌ركاتێك مێشوله‌يه‌ك كه‌تو ناوجامه‌كه‌تان ،يان خۆراكه‌تان ،ئه‌وا پێويسته‌ يه‌كسه‌ر مێشوله‌كه‌ به‌ته‌واوی بخه‌يته‌ ناو ئاوه‌كه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ڕاوكه‌ره‌كه‌ كاری خۆی بكات وميكڕۆب و كێمێكه‌ پيسه‌كان ڕاو بكات له‌ناو ببات و بيگۆڕێت بۆ سوود به‌خشه‌كان.
نۆژدار(أمين رضا)پسپۆری نه‌شته‌رگه‌ری ئێسك له‌ زانكۆی پزيشكی ئه‌سكه‌نده‌ريه‌له‌وڵاتی ميسر ،لێكۆڵينه‌وه‌يه‌كی له‌باره‌ی مێشوله‌دا كردو تيايدا ئه‌وه‌ی دوپات كردۆته‌وه‌ كه‌وا له‌سه‌نته‌ره‌ ته‌ندروستيه‌كۆنه‌كان دا مێشوله‌ وه‌ك چاره‌سه‌ر به‌كارهاتوه‌،زانستی ته‌ندرستنی ئه‌مڕۆش ئه‌وه‌ی ئاشكرا كردوه‌ كه‌وا مێشوله‌ تێكه‌ڵه‌ی(سلفا)ی تێدايه‌و بۆنه‌شته‌رگه‌ری ئێسك سوودی هه‌يه‌،چونكه‌ لايه‌كی ده‌رده‌و لايه‌كه‌ی ‌تری ده‌رمانه‌.
خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست ئالێره‌دا ئيعجازێكی مه‌زن له‌سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ _د.خ_به‌ديارده‌كه‌وێت،خۆشه‌ويستمان هه‌مان ئه‌وڕێگايه‌ی باس كردوه‌ كه‌لێكۆڵينه‌وه‌و نۆژداره‌كان ئاماژه‌يان پێداوه‌،كه‌بريتيه‌ له‌ هه‌ڵگێركردنی مێشوله‌كه‌ونقوم كردنيه‌تی له‌ناو جامه‌ ئاو ياخود خواردن ياشه‌ربه‌ته‌كه‌،يه‌سربكه‌ن چي ده‌فه‌رموێت:(إذا وقع الذباب في شراب أحدكم فليغمسه ثم لينتزعه فإن في إحدى جناحية داء وفي الأخرى شفاء ) أخرجه البخاري وابن ماجه وأحمد ..
واتا:
ئه‌گه‌رمێشوله‌يه‌ك كه‌ته‌ ناو خواردنه‌وه‌ی هه‌ريه‌كێتان،بانوقمی بكات و دواتر ده‌ريبهێنێت،بێگومان له‌يه‌كێك له‌باڵه‌كانی ده‌رده‌وئه‌وه‌ی تريش ده‌رمان.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت:
(إن في أحد جناحي الذباب سم والآخر شفاء فإذا وقع في الطعام فامقلوه فإنه يقدم السم ويؤخر الشفاء ) رواه أحمد وابن ماجه
واتا:
بێ گومان له‌يه‌كێك له‌باڵه‌كانی ژه‌هر هه‌يه‌و له‌وه‌يتريشی شيفاهه‌يه‌،ئه‌گه‌ر كه‌وته‌ ناو خواردن،ئه‌وا وه‌ريبگێڕن،چونكه‌ ئه‌و ژه‌هره‌كه‌ پێش ده‌خات و شيفايه‌كه‌ش دوا ده‌خات.
كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر كه‌وته‌ ناو خواردنه‌كه‌ ئه‌گه‌ر سه‌ره‌ونگوون نه‌كرێت،ئه‌وا ژه‌هره‌كه‌ پێش ده‌كه‌وێت،به‌ڵام به‌ نقوم كردنی شيفه‌يه‌كه‌ی ده‌ره‌كه‌وێت ژه‌هره‌كه‌ له‌ناو ده‌بات.
سبحان الله‌.

ئايا ئه‌وه‌ زانياری پياوێكی نه‌خوێنده‌واره‌؟!.

ئايا چ عه‌قڵێك ئه‌مه‌ ده‌سه‌لمێنێ كه‌وا ئه‌م پياوه‌ له‌خۆيه‌وه‌ ئه‌م شتانه‌ی داهێنابێت؟!.
ده‌ی بابه‌يه‌كه‌وه‌ ئه‌م ئايه‌ته‌ بخوێنينه‌وه‌:

[ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ ] الأنبياء 107

واتا:
(ئه‌ى محمد (صلى الله عليه وسلم) ئێمه‌ تؤمان ڕه‌وانه‌ نه‌كردووه‌ ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ نه‌بێت كه‌ ببێته‌ ره‌حمه‌ت‏ و به‌ره‌كه‌ت بۆ هه‌موو جيهانه‌كان (جيهانى ئاده‌ميزاد و گياندار و رووه‌ك‏ و په‌رى و...هتد).
وه‌رگێڕانی له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌ (((((  عبدالمجيد هه‌ريری )))))
----------------------------------------------
http://www.maknoon.com/e3jaz/new_page_54.htm
http://www.kettaneh.net/islam/islam/eajaz16.htm
http://forum.sedty.com/t35762.html
http://www.dagaat.com/vb/archive/index.php?t-2298.html[/size]

[center] نهێنيه‌كی تری يه‌كجار مه‌زن قورئانی پيرۆز  ئاشكرای كردوه‌
http://im14.gulfup.com/2011-10-22/1319304605652.gif[/center]
ئه‌مانه‌ی خواره‌ ڕاستيێكی يه‌كجار مه‌زنه‌ كه‌ قورئانی پيرۆز ئاشكرای كردوه‌.

ڕه‌نگه‌ زۆرێك له‌ئێمه‌ ئه‌م ئايه‌ته‌مان زۆر خوێندبێته‌وه‌،به‌ڵام دوای خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌،مانايه‌كی تری ئه‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌تان بۆده‌رده‌كه‌وێت،له‌سه‌ره‌تادا ئه‌م ڕاستيه‌ زانستيه‌ له‌ڕووی زانستی گه‌ردوون ناسه‌كانه‌وه‌ باسده‌گه‌ين‌،دواتر له‌قورئانی  پيرۆز به دوای دا ده‌گه‌ڕێين.
[center]http://im14.gulfup.com/2011-10-22/1319304605131.jpg[/center]
ڕاستيه‌ زانستيه‌كان:
1_توێكڵی يه‌كه‌می په‌رده‌ی گه‌ردوونی (الغلاف الجوي)پێی ده‌گوترێت التروبوسفير(Troposphere)،ئه‌م توێكڵه‌ كاری ئه‌وه‌يه‌ كه‌وا هه‌ڵمی ئاوی ده‌رياكان له‌سه‌ر شێوازی باران ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ زه‌وی،هه‌روه‌ها كاری گه‌ڕاندنه‌وه‌ی گه‌رمايه‌تی له‌شه‌ودا به‌شێوه‌ی گازی CO2. دوان ئۆكسيدی كاربۆ ده‌كات.
2_ئه‌م په‌رده‌ گه‌ردوونيه‌ وه‌ك پارێزه‌رێكی زه‌وی وايه‌ له‌ نه‌يزه‌ك و پڕۆشكی ئاگرينی ئه‌ستێره‌كان و تيشكه‌ بكوژه‌كان،ئه‌مه‌ش به‌هۆی نوێكڵی پێنجه‌می گه‌ردوون كه‌ پێی ده‌گوترێت الستراتوسفير (Stratosphere).
هه‌رچی تيكشی زيان به‌خش هه‌يه‌،وه‌ك ئه‌و تيشكانه‌ی سه‌روو وه‌نه‌شه‌یی كه‌به‌چاو نابينرێت و زۆر به‌ئاسانی مرۆڤ ده‌كوژێت،ئه‌م په‌رده‌ گه‌ردوونيه‌ نايه‌ڵێت بێنه‌ سه‌رزه‌وی،ئه‌گينا له‌سه‌ر زه‌وی شتێك نه‌بوو به‌ناوی ژيان. سبحان الله‌.
3_توێكڵی چواره‌می كه‌پێی ده‌گوترێت الثيرموسفير(Thermosphere)ئه‌مه‌يان شه‌پۆڵه‌ كورت و ناوه‌نجيه‌ ڕاديۆيه‌كان پێچه‌وانه‌ ده‌كاته‌وه‌،واتا ده‌يانگه‌ڕێته‌وه‌،كه‌به‌ عه‌ربی پێی ده‌گترێت (ذات رجع).

خۆشه‌ويستان ئێستا سه‌يری قورئانی پيرۆز ده‌كه‌ين و بزانين ئايا ئه‌م زانيايارنه‌ی تێدايه‌ يان نا؟!.
سه‌ير بكه‌ن خوای گه‌وره‌ چی ده‌فه‌رموێت:
{وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ} الطارق: 11.
واتا:
(  سوێند به‌ ئاسمانێك كه‌ خاوه‌نى گێرِانه‌وه‌يه‌ (سورِى ئاو له‌ سروشتدا، شه‌پۆڵه‌كانى ته‌له‌فون ‏و راديۆ و ته‌له‌فيزيۆن ‏…هتد).

باسه‌يری زانايانی زمان بكه‌ين:
ابن منظور له‌( لسان العرب)داده‌ڵێت:
سميت السماء بذات الرجع لأنها ترجع بالغيث وكلمة الرجع مشتقة من الرجوع وهو العودة والعكس
بۆيه‌ به‌ئاسمانه‌كان وتراوه‌ (خاوه‌نى گێرِانه‌وه‌يه‌)چونكه‌ ساڵانه‌ باران ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌،وشه‌ی(الرجع)له‌(الرجوع)وه‌رگيراوه‌،واتا(گه‌ڕانه‌وه‌و پێچه‌وانه‌كردنه‌وه‌).
الرَّجْع: رجع يرجعُ رجْعاً ورجوعاً: انصَرفَ.
وقيل: الرجْعُ: محْبِسُ الماء.
والرَّجْعُ: المطر لأنه يرجع مرة بعد مرة، وفي التنزيل: {والسماء ذات الرَّجع).
قال ثعلب: ترجع بالمطر سنة بعد سنة، ثعلب ده‌ڵێت به‌بارانه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ،ساڵ دوای ساڵ.
وقال اللحياني: لأنها ترجع بالغيث،هه‌مان وته‌ی پێشوو.
وقال الفراء: تبتدىء بالمطر ثم ترجع به كل عام. الفراء ده‌ڵێت به‌باران ده‌ستپێده‌كات ،دوای هه‌موو ساڵێك به‌بارانه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌.
ڕاستترين بۆچوون /ئه‌وه‌ی يه‌كه‌مه‌،واتا ئه‌وه‌ی له‌ ( لسان العرب)ه‌وه‌ باس كراوه‌و له‌گه‌ڵ لێكۆڵينه‌وه‌ زانستيه‌كه‌ يه‌كده‌گرێته‌وه‌.
ئالێره‌دا خۆشه‌ويستان مانای زانستی ئايه‌ته‌كه‌ ده‌رده‌كه‌وێت:ئاسمان كاری گه‌ڕاندنه‌وه‌و پێچه‌وانه‌ كردنه‌وه‌ ده‌كات!!!!،كه‌وته‌ توێكڵی چوراه‌می ئاسمان (Thermosphere) هه‌وره‌ك زانست ئاشكرای كرد شه‌پۆڵه‌كانى ته‌له‌فون ‏و راديۆ و ته‌له‌فيزيۆن ‏…هتد پێچه‌وانه‌ ده‌كاته‌وه‌،واتا ده‌يانگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ زه‌وی ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆی ئه‌م په‌خشه‌ی ئێمه‌ ئه‌مڕۆ له‌ سه‌ته‌لايته‌كان به‌هۆی مانگه‌ ده‌ستكرده‌كانه‌وه‌ سه‌يريان ده‌كه‌ين!!!!!!.سبحان الله‌.
هه‌روه‌ها باس كرا زانايان وتيان توێكڵی يه‌كه‌می په‌رده‌ی گه‌ردوونی (الغلاف الجوي)پێی ده‌گوترێت التروبوسفير(Troposphere)،ئه‌م توێكڵه‌ كاری ئه‌وه‌يه‌ كه‌وا هه‌ڵمی ئاوی ده‌رياكان له‌سه‌ر شێوازی باران ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ زه‌وی،ئه‌مه‌ش هه‌ر ئه‌وه‌يه‌ كه‌ قورئانی پيرۆز به‌ته‌نهاله‌1ئايه‌تی 3وشه‌یی  باسی كردو فه‌رمووی(وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ)!!.
هه‌روه‌ها باسی ئه‌وه‌يان كرد نوێكڵی پێنجه‌می گه‌ردوون كه‌ پێی ده‌گوترێت الستراتوسفير (Stratosphere).
هه‌رچی تيكشی زيان به‌خش هه‌يه‌،وه‌ك ئه‌و تيشكانه‌ی سه‌رو وه‌نه‌شه‌یی كه‌به‌چاو نابينرێت،به‌ئاسانی ژيان له‌ناو ده‌بات،ئه‌وه‌ ئاسمانه‌ كه‌ دووريان ده‌خاته‌وه‌و پێچه‌وانه‌يان ده‌كاته‌وه‌ كه‌وا به‌ره‌و گه‌ردوونی ده‌ره‌كی(الفضاء الخارجي)هه‌نگاو بنێن،ده‌ی كه‌واته‌ ديسان (وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ)!!.
هه‌روه‌ها ئه‌مه‌شيان باس كرد كه‌وا  الثيرموسفير(Thermosphere) شه‌پۆڵه‌ كورت و ناوه‌نجيه‌ ڕاديۆيه‌كانی AMو SW پێچه‌وان ده‌كاته‌وه‌ و ده‌گه‌ڕێنته‌وه‌ زه‌وی،ديسان با بخوێنينه‌وه‌ ((وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ)!!.
ته‌نها ئه‌مه‌ ماوه‌ بڵێين سبحان الله‌ بۆ ئه‌و خوایه‌ مه‌زن و زانايه‌ی له‌ قورئانه‌كه‌مان زانياری ئه‌وتۆی داناوه‌ كه‌ زانايان تا سه‌ده‌ی 20 هه‌ستيا پێ نه‌كردوه‌!!.
با بخوێنينه‌وه‌: [ سَنُرِيهِمْ آَيَاتِنَا فِي الْآَفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ] فصلت 53
واتا: (ئێمه‌ له‌ ئاينده‌دا به‌ڵگه‌ و نيشانه‌ى سه‌رسورِهێنه‌ريان نيشان ده‌ده‌ين له‌ ئاسۆكانى بوونه‌وه‌رداو له‌ خودى خۆيشياندا (بێگومان ئاشكرايه‌ كه‌ له‌ سه‌رده‌مى زانستيدا چه‌نده‌ نهێنيه‌كانى بوونه‌وه‌ر ئاشكرا بووه‌.. زاناكان به‌ گشتى و زاناكانى ئه‌ستێره‌ناسى سه‌رگه‌ردانن له‌ ورده‌كارى و دامه‌زراوى و گه‌وره‌يى و فراوانى ئه‌م گه‌ردوونه‌، هه‌روه‌ها له‌ ئاڵۆزى جه‌سته‌يى وعه‌قلَيى و ده‌روونى ئاده‌ميزاد)، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ى تا چاك بۆيان روون بێت‏ و دڵَنيابن كه‌ ئه‌و زاته‌ حه‌ق‏ و ڕاست‏ و ره‌وايه‌، ئايا شايه‌تى په‌روه‌ردگارت به‌س نيه‌ كه‌ بێگومان ئاگا و زانايه‌ به‌ هه‌موو شتێك).

ئه‌وه‌ی ماوه‌ له‌م بابه‌ته‌ ته‌نها پرسيارێكه‌:
ئايا كێ هه‌يه‌ ئێستاش بڵێت قورئان ته‌نها په‌رتوكی چيڕۆكی به‌رئاگردانه‌و هيچی تر؟!.

وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ (((((  عبد المجيد هه‌ريری )))))
-------------------------------------------------------------------------------
http://kenanaonline.com/users/nature5/posts/93275
http://ejabat.google.com/ejabat/thread? … ab8c969ab7
http://www.maknoon.com/e3jaz/new_page_10.htm
http://hassaan.kalamfikalam.com/t4288-topic
http://www.dawalh.com/vb/showthread.php … amp;page=1

9

(3 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=24][center]ژيان له‌ ئاسمانه‌كان دا_ئيعجازێكی تر

http://im11.gulfup.com/2011-10-17/1318870737871.gif[/center]
دوای دۆزينه‌وه‌ی پاشماوه‌ی ژيانی سه‌ره‌تایی له‌سه‌ر يه‌كێ له‌نه‌يزه‌كه‌كان كه‌له‌ ئاسمانه‌وه‌ دۆزرابوه‌وه‌،زانايان ده‌ستيان كرد به‌گه‌شت و ‌لێكۆڵينه‌وه‌ بۆ دۆزينه‌وه‌ی ئه‌م بونه‌وه‌رانه‌ی له‌ ئاسمانه‌كان ده‌ژيێن،دوای ئه‌وه‌ی ئاويان له‌سه‌ڕوی مه‌ريخ ودۆزيه‌وه‌، چه‌ند ئه‌ستێره‌يه‌كی تر دۆزيه‌وه‌ ،ئه‌وان به‌و ڕاستيه‌ گه‌يشتن كه‌وا ڕاستيێكی گه‌ردووونی هه‌يه‌ ئه‌ويش بريتيه‌ له‌وه‌ی كه‌وا(به‌ڵێ ژيان له‌هه‌موو شوێنێك به‌رجه‌سته‌ ده‌بێت).
[center]http://im11.gulfup.com/2011-10-17/1318870737643.jpg
http://im11.gulfup.com/2011-10-17/1318870737134.jpg
ئه‌مه‌ش خاكی مه‌ريخه‌ كه‌وه‌كو زه‌وی خاك و خۆڵ و به‌رده‌كانی  ده‌ركه‌وتوون[/center]
مه‌ريخ له‌ڕووی سيسته‌می خۆريشه‌وه‌ زۆر له‌ زه‌ویه‌وه‌ نزيكه‌،ئه‌مه‌ش به‌هۆی نزيكی خۆيه‌تی له‌ زه‌وی،بۆيه‌ش زانايان بيری بوونی ژيانيان له‌سه‌ری كرده‌وه‌.
[center] http://im11.gulfup.com/2011-10-17/1318870737155.jpg
ئه‌مه‌ ڕووی مه‌ريخه‌ كه‌ تيشكی خۆر له‌سه‌ری به‌ديار كه‌وتوه‌[/center]

ئه‌مه‌ ڕاستيێك بوو زانايان نه‌يانده‌زانی تاوه‌كو سه‌ده‌ی ٢١،به‌ڵام قورئانی پيرۆز له‌سه‌ده‌ی ٧ئه‌مه‌ی باس كردوه‌و ده‌فه‌رموێت:
[ وَمِنْ آَيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ ] الشورى 29
واتا:
(له‌ نيشانه‌ و به‌ڵگه‌كانى گه‌وره‌يى و ده‌سه‌ڵاتى خوا: دروستكردنى ئاسمانه‌كان ‏و زه‌وى و ئه‌و زينده‌وه‌رانه‌يه‌ كه‌ تيايا‏ندا. بڵاوى كردۆته‌وه‌، هه‌ركاتێكيش بيه‌وێت توانا و ده‌سه‌ڵاتى كۆكردنه‌وه‌يانى هه‌يه‌).
سبحان الله،خوێنه‌رانی به‌ڕێز سه‌ير بكه‌ن خوای ده‌فه‌رموێت( دروستكردنى ئاسمانه‌كان ‏و زه‌وى و ئه‌و زينده‌وه‌رانه‌يه‌ كه‌ تيايا‏ندا)واتا له‌ئاسمانه‌كان وزه‌وی دانه‌.
ئايا ئيعجازی زانستی زياتر له‌مه‌ چی؟!.

ئايا پێغه‌مبه‌رێكی نه‌خوێنده‌وار، له‌ناو گه‌لێكی نه‌خوێنده‌وارو له‌بيابان دا،،چۆن له‌سه‌ده‌ی٧ی زايين دا پێش زاناكانی گه‌ردوون ناسی كه‌وت و پێی ڕاگه‌ياندين كه‌ (به‌ڵێ بونه‌وه‌ر له‌ئاسمانه‌كانيش بوونيان هه‌يه‌)؟!.

[center]http://im11.gulfup.com/2011-10-17/1318870737352.gif[/center]

وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ ((( عبد المجيد هه‌ريری )))
--------------------------------------------
http://www.kaheel7.com/ar/index.php?option=com
http://www.paranormalarabia.com/2009/09 … st_27.html
http://forum.hawahome.com/t66436.html
http://forum.sh3bwah.maktoob.com/t37928.html
http://www.traidnt.net/vb/traidnt86260/[/size]

10

(5 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[center]هۆكاری سپی بوونی موه‌كانی مرۆڤ و ئيعجازێكی مه‌زن

http://im19.gulfup.com/2011-10-16/1318772162883.gif
پياوێك كه‌ موه‌كانی سه‌ری سپی بوون
http://im19.gulfup.com/2011-10-16/1318772162261.jpg[/center]
پێش چه‌ند هه‌فته‌يه‌ك ده‌زگاهه‌واڵيه‌كان هه‌واڵی ئه‌وه‌يان بڵاو كرده‌وه‌ كه‌وازانايان توانيان هۆكاری سپی بوونی موه‌كانی مرۆڤ بدۆزنه‌وه‌،
ئێستا زانستی پزيشكی ده‌ريخستوه‌ كه‌وا هۆكاری سپی بوونی موه‌كانی مرۆڤ له‌به‌ر نه‌مانی ئه‌م بۆياغه‌يه‌ كه‌ له‌ناو پێستی مرۆڤ خۆيه‌وه‌ دروست ده‌بێت و ناويان ناوه‌ مادده‌ی (ميلانين)،ئه‌وان ده‌ريان خستوه‌ ،له‌گه‌ڵ پيربوون به‌هێواشی ئه‌م مادده‌يه‌ كه‌م ده‌كات،تاوای لێدێت موه‌كان ڕه‌نگيان ده‌گۆڕێت و به‌ره‌و سپی بون ده‌ڕۆن،ئه‌وان بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ نوێترين ئامێری لێكوڵينه‌وه‌يان به‌كارهێنان،تاوه‌كو ئه‌م ئه‌نجامه‌ی خواره‌وه‌يان بۆ ده‌ركه‌وت:مادده‌ی هايدرۆجين بيروكسيد له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوونی ته‌مه‌ن زياد ده‌كات،ئه‌وكاتيش له‌ش ناتوانێ وه‌ك خۆی كار بكات ،ئه‌و كاتيش هايدرۆجين بيروكسيد ده‌بێته‌ به‌شێك له‌ مادده‌ی تيروسيناز،ئه‌م مادده‌يه‌ش_تيرۆسيناز_ناتوانێ ئه‌م بۆياغه‌ واتا(ميلانين) به‌رهه‌م بێنێت،كه‌واته‌ هۆكاری سپی بوونه‌كه‌ بريتيه‌ له‌م مادده‌يه‌_تيروسيناز_ئه‌م ماددانه‌ی باس كران به‌وه‌ ناسراوه‌ كه‌وا له‌گه‌ڵ ئاگر تێبه‌ربوون زانايان به‌يه‌ك ماناو يه‌ك كردارناويان هێناوه‌،چونكه‌ ئه‌م ماددانه‌ هه‌ڵده‌ستن به‌ كردارێك كه‌وه‌كو سووتاندنی  يه‌كتر وايه‌ ،بۆيه‌شه‌ بۆياغه‌كه‌ نامێنێ.
ئيعجازی قورئانی پيرۆز لێره‌وه‌ ديار ده‌كه‌وێت:
سه‌ير بكه‌ن كاتێك خوای گه‌وره‌ باسی سپی بوونی مووه‌كان ده‌كات چۆن و به‌ چ ده‌ربڕينێك ده‌ريبڕيوه‌( ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا *إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا *قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا * وَلَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا (سورة مريم، الايات ٢_٤.
واتا(ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر(صلى الله عليه وسلم) ، ئه‌م باسه‌ باسى ره‌حمه‌تى په‌روه‌ردگارته‌، ده‌رباره‌ى به‌نده‌ى خۆى زه‌كه‌ريا * كاتێك له‌ په‌رستگاى خۆيدا هانا و هاوارى برد بۆ په‌روه‌ردگارى به‌په‌نهانى *  وتى: په‌روه‌ردگارا، به‌رِاستى من ئێسكه‌كانم لاواز بوون ‏و قژى سه‌رم هه‌ر هه‌مووى گڕی سپی بوون و پير بوونی گرتوه‌، به‌لاَم من هه‌رگيز له‌ دوعاو پارِانه‌وه‌م له‌ زاتى تۆ نائومێد نه‌بووم ‏و ده‌ستت نه‌ناوه‌ به‌روومه‌وه‌).

[center]وێنه‌ی دانه‌ موێكی‌ مرۆڤ كه‌به‌ ميكرۆسكۆب گه‌وره‌ كراوه‌
http://im19.gulfup.com/2011-10-16/1318772162362.jpg[/center]
سه‌يربكه‌ن خوێنه‌رانی به‌ڕێز:
ئه‌م ماددانه‌ی باس كران به‌وه‌ ناسراوه‌ كه‌وا له‌گه‌ڵ گڕگرتن وئاگر تێبه‌ربوون زانايان به‌يه‌ك ماناو يه‌ك كردارناويان هێناوه‌،قورئانی پيرۆزيش له‌كاتی باسی سپی بوونی موه‌كان به‌ وشه‌ی(اشْتَعَلَ الرَّأْسُ)ده‌ری ده‌بڕێت،ئايا ئه‌مه‌ موعجيزه‌ی قورئان نيه‌؟!.
ئايا پێغه‌مبه‌ری پێشه‌وا_د.خ_ ئامێری پێشكه‌وتووی وه‌كو ئه‌وان له‌به‌ر ده‌ست بوو بۆ لێكۆڵينه‌وه‌ له‌م باره‌وه‌!؟.

سبحان الله‌ أنت العلام الغيوب
وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌  ((((  عبد المجيد هه‌ريری ))))
------------------------------------------------------------
http://www.lahdah.org/vb
http://www.egypalace.com

11

(4 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=16][center]خورما بۆ ئافره‌تان ئيعجازێكی تری قورئانی پيرۆز
http://im17.gulfup.com/2011-10-15/1318678630191.jpg[/center]
ماوه‌يه‌ك پێش ئێستا هه‌ندێك له‌زانايان گه‌يشتنه‌ ئه‌و بڕوايه‌ی كه‌ خورما له‌هه‌موو شتێك باشتره‌ بۆ شكاندنی ئازاری منداڵ بوون و ئاسانی هاتنه‌ ده‌روه‌ی منداڵه‌كه‌و زووتر حه‌سانه‌وه‌ی ئافره‌ته‌دايكه‌كه‌.
ئه‌م زانايانه‌ دوای لێكۆڵينه‌وه‌ كردن له‌سه‌ر خورما تاقيكردنه‌وه‌ له‌سه‌ر ئافره‌تانی دووگيان له‌كلتی بوونی منداڵه‌كانيان ،گه‌يشتنه‌ ئه‌م ئه‌نجام سوودانه‌ی له‌خورماو قه‌سپه‌وه‌ وه‌رده‌گيرێ بۆ  ئافره‌تان به‌گشتی و ئه‌وانه‌ی سك پڕن و له‌سه‌ر منداڵ بوونن:

1_هۆكارێكی كاريگه‌ره‌ بۆ به‌هێزكردنی ڕه‌حمی ئافره‌تان و يه‌كگرتنه‌وه‌ دوای هاتنه‌ ده‌روه‌ی منداڵه‌كه‌.
2_ڕێژه‌يه‌كی زۆری تێدايه‌ له‌ مادده‌ی (كالسيۆم) كه‌ هۆكارێكه‌ بۆ دروست كردن و به‌هێز كردنی ئێسكه‌كان.

3_ڕێژه‌يه‌كی زۆری ئاسن و فسفۆری تێدايه‌.

4_هارمۆنی (ئه‌سترۆجين)ی تێدايه‌ كه‌ بۆ ئافره‌تان زۆربه‌سووده‌و هێلكه‌دان به‌هێز ده‌كات و چاڵاكيه‌كانی زياد ده‌كات و يارمه‌تی ده‌ره‌ بۆ دروستكردنی هێلكۆكه‌،ئه‌مه‌ هه‌لێك و چاره‌سه‌رێكی باشه‌ بۆ ئه‌م ئافره‌تانه‌ی به‌هۆی لاوازی هێلكه‌دانه‌وه‌ سكيان پڕ نابێت.

5_ڕاگرتنی خوێن به‌ربوون له‌كاتی منداڵ بوون دا، چونكه‌ ڕێژه‌يه‌كی باشی له‌ ڤيتامين (K) و (تاناين)ه‌كه‌ ئه‌مه‌ی كۆتایی بريتیه‌ له‌ مادده‌ی ڕاگر.
6_يارمه‌تی ده‌ره‌ بۆ دووباره‌ ڕێكخستنه‌وه‌ی له‌ش،به‌هۆی بوونی مادده‌ی (فسفۆر) و ڤيتامينه‌كانی تر تيايدا.

به‌ڵام خوێنه‌ری خۆشه‌ويست خوای گه‌وره‌ 14سه‌ده‌يه‌ باسی ئه‌وه‌ی كردوه‌ كه‌وا خورما بۆ ئافره‌تان زۆر سوود مه‌نده‌و به‌تايبه‌ت ئه‌وانه‌ی له‌كاتی منداڵ بوون دان،سه‌ير بكه‌ن خوای گه‌وره‌ چی به‌حه‌رزه‌تی (مريم)ه‌ ده‌فه‌رموێت له‌كاتی هاتنه‌ دونيای سيدنا(عيسی) _س.خ_:
[ وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا ] مريم 25
واتا:
(  ئه‌و دارخورمايه‌ش كه‌ پاڵت پێوه‌داوه‌ كه‌مێك ڕايوه‌شێنه‌ خورماى گه‌ييوت به‌سه‌ردا ده‌بارێنێت). مريم 23
له‌فه‌رمووده‌يه‌ك داهاتوه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر_د.خ_ده‌فه‌رموێت:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلم ( أطعموا نساءكم التمر فإن من كان طعامها التمر ، خرج ولدها حَلِيماً )، ينظر الجامع الكبير ( 3381)

زۆرن ئه‌م فه‌رموودانه‌هه‌ن كه‌باسی سووده‌كانی قه‌سپ ده‌كه‌ن،له‌بابه‌تی (٤٥)
باسمان كردوون،

باشه‌ بۆ خوای گه‌وره‌ باسی دارێكی تر نه‌كرد؟!.
بۆ ڕێنمۆیی (مريم)ه‌ ی نه‌كرد بۆ خواردنی ميوه‌يه‌كی تر جگه‌ له‌خورما؟!.

سبحانك اللهم أنت العلام الحكيم
وه‌رگێڕانی له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌ (((  عبد المجيد هه‌ريری )))
------------------------------------------------
http://www.fnkazem.net/vb/showthread.php?t=24920
http://www.echoroukonline.com/montada
http://www.alsalafway.com/Forum/showthr … p;langid=1
http://myfaith237.blogspot.com/2010/11/7.html
http://alhrmain.com/vb/t19407.html
http://ejabat.google.com/ejabat/thread? … 4acf935568
http://www.echoroukonline.com/montada// … p;langid=1[/size]

[size=16][center]قه‌سپه‌كانی مه‌دينه‌ و زانستی ئه‌مڕۆ[/center]
[center]http://im10.gulfup.com/2011-09-19/131644023992.gif[/center]

[center]http://im10.gulfup.com/2011-09-19/131644023971.jpg[/center]
كاتێك پزيشكێكی جوله‌كه‌  به‌ناوی (گولدمان)سه‌رقاڵی ئه‌وه‌ بوو ڕه‌خنه‌ له‌قورئان بگرێت، زۆر هه‌وڵی بۆدا نه‌يزانی له‌چ لايه‌نێكه‌وه‌ بۆ ئيسلام بچێت،دواتر فه‌رمووده‌يه‌كی پێغه‌مبه‌ری_د.خ_ كه‌وته‌ به‌رچاو كه‌ باسی سووده‌كانی خواردنی قه‌سپ ده‌كات،كه‌ گوايه‌ ٧ ده‌نكه‌ قه‌سپی مه‌دينه‌ به‌سه‌ بۆ مرۆڤ له‌ ژه‌هراویی بوون،دكتره‌كه‌ جوله‌كه‌كه‌ زۆر دڵی خۆش بوو كه‌ كه‌لێنێكی دۆزيه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی تانه‌و ته‌شه‌ر له‌ ئيسلام بدات و وتی(ئه‌م حه‌ديسه‌ وانيه‌ و قه‌سپ هيچ كاريگه‌رێكی نيه‌ بۆ دژه‌ ژه‌هراویی بوون،دواتر هه‌ر به‌خۆی بڕێلری ڵێكۆڵينه‌وه‌ی دا له‌م بابه‌ته‌دا،دوای ئه‌وه‌ی لێكۆڵينه‌وه‌كانی ته‌واو كردن ،به‌م ئه‌نجامانه‌ی خواره‌وه‌گه‌يشت:
سووده‌كانی قه‌سپ و خورما ::
1_ زۆرێك له‌ مادده‌ی شه‌كری سوودبه‌خشی تێدايه‌ كه‌ به‌رهه‌مهێنه‌ری تواناييه‌ بۆ مرۆڤ،به‌تايبه‌ت مادده‌كانی (فركتوز( ، وشه‌كری (جلوكوز).
2_زۆرێك له‌و ڤيتاميناتانه‌ی تێدايه‌ كه‌ مرۆڤ ده‌پارێزێ له‌ (بلاگرا).
3_ڕێژه‌يه‌كی زۆری تێدايه‌ له‌ مادده‌ی (كالسيۆم) كه‌ هۆكارێكه‌ بۆ دروست كردن و به‌هێز كردنی ئێسكه‌كان.
4_ ڕێژه‌يه‌كی زۆری ئاسن و فسفۆری تێدايه‌.
5_مادده‌ی پرۆتينی سوود به‌خشی بۆ مرۆڤ تێدايه‌.
6_فسفۆر و ئاسن و كالسيۆمی تێدايه‌.
7_ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌هه‌ر يه‌ك له‌ ڤيتامينه‌كانی B و D.
8_ بۆ پارێز كردن،ياخود به‌ڕۆژوو بوون زۆر سوود به‌خش و توانا به‌خشه‌ به‌هۆی ئه‌وه‌ی رێژه‌يه‌كی زۆری له‌جۆری شه‌كری (فركتوز)ی تێدايه‌ .
9_ بۆ خوريش_حساسيه_زۆر سوود به‌خشه‌ به‌هۆی بوونی مادده‌ی(زنك)تيايدا.
10_به‌هۆی بوونی مادده‌ی ئاسن تيايدا يارمه‌تيده‌ره‌ بۆ چاره‌سه‌ری (نه‌خۆشی دڵ)و (ئه‌نيما).
11_ده‌كرێ به‌كار ببرێت بۆ حاڵه‌تی ڕاوه‌ستانی (كليه‌)كانی مرۆڤ ،چونكه‌ ڕێژه‌يه‌كی زۆری ڤيتامينی (B1)  و (B2)  و (B6)ی تێدايه‌،ئه‌مه‌ جيا له‌وه‌ی شه‌كری سه‌وزه‌واتيشی تێدايه‌.
12_ئێش ئازاره‌كانی ترشه‌ڵۆكی گه‌ده‌و سه‌رسوڕان چاره‌ ده‌كا،له‌به‌ر بوونی كه‌مێك له‌ خوێی سروشتی و هه‌ندێك له‌ مادده‌ی تری وه‌كو (كارۆتين).
13_يارمه‌تی ده‌ره‌ بۆ ته‌شه‌نه‌ نه‌كردنی خانه‌كانی شێرپه‌نجه‌،چونكه‌ مادده‌ی(مگنسيۆم)و(كالسيۆم)ی تێدايه‌.

14_ئاردی وشك كراوه‌ی قه‌سپ و ده‌نكه‌ هاڕدراوه‌كانی،چاره‌سه‌رن بۆ نه‌خۆشی ڕه‌بۆو هه‌ناسه‌ته‌نگی.

ئه‌مانه‌ ئه‌م ئه‌نجامه‌و سوودانه‌ بوون كه‌ دكتۆره‌ جوله‌كه‌كه‌ پێی گه‌يشت ،ئه‌وجا گه‌يشته‌ ئه‌و ڕايه‌ی كه‌ناتوانێت ڕه‌خنه‌ له‌باشترين دروستكراه‌ی خوای گه‌وره‌ بگرێت.
تائێستا نزيكه‌ی 120 لێكۆڵينه‌وه‌ له‌سه‌ر قه‌سپ كراون،هه‌موويان دركيان به‌م سوودانه‌ی كردوه‌،
دوای ئه‌وه‌ی ئه‌م دكتۆره‌ جوله‌كه‌يه‌_(گوڵدمان)_ هه‌وڵی ڕه‌خنه‌ گرتنی له‌ فه‌رمووده‌يه‌كی پێغه‌مبه‌ر_ د.خ_دا و له‌م لێكۆڵينه‌وه‌ی خۆشی ئه‌م هه‌موو سوودانه‌ی خواردنی ئه‌م ميوه‌يه‌ی بۆ ده‌ركه‌وت، ناچار بوو كه‌ دان به‌ڕاستيه‌كان بنێ و موسڵمان بوونی خۆی ڕابگه‌ينێت،دواتر په‌رتوكێكی نووسی‌ به‌ناوی (7ده‌نكه‌ قه‌سپ به‌سه‌ بۆ مرۆڤ)،له‌م په‌رتوكه‌دا باسی ئه‌و كه‌سانه‌ ده‌كات كه‌له‌بواری دروستكردنی (پاتری) كارده‌كه‌ن ده‌ڵێت:
ئه‌م جۆره‌ كه‌سانه‌ زۆرجار دوچاری ژه‌هراوی بوون ده‌بنه‌وه‌،به‌هۆی كێشه‌ی(كادميام) مادده‌يه‌كی گرانه‌ بۆ له‌ش و هۆكاره‌ بۆ ڕاوه‌ستانی كليه‌كانی مرۆڤ به‌هۆی ژه‌هراوی بونه‌كه‌وه‌،دواتر دكتۆر (گوڵدمان) ده‌ڵێت:
ئه‌گه‌ر ئه‌م كه‌سانه‌ له‌ڕۆژێك دا 7ده‌نكه‌ قه‌سپ بخۆن ،ئه‌وا له‌مه‌ترس ژه‌هراوی بونه‌كه‌ پارێزراو ده‌بن).
لێره‌دا حيكمه‌تی ئه‌وكاره‌ی پێغه‌مبه‌رمان بۆ به‌ديار ده‌كه‌وێت كه‌ ئايا بۆ كاتێك به‌ڕۆژوو ده‌بوو ئێواران به‌ قه‌سپ و خورما ڕۆژوه‌كه‌ی ده‌شكاند؟!.
پزيشكه‌كان ڕايان وايه‌ كه‌وا كاتێك مرۆڤ به‌ڕۆژوو ده‌بێت ،پشت ده‌به‌ستێت به‌م شه‌كره‌ی كه‌وا له‌ناو جه‌رگی دا خه‌زن ئه‌مبار كراوه‌،ئه‌م شه‌كره‌ی له‌پارشێوان مرۆڤ له‌خواردنه‌كان وه‌ری ده‌گرێت ته‌نها 6كاتژمێر خۆی ده‌گرێت،دوای ئه‌وه‌ سوود له‌شه‌كره‌كه‌ی ناو جه‌رگی وه‌رده‌گرێت،لێره‌دا شه‌كری ناو جه‌رگی كه‌مده‌كاته‌وه‌،بۆيه‌ ئه‌گه‌ر ڕۆژووان ئێواره‌ ڕۆژوه‌كه‌ی به‌ ده‌نكه‌ قه‌سپێك بشكێنێت،ئه‌وا ڕاسته‌خوا شيرنايه‌نی قه‌سپه‌كه‌ بۆ جه‌رگ ده‌چێت و ئه‌م شه‌كره‌ی كه‌می كردبووجێگای خۆی ده‌گرێته‌وه‌و ڕاسته‌وخۆ بۆ خانه‌كانی تری له‌ش دابه‌ش ده‌بێت،به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌گه‌ر به‌خواردن و خواردنه‌وه‌كانی تر ڕۆژوه‌كه‌ی بشكێنێت ،ئه‌وا 2كاتژمێری ته‌واوی ده‌وێت تاوه‌كو ريخه‌ڵۆكه‌كانی شه‌كره‌كه‌ هه‌ڵده‌مژن و  جێگای خۆی بگرێته‌وه‌و به‌ناو له‌ش دا دابه‌ش ببێته‌وه‌.
سبحان الله‌
پێغه‌مبه‌ری خۆشه‌ويست ده‌فه‌رموێت:
( من وجد تمراً فليفطر عليه ، و من لا يجد فليفطر على الماء فإنه طَهورٌ) .
الحديث رواه أبو داود (2355) ، الترمذي (653) ،ابن ماجة (699).
واتا:كه‌سێك قه‌سپی هه‌بووباڕۆژوه‌كه‌ی پێبشكێنێت،ئه‌گه‌رنابه‌ئاوبشكێنێت،چونكه‌  خاوێنه‌ وخاوێن كه‌ره‌وه‌‌.

خوێنه‌رانی خۆشه‌ويست،تائێره‌ باسی ئه‌و لێكۆڵينه‌وه‌ بوو كه‌له‌سه‌ر قه‌سپ خورما كرابوو، لێره‌دا با بێين باسی‌ ئه‌م فه‌رموودانه‌ بكه‌ين كه‌ پێغه‌مبه‌ری پێشه‌وا_د.خ_ 1400ساڵ زياتر به‌ر له‌ جه‌نابی دكتۆر(گوڵدمان)ی ڕه‌خنه‌گری تازه‌ موسڵمان و هاوپيشه‌كانی دا ،ئاماژه‌ بۆ خواردنی 7ده‌نكه‌ قه‌سپه‌كه‌وخورما ده‌كات و ده‌فه‌رموێت:
حدثنا ‏ ‏مروان ‏ ‏أخبرنا ‏ ‏هاشم ‏ ‏أخبرنا ‏ ‏عامر بن سعد ‏ ‏عن ‏ ‏أبيه ‏ ‏رضي الله عنه ‏ ‏قال ‏
‏قال النبي ‏ ‏صلى الله عليه وسلم ‏(‏من ‏ ‏اصطبح ‏ ‏كل يوم تمرات عجوة لم يضره سم ولا سحر ذلك اليوم إلى الليل وقال غيره سبع تمرات)
واتا :هه‌ركه‌سێك به‌يانيان له‌ قه‌سپه‌كانی (عجوة)_جۆره‌قه‌سپێكی مه‌دينه‌يه‌_ بخوات ژه‌هرو جادووی ئه‌م شه‌وو ڕۆژه‌ كاری تێناكات،كه‌سانی تر جگه‌ له‌ (سعد)ده‌ڵێت وتی 7ده‌نكه‌ قه‌سپ بخوات.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت:
روى أبو نعيم وروى أبو داود، ورواه الحاكم، وروى الإمام الترمذي، ورُوي في الإمام الذهبي للطب النبوي، قال: "من تصبح بسبع ثمرات عجوة لا يصيبه في هذا اليوم سم ولا سحر" .
صحيح البخارى: باب الطب: تحت عنوان الدواء بالعجوة للسحر(الحديث رقم 5326).
واتا:هه‌ركه‌سێك به‌يانی به‌ 7ده‌نكه‌ قه‌سپی (عه‌جوه‌ )بكاته‌وه‌ ،ئه‌وا ئه‌م ڕۆژه‌ جادوو ژه‌هر كاری تێداناكات.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت:
حَدَّثَنَا الْحَارِثُ ، ثنا سَعِيدٌ , أنبا مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو , عَنْ أَبِي سَلَمَةَ ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ , قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) " الْعَجْوَةُ مِنَ الْجَنَّةِ ، وَفِيهَا شِفَاءٌ مِنَ السُّمِّ).
واتا:
قه‌سپی (عه‌جوه‌)له‌به‌هه‌شته‌وه‌يه‌،چاره‌سه‌رو شيفای ژه‌هری تێدايه‌.

ئايا ئه‌مه‌ موعجيزه‌ نيه‌؟!.
ئايا به‌ڵگه‌ی ڕاستی په‌يامی ئيسلام نيه‌؟!.

ئه‌مه‌ لايه‌نی ژه‌هره‌كه‌ ڕوون بۆته‌وه‌،باشه‌ ئه‌ی بۆ پێغه‌مبه‌ر_د.خ_باسی جادوو_سحر_ده‌كات؟!.
په‌يوه‌ندی جادوو خواردنی قه‌سپ له‌چی دايه‌؟!.

هه‌ندێك زانای به‌ريتانی كه‌ لێكۆڵينه‌وه‌كانيان له‌ گۆڤاری (تليباثي) بڵاو كراوه‌ته‌وه‌ ،له‌لێكۆڵينه‌وه‌كانيان ئاماژه‌يان به‌وه‌داوه‌ كه‌ خواردنی قه‌سپ هێڵێكی ڕه‌نگی سه‌وز له‌ناو له‌شی مرۆڤ دروست ده‌كات،كه‌12كاتژمێر ده‌خايه‌نێت،دواتر ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌وا جادوو فێڵ كردنه‌ له‌چاو نه‌ك له‌گۆڕينی سروشت،ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌م ئايه‌ته‌ی قورئان يه‌كده‌گرێته‌وه [ قَالَ أَلْقُوا فَلَمَّا أَلْقَوْا سَحَرُوا أَعْيُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوهُمْ وَجَاءُوا بِسِحْرٍ عَظِيمٍ ]  الأعراف 116
واتا: (  موسا وتى: ده‌ ئێوه‌ ده‌ست به‌كاربن و دايبه‌زێنن، جا كاتێك دايانبه‌زاند، جادوويان له‌ چاوي خه‌لَكى كردو ويستيان بيانترسێن و جادوويه‌كى زۆر گه‌وره‌يان پيش هيناو به‌رپاكرد).
ئه‌وانه‌ گه‌يشتنه‌ ئه‌م ئه‌نجامه‌ی كه‌وا چاو فێڵی لێ ده‌كرێت،توانای جادوو كردن هه‌موو ڕه‌نگه‌كان داده‌پۆشێت جگه‌ له‌ڕه‌نگی سه‌وز  نه‌بێت،خواردنی قه‌سپ به‌شێوه‌يه‌كی ڕۆژانه‌ هێڵی سه‌وزی له‌ش به‌هێز ده‌كات و جادوو كاری تێدا ناكات،ئه‌مه‌يه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر_د.خ_ ده‌فه‌رموێت له‌جادوو پارێزراو ده‌بێت.

ئاخر كێ هه‌يه‌ بتوانێ نكۆڵی له‌م ئيعجازه‌ مه‌زنه‌ بكات؟!.

سبحان القائل الاعظم [ عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ] العلق 5

وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ ((((  عبد المجيد هه‌ريری ))))
-----------------------------------------------------------------------
التداوي بالنبات و الطب النبوي تأليف الدكتور عبد الباسط محمد السيد أستاذ مادة الجراثيم و المكروبات في الجامعات المصرية .
ندوة للدكتور عبد الباسط السيد على قناة الجزيرة في برنامج بلا حدود بتاريخ 04/12/2002 تم إعادة صياغتها بتصرف .
موقع شركة تمور المملكة على شبكة الإنترنت
http://myfaith237.blogspot.com/2010/11/7.html
http://alhrmain.com/vb/t19407.html
http://ejabat.google.com/ejabat/thread? … 4acf935568
http://www.albshara.com/showthread.php? … amp;page=1
http://www.aljanh.net/vb/showthread.php?t=53251
http://www.islamweb.net/hadith/display_ … pid=333738

[/size]

[size=24]به‌ڕێزن زۆر سوپاس بۆ به‌ڕێزت[/size]

14

(2 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

به‌ڕێزی زۆر سوپاس بۆ به‌ڕێزت

[size=16][center]زه‌يتی زه‌يتون له‌نێوان قورئان و زانستی سه‌رده‌م دا[/center]

[center]http://im9.gulfup.com/2011-09-17/1316268883391.jpg[/center]

دوای زۆرێك له‌لێكۆڵينه‌وه‌كان ،زانايان گه‌يشتن به‌م ئه‌نجامه‌ی كه‌وا هه‌ندێك له‌ زه‌يتی زه‌يتون پارێزه‌ر ده‌بێ له‌ نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌ی ده‌ماره‌كان،ئه‌وان ده‌ڵێن ڕۆنی زه‌يتون ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌ مادده‌ی (البوليفينولات Polyphenols )ئه‌مه‌ش بريتيه‌ له‌ مادده‌يه‌كی كيميايی ڕوه‌كی و به‌رپرسياره‌ له‌ ڕه‌نگكردنی هه‌ندێك له‌ڕوه‌كه‌كان.
كه‌واته‌ ده‌كرێت (زه‌يتی زه‌يتون) سوودی لێوه‌ ببينرێ و كاريگه‌ريێكی باش و ئه‌رێنی ده‌بێ بۆ نه‌هێشتنی شێرپه‌نجه‌ی دڵ و ده‌ماره‌كان.
ئه‌نجامه‌كانی ئه‌م لێكۆڵينه‌وه‌يه‌ ئه‌وه‌ی ده‌رخستوه‌ كه‌وا به‌كارهێنانی ڕۆنی زه‌يتون گاريگه‌ری ئه‌رێنی ده‌بێ له‌سه‌ر (كۆلسترۆڵ) ودژه‌ ته‌نی له‌ش بۆ به‌ره‌نگاری بوونه‌وه‌ی ئه‌نسۆلين،كه‌سه‌رده‌كێشێ بۆ جۆرێك له‌ نه‌خۆشه‌ شه‌كره‌،هه‌روه‌ها بۆ ئيلتهاباتی ده‌ماره‌كان وبڵاو بوونه‌وه‌ی شێرپه‌نجه‌ له‌ناوله‌ش ونه‌هێشتنی وه‌ره‌مه‌ پيسه‌كان ودواكه‌وتنی پيربوون.

له‌كۆتایی لێكۆڵينه‌وه‌كان دا زاناكان ئامۆژگاری خه‌ڵكی ده‌كه‌ن به‌وه‌ی ڕۆنی خوراده‌مه‌نيه‌كان بگۆڕن بۆ ڕۆنی زه‌يتون،
[center]http://im9.gulfup.com/2011-09-17/1316268883262.jpg][/center]
ئايا قورئانی پيرۆز له‌وه‌ بێ ئاگايه‌؟.
خوێنه‌رانی به‌ڕێز سه‌يری هه‌مان ئه‌و خاڵانه‌ی لێكۆڵينه‌وه‌كه‌ بكه‌ هه‌مان ئه‌م خاڵانه‌ن كه‌ قورئانی پيرۆز باسی كردوون:
1- ئه‌م ڕۆنه‌ سووكه‌ی له‌ناو زه‌يتی زه‌يتون هه‌يه‌.
2- مادده‌ی ڕه‌نگكه‌ر كه‌ناويان ناوه‌  Polyphenols
سه‌ير بكه‌ن خوای گه‌وره‌ چۆن باسی زه‌يتون ده‌كات.
(وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْنَاءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِلْآَكِلِينَ) [المؤمنون: 20].
واتا:
(  دره‌ختێكيشمان بۆ ڕواندوون كه‌ له‌ كێوى تور له‌ بيابانى سينا سه‌وز ده‌بێت كه‌ ڕۆن‏ و چه‌ورى لێ ده‌رده‌هيێنرێت و ئاماده‌يه‌ بۆ كه‌سانيَك كه‌ ده‌يخۆن (مه‌به‌ست دره‌ختى زه‌يتونه‌ كه‌ هه‌ميشه‌ سه‌وزه‌ و ته‌مه‌ن درێژه‌ و بێ ئه‌ركه‌ و كاليسۆم ‏و ئاسن ‏و فۆسفۆرِ و فيتامينى جۆراوجۆر و پڕِۆتينى تێدايه‌، گه‌لێك داو و ده‌رمانيشى لێ ده‌رده‌هێنرێت).
سه‌ير بكه‌ن وشه‌ی(تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ)ئاماژه‌يه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ زه‌يتون ڕۆنێكی سوود به‌خشی هه‌يه‌،چۆن ده‌زانی سوود به‌خشه‌؟چونكه‌ خوای گه‌وره‌ له‌ باسی نيعمه‌ته‌كانی باسی كردوه‌.
هه‌روه‌ها وشه‌ی (وَصِبْغٍ لِلْآَكِلِينَ) ئاماژه‌يه‌ بۆگرنگی ئه‌و ڕه‌نگه‌ی له‌ناو زه‌يتون دا هه‌يه‌وسوودی بۆ مرۆڤ هه‌يه‌،زاناكان ناویان ناوه‌ به‌ كاريگه‌رێك بۆ ڕه‌نگكردنی زۆربه‌ی ڕوه‌كه‌كان.
ئايا ده‌كرێ بگوترێ كه‌ ئه‌م قورئانه‌ پيرۆزه‌ له‌ده‌ستنووسی مرۆڤه‌كان بێت؟!.
سبحان الله خودای گه‌وره‌ چه‌نده‌ زاناو به‌توانای!!؟.
وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ (((  عبد المجيد هه‌ريری )))
--------------------------------------------------
http://www.kaheel7.com/ar/index.php
http://forums.jraaa7.com/t8347.html
http://www.zayton.net/zyton_pic.aspx

[/size]

16

(2 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=16][center]ئاگر له‌ژێر ده‌ريادا[/center]

[center]http://im10.gulfup.com/2011-09-16/1316183406211.jpg] [/center]
[center]له‌م وێنه‌يه‌دا ئه‌وه‌ ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ ئاگرێك له‌ژێره‌وه‌دا هه‌يه‌[/center]
به‌م به‌دواييانه‌ دا زانايانی ده‌رياناسی ئه‌وه‌يان ئاشكرا كرد كه‌ هه‌ندێك ده‌ريا كه‌وا ژێره‌وه‌يان پارچه‌ ئاگرێكی مه‌زنه‌،هه‌ركاتێك زه‌وی هه‌ژێنێك ڕوو ده‌دا ژێره‌وه‌ی زه‌وی ده‌رياكه‌ ده‌قڵيشێت و  ئاگره‌كه‌ی ژێری له‌شێوه‌ی گركان خۆی ده‌رده‌خات.
ئامێری وێنه‌ گرتنی ژێره‌وه‌ی ده‌رياكان ئه‌وه‌يان ده‌رخست كه‌وا ئاگرێكی يه‌كجار مه‌زن هه‌يه‌،گۆڤاری ده‌نگو باسی جيهانی ئسلامی له‌ژماره‌1064دا كه‌ له‌ ڕێكه‌وتی 19ڕه‌جه‌بی 1408ی ده‌رچوه‌،وتارێكی دكتۆر (علی محمد نصر)بڵاوكردۆته‌وه‌ باسی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌وا له‌ژێره‌وه‌ی ده‌رياكان چاڵێكی مه‌زنی ئاگرين هه‌يه‌،ئه‌م لێكۆڵينه‌وه‌يه‌ ته‌نها ساڵانی ئه‌م دواييه‌دا بڵاو بۆته‌وه‌،به‌ڵام پێغه‌مبه‌ری ئيسلام_د.خ_14سه‌ده‌ پێش ئه‌م زانايانه‌ی ده‌رياناسی كه‌وتوه‌و باسی ئه‌م ديارده‌يه‌ی كردوه‌و ده‌فه‌رموێت:
عن عبد الله بن عمر رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : "فإن تحت البحر ناراً " . أخرجه أبو داود في سننه
واتا:بێگومان له‌ژێر ده‌ريادا ئاگر هه‌يه‌.
ئه‌م فه‌رموده‌يه‌هه‌ندێك له‌زانافه‌رمووده‌ناسه‌كان ده‌ڵێن لاوازه‌،به‌ڵام له‌مانادا به‌هێزه‌و به‌پێشكه‌وتنی زانستی ئه‌مڕۆ ڕاستيه‌كه‌ی سه‌لمێنداروه‌.
هه‌زاران دروودی خوای گه‌وره‌ برژێ به‌سه‌ر گيانی پاكت ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خۆشه‌ويست_د.خ_خۆتۆ گه‌شتی ژێره‌وه‌ی ده‌رياكانت نه‌كرد ئه‌ی چۆن زانيت ئاگر هه‌يه‌؟!.
ئه‌مه‌ خوای گه‌وره‌ وه‌ڵاممان ده‌داته‌وه‌:
( وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى *  إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى ) النجم 3_4
واتا:(قسه‌و گوفتاريشى _ئه‌وه‌ى كه‌ قورئانه‌_له‌ ئاره‌زوو بازى و هه‌واو هه‌وه‌سه‌وه‌ نيه‌* ئه‌مه‌ى كه‌ راى ده‌گه‌يه‌نيَت ته‌نها نيگاو وه‌حى خوايىيه‌).
وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ ((((  عبد المجيد هه‌ريری ))))
--------------------------------------------------------------------
الاربعون العلمية" عبد الحميد محمود طهماز - دار القلم
url]http://www.maknoon.com/e3jaz/new_page_62.htm[/url]][/size]

17

(1 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[center][size=16][CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/13145564409810.gif[/CENTER]

ئيعجازی شێوه‌ی مێوه‌جاته‌كان_زۆر زۆر گرنگه‌

لێكۆڵينه‌وه‌ی ڕووه‌ك ناسه‌كان ئه‌وه‌يان ده‌رخستوه‌ كه‌وا هه‌موو سه‌وزه‌و مێوه‌جاتێك له‌سه‌ر شێوه‌يێكی تايبه‌تی خۆی دروست كراوه‌،شياوی باسه‌ ئه‌م شێوه‌يه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌ندام و پێكهاته‌ی مرۆڤه‌كان زۆر له‌يه‌كتر ده‌چن،به‌شێوه‌يه‌كی ڕوونتر،خوای ‌گه‌وره‌ سه‌وزه‌و مێوه‌جاته‌كانی دروست كردوه‌ له‌شه‌ر شێوه‌ی ئه‌ندامه‌كان وپێكهاته‌كانی له‌شی مرۆڤ ،ئه‌مه‌ش ئاماژه‌بۆئه‌وه‌ده‌كات كه‌ئه‌م مێوه‌يه‌ بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م ئه‌ندامه‌ی له‌ش زۆر پێويسته‌،واتا هه‌ر مێوه‌يه‌ك شێوه‌ی به‌ كامه‌ پێكهاته‌ی مرۆڤ بچێت ئه‌وه‌ ده‌رمانه‌ بۆ ئه‌م پێكهات و ئه‌ندامه‌،به‌نموونه‌ هه‌ندێك له‌مێوه‌جاته‌كان باس ده‌كه‌ين:
ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ چه‌ند نموونه‌يه‌كن كه‌خوای گه‌وره‌وه‌كو ئيعجازێك پيشانمانی داوه‌:
ئێستا بابير بكه‌بنه‌وه‌ ئايا ئه‌م وێنه‌يه‌ چيه‌؟!.
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440201.jpg[/CENTER]
ئه‌مه‌ پارچه‌يه‌كی بچوكی گێزه‌ره‌  به‌شێوه‌ی پانی پارچه‌ كراوه‌ شێوه‌كه‌ی زۆر به‌ عه‌ده‌سه‌ی چاو ده‌چێت.
زانايانی ته‌ندروستی له‌لێكۆڵێنه‌وه‌كانيان ئه‌وه‌يان ده‌رخستوه‌ كه‌وا گێزه‌ر سودێكی يه‌كجار زۆری هه‌يه‌بۆ به‌هێز بوونی بينين له‌ مرۆڤ دا.
دوای ئه‌وه‌ی وێنه‌يی يه‌كه‌ممان ناسی،بابزانين ئايا ئه‌م وێنه‌يه‌‌ش ده‌ناسينه‌وه‌؟
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440872.jpg[/CENTER]
ئه‌م وێنه‌يه‌ پارچه‌يه‌كی ته‌ماته‌ی له‌ت كراوه‌،ڕه‌نگه‌كه‌ی سوره‌،ئه‌گه‌رلێی ورد ببينه‌وه‌ ده‌بينين كه‌وا 4 كون ياخودبڵێين قۆرتی تێدايه‌،دڵی مرۆڤيش به‌هه‌مان شێوه‌ 4 قۆرتی تێدايه‌و ڕه‌نگه‌كه‌سی سوره‌،لێكۆڵينه‌وه‌كانيش ئه‌وه‌يان دووپات كردۆته‌وه‌ كه‌وا ته‌ماته‌ (خواردنی دڵ و خوێنه‌).

ئايا ئه‌ی ئه‌م وێنه‌يه‌ چيه‌؟!:
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440623.jpg[/CENTER]
ئه‌مه‌ وێنه‌ی وشيه‌ ترێيه‌كه‌،شێوه‌يه‌كی زۆر به‌ وێنه‌ی دڵی مرۆڤده‌چێت له‌ڕوخساری ده‌ره‌وه‌ی دا،هه‌موو ده‌نكه‌ ترێيه‌كی ئه‌م وشيه‌يه‌ش به‌خانه‌يه‌كی خوێن ده‌چێت له‌ناو دڵی مرۆڤ،ئه‌نجامی هه‌ندێك لێكۆڵينه‌وه‌ش ئه‌وه‌يان ده‌رخستوه‌ كه‌(ترێ سوودی زۆری بۆ دڵ و زياد بوونی خوێن هه‌يه).‌

ئه‌م وێنه‌يه‌ش ئاشكرايه‌ كه‌وا كاكڵه‌ گوێزه‌
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440654.jpg[/CENTER]
سبحان الله‌ كاكڵی گوێز شێوه‌ی يه‌كجار زۆر به‌ مێشكی مرۆڤ ده‌چێت ،له‌لايه‌نی ڕاست و چه‌پيه‌وه‌،هه‌تا په‌ردۆكه‌ بچوكه‌كان و به‌رزی و نزميه‌كانی ناويه‌وه‌ش به‌مێشكی مرۆڤ ده‌چێت،به‌كرده‌وه‌ش له‌لێكۆڵينه‌وه‌كان ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌وا (خواردنی گوێز‌يارمه‌تی ده‌رێكی باشه‌ بۆ گه‌شه‌ كردنی زۆرێك له‌ خانه‌كانی ده‌مارگيريێكی ئه‌رێنی،كه‌وا يارمه‌تيده‌رن بۆ به‌جێگه‌ياندنی كاره‌كاری مێشك. 
سبحان الله..

ئه‌مه‌ش وێنه‌ی كه‌ره‌وه‌زه‌
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440855.jpg[/CENTER]
سه‌ير باڵاكه‌ی بكه‌ن چه‌نده‌ به‌شێوه‌ی ئێسكه‌ی مرۆڤ ده‌چێت،بێگومان سوودی زۆريشی بۆ ئێسكی مرۆڤ هه‌يه‌،چونكه‌مادده‌ی(سۆديۆم) تيايدا له‌23% يه‌،ئێسكه‌كانی مرۆڤيش هه‌مان ئه‌و ڕێژه‌يه‌و ئه‌م مادده‌يه‌ی تێدايه.‌
ئه‌مه‌وێنه‌ی سه‌وزه‌ی ئه‌فۆكادۆيه‌.
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440126.jpg[/CENTER]
ئه‌م مێوه‌يه‌ زۆر به‌سووده‌ بۆ ڕه‌حمی ئافره‌تان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش دا شێوه‌يان به‌يه‌ك ده‌چێت،زانايان ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر ئافره‌ت هه‌فتانه‌ يه‌ك ده‌نكی ئه‌م ميوه‌يه‌ بخوات ئه‌وا يلرمه‌تيده‌ر ده‌بێت بۆ ڕاسته‌ ڕێبوون و ته‌وازنی هۆرمۆنه‌كانی ڕه‌حم،هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر تووشبوونی به‌شێرپه‌نجه‌ی ناوه‌وه‌ی ڕه‌حم زۆر كه‌م ده‌كاته‌وه‌،ئه‌وه‌ی زۆر سه‌ير بێت ئه‌وه‌يه‌ كه‌وا ئه‌م ميوه‌يه‌ ٩مانگی ده‌وێت تابه‌ته‌واوی پێده‌گات،سبحان الله‌ هه‌مان ئه‌و ماوه‌يه‌ی منداڵ له‌ناو ڕه‌حمی ژنه‌كان دا ده‌مێنێته‌وه‌.

ئه‌مه‌ ئاشكرايه‌ كه‌وێنه‌ی هه‌نجيره‌
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440307.jpg[/CENTER]
هه‌نجير به‌رله‌له‌تك كرنی زۆر به‌شێوه‌ی هێلكه‌گونی پياو ده‌چێت،ئه‌مه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی مادده‌يه‌كی وزه‌ به‌خشی سروشتی تێدايه‌ سوودی هه‌يه‌ بۆ نه‌زۆك نه‌بوونی پياو.
ئه‌مه‌ وێنه‌ی لكه‌دارێكی زه‌يتونه‌
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440338.jpg[/CENTER]
زه‌يتون بۆته‌ندروستی زۆر به‌سووده‌،شێوه‌ی زۆر به‌هێلكۆكه‌ی ژنان ده‌چێت،بۆبه‌هێزبوونی ئه‌م هێلكۆكنه‌ش سوودی هه‌يه‌.
سبحان الله‌،سه‌يربكه‌ن زه‌يتون بۆ به‌هێزبوونی هێلكۆكه‌ی ژنان سوودی هه‌يه‌ و يارمه‌تی ده‌ره‌ بۆ سكپڕی ژنان،زه‌يتونيش يارمه‌تي ده‌ری پياوانه‌ بۆدوور بوون له‌ نه‌زۆكی ،ئه‌وه‌ی سه‌ير بێت ئه‌وه‌يه‌ خوای گه‌وره‌ به‌يه‌كه‌وه‌ باسی ردوون و سێونديش پێخواردوون:

ئه‌مه‌ وێنه‌ی پيازێكی له‌ت كراوه‌
[CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314556440289.jpg[/CENTER]
پياز شێوه‌ی زۆر به‌ خانه‌كانی له‌ش ده‌چێت،لێكۆڵينه‌زه‌كانيش ئه‌وه‌يان ده‌رخست كه‌وا يارمه‌تيده‌ره‌بۆ نه‌هێشتنی زياده‌كان ناو له‌شی مرۆڤ و خاوێن بونه‌وه‌ی له‌ ژه‌هره‌كانی خانه‌كانی له‌ش،هه‌وره‌ها له‌كاتی پاك كردنه‌وه‌و له‌ت كردنی ئاو له‌چاوه‌كان دێنێت كه‌ ئه‌بێته‌هۆی خاوێن كردنه‌وه‌ چاوی مرۆڤ.

چی ده‌مێنێته‌وه‌ له‌وه‌ زياتر مرۆڤ ماكه‌چانه‌ له‌به‌رامبه‌ر حيكمه‌ت و زانستی نه‌بڕاوه‌ی خودادا بڵێت( سبحانك اللهم أنت العلام الحكيم)

وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ ((( عبدالمجيد هه‌ريری )))
-------------------------------------------------------------
http://www.4r4b.com/vb/showthread.php?t=20861
http://ramdaneschool.yoo7.com/t2117-topic
http://majdah.maktoob.com/vb/majdah162199/
http://vb.momyzh.com/thread11112.html
http://www.7bna.com/vb/106839.html
http://al-ershaad.com/vb4/showthread.php?t=12002
[/size][/center]

18

(1 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=16][center]ئيعجازی سه‌ره‌تای سوره‌ته‌كانی قورئانی پيرۆز[/center]
[center] [CENTER]http://im9.gulfup.com/2011-08-28/1314533105871.jpg[/CENTER][/center]
[center]له‌نهينيه‌كانی قورئانی پيرۆز (سه‌ره‌تای سوره‌ته‌كان):[/center]

كاتێك كه‌سێك سه‌يری سه‌ره‌تای سوره‌ته‌كانی قورئانی پيرۆزده‌كات ،پرسيارێكی لا گه‌ڵاڵه‌ ده‌بێت:
ئايا تو بڵێی حيكمه‌ت و ئيعجازی ئه‌م شێوه‌يه‌ی ده‌ست پێكردنی سوره‌ته‌كانی قورئانی پيرۆز چيه‌؟!.
ڕۆژێك پرسياری  بێ باوه‌ڕێكی نه‌زانم له‌يه‌كێك له‌پێگه‌ناڕێك و ته‌ژی له‌ تاريكیه‌كانيام خوێنده‌وه‌،باشه‌ خوايه‌ك
بێت به‌خوای سوپاسی خۆی بكات ده‌ێ چۆن خودايه‌ك بێت كه‌ ده‌ڵێت : الحمد لله رب العالمين_أمنت بالله_؟!.
تۆسه‌يری ئه‌م پرسياره‌ بێ مانايه‌ بكه‌!!،له‌پێشه‌كی دا ده‌بێ بپرسين ئايا ئه‌م كه‌سه‌ تا چه‌ندله‌ ياساو ڕيساكانی زمانی عه‌ربی شاره‌زايه‌؟،ئايا ياساكانی يان زانسته‌كانی ڕه‌وانبێژی ده‌زانێت؟،بۆيه‌ ئه‌م پرسياره‌ ده‌كه‌ين،چونكه‌ دڵنياين ئه‌گه‌ربيزانيبايه‌ ئه‌م جۆره‌ پرسيارانه‌ی نه‌ده‌كرد،ئه‌م شێوازه‌ سوپاس كردنه‌ی خودی زاتی خۆی ،يه‌كێك له‌هۆكاره‌كانی ئه‌وه‌يه‌ كه‌ مرۆڤ فێری شێوازی سوپاسگوزاری بێت،سوپاسێك كه‌ شايسته‌ی ئه‌وه‌بێت ئه‌م خودايه‌ ميهره‌بانه‌2چاوی پێداوه‌،ئه‌گه‌ر1 چاوی لێ بسه‌نێته‌وه‌ ئه‌وا نيوه‌ی دونيا نابينێت!!.
ئه‌م پرسياره‌م هێنده‌ نه‌زانانه‌ دێته‌ به‌رچاو ،ته‌واو وه‌ك ئه‌و پێشنياره‌ ناماقوڵ نه‌زانانه‌ی له‌يه‌كێك له‌ مه‌كۆكورديه‌كانی ئه‌نته‌رنێت خوێندمه‌وه‌،سه‌ير بكه‌ن كه‌سێك چ جۆره‌ پێشنيارێكی خستۆته‌ به‌رده‌م زانايانی ئيسلام:
(بانگ دان بۆيه‌ ڕسته‌ی(حي علی الفلاح)ی تێدايه‌ چونكه‌ له‌سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر_د.خ_خه‌ڵك به‌زۆری جوتيار بوونه‌ بۆيه‌ بانگيان ده‌كات و ده‌ڵێت ئه‌ی جوتياران وه‌رن بۆنوێژ،بۆيه‌ واباشه‌ ئه‌م ڕسته‌يه‌ بگۆڕدرێت چونكه‌ ئێستا خه‌ڵك كه‌م كشتوكاڵ و جوتياری ده‌كات)!!!.
دواتر ناماقوڵيێك ده‌كات و ده‌ڵێ (من دڵنيام ئه‌گه‌ر پێغه‌مبه‌ر له‌ ژيان دا مابايه‌ ئه‌م ڕسته‌يه‌ی ده‌گۆڕی).
ئاخر ده‌تۆ وه‌ره‌ گفتۆگۆی چی له‌گه‌ڵ ئه‌م جۆره‌ كه‌سانه‌ ده‌كرێت!!،تۆوشه‌ی (الفلاح)و(الْفَلَّاح)لێك
نه‌كه‌يته‌وه‌ ،چۆن زاتی ئه‌وه‌ده‌كه‌ی ئه‌م جۆره‌ قسانه‌ی بكه‌ی،ئه‌وه‌ی له‌بانگ دا ده‌وترێت وشه‌ی((الفلاح)ه‌ واتا پيتی(لا)تێايدا سوكه‌و(شه‌دده‌ی)له‌سه‌ر نيه‌ ،ئه‌مه‌ واتا سه‌رفرازی وخۆشبه‌ختی ده‌گه‌ينێت،خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:
[ قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ] المؤمنون 1  واتا:  (  به‌ڕِاستى ئه‌و برِوادارانه‌  سه‌رفراز بوون…) المؤمنون 1
به‌ڵام ئه‌گه‌ر پيتی(لا)له‌(الفلاح) شه‌دده‌ی له‌سه‌ر بوو واتا به‌م شێوه‌يه‌ نوسرا(الْفَلَّاح) ئه‌مه‌ واتا جوتيار،ئه‌مه‌ هه‌وه‌ ئه‌وه‌ی كاكی ڕه‌خنه‌گر پێمان ده‌ڵێت!!!.
ئه‌وه‌ی مه‌به‌ست بێت له‌م‌ بابه‌ته‌دا باس كردنی ئيعجازی نهێنيه‌كانی سه‌ره‌تای سوڕه‌ته‌كانه‌،ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ قورئان ده‌خوێنێته‌وه‌ ،ئه‌گه‌ر لێی وردببێته‌وه‌ ئه‌وا نهێنيه‌كی گه‌وره‌ی له‌شێوازی ده‌ستپێكردنی سوره‌ته‌كان بۆبه‌ديار ده‌كه‌وێت،هه‌وڵ ده‌ده‌ين چه‌ند نموونه‌يه‌ك له‌م نهێنيانه‌ بخه‌ينه‌ ڕوو:
خوای گه‌وره‌ 14 سوره‌تی به‌ سوپاس كردنی زاتی خۆی ده‌ستپێكردوه‌،نيوه‌ی ئه‌م سوڕه‌تانه‌ چه‌سپاندن و دداننانه‌ به‌ سيفاته‌ ته‌واوه‌كانی،نيوه‌كه‌ی تريش لابردن و دوور خستنه‌وه‌ی سيفاته‌ ناته‌واو كه‌م و كوڕيه‌كانه‌ له‌زاتی پيرۆزی خۆی.
7سوڕه‌ت به‌ چه‌سپاندنی سيفه‌ته‌كانی مه‌دحی زاتی خۆی ده‌ستپێكردوه‌،5سوڕه‌تيان به‌ وشه‌ی (الحمد) ده‌ستپێده‌كه‌ن،ئه‌وانيش بريتين له‌: الفاتحة)الحمد لله رب العالمين) الأنعام {الحمد لله الذى خلق السماوات والأرض}،}كهف} {الحمد لله الذى أنزل على عبده الكتاب}، سبأ {الحمد لله الذى له ما فى السماوات وما فى الأرض}، فاطر {الحمد لله فاطر السماوات والأرض}.
له‌هه‌ردووك سوڕه‌تی(الفرقان)و(الملك)يش دا به‌وشه‌ی(تبارك)باس كردوه‌: الفرقان: {تبارك الذى نزل الفرقان}، الملك {تبارك الذى بيده الملك}.
هه‌وره‌ها له‌7 سوڕه‌تی تردا به‌ پاكی زاتی خۆی و دوور خستنه‌وه‌ سيفه‌ته‌ناته‌واوه‌كانی ده‌ستی پێكردوه‌ ئه‌وانيش بريتين له‌:
الإسراء {سبحان الذى أسرى}، و}الحديد} و}الحشر} و}الصف} ده‌فه‌رموێت{سبح لله}، له‌هه‌ريه‌ك له}الجمعة} و}التغابن} ده‌فه‌رموێت {يسبح لله}، له‌سوره‌تی } الأعلى { ده‌فه‌رموێت{سبح اسم ربك الأعلى}،
هاتنی ئه‌م سوره‌تانه‌ به‌ شێوه‌يه‌ نيوه‌يان چه‌سپاندنی سيفه‌ته‌ جوان و ته‌واوه‌كانن،ئه‌وانی تريش لابردن و دوورگرتنی خوای گه‌وره‌ن له‌وسيفه‌تانه‌ی له‌زاتی خۆی ناوه‌شێنه‌وه‌و ناته‌واون.
دوای ئه‌وه‌ نهێنيه‌كی تر هه‌يه‌:
خوای گه‌وره‌ پێمانی ڕاگه‌ياندوه‌ كه‌ ته‌سبيحاتی كه‌س نه‌كرێت جگه‌ له‌زاتی پيرۆزی خۆی نه‌بێت،ئه‌م ڕاگه‌ياندنه‌ش به‌شێوه‌يه‌كه‌ كه‌خۆی له‌خۆيدا نهێنيه‌كی مه‌زنی هه‌ڵگرتوه‌ كه‌بريتيه‌ له‌به‌كارهێنانی هه‌موو ده‌سته‌واژه‌وپێكهات و وه‌رگيراوه‌كان_المشتقات_ ی (سبح):
سه‌يربكه‌ن ‌يه‌كه‌مين جاروله‌ سوڕه‌تی } الإسراء} دا به‌ چاوگ_المصدر_ده‌ست پێده‌كات و ده‌فه‌رموێت(سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى)،ئه‌مه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چاوگ _المصدر_
بنه‌ڕه‌تی‌_أصل_وه‌رگيراوه‌كانه‌_المشتقات_: دوای ئه‌وه‌ له}‌ الحديد } و}الحشر}و } الصف }به‌م شێوه‌يه‌{سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ} به‌فرمانی ڕابوردوو_فعل ماضى_ده‌ستی پێكرد ،ئه‌مه‌ش چونكه‌ فرمانی ڕابوردوو له‌پێشترين سه‌رده‌مه‌ وكاته‌كه‌ی له‌پێش فرمانی ڕانه‌بوردوه‌_فعل مضارع_ئه‌مه‌ش واتا،پێش هه‌موو شتێك و سه‌رده‌مێك ته‌سبيحات هه‌ربۆخودايه‌و به‌س،دوای ئه‌وه‌ ئه‌وجا له‌ هه‌ريه‌ك له‌سوڕه‌ته‌كانی } الجمعة }و} التغابن }به‌ فرمانی ڕانه‌بوردوو باسی كرد و فه‌رمووی: {يسبح لله ما فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ }،دوای ئه‌وه‌ش به‌ فرمانی داخوازی_فعل أمر_له‌سوڕه‌تی } الأعلى }دا فه‌رمووی[ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى ].
سبحان الله‌
هه‌روه‌ها هه‌ندێك له‌سوه‌رته‌كانی قورئانی پيرۆز به‌14وشه‌ی تاكی و له‌يه‌كتردابڕاو ده‌ست پێده‌كه‌ن،ئه‌مانه‌ش چه‌ند نهێينه‌كه‌ی مه‌زنيان له‌خۆ گرتوه‌ له‌مانه‌:
ئه‌م پيتانه‌ به‌ئه‌ندازه‌ی نيوه‌ی ژماره‌ی پيته‌كانی زمانی عه‌ره‌بی هاتوون،هه‌روه‌ها هه‌موو جۆره‌ پيته‌كانی تايبه‌تمه‌ندی ئه‌م زمانه‌ له‌خۆده‌گرن وه‌كو پيته‌كانی(الهمس والجهر والشدة والإطباق والاستعلاء والانخفاض والقلقة)،دوای ئه‌وه‌ش ده‌بينين كه‌وا ئه‌م پيتانه‌ی هاتوون ئه‌وا له‌م پيتانه‌ن كه‌ زۆر به‌سه‌ر زمان دا دێن له‌كاتی ئاخاوتن دا،به‌ڵگه‌ی ئه‌م قسه‌يه‌ ئه‌وه‌ي كه‌ هه‌ردووك پيته‌كانی(ئه‌ليف)و(ل)چونكه‌ زۆرترين پيتن له‌ئاكاتی ئاخاوتن،بۆيه‌ له‌ سه‌ره‌تای زۆربه‌ی سوره‌ته‌كانی قورئانی پيرۆزدا هاتوون.
زاناكان ئه‌م پيتانه‌يان له‌ڕسته‌يه‌ك‌ كۆكردونه‌ته‌وه‌ كه‌ ماناكه‌ی به‌ڵگه‌يه‌له‌سه‌ر ئه‌م ئيعجازه‌،ڕسته‌كه‌ش بريتيه‌ له‌(نص حكيم قاطع له سر).
دوای ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر سه‌يری ئه‌م سوره‌تانه‌ بكه‌ين كه‌به‌م پيتانه‌ ده‌ستپێكراون،ده‌بينين كه‌ ئه‌م سوڕه‌ته‌ چه‌ندين وشه‌ی تێدايه‌ كه‌ هه‌مان ئه‌م پيته‌ی له‌خۆگرتوه‌ كه‌ له‌سه‌ره‌تای سوڕه‌ته‌كه‌دا هاتوه‌،وه‌كو سوڕه‌تی(ق)،ئه‌م سوڕه‌ته‌به‌پيتی(ق)ده‌ست پێده‌كات ،ده‌بينين چه‌ندين وشه‌ی تياداهاتوه‌ كه‌پيتی(ق)يان تێدايه‌ وه‌كو (الرقيب ،القرين ،القلب، فَقَالَ، تَنْقُصُ، بِالْحَقِّ، فَوْقَهُمْ، وَأَلْقَيْنَا، بَاسِقَاتٍ، رِزْقًا، قَبْلَهُمْ.....هتد) به‌شێوه‌يه‌ك كه‌زۆربه‌ی ئايه‌ته‌كان پيتی(ق)يان تێدايه‌.
نهێنيه‌كی تر ئه‌وه‌يه‌ هه‌رسوڕه‌تێك كام پيتی له‌سه‌رتا دا هاتبێت له‌م پيتانه‌،ئه‌وا مانای سوره‌ته‌كه‌ش له‌گه‌ڵ پيته‌كه‌ يه‌كده‌گرێته‌وه‌ بۆ نموونه‌:
سوره‌تی (ص)باسی ئه‌م وشانه‌ی تێدايه‌(الخصومات ، اختصام الخصمين، تخاصم أهل النار، اختصام الملأ الأعلى)
سبحان الله‌ خوای مه‌زن زانا ئه‌م په‌رتوكه‌ی خۆت به‌م شێوه‌يه‌ داڕشتوه‌.
ئه‌مه‌ ئه‌و يه‌كێكه‌ له‌وجۆره‌ سيسته‌مانه‌ی كه‌خوای گه‌وره‌ په‌رتوكه‌مه‌ی پێپاراستوه‌وده‌فه‌رموێت:
[ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ] الحجر 9
واتا:

(  به‌رِاستى هه‌ر ئێَمه‌ قورئانمان دابه‌زاندووه‌ و بێگومان هه‌ر ئێَمه‌ش پارێَزگارى ده‌كه‌ين‏ و نايه‌لَين ده‌ستى خيانه‌تكار هيچ جۆره‌ ده‌ستێكى تێ بخات و هه‌موو هه‌وڵَێك بۆ ده‌ستكارى كردنى نه‌زۆكه‌).

وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بيه‌وه‌ ((( عبد المجيد هه‌ريری )))
----------------------------------------------------------------
http://jnon.ahlamountada.com/t3345-topic
http://www.facebook.com/alqaul
http://anwrsabah.hooxs.com/t11210-topic
http://forums.ozkorallah.com/f9/ozkorallah26498/
http://www.egyig.com/Public/articles/qs … 941.shtml][/size]

[size=24]ته‌خته‌كه‌ی به‌ڵقيس له‌ ته‌رازووی زانستی سه‌ده‌ی 21 دا

خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: [ قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آَتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآَهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ ] النمل 40
وا (  (به‌ڵام يه‌كێك له‌ پياوچاكان) كه‌ زانستى و زانيارى له‌ (نهێَنيه‌كانى) كتێَبى ته‌ورات هه‌بوو وتى: من بۆت ده‌هێنم به‌چاو تروكاندنێك (ده‌ستى كرد به‌نزاو پارِانه‌وه‌ و داواى له‌خوا كرد )، ئه‌وسا كتوپر سوله‌يمان بينى ته‌ختى پاشايه‌تى له‌لايدا دانراوه‌ وتى: ئه‌مه‌ له‌ فه‌زڵ‏َ و به‌خششه‌كانى په‌روه‌ردگارمه‌ بۆ ئه‌وه‌ى تاقيم بكاته‌وه‌.. كه‌: ئايا سوپاسگوزار ده‌بم يان ناشوكرو به‌دنمه‌ك، جا ئه‌وه‌ى سوپاسگوزاربێت ئه‌وه‌ به‌رِاستى سوپاسگوزاره‌ بۆ خۆى، ئه‌وه‌ش كه‌ سپلَه‌يه‌، ئه‌وه‌ بێگومان په‌روه‌ردگارم ده‌ولَه‌مه‌ند و بێنيازه‌ و خاوه‌نى به‌خششه‌ به‌ هه‌مووان).
ئه‌مه‌ چيڕۆكی حه‌زره‌تی سلێمان‌_س.خ_و (به‌لقيسه‌)يه،بابه‌ته‌كه‌ گواستنه‌وه‌ی ‌ته‌خته‌كه‌ی به‌لقيسه‌يه‌ بۆ حه‌زره‌تی سلێمان_س.خ_،ئه‌م گواستنه‌وه‌يه‌ له‌دووری هه‌زاران كيلۆمه‌تردا و به‌چاوتروكانێك گواستراوه‌ته‌وه‌،ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌سته‌ ته‌نها پرسێارێكه‌و،ئايا ئه‌م گواستنه‌وه‌يه‌ له‌زانستی ئه‌مڕۆ سه‌لمێندرايه‌وه‌ يان نا؟!.
ئێستا ئه‌مه‌ له‌زانستی سه‌رده‌م سه‌لمێندراوه‌ به‌ڵام ئايا به‌شێوه‌يه‌كی زانستی يان به‌ جۆرێك له‌جادووگه‌ری هه‌ژماركراوه‌؟!.
(و‌زه‌)و (مادده)‌دوو شتی جياوان اه‌ناو به‌لام له‌ناوه‌ڕۆك يه‌ك شتن واتا دوو ڕووی يه‌ك دراون،مادده‌ ده‌توانرێت بۆ وزه‌ بگۆردرێت و وزه‌ش بۆ مادده‌ به‌هه‌مان شێوه‌،مرۆڤ ئه‌مڕؤ گه‌يشتۆته‌ ئه‌م ئاسته‌ی توانيويه‌تی مادده‌ باته‌ وزه‌ وه‌كو وه‌به‌رهێنانی كاره‌با به‌ مادده‌و كه‌ كاره‌با به‌وزه‌ی خاوێن _ الطاقة النظيفة_ناوه‌زه‌د كراوه‌،هه‌روه‌ها ئه‌گه‌رچی به‌شێوه‌يه‌كی كه‌م به‌ڵام توانراوه‌ وه‌زه‌ش بگۆڕدرێت بۆ مادده‌ وه‌كو ئه‌وه‌ی له‌ ( Particle accelerator )كراوه‌ ،ئه‌گه‌رچی ئێستاش هه‌ به‌ شێوه‌ی جسيمات ماوه‌ته‌وه‌.
گۆڕينی مادده‌ بۆ وزه‌و وزه‌ بۆ مادده‌ شتێكه‌ له‌ زانستی ئه‌مڕۆدا به‌كرده‌وه‌ سه‌لمێنداروه‌،شتێك نيه‌ كه‌ كاروانی ئه‌مه‌ كراده‌ری گۆڕينه‌كه‌ له‌كار بخات مه‌گه‌ر زه‌حمه‌تی و ماندوو بونێكی زۆر نه‌بێت له‌ژێر ئه‌م پێداويستی و توانايانه‌ی ئه‌مڕۆ له‌بن ده‌ستی زانايان دا هه‌يه‌،بێ گومان گه‌يشتن به‌م ڕێگايانه‌ی ئه‌م گۆڕانكاريانه‌ی پێده‌كرێت كه‌ به‌ئاسانی و به‌شێوه‌يه‌كی ته‌واو بكرێت ،ئه‌وا شوڕشێكی يه‌كجار زه‌به‌لاح وگه‌وره‌ی زانستی به‌رپا ده‌بێت و ئه‌وكات مرۆڤ ده‌توانێت به‌هۆی ئه‌م گۆڕانكاره‌وه‌ زۆر به‌ئاسنی چی بيه‌وێت بۆشوێنێكی زۆر دوور به‌شێوی وزه‌ بيگوازێته‌وه‌ ته‌نها له‌ چاو تروكانێك دا و دواتريش بيكاته‌وه‌ به‌مادده‌،ئه‌م شوێنانه‌ش هه‌ركامێك بێت زه‌وی يان مانگ يان هه‌ر ئه‌ستێره‌يه‌ك بێت كه‌ بتوانرێن ژيانی له‌سه‌ر به‌رده‌وام بێت،به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێگای داخه‌ ئه‌وه‌يه‌ كه‌ ئێمه‌ی مرڤگه‌لی سه‌ده‌ی 21 له‌ئاست ئه‌م گۆڕينه‌دا وه‌كو منداڵێك واين كه‌تازه‌ فێری خوێندنه‌وه‌ نوسين بوبێت،ئه‌و خاڵه‌ لاوازه‌ی ئێمه‌ بۆ نه‌توانينی ئه‌نجام دانی ئه‌م كرداره‌ به‌شێوه‌يه‌كی ته‌واو،زانايانی فيزيایی ده‌ڵێن بريتيه‌ له‌وه‌ی ناته‌واوی ده‌كه‌ين له‌ دانانه‌وه‌ی هه‌موو به‌شۆكه‌كانی مادده‌كه‌ له‌كاتی گۆڕينی له‌و شوێنانه‌ی كه‌له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ لێی بوه‌،واتا ئه‌و شوێنه‌ی كه‌ به‌ر له‌وه‌ی بگۆڕێت ،هۆكارێكی تري سه‌ره‌كی هه‌يه‌ بۆ نه‌توانی ئه‌م كرداره‌ به‌ته‌واوی زانست پێوه‌ی ده‌ناڵێنێت،ئه‌ويش بريتيه‌ له‌ لێوه‌شاوه‌یی و گرتنی شه‌پۆڵه‌كه‌هرۆموگناتيسيه‌كانی ئێستايه‌ ئه‌وانه‌ی له‌%60 تێپه‌ڕناكه‌ن،ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وگۆڕانكاريانه‌يه‌ كه‌له‌گه‌ردوون دا به‌سه‌ريان دێت،هه‌موو ئه‌مانه‌ پێشاندانێكی خێرايه‌ بۆده‌سته‌وه‌ستان بوونی زانستی ئه‌مڕۆ له‌گۆڕانكاری وزه‌ بۆ مادده‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌،ئێستا با بێينه‌وه‌ سه‌ربابه‌ته‌سه‌ره‌كيه‌كه‌مان،ئه‌ويش گواستنه‌وه‌ی ته‌خته‌كه‌ی به‌ڵقيسه‌يه‌،به‌لێكدانه‌وه‌یه‌كی گونجاو له‌گڵ ژيری دا ئه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ ئه‌وكه‌سه‌ی به‌م گواستنه‌وه‌ هه‌ڵستاوه‌،ئاده‌ميزادبوبێت يا جنۆكه‌،ئه‌وه‌ ته‌خته‌كه‌ی يه‌كه‌مجار كه‌مادده‌بوه‌ گۆڕيويه‌تی بۆ وزه‌،وه‌زه‌يه‌ك كه‌ وه‌كو وزه‌ی كاره‌با خێرا بوه‌وه‌ به‌هۆی كه‌هرۆموگناتيسه‌وه‌ گواستيتيه‌وه‌،چونكه‌ خێرايیی بڵاو بونه‌وه‌ی ئه‌ن شه‌پۆڵانه‌ی هه‌مان خێرایی تيشكه‌و نزيكه‌ی300 000سێ سه‌د هه‌زار كيلۆمه‌تر له‌ چركه‌يه‌ك دا ده‌بڕێت،ماوه‌ی ئه‌م گواستنه‌وه‌ ڕێگايه‌كه‌ی به‌شێوه‌يه‌كی ئاسایی ئه‌مڕۆی ئۆتۆمبێل3000سێ هه‌زار كيلۆمه‌تر بوه‌،له‌دوا قۆناغی ئه‌م گواستنه‌وه‌ ته‌خته‌كه‌ له‌وه‌زه‌و ديسان كراوه‌ته‌وه‌ به‌ مادده‌و هه‌موو به‌شه‌كانی له‌شوێنی يه‌كه‌م جاری دا دانراوه‌ته‌وه‌،هه‌وره‌ك باسمان كرد مرۆڤ ئێستا ناتوانێ ئه‌م ده‌سته‌ڵاته‌ به‌ده‌ست بێنێ- و بتوانێت هه‌مان ئه‌م كرداره‌ دووباری بكه‌نه‌وه‌ به‌شێوه‌ي%100،ئه‌گه‌ر هه‌رچه‌ند توانيبێتی بيكات ئه‌وا له‌ %50ی گۆڕانه‌كه‌ تێپه‌ڕناكات،ئه‌وكاتيش ئه‌وه‌ی ويستمان و پێوستيمان پێ هه‌بێت بۆ كاره‌ كه‌ له‌%5ی تێپه‌ڕناكات،ئه‌مه‌ش واتا ئه‌گه‌ر ئێمه‌ به‌و توانايه‌ی ئێستا هه‌مانه‌ ته‌خته‌كه‌ی به‌لقيسمان له‌ مادده‌وه‌ كردابيه‌ به‌ وزه‌و بمان گواستبايه‌وه‌ودواترديسان بيمانگۆڕيبايه‌وه‌ به‌ مادده‌ ئه‌وا ته‌نها له‌%5ی ته‌خته‌كه‌مان به‌ده‌س ده‌كه‌وته‌وه‌،ئه‌مه‌ هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ وابيه‌ له‌ كورسيه‌ك ته‌نها ده‌سكه‌كه‌ی ياخود پێچكه‌يه‌كمان بۆ مابێته‌وه‌،ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌يه‌ وزه‌كه‌ له‌كاتی گواستنه‌وه‌كه‌ی دا به‌ ڕێژه‌ی%95ی گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێت و لێمان بزر ده‌بێت،هه‌روه‌ك ئه‌م قه‌ڕه‌باڵغيه‌ی ئه‌مڕۆی گه‌ردوون كه‌مرۆڤ دروستی كردوه‌ له‌ دوكه‌ڵی كارگه‌ زه‌به‌لاحه‌كان و بگڕه‌ فڕۆكه‌و خزكه‌تگوزاريه‌كانی مۆبايل و هتد......،ئه‌وانه‌ش كاريگه‌ريان ده‌بێت له‌گۆڕانكاری دروست بون له‌سه‌ر ئه‌م مادده‌يه‌ی كرواه‌ به‌وزه‌و و گواستراوه‌ته‌وه‌،قورئانی پيرۆز ڕه‌گه‌زی ئه‌و كه‌سه‌ی ديارنه‌كردوه‌ كه‌ كرداری گواستنه‌وه‌كه‌ی ئه‌نجام داوه‌،زۆرێك له‌ شيكه‌ره‌وه‌كانی قورئان ده‌ڵێن ئه‌وكه‌سه‌ی كه‌( عنده علم من الكتاب ) ڕه‌گه‌زه‌كه‌ی ئاده‌می بوه‌و ناوی (آصف بن برخياء)بوه‌،هه‌وره‌ك هه‌ندێكی تر ده‌ڵێن نه‌خێر ئه‌وكه‌سه‌(عفريت آخر من الجن ) بوه‌،ئه‌وه‌ی لێره‌دا زياتر له‌گه‌ڵ زانستی ئه‌مڕۆده‌گونجێت ئه‌وه‌يه‌ كه‌ بكره‌ی ئه‌م كاره‌ ده‌بێت جنۆكه‌ بوبێت نه‌وه‌ك ئاده‌می،ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌وا ناچێته‌ عه‌قڵه‌وه‌ كه‌وا مرۆڤێك له‌و سه‌رده‌م دا ژيابێت و ئه‌م زانسته‌ مه‌زنه‌شی زانبيێت.
كه‌واته‌ ئه‌وه‌ی كرداری ڤاستنه‌وه‌كه‌ی ته‌خته‌كه‌ی كردوه‌ جنۆكه‌ بوه‌ نه‌وه‌ك ئاده‌می،به‌شێوه‌ی گواستنه‌وه‌ی ته‌خته‌مدكه‌ واتا مادده‌ بۆ وه‌ز  دواتر گواستراوه‌ته‌وه‌ ديسان كراوه‌ته‌وه‌ به‌ مادده‌و هه‌موو به‌شۆمه‌كانی مادده‌كه‌ش له‌شوێنی يه‌كه‌مجاری خۆی دانراوه‌ته‌وه‌.
ئه‌و موعجزيه‌ی لێره‌وه‌ وه‌رده‌گيڕێت ئه‌وه‌يه‌:
باشه‌ پێغه‌مبه‌ر _د.خ_كه‌سێكی نه‌خوێنده‌وار/له‌ كۆمه‌ڵگه‌يه‌كی زۆرينه‌ی نه‌خوێنده‌وار، له‌بيابان دا چۆن ئه‌م زانياريانه‌ی زانيوه‌،له‌گه‌ڵ زانستی 14سه‌ده‌ی دوای خۆی يه‌كبگرێته‌وه‌؟؟؟!!.
سبحان الله‌ العلام الخبير

-------------------------------------------------------
http://asdaf.yoo7.com/t1642-topi http://dl3irqi.com/vb/showthread.php?t=12590c
http://vb.islam2all.com/showthread.php?t=51367
آيات قرآنية في مشكاة العلم " د . يحيى المحجر
http://www.maknoon.com/e3jaz/new_page_7.htm
http://www.shabablek.com/vb/t39049/[/size]

20

(1 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=24][center]ئیعجازی ژماره‌یی له‌ (بانگ) دا[/center]

[center]      http://webchinupload.com/files/clip_image002_17.jpg[/center]

بانگ دان بۆ نوێژه‌كان له‌ شه‌وو ڕۆژێكدا پێنج جار دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌ ، گه‌ر به‌ ووردی له‌ پیت و ووشه‌كانی سه‌رنج بده‌ین ئیعجازی ژماره‌یی سه‌رسوڕهێنه‌ر ده‌بینین،به‌ یاسایه‌كی ووردی سه‌رسوڕهێنه‌ر پیت و ووشه‌كانی ڕێك خڕاوه‌، به‌تایبه‌ت وشه‌ی (الله)

له‌م بابه‌ته‌دا تێكه‌ڵه‌یه‌ك له‌ ژماره‌ سه‌ره‌تاكان ده‌بینین كه‌ خوای گه‌وره‌ ڕێكی خستووه‌و شاهێده‌ یه‌كتایی خۆی تێدا نه‌خشاندووه‌. بانگ له‌م بڕگانه‌ی خواره‌وه‌ پێك هاتووه‌:
1-الله اكبر الله اكبر  2- الله اكبر الله اكبر  3- اشهد ان لا اله‌ الا الله 
4- أشهد أن لا اله‌ إلا الله  5- اشهد ان محمدا رسول الله  6-أشهد أن محمدا رسول الله 
7-حی علی الصلاه‌  8-حی علی الصلاه‌  9-حی علی الفلاح  10-حی علی الفلاح 
11-الله أكبر ألله أكبر  12-لا إله‌ إلا الله.
با پێكه‌وه‌ سه‌یری ئه‌م ڕاستیه‌ سه‌رسوڕهێنه‌رانه‌ی خواره‌وه‌ بكه‌ین:
1-ژماره‌ی مانگه‌كانی ساڵ (12) مانگه‌ ، بانگشی به‌ درَیژایی ساڵ شه‌وانه‌و ڕۆژانه‌ دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌ ، وه‌ ژماره‌ی بڕگه‌كانی بانگ به‌رامبه‌ره‌ له‌گه‌ڵ ژماره‌ی مانگه‌كانی ساڵ.
2-بانگ به‌ ووشه‌ی (الله) ده‌ست پێ‌ ده‌كات و به‌ ووشه‌ی (الله)یش كۆتایی پێ‌ دێت.
3-بانگ له‌ شه‌و و ڕۆژێكدا 5 جار دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌ ، كردنی كارێكی چاك پاداشته‌كه‌ی یه‌ به‌ ده‌یه‌و كاتێك پیته‌كانی بانگ ده‌ژمێرین ده‌بینین له‌ په‌نجا پیت پێك هاتووه‌ (5*10=50).
4-ئه‌گه‌ر پیته‌كانی ووشه‌ی (الله) له‌ بانگدا بژمێرین ده‌كاته‌ (112) پیت ، سوره‌تی (الاخلاص) كه‌ سوره‌تی (توحید)ی پێ‌ ده‌وترێ‌ (112)هه‌مین سوره‌ته‌ له‌ قورئاندا، پیته‌كانیش به‌م شێوه‌ دابه‌ش ده‌بن: (ژماره‌ی پیته‌كانی ئه‌لیف (ا)47 ، ژماره‌ی پیته‌كانی لام (ل) 45 ، ژماره‌ی پیته‌كانی ها‌و (ه‌) 29 ، كۆی ئه‌م پیتانه‌: 47+45+29=112 .
ئه‌م ژماره‌یه‌ش له‌ دوباره‌ بووه‌كانی ژماره‌ حه‌وته‌ 7*19=112
وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م ژماره‌یه‌ش ڕیز بكه‌ین ئه‌كاته‌ 204547 ئه‌م ژماره‌یه‌ش له‌ پێكهاته‌ی دووباره‌ بووه‌وه‌كانی ژماره‌ حه‌وته‌ 29221 * 7 =204547
وه‌ هه‌روه‌ها نوێژه‌كان له‌ شه‌و و ڕۆژێكدا له‌ حه‌ڤده‌ ڕكات پێك هاتووه‌ ، ئه‌گه‌ر ژماره‌ی پیته‌كانی بانگ به‌بێ‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ بژمێرین له‌ حه‌ڤده‌ پیت پێك هاتووه‌، پیته‌كانیش به‌بێ‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ حه‌ڤده‌ پیتن كه‌ بریتین له‌ ( ا ، ل ، ه‌ ، ك ، ب ، ر ، ش ، د ، ن ، م ، ح ، س ، و ، ی ، ع ، ص ، ف ) ، وه‌ هه‌روه‌ها یه‌كێكی تر له‌ شته‌ سه‌رسوڕهێنه‌ره‌كانی قورئانیش ووشه‌ی (أُذن) دووجار له‌ قورئاندا هاتووه‌ و ووشه‌ی (مُؤذن)یش دووجار هاتووه‌ و ووشه‌ی (أَذنْ) یش یه‌ك جار هاتووه‌ ، كه‌ به‌ هه‌موویه‌وه‌ ده‌كاته‌ پێنج جار ، سبحان الله


وه‌رگيراوه‌ له‌ emanpress.com
[/size]

21

(2 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=16]جياوازی تاقيكردنه‌وه‌كان

جياوازی تاقيكردنه‌وه‌كانی خوای گه‌وره‌وتاقيكردنه‌وه‌كانی مرۆڤ له‌ چی دايه:
خوێندكار يان شۆفێرێكی سه‌ره‌تایی يان هه‌ركه‌سێكی تر كاتێ تاقی ده‌كرێته‌وه چ جياوازيێكی هه‌يه‌ له‌گه‌ڵ تاقيكردنه‌وه‌كانی خوای گه‌وره‌؟؟!!.
هه‌وڵ ده‌ده‌ين له‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌ جياوازییه‌كان بخه‌ينه‌ به‌رچاو:
١_هی مرۆڤه‌كان له‌چه‌ند په‌رتوكێكه‌ كه‌وا خوێندكار ماندوو ده‌كات.
به‌ڵام تاقيكردنه‌وه‌ی خوای گه‌وره‌ له‌يه‌ك په‌رتوكی زۆر ئاسان دايه‌،ئه‌ويش قورئانی پيرۆزه.

٢_‌ پرسياری مرۆڤه‌كان تا كاتی تاقيكردنه‌وه‌كان ناديارن و ته‌نها مامۆستا ده‌يانزانێ.

به‌ڵام هی خوای گه‌وره‌ به‌رله‌ تاقيكردنه‌وه‌كان زۆر ڕوون و ئاشكران:
خوات كێ يه‌؟
له‌سه‌ر كامه‌ ئاينيت ؟.
پێغه‌مبه‌رت كێ يه‌؟
گه‌نجايه‌تيت له‌چی ڕابوورد؟.
ته‌مه‌نت له‌چی سه‌رف كرد؟.
سه‌روه‌ت و سامانه‌كه‌ت له‌ كوێ به‌ده‌ستهێناو چۆنت به‌خشی؟.
‌زانسته‌كه‌ت له‌چی به‌خشی و چۆنت به‌كاربرد؟.

٣_لای مرۆڤه‌كان به‌ر له‌ تاقيكردنه‌وه‌كان كه‌س وه‌ڵامه‌كانت پێ ناڵێت.
به‌ڵام خوای گه‌وره‌ له‌كاتی ئيمتحانه‌كان دا وه‌ڵامی نموونه‌ییت پێ ده‌ڵێ.

٤_ئه‌و مرۆڤانه‌ی هه‌ڵده‌بژێردرێن بۆ تاقيكردنه‌وه‌مان،پارێزراو نين له‌هه‌ڵه‌كردن.
به‌ڵام پرسياره‌كانی خوای گه‌وره‌،ئه‌و مامۆستايانه‌ی پرسياره‌كانمان پێ ده‌ڵێن پارێزراون_معصوم_ كه‌ پێغه‌مبه‌رانن سه‌لامی خودايات لێبێت.

كاتی تاقيكردنه‌وه‌كان لای مرۆڤ له‌دوو كاتژمێر زياتر نيه‌.
به‌ڵام لای دروستكه‌ری مرۆڤه‌كان به‌زۆری زياتره‌ له‌ ٧٠ ساڵی ته‌مه‌ن.

خولی دووه‌م_ده‌وری دوه‌م_ يه‌ك جار ده‌كرێته‌وه‌و ده‌رچوون تيايدا له‌١٠٠% نيه‌.
به‌ڵام لای خوای گه‌وره‌ هه‌موو كات كراوه‌يه‌ تاوه‌كو به‌نده‌كه‌ ده‌گاته‌غره‌غری گيان ده‌رچوون و  سه‌ركه‌وتن  و ته‌وبه‌ قبوڵ كردنيش_ته‌وبه‌يه‌كی باش_ له‌ ١٠٠%  ته‌واوه‌.

لای مرۆڤه‌كان به‌رزترين پله له‌ ١٠٠ تێپه‌ڕ ناكا.
به‌ڵام لای خوای گه‌وره‌ هه‌ر وه‌ڵامێكی ڕاست وهه‌ر كرده‌وه‌يه‌كی چاكه‌ تا ٧٠٠ ده‌ڕوات‌.
هی مرۆڤه‌كان ته‌نها بۆ دونيايه‌و ژيانه‌كه‌يه‌تی،به‌ڵام ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره‌ بۆ دونياو دواڕۆژه‌.

ئه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان دوای تاقيكردنه‌وه‌ له‌ياد ده‌كرێن.
به‌ڵام ئه‌وه‌ی لای خوای گه‌وره‌ له‌په‌رتوكێك نوسراوه‌ته‌وه‌ هه‌رگيزبزر ناكرێت و له‌ياد ناكرێت.

تاقيكردنه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان،پاداشته‌كه‌ی ڕۆزيه‌كی كه‌مه‌ وپاره‌يه‌كی كه‌مه‌.
به‌ڵام ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره‌ پاداشته‌كه‌ی به‌هه‌شتێكه‌ بێ حيساب گه‌وره‌و پان و نه‌بڕاوه‌يه‌.

كه‌واته‌ زۆر سه‌يره‌ زۆرێك له‌ تاقيكرنه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان ده‌رده‌چن به‌ڵام له‌وه‌ی خوای گه‌وره‌ به‌داخه‌وه‌ سه‌رناكه‌وێت!!!!!!!.

خوايه‌ گيان له‌و كه‌سانه‌ بمانگێڕه‌ كه‌ له‌تاقيكردنه‌وه‌كانی دواڕۆژ سه‌ركه‌وتوو ده‌بين.


عبد المجيد هه‌ريری
[/size]

22

(11 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=24]به‌ڕێزی زۆر سوپاس.[/size]

[center][size=24]موعجيزه‌يه‌كی يه‌كجار يه‌كجار مه‌زن...له‌يه‌ك وشه‌دا

ثم استوى الى السماء وهي دخان

http://2upl.com//uploads/images/microkurd-f838c54cc0.gif[]

چه‌ندين به‌ڵگه‌ی تری  ڕاستي ‌و نوێ، زانايان ده‌رباره‌ی دوكه‌ڵی گه‌ردوونی بۆمان ئاشكرا ده‌كه‌ن ،كه‌ به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر ڕاستی ودروستی قورئانی پيرۆز،هه‌روه‌ها ئه‌و وشه‌يه‌ی كه‌ قورئان بۆده‌ربڕينی سه‌ره‌تای دروست بوونی گه‌ردوونی به‌كاری هێناوه‌ ده‌ربڕينێكه‌ ١٠٠% ته‌واوه‌ و ده‌بينين كه‌زانايان له‌هه‌مبه‌ری دا چۆكيان داداوه‌.
قورئانی پيرۆز باسی‌ سه‌ره‌تای دروست بوونی گه‌ردوون ده‌كات و ده‌ڵێت دوكه‌ڵێك بوو خوای گه‌وره‌ كردی به‌ ئاسمان،كه‌چی بێ باوه‌ڕه‌كان ده‌ڵێن نه‌خێر ئه‌مه‌ دوكه‌ڵ نه‌بوه‌و تۆزو خۆڵی نێوان ئه‌ستێره‌كانه‌.
له‌م لێكۆڵينه‌وه‌دا له‌يه‌ك وشه‌ی قورئانی پيرۆزدا موعجيزه‌يه‌كی زۆر گه‌وره‌مان بۆ ڕوون ده‌بێته‌وه‌ ،ئه‌ويش بريتی يه‌ له‌ وشه‌ی (دخان) واتا دوكه‌ڵ،ئه‌م وشه‌يه‌ی له‌قورئان داهاتوه‌ له‌كاتی باسكردنی سه‌رتای دروستكردنی بونه‌وه‌ر،سه‌ره‌ڕای ڕوونی مانای ئه‌م وشه‌يه‌ به‌ڵام هێشتا ڕۆژهه‌ڵاتناسه‌كان و خوێندكاره‌ كه‌م عه‌قڵه‌كانيان ،گومان‌ دروست  ده‌كه‌ن ،ئه‌وان ده‌ڵێن كه‌گوايه‌ زانايان ناويان نه‌ناوه‌ دوكه‌ڵ، به‌ڵكو ئه‌وه‌ هه‌وره‌ تيره‌به‌ربڵاوه‌كه‌ی نێوان ئه‌ستێره‌كانه‌و پێی ده‌ڵێن(تۆزو خۆڵ)،به‌ڵام قورئانی پيرۆز ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ ڕاستي وشه‌كان و ده‌ربڕينه‌كانی  ده‌رده‌خات، هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌ری پێشه‌وا_د.خ_فه‌رمويه‌تی(ولا تنقضي عجائبه) ،ئه‌وه‌ی ئێستا له‌م باسه‌دا ده‌يخوێنينه‌وه‌ بينينێكی ڕاسته‌قينه‌ی ئه‌م وێنانه‌يه‌ كه‌ به‌هۆی تيلسكۆبی تايبه‌ت به‌م بواره‌وه‌ گيراون ،كه‌وا ڕاسته‌خۆ ڕاستی ده‌ربڕينی قورئانی پيرۆز پيشان ده‌ده‌ن.

[]http://2upl.com//uploads/images/microkurd-38c1005861.jpg
ئه‌مه‌وێنه‌ی ئه‌م دوكه‌ڵه‌يه‌ كه‌زانايان بۆی چونه‌و پێان وتوه‌ تۆزو غوباری گه‌ردوونی.
ئه‌م پارچه‌ هه‌وره‌ به‌ بليۆنان كيلۆمه‌تر لێمانه‌وه‌ دووره‌.

به‌ڵام ئايا چ شتێكی نوێ ده‌ركه‌وتوه‌؟؟!!.
ئايا وشه‌ی (غبارالكون)له‌ڕوور زانسته‌وه‌ ڕاستره‌ يان (دخان الكون)؟؟!!.
بۆچی قورئانی پيرۆز له‌جياتی(دخان) وشه‌ی (غبار)به‌كارنه‌هێنا؟؟!!.

خوای گه‌وره‌ كه‌باسی سه‌ره‌تای دروست بوونی بونه‌وه‌ر ده‌كات ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئاسمانه‌كان به‌ر له‌ دروست بوونيان دوكه‌ڵ بوونه‌ و خوای گه‌وره‌ ئه‌م دوكه‌ڵه‌ی له‌يه‌كتر جياوازكردۆته‌وه‌ له‌حه‌وت قات دا ئاسمانه‌كانی دروست كردوون،له‌م ئايته‌دا خوای مه‌زن ده‌فه‌رموێ( ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ، فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا وَزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ) فصلت: 11-12
واتا:
(  ئينجا ويستى ئاسمان ريَك بخات‏ و دروستى بكات له‌كاتيَكدا كه‌ دوكه‌لَ بوو، جا به‌ ئاسمان‏ و زه‌وى فه‌رموو: فه‌رمانبه‌ردار و ملكه‌چ بن، به‌خؤشى خؤتان يان به‌زؤر بتانخه‌مه‌ ژيَر ده‌سه‌لآتى خؤمه‌وه‌؟! هه‌ردوولا خيَرا وتيان: ملكه‌چى تؤين‏ و چؤن ده‌فه‌رمويت وا ده‌كه‌ين، (بيَگومان كاريَكى ئاسانه‌ بؤ خواى به‌ده‌سه‌لآت، زه‌وى و ئاسمان بيَنيَته‌ قسه‌، چونكه‌ ئاده‌ميزاد جؤره‌ها ئاميَرى هيَناوه‌ته‌ قسه‌، ده‌م‏ و زمان‏ و ليَويشيان نيه‌،    له‌ ماوه‌ى دوو رؤژدا (له‌و رؤژانه‌ى كه‌ هه‌ر خؤى ماوه‌يان ده‌زانيَت) ئاسمانى كرده‌ حه‌وت چين و فه‌رمانى بؤ هه‌ر چينيَكيش ده‌ركرد، ئينجا ده‌فه‌رمويَت: ئاسمانى دنياشمان رازانده‌وه‌ به‌ ئه‌ستيَره‌وكردمانه‌ چراخان‏ و كردمانه‌ هؤى پاراستن، (له‌ شه‌رِى شه‌يتانه‌كان)، ئا ئه‌و شتانه‌ هه‌مووى به‌ ويست‏ و فه‌رمانى زاتيَكه‌ كه‌ بالآده‌ست‏ و زانايه‌.

ئه‌مه‌ ئه‌م ده‌قه‌ قورئانيه‌ بوو كه‌ موعجيزه‌يه‌كی يه‌كجارمه‌زنی له‌خۆ گرتوه‌ كه‌ به‌م دواييانه‌ نه‌بێت ئاشكرا نه‌ببوو.

كاتێك زانايان سه‌يری ئاسمانه‌كايان ده‌كرد ده‌يانبينی كه‌وا ته‌ژيه‌ له‌ تۆزو خۆڵ،وه‌هه‌ركاتێك هه‌ورێكيان له‌ئاسمانه‌كان ده‌ديت،ئه‌وا ده‌يانوت ئه‌م هه‌وره‌ يان ئه‌م تۆزه‌ له‌ ورديله‌كانی تۆزی گه‌ردوونيه‌ ،به‌ڵام كاتێك بيركردنه‌وه‌يان‌ پێشكه‌وت،بيريان له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌هه‌ندێك له‌م تۆزه‌ گه‌ردوونيه‌ بێنن بۆ زه‌وی و شيكردنه‌وه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ن،به‌ڵام ئايا كه‌ئه‌م شيكردنه‌وه‌يان له‌سه‌ر كرد ئه‌نجامه‌كه‌ی چی بوو؟
[]http://2upl.com//uploads/images/microkurd-c2881868f3.jpg[/CENTER]
ئه‌م فڕۆكه‌يه‌ به‌ته‌واوی ئاماده‌يی و پێويستيه‌كانی ئاماده‌كرا بۆ ڕه‌وانه‌ كردنی بۆناو بۆشاييه‌كانی ئاسمان و هێنانه‌وه‌ی هه‌ندێك له‌ نه‌يزه‌ك وتۆزی گه‌ردوونی بچوك و دواتريش ليكۆڵينه‌وه‌ كردن له‌سه‌ری له‌لايه‌ن ده‌زگای ناساوه‌،

چه‌ند زانايه‌ك له‌كاتی شيكردنه‌وه‌ی تۆزه‌ گه‌ردونيه‌كان.
http://2upl.com//uploads/images/microkurd-9f392f3221.jpg[]

سه‌ير بكه‌ن به‌ڕێزان يه‌كێك له‌زاناكانی سه‌رپه‌رشتياری شيكردنه‌وه‌‌ی ئه‌م تۆزه‌ گه‌ردونيه‌‌ چي ده‌ڵێت
(ئه‌م به‌شه‌ بچۆكۆڵانه‌ی كه‌ناومان لێنابوو(تۆزی گه‌ردوون)ی هه‌رگيزاوهه‌رگيز ناشێت (تۆز) بێت و ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ده‌ر‌بڕينێكی ته‌واويان بۆ بكه‌ي‌ن ده‌بێ بڵێين  كه‌وا باشترين وشه‌ كه‌به‌كاری ببه‌ين وشه‌ی(دوكه‌ڵ)ه‌ كه‌به‌ ئينگليزی پێی ده‌وترێ (Smoke).

[CENTER]http://2upl.com//uploads/images/microkurd-61513f8ad4.jpg[/]
ئه‌مه‌ وێنه‌ی هه‌وره‌ دوكه‌ڵێكی تيره كه‌ زانايان ئاشكرايان كردوه‌ كه‌وا هه‌وره‌ دوكه‌ڵاويه‌كان‌ زۆر تيرو تاريكن،به‌ڵام هه‌ندێك ئه‌ستێره‌ی لێوه‌ نزيكن كه‌وه‌كو چرايه‌ك ڕێگا ڕۆشن ده‌كه‌نه‌وه‌ ‌،ئه‌مه‌ش ڕێخۆشكه‌رێكه‌ كه‌وا خوای گه‌وره‌ بۆزاناكانی داناوه‌ تاوه‌كو ئه‌م دوكه‌ڵه‌ ئاسمانيه‌ ببينين و له‌ ڕاستی قورئانی پيرۆز دڵنابين وله‌واتاوموعجيزه‌كانی زياتر تێ بگه‌ن ،خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت ((وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ)) الأعراف: 54.
واتا:
ئه‌ستێَره‌كان (هه‌ر هه‌موويان) به‌ فه‌رمانى خوا كه‌وتوونه‌ته‌ گه‌رِو له‌ فه‌رمانى ده‌رناچن.

[]http://2upl.com//uploads/images/microkurd-3a7e21f1b8.jpg[/]
[CENTER]ئه‌مه‌ وێنه‌ی ئه‌م تاقيگه‌يه‌يه‌ كه‌ كاری تاقيكردنه‌وه‌ی تۆزی گه‌ردوونی ئه‌نجام داوه‌The cosmic dust laboratory at the Johnson Space Center  له‌ناو زانكۆی واشنتۆن دايانناوه‌،ئه‌مه‌ش يه‌كه‌مين تاقيگه‌يه‌ له‌جيهان دا كه‌به‌بێ تلسكۆب كاری تاقيكردنه‌وه‌ی گه‌ردوونی بكات.

زانايان ده‌ڵێن ئه‌و ته‌قينه‌وه‌ مه‌زنانه‌ی ئه‌ستێره‌كان كه‌ دوكه‌ڵێكی زۆری به‌دواوه‌يه‌ ، چاره‌سه‌رێكی ته‌واومان ده‌داتێ له‌نهێنيه‌كانی گه‌ردوون ،ئه‌ويش بريتي يه‌ له‌ هه‌بوونی دوكه‌ڵێكی مه‌زن له‌ سه‌ره‌تای دروست بوونی بونه‌وه‌ردا.
كه‌واته‌ زانايان ئه‌مه‌ دوپات ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌وا بوونه‌وه‌ر له‌سه‌رتادا ته‌ژی بوه‌ له‌ دوكه‌ڵ،ئايا ئه‌مه‌ هه‌مان ئه‌وم ده‌ربڕينه‌ نيه‌ كه‌ قورئانی پيرۆز به‌ر له‌زياتر له‌ ١٤٠٠ساڵ باسی كردوه‌؟؟؟؟!!.
خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ ( ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ ) فصلت 11
واتا:
ئينجا ويستى ئاسمان ريَك بخات‏ و دروستى بكات له‌كاتيَكدا كه‌ دوكه‌لَ بوو.
كه‌واته‌ خۆشه‌ويستان ئێستا بۆمان ڕۆن بوه‌وه‌ كاتێ ڕۆژهه‌ڵات ناسه‌كان ده‌يانه‌ويست له‌ڕێگای وشه‌ی (دخان)كه‌ قورئان به‌كاری هێناوه‌ ڕه‌خنه‌ له‌ قورئان بگرن،ئه‌وان ده‌يانوت ده‌بێ بگوترێ تۆزی گه‌ردوونی نه‌وه‌ك دوكه‌ڵ ،به‌ڵام ئه‌نجامه‌كه‌ پێچه‌وانه‌ بوه‌وه‌، دوای تاقيكرنه‌وه‌كان ،ئه‌وان هاتنه‌ سه‌ر ڕای قورئان وتيان به‌ڵێ ئه‌مه‌ دوكه‌ڵه‌ نه‌وه‌ك تۆز.
ئێستا دوای پوچه‌ڵ بونه‌وه‌ی هه‌وڵه‌ نه‌گريسه‌كانيان باچه‌ندوێنه‌يه‌كی ڕاسته‌قينه‌ی گه‌ردوون ببينين كه‌به‌ئاشكرا دوكه‌ڵ ده‌ركه‌وتوه‌.

ئه‌مه‌ وێنه‌يه‌كی ڕوونه‌ دوكه‌ڵی گه‌ردوونی تيايدا ده‌ركه‌وتوه‌.
http://2upl.com//uploads/images/microkurd-9d22d4119d.jpg

ئه‌مه‌ش وێنه‌يه‌كی تره‌ كه‌به‌ نيشانگه‌ری (هابل) له‌ڕێگای تلسكۆبه‌وه‌ گيراوه‌،به‌هه‌مان شێوه‌ دوكه‌ڵه‌كه‌ به‌رچاو ده‌كه‌وێت.
http://2upl.com//uploads/images/microkurd-773ea9c043.jpg

ئه‌مه‌ وێنه‌ی ته‌قينه‌وه‌يه‌كی گه‌له‌ئه‌ستێره‌كه‌مانه‌ ،ئه‌م ته‌قينه‌وه‌ ئه‌ندازه‌يه‌كی زۆر مه‌زنی دوكه‌ڵ ده‌نێته‌وه‌ ،ئه‌م وێنه‌يه‌ به‌هۆی تيشكی ژێر سووری گيراوه‌ ،چونكه‌ ئه‌م دوكه‌ڵه‌ به‌هۆی دووريه‌وه‌ به‌چاوی ئاسایی نابينرێت.
http://2upl.com//uploads/images/microkurd-a268a0b614.jpg[/]

كه‌واته‌ خۆشه‌ويستانم :
ده‌زگای ناساو ڕۆژهه‌ڵات ناسه‌كان وشه‌ی (تۆز)يان بۆئه‌م ديارده‌يه‌ ده‌ربڕيوه‌،قورئانی پيرۆزيش به‌ وشه‌ی (دوكه‌ڵ) ده‌ریبڕيوه‌ ،ئايا كامه‌يان ڕاسته‌؟؟؟!!.
بێ گومان ئه‌وه‌ی قورئان ڕاسته‌كه‌يه‌ چونكه‌ ده‌زگای ناساو هه‌م ڕۆژهه‌ڵات ناسه‌كانيش له‌ بۆچونه‌كه‌يان پاشگه‌زبوونه‌وه‌و وتيان ( به‌ڵێ ئه‌مه‌ نابێ _تۆز_ بێت به‌ڵكو ده‌بێ پێی بگوترێ _دوكه‌ڵی گه‌‌ردووی_)
هه‌زارجار سبحان الله‌ ئايا موعجيزه‌ و ڕاستی قورئان له‌مه‌ زياتر چی؟؟؟؟!!!.

وه‌رگێڕنی به‌ده‌ستكاری له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌((((((( عبد المجيد هه‌ريری ))))))))
س_ مجلة الابتسامة‌ الالكترونية.
[/size][/center]

[size=24]جێ و شوێنی ئافره‌تان له‌ به‌هه‌شتدا و چه‌ند زانیارییه‌ك

وه‌كو ده‌زانین خوای گه‌وره‌ له‌ پاداشتی مرۆڤی موسڵماندا له‌ به‌هه‌شت باسی چه‌نده‌ها شتی خۆشی كردووه‌ له‌ خوارده‌مه‌نی و كۆشك و شوێنی خۆش و جل وبه‌رگی ئاورێشم كه‌ ئه‌مه‌ بۆ هه‌ردوو ڕه‌گه‌زه‌كه‌یه‌ چ پیاو یان ئافره‌ت چونكه‌ هه‌مووان خۆشی له‌م به‌هره‌یانه‌ ده‌بینن وه‌كو یه‌ك.. ته‌نها ئه‌وه‌ ماوه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ سه‌رنجی پیاوانی ڕاكێشاوه‌ و خۆشه‌ویستی به‌هه‌شتی لایان شیرینتر كردووه‌ به‌ باسی (حۆری و ئافره‌تانی جوان) و له‌م باره‌یه‌وه‌ش هیچی بۆ ئافره‌تان باس نه‌كردووه‌.. بۆیه‌ له‌وانه‌یه‌ لای زۆر كه‌س كه‌ له‌ دادوه‌ری ئیسلام نه‌گه‌شتووه‌ ببێته‌ جێی پرسیار و بگره‌ له‌وانه‌یه‌ لای ئافره‌ت خۆیشی جێی پرسیار بێت!!
وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌:
1- خوای گه‌وره‌ كه‌س بۆی نیه‌ لێی بپرسێت كه‌ بۆ ئه‌و شته‌ت بڕیار داوه‌ به‌و جۆره‌ یان ده‌یكه‌یت، چونكه‌ خاڵقی هه‌موو بوونه‌وه‌ره‌، به‌ڵكو ته‌نها دروستكراوه‌كانه‌ به‌ (مرۆڤیشه‌وه‌) كه‌ خوای گه‌وره‌ لێیان ده‌پرسێته‌وه‌، وه‌كو له‌ سوره‌تی (الانبیاء) ئایه‌تی (23) هاتووه‌: (لا یسئل عما یفعل وهم یسئلون). به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هیچی تیادا نیه‌ سوود له‌ حیكمه‌ت و لێزانینی كاری خوا وه‌رگرین به‌به‌ڵگه‌ی شه‌رعی و به‌ تێگه‌یشتنێكی ڕاسته‌وه‌. بۆیه‌ ده‌ڵێین:
2- سروشت و خووی ئافره‌ت شه‌رم و حه‌یائه‌ -وه‌كو زانراوه‌- بۆیه‌ خوای گه‌وره‌ سه‌رنجیان ڕاناكێشێ یان به‌هه‌شتیان لا خۆشه‌ویست ناكات به‌ شتێك كه‌ ئافره‌تان لێی شه‌رم بكه‌ن.
2- شه‌وق و خۆشه‌ویستی و به‌خۆزگه‌بوونی پیاوان وه‌كو هی ئافره‌تان نیه‌ -وه‌كو زانراوه‌- بۆیه‌ خوای گه‌وره‌ پیاوانی سه‌رنج ڕاكێشاوه‌ و شه‌وقی لایان دروست كردووه‌ به‌ باسی ئافره‌تانی به‌هه‌شت وه‌كو به‌ڵگه‌یه‌كیش فه‌رمووده‌یه‌كی پێغه‌مبه‌رمان (صلى الله علیه وسلم) هه‌یه‌ كه‌ ده‌فه‌رموێت: (ما تركت بعدي فتنة أضرّ على الرجال من النساء) (اخرجه البخاري) واته‌: پاش خۆم هیچ شتێكم به‌جێ نه‌هێشتووه‌ مایه‌ی فیتنه‌ بن بۆ پیاوان وه‌ك له‌ ئافره‌تان. به‌ڵام ئافره‌تان زیاتر سه‌رنج و شه‌وق و خۆشیان بۆ خۆجوانكردن وجوانكاری له‌ جل و به‌رگ و زێڕ و شتی تر زیاتره‌ وه‌ك بۆ پیاو ..
4- شێخ (ابن عثیمین) ده‌ڵێت: خوای گه‌وره‌ باسی ئافره‌تانی كردووه‌ بۆ پیاوان چونكه‌ هه‌ر پیاوه‌ داواكه‌ره‌و ده‌چێته‌ پێشه‌وه‌ بۆ داوای ئافره‌ت، بۆیه‌ باسی ئافره‌ت بۆ پیاوان كراوه‌ له‌به‌هه‌شت و بێ ده‌نگ بووه‌ له‌ باسی پیاو بۆ ئافره‌تان، به‌ڵام مانای ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێ كه‌ پیاویان نیه‌، به‌ڵكو پیاویان هه‌یه‌ له‌ نه‌وه‌ی ئاده‌م.
وه‌ بۆ باسی هاوسه‌ریش بۆ ئافره‌تان ده‌بێت ئه‌وه‌ش بزانین كه‌:
ئافره‌ت له‌ دونیادا له‌م حاڵه‌تانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌رناچێت:
1- یان ده‌مرێت پێش ئه‌وه‌ی شوو بكات، واته‌ به‌ كچێتی ده‌مرێت.
2- یان پاش ته‌ڵاقدانی ده‌مرێت بێ ئه‌وه‌ی شووی كردبێت به‌ یه‌كێكی تر، واته‌ بێوه‌ژنه‌.
3- یان شووی كردووه‌و به‌ مێردداری مردووه‌، به‌ڵام پیاوه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ ناچێته‌ به‌هه‌شته‌وه‌ چونكه‌ كافر بووه‌، واته‌ خاوه‌ن پیاوه‌ به‌ڵام ته‌نها خۆی ده‌چێته‌ به‌هه‌شته‌وه‌.
4- یان پاش شووكردنی ده‌مرێت و مێرده‌كه‌شی له‌گه‌ڵدایه‌.
5- یان له‌ ژیاندا پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت وئافره‌ته‌كه‌ش شوو ناكاته‌وه‌ پاشی و تاكو ئه‌میش ده‌مرێت.
6- یان پیاوه‌كه‌ی ده‌مرێت و پاش ئه‌وه‌ ئافره‌ته‌كه‌ش شوو ده‌كاته‌ پیاوێكی تر.
ئه‌مه‌ حاڵ و باری ئافره‌تانه‌ له‌ دونیادا و هه‌ر حاڵه‌تێكیش حاڵه‌تێك به‌رامبه‌ری هه‌یه‌ له‌ به‌هه‌شتدا:
1- ئه‌و ئافره‌ته‌ی به‌ كچێتی ده‌مرێت پێش ئه‌وه‌ی شوو بكات، ئه‌وا خوای گه‌وره‌ له‌ به‌هه‌شتدا ده‌یدات به‌شوو به‌ پیاوێكی ئه‌هلی دونیا، چونكه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا (صلى الله علیه وسلم) ده‌فه‌رموێت: (ما في الجنة أعزب) واته‌: له‌به‌هه‌شتدا به‌ سه‌ڵتی كه‌س ناژێت، واته‌ چ كوڕ بێت یان كچ زه‌واج ده‌كه‌ن. شێخ (ابن عثیمین) ده‌ڵێت: گه‌ر ئافره‌ت له‌ دونیادا شووی نه‌كرد و مرد ئه‌وا خوای گه‌وره‌ ده‌یدات به‌شوو به‌و كه‌سه‌ی كه‌ ئافره‌ته‌كه‌ خۆی دڵی پێی خۆش ده‌بێت له‌ به‌هه‌شتدا. بۆیه‌ خۆشی و ڕابواردن له‌ به‌هه‌شتدا ته‌نها بۆ نێرینه‌ نیه‌ به‌ڵكو بۆ نێرینه‌ و مێیینه‌یه‌، وه‌ یه‌كێك له‌و خۆشییانه‌ ژن هێنان و شووكردنه‌.
2- به‌هه‌مان شت بۆ ئه‌و ئافره‌ته‌ی كه‌ مردووه‌و بێوه‌ژن بووه‌، واته‌ ته‌ڵاق درابوو وه‌ ته‌نها بوو، له‌به‌هه‌شتدا شوو ده‌كاته‌ ئه‌و پیاوه‌ی خۆی پێی خۆشه‌.
3- هه‌روه‌ها حاڵی ئه‌و ئافره‌ته‌شی كه‌ مێرده‌كه‌ی له‌گه‌ڵی نه‌چوه‌ته‌ به‌هه‌شت، شێخ (ابن عثیمین) ده‌ڵێت: گه‌ر ئافره‌ت ئه‌هلی به‌هه‌شت بێت و شووی نه‌كردبێت، یان شووی كردبێت و مێرده‌كه‌ی ئه‌هلی به‌هه‌شت نه‌بێت، ئه‌وا گه‌ر ئافره‌ته‌كه‌ چووه‌ به‌هه‌شته‌وه‌ له‌ به‌هه‌شت له‌ناو پیاواندا هه‌یه‌ كه‌ ژنیان نه‌هێناوه‌، واته‌ یه‌كێك له‌و پیاوانه‌ ده‌یخوازێت.
4- سه‌باره‌ت به‌و ئافره‌ته‌شی كه‌ ده‌مرێت پاش شووكردنی، له‌به‌هه‌شتدا هه‌ر له‌گه‌ڵ هه‌مان مێردی ده‌مێنێته‌وه‌ گه‌ر ئه‌ویش ئه‌هلی به‌هه‌شت بوو.
5- بۆ ئه‌و ئافره‌ته‌شی كه‌ شووی كردووه‌و مێرده‌كه‌ی ده‌مرێت و ئه‌م شوو ناكاته‌وه‌ تاكو ده‌مرێت، ئه‌وا له‌به‌هه‌شت به‌ هاوسه‌ری ئه‌و ده‌مێنێته‌وه‌.
6- بۆ ئه‌و ئافره‌ته‌شی كه‌ شووی كردووه‌و مێرده‌كه‌ی ده‌مرێت و پاش ئه‌و شوو ده‌كاته‌وه‌ به‌ یه‌كێكی تر، ئه‌وا له‌به‌هه‌شت ده‌بێته‌ خێزانی دواهه‌مین مێرد هه‌رچه‌ند زۆر بن، وه‌كو پێغه‌مبه‌ی به‌ڕێزمان ده‌فه‌رموێت: (المرأة لآخر أزواجها) (سلسلة الأحاديث الصحيحة للألباني) واته‌: ئافره‌ت بۆ دواهه‌مین مێردی ده‌بێت له‌به‌هه‌شتدا. هه‌روه‌ها هاوه‌ڵی به‌ڕێز (حوذیفة) به‌ خێزانه‌كه‌ی ده‌ڵێت: گه‌ر پێت خۆشه‌ له‌به‌هه‌شتیشدا خێزانم بیت ئه‌وا پاش من شوو مه‌كه‌ره‌وه‌ چونكه‌ ئافره‌ت له‌به‌هه‌شتدا بۆ دواهه‌مین مێردی ده‌بێت كه‌ له‌دونیادا شووی پێ كردبێت، هه‌ر بۆیه‌ خوای گه‌وره‌ حه‌رامی كردووه‌ له‌سه‌ر خێزانه‌كانی پێغه‌مبه‌ر (صلى الله علیه وسلم) شوو بكه‌نه‌وه‌ پاش وه‌فاتی پێغه‌مبه‌ر چونكه‌ له‌به‌هه‌شتدا خێزانی پێغه‌مبه‌رن.
زانیارییه‌ك -1-
له‌ چه‌ند فه‌رمووده‌یه‌ك هاتووه‌ كه‌ زۆربه‌ی ئه‌هلی دۆزه‌خ (په‌نا به‌خوا) له‌ ئافره‌تانن وه‌كو: (إني رأيتكنّ أكثر أهل النار..)، وه‌ له‌فه‌رمووده‌ی تر هاتووه‌ كه‌ ژماره‌یان له‌ به‌هه‌شت زیاتره‌ له‌ پیاوان، وه‌كو: (ڕأن لكل رجلٍ مِن أهل الدنيا (زوجتان) أي من نساء الدنيا)، بۆیه‌ زانایان جیاوازیان هه‌یه‌ له‌وه‌ی كه‌ ئایه‌ ئافره‌تان له‌ به‌هه‌شت زۆرترن یان له‌ دۆزه‌خ؟
هه‌ندێكیان ده‌ڵێن: ئافره‌تان زۆرترین كه‌سن له‌ ئه‌هلی به‌هه‌شت و هه‌روه‌ها زۆرترین كه‌سن له‌ناو ئه‌هلی دۆزه‌خ به‌هۆی زۆری ژماره‌یانه‌وه‌، قازی (عیاض) ده‌ڵێت: نه‌وه‌ی ئاده‌م زۆرینه‌یان ئافره‌تن، واته‌ ئافره‌تان ژماره‌یان زۆرتره‌ له‌ پیاوان.
وه‌ هه‌ندێكیان ده‌ڵێن: به‌پێی فه‌رمووده‌كان ئافره‌تان زۆرینه‌ی خه‌ڵكی دۆزه‌خن له‌سه‌ره‌تادا، پاشان ده‌بنه‌ زۆرینه‌ی ئه‌هلی به‌هه‌شت پاش ئه‌وه‌ی له‌ناو ئاگر خوا ڕزگاریان ده‌كات و به‌ر شه‌فاعه‌ت ده‌كه‌ون، ئیمام قوڕتوبی له‌سه‌ر فه‌رمووده‌ی (رأيتكن أكثر أهل النار) ده‌ڵێت: له‌وانه‌یه‌ ئه‌مه‌ له‌و كاته‌دا بێت كه‌ ئافرتان زۆرینه‌ی ئه‌هلی دۆزه‌خن، به‌ڵام پاش ده‌رچونیان به‌ شه‌فاعه‌ت و میهره‌بانیی خوای گه‌وره‌ ئه‌وا هیچ كه‌س له‌ناو دۆزه‌خ نامێنێت وتبێتی (لا اله الا الله) (به‌ ووته‌ و كردار)، بۆیه‌ ئافره‌تان له‌ به‌هه‌شتدا زۆرینه‌ن.
گرنگ ئه‌وه‌یه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر هه‌وو خوشك و دایك و كچێك له‌ ئێمه‌ زۆر پێ دابگرین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌ ئه‌هلی دۆزه‌خ نه‌بین و فه‌رمانه‌كانی خوا به‌جێ بگه‌یه‌نین له‌ نوێژ و خۆداپۆشین و ئه‌وای تر.
زانیاری -2-
گه‌ر ئافره‌تێك بچێته‌ به‌هه‌شته‌وه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌یگێڕێته‌وه‌ بۆ كاتی گه‌نجێتی و كچێتی، وه‌كو پێغه‌مبه‌ری خوا ده‌فه‌رموێت: (إن الجنة لايدخلها عجوز.... إن الله تعالى إذا أدخلهن الجنة حوّلهن أبكارا). واته‌: به‌هه‌شت پێرێژن و ئه‌ختیار ناچنه‌ ناوێوه‌... بێگومان گه‌ر خوای گه‌وره‌ ئافره‌تان بخاته‌ به‌هه‌شته‌وه‌ ده‌یانگێڕێته‌وه‌ بۆ كچێتی و گه‌نجێتییان.
زانیاری -3-
له‌هه‌ندێ (أثر) هاتووه‌ كه‌: ئافره‌تانی دونیا له‌به‌هه‌شت له‌ حۆریه‌كان جوانترن به‌چه‌نده‌ها جار، ئه‌ویش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خواپه‌رستیان بۆ خوا.
دوا ووته‌مان:
ئه‌وه‌تا به‌هه‌شت خۆی ده‌ڕازێنێته‌وه‌ بۆ ئه‌هلی خۆی هه‌روه‌ك چۆن ئافره‌تێك خۆی ده‌ڕازێنێته‌وه‌ بۆ مێرده‌كه‌ی.. ده‌ كه‌واته‌ ئه‌ی خوشكی به‌ڕێزمان ئه‌و هه‌له‌ له‌ده‌ستی خۆت مه‌ده‌، چونكه‌ جوانی ده‌ڕوات و ته‌مه‌نیش كورته‌ و ته‌واو ده‌بێت، پاشان ته‌نها ژیانی هه‌تاهه‌تایی و نه‌مریی ده‌مێنێته‌وه‌، ده‌با تۆش ژیانت به‌هه‌تاهه‌تایی بێت له‌ناو به‌هه‌شتدا وباش بزانه‌ ماره‌یی به‌هه‌شت باوه‌ڕهێنان و كاری چاكه‌یه‌ نه‌ك ته‌نها قسه‌ و خه‌یاڵ و كه‌م ته‌رخه‌می، ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌ش ده‌خه‌ینه‌ یادی به‌ڕێزت و خۆشمان كه‌ ده‌فه‌رموێ: (إذا صلت المرأة خمسها وصامت شهرها وحصنت فرجها وأطاعت زوجها قيل لها: ادخلي الجنة من أي أبواب الجنة شئت). واته‌: گه‌ر ئافره‌ت پێنج نوێژه‌كه‌ی كرد و ڕۆژووی ڕه‌مه‌زانی گرت و داوێن و ڕه‌وشتی خۆی پاراست و گوێڕایه‌ڵی مێرده‌كه‌ی كرد، ئه‌وا پێی ده‌وترێت: فه‌رموو بڕۆ ناو به‌هه‌شته‌وه‌ له‌هه‌ر ده‌رگایه‌ك ئاره‌زووت لێیه‌تی. (به‌هه‌شتیش هه‌شت ده‌رگای هه‌یه‌).
هه‌زار جار سوپاس بۆ گه‌وره‌یی و به‌زه‌یی خوای گه‌وره‌و ئه‌و هه‌موو به‌هره‌یه‌ی پێمانی به‌خشیوه‌.
داواكارین له‌خوای گه‌وره‌ ئێمه‌و ئێوه‌ش له‌ ئافره‌تانی ناو به‌هه‌شت بین.

ئاماده‌كردنی: ماڵپه‌ڕی خوشكان[/size]

25

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

[size=16]مێژووی عێراق_به‌شی چواره‌م

دەرامەتی ئاو لەعیراقدا:
مەبەست لەدەرامەتی ئاولەعیراقداهەمووئەوسەرچاوانە دەگرێتەوەكەلەسنورەكەی دایە وەكو:
1- ئاوی سەرزەوی  2- ئاوی ژ ێرزەوی 3- بەفروباران
عیراق هەر لەكۆندا بە وولاتی یان دۆلی دوو رووبار ناسراوە ئەمەش وای كردووە گرنگیەكی ئابووری هەبی پاشان ببیتە هۆی دروست بوونی چەندین شارستانیەت هەرچەندە سەرچاوەی زۆربەی ئاوەكانی لەدەرەوەی سنوردان بەلام پێویستە باس لەشێوازی ئاودێری بكەین لەعیراقدا بۆ ئەوەی شارەزایی پەیدا بكەین لەگیروگرفتەكانی :
1.    ئاوی سەرزەوی:
كە بە زۆری سەرچاوەكانی لەدەرەوەی سنورەكانیەوەیە عیراق بەشداردەبێت لەو سامانە ئاویە بەرێژەی(23%) وە توركیا( 70% )وە ئیرانیش بەو رێژەی كەماوە( 7% ) ، ئاوی سەر زەوی لەعیراق بەشێوەیەكی گشتی ئاوی رووباری دیجلەو فورات وەلقەكان لەگەل  شگ العربدا.كە تێكرای رووبەری هەردووحەوزی روبارەكە (783,000)كم دەبێت.
رووباری دیجلە:-
سەرچاوەی رووباری دیجلە لە بەرزاییەكانی باشوری رۆژهەلاتی توركیا دایە كەسەرچاوەی یەكەمیان ئاوی دیجلە صووە كە سەرچاوەی ئەم ئاوە دەریاچەی (كوچكە)كە لە بەرزی (2000م )دایە لە ئاستی دەریا پاشان بە شاری دیاربەكردا دەروات لەلای رۆژهەلاتەوە سێ لقی دەرژێتە ناوی ئەویش( بەتمان صو , كارزان صوو)كە لە چیاكانی هەكاریەوە دێن وە بۆتان صوو كە لە چیاكانی نزیك دەریاچەی وانەوە دێت.كە لەبەرزی نێوان(2000-5000)م دایە لەئاستی رووی دەریاوە پاشان دیجلە بەدووری( 4كم )لەباكووری گوندی پێشخابورەوە دێتە ناو سنوری عیراق كە لەنێو دۆلێكی فراوانی پێچاو پێچ دا دەروات كەیەكەم لقی دەرژێتە ناوی ئەویش لقی خابورە كە درێژیەكەی (160كم) ە پاشان زێی گەورە كە درێژیەكەی( 392كم )دەبێت دواتر زێی بچوك كەدرێژی (400كم) دەبێت دەرژێتە ناوی وە هەروەها رووباری عوزێم كە درێژیەكەی نزیكەی( 223كم) دەبێت وە هەروەها پاشان رووباری دیالە كە درێژی( 386كم) دەبێت ، دەرژیتە ناو دیجلە زۆربەی زۆری لقەكانی رووباری دیجلە لە سنورەكانی دەرەوە دێن وەكو زێی گەورەكە لەزەویەكانی توركیاوە دێت لەنزیك چیاكانی هەكاری لەدەریاچەی( وان )ەوە دێت وە زێی بچوك و رواندز كە لە خاكی ئێرانەوە دێن كەلە هەندێ شوێندا بەرزی ئاوەرۆی زێی بچوك نزیكەی(3000م)دەبێت پاشان دیجلە دێتە ناو دەشتی نیشتەنیەوە لە نزیك شاری بەلەد كە لەم ناوچەیەدا بە هۆی كەمبونەوەی لێژییەكەی پێچاوپێچی زۆری لێ دروست دەبێت , لەنێوان شاری بغداد و ( بەلەد )دا رووباری عوزێم دەرژێتە ناو رووباری دیجلە وە كە خۆی لەسێ لق پێكهاتووە( ئاوی سپی , داقوق صووە ،خاصەصوو)لەدوای شاری بغداد بە دووری(32كم) رووباری دیالە دەرژێتە ناو رووباری دیجلەوە لەدوولق پێك هاتووە ئاوی سیروان كە لەشاخەكانی ئیرانەوە دێ وە هەروەها تانجەرۆ لەلای ئەحمەداوە دێت لەناوەخۆ .لە باكوری شاری كوت بەنداوی كوت دروستكراوە بۆبەرزكردنەوەی ئاستی ئاوی دیجلە پاشان ئاوەكەی گواستراوەتەوە بۆ هەردوو لقی(الغراف و دوجیلە ) لەو ناوچەیە ئاوی ئاوەرۆی دیجلە بەرزترە لە ئاوەرۆی فورات بۆیە چەند لقیك و جۆگەیەكیان لێ دروستكردوە بەرەو رووباری فورات وەكو (البتیرە - الغراف)دواتر ئاوی دیجلە بە شاری میساندا تێدەپەرێت و چەند لقێكی لێدەبێتەوە وەك (كحلا – المشرع – مجرالكبیر - مجرالصغیر) پاشان رێرەوی رووباری دیجلە فراوان دەبێتەوە بە هۆی گەرانەوەی ئاو لە زۆنگاوەكان بەتایبەتی (الحویزە) پاشان هەردوو رووبار یەكتر دەگرن لەنزیك گەرمەت علی وە شگ العرب پێك دێت (رووباری شگ العرب).
•    رووباری فورات:
فورات سەرچاوەكەی لەخاكی توركیا وەیە بە تایبەت ناوچە شاخاویەكان كە لە هەندێك شوێندا بەرزیەكەی لە(300م )زیاترە. رووباری فورات دروست دەبێ لەئەنجامی بەیەكگەیشتنی هەردوولقی(فراتصوو وە مرادصوو) لەنزیك شاری كەیبان بەیەك دەگەن دۆلێكی قول دروست دەكەن ,رووباری فورات لەخوار شاری كەیبانەوە بەدووری (120كم )لقی توهماصوی دەرژێتە ناوی  كە لەچیاكانی تۆرۆسەوە دێت پاشان رووباری فورات دێتە ناوخاكی سوریا وە لەنزیك شارۆچكەی ترابلس لەباشوری ئەم شارۆچكەیەوە بەدووری (30كم)لقی ساجوری دەرژێتە ناوی پاشان بەرەو باشووری رۆژهەلات دەروات لەنزیك شاری روقە لقی بلێخی دەرژێتە ناوی پاشان بەشاری دێرەزوردا دەروات وە لقی خابوری دەرژێتە ناوی پاشان بەرەو باشورو باشوری رۆژئاوادا دەروات دەگات بە خاكی عیراق پاش ئەوەی شاری البوكمال دەبرێت لەنزیك گوندی (عصیبە) پاشان دەگاتە دەشتی نیشتەنیەوە دوای ئەوەی شاری هیت دەبرێت لەو ناوچەیەدا پانی دەگاتە (22 مەتر) لەباشوری رۆژئاوای شاری رومادی دەریاچەی حەبانیە دروستكراوە بۆكۆكردنەوەی ئاوی لافاو وە جارێكیتر دەگەرێتەوە ناو رووبارەكە لە كاتی  كەمبونەوەی ئاو لەرێگەی جۆگەی الژبانەوە پاش ئەوەی فورات شاری فلوجە دەبرێت لەروباری دیجلە نزیك دەبێتەوە كە ماوەی نێوانیان (40كم )دەبێت وە ئاستی ئاوی فورات لەوناوچەیەدا ( 7مەتر )بەرزە وە لێژیەكەی
( 1 - 1200 مەتر) دەبێت كە لێژیەكەی بەرەو لای رۆژهەلاتە واتە بەرەو دیجلەیە بۆیە چەندین جۆگە هەلكەندراوە بە مەبەستی ئاودێری لەلای چەپی رووباری فوراتەوە بۆباشوری رۆژهەلاتی لە باكوری بەنداوی هندیەدا وەك لقەكانی (صەقلاویە , ئەبوغریب , یوسفیە , لتیفیە , ئەسكەندەریە , مصیبی گەورە  , ناصریە) . بەلام جۆگەكانی حللە وكفل كە لەنزیك بەنداوەكەنە لەلای چەپی لەگەل حسێنیەو بنی حسن لەلای راستی  پاش ئەوەی لەشاری كفل دەردەچێت فورات دەبێتە دوولق ئەویش لقی كوفە و شامیە دواتر ئەم دوو لقە یەكتر دەگرنەوە لە مشخاب یاهور لەدوای شاری شارۆچكەی التنافیە دیسان رووباری فورات دەبێتە دوو بەش كە لقی (الرغفیلیە و العگشان) لە باكوری شاری سەماوە ئەم دوو لقە یەكتر دەگرنەوە دوولقی تری لێجیا دەبێتەوە كە سماوە و سوێرەیە دواتر یەك دەگرن بە شاری ناصریە و (سوق الشیوخ )دا تێپەردەبن. لەم ناوچەیەدا ئاوی  فورات زۆربەی زۆری بە فیرۆدەچێت بە تایبەت بەهۆی بەهەلم بوون و رژانی بۆناو زۆنگاوەكانەوە پاشان لە سوق الشیوخ دا فورات دەبێتە دوو بەش ئەوانیش لقی( عكیكە و گرمەت حسن ) پاشان فورات دەبێتە سێ بەش ئەوانیش( بەنی سعید وعفار و أم نخلە ) كە ئەوانە هەموویان لە هۆری حمار دەكەن  دواتر لە ناو هۆرەكەدا فورات دەبێتە دوو لق كەلقی باكوری یەكتردەگرن شگ العرب پێك دەهێنن .درێژی رووباری فورات لەناوچەی بەیەك گەیشتنی فرات صو ومرادصو تاوەكو رێژگەی شگ العرب (2300كم )دەبێت( 1200 كم) لەناوسنوری خاكی عیراقدایە ، وە (455كم) لەسنوری توركیا ، وە ( 675كم )لەسنوری سوریا ، وە رووبەری حەوزەكە (444,000)كم2 دەبێت كە نزیكەی (46% ) لەخاكی عیراقدایە .


س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌وانه‌ گوتراوه‌ته‌وه‌[/size]

26

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

[size=16]مێژووی عێراق _به‌شی سێيه‌م


دەشتی نیشتەنی لە چەندین بەشی سەرەكی پێك هاتووە :

1. رۆخی رووبار–رووبارەكان :ئەمە لەكۆنترین بەشەكانی دەشتی نیشتەنیە لە هەندێك شوێن بەرزی دەگاتە (10 م)
2. دەشتی رووبارەكان : ئەم دەشتانەش لە ئەنجامی گەردیلە قوریەكان دروست بووینە كە ئاوی دیجلەو فورات لەگەل خۆیدا هێناون لە كاتی لافاودا .
3. دەشتی دەڵتاكان : ئەمانە بەرزیان كەمترە وە رووبەریشیان كەمترە لە دەشتی رووبارەكان ئەویش بەهۆی كەمبوونەوەی لێژایی دەشتی نیشتەنی ، لەو بەشەدا كە تێدا ئاوی دیجلەو فورات چەندین لقی لێ‌ جیا دەبێتەوە وە هەروەها پێچ دەخواتەوە.
4. ناوچەی زەلگاوەكان :  ئەم ناوچەیە دەكەوێتە نێوان شاری ( عمارە – ناصریە ) قورنەكە لە شێوەی سێگۆشەدایە زۆربەی زۆری ئاوی رووبارەكان دەرژێتە ئەم ناوچەیە .
5. ناوچەی رێژگە : ئەمەش دەكەوێتە دەوروبەری ناوچەی ( شەتولعەرەب ) ەوە زۆرجار دیاردەی هەلكشان و داكشانی ئاو لە كەنداوی عەرەب كاریگەری بەسەریەوە دەبێت كە دەبێتە هۆی كۆبونەوەی نیشتەنییەكان لە دەووروبەری ر‌وَخەكان دا ئەمەش وای كردووە لە ناوچەكانی تر بەرز تربێت .
6. ناوچە دەشتە كەناراوییەكان : ئەمە دەكەوێتە ئەوپەری باشووری دەشتی نیشتەنی واتا كەنارەكانی كەنداوی عەرەبەوە ، زۆر جاران لە كاتی هەلكشاندا ئاوی كەنداو دایی دەپۆشێت .
7. دەشتە پانكەییەكان : رۆخەكانی رۆژهەلاتی دەشتی نیشتەنی – ئەم دەشتانە لە ئەنجامی ئەم نیشتەنیانە كە لە رووبارەكانی چیاكانی ئێرانەوە هاتوون كاتێك بەو ناوچانە دەگەن ئەوەی قورو نیشتەنییە جێدەهێلن ، لە ئەنجامدا دەشتە پانكەییەكان دروست دەبن . بەلام دەشتەكانی رۆژئاوای دەشتی پانكەیی لەو نیشتەنییانە دروست بووینە كە ئاوی رووبارەكان لە رۆژهەلاتدا هێناوییەتی . زیادە :  دەشتی نیشتەنی ( 1 / 5 ) رووبەری عێراق پێك دێنێ‌ بەهۆی نیشتەنی پێك هاتووە لە ئاوەكانی دیجلەو فورات هێناویانە لە شوێنە بەرزەكان وە ئەم دەشتانە شوێنەكانیان نزمە بۆیە لەوێ‌ نیشتوون وە ئاوەكانی دیجلەو فورات لەو شوێنانەدا واتا ناوەراست و خوارووی عێراق لە قۆناغی پیرین بۆیە بەشێوەیەكی بەربلاو بەلاو بۆتەوە .
ئاوهەوای عیراق: مناخ العراق     climate of iraq
لەكاتی هەر لێكۆلینەوەیەكی ئاووهەوادا پێویستە رەگەزەكانی ئاووهەوا وەربگرین وەكو (گەرمی , باران , با , پالەپەستۆ , شێ) بۆدیاری كردنی روخساری ئاووهەوای هەرناوچەیەك وەهەر هەرێمێكی جوگرافی. هەندێك جارهۆكاری شوێن و دوورو نزیكی لە رووبەرە ئاویەكان رۆلی خۆی دەبینێ بۆ دەستنیشان كردنی جۆری ئاووهەوا لە عیراقدا ، پلەی گەرمی بەرزدەبێتەوە لەوەرزی هاویندا پاشان نزم دەبێتەوە لە وەرزی زستاندا . بەرزی و پلەی گەرمی لەعیراقدا دەگەرێتەوە بۆچەند هۆیەك وەكو: 1) دووری شوێنەكەی لەرووبەرە ئاویەكان. 2) وە درێژی كاتژمێرەكانی رۆژ كە لە هەندێ رۆژەكانی مانگی تەمموز (14.4) كاتژمێرو چوار دەقیقە دەبێت. 3)هەروەها كەمی رێژەی شێ. 4) وەئاسمانی ساف(سامال).  بەلام نزمی لەزستاندا دەگەرێتەوە بۆ: 1) نزیكی لەهێلی یەكسان. 2) وە بەرزی ونزمی رووی خاكەكەی. 3) سەرەرای كاریگەری پالەپەستۆ وپەستانی كەش كەكار لەئاووهەواكەی دەكەن لەم وەرزەدا. بەلام لەرووی باران بارینەوە كە جۆری بارانی گەردەلولە (بابۆران) وەرێژەكەش جیاوازە ئەویش بەپێی ئەندازەی هاتنی ئەو (نەوالە شێیانەی) المنخفچات الجوی. جیاوازی بەرزی لەئاستی رووی دەریاوە كە رێژەكەی لەنێوان(10 – 100 سم) دەبێت هەر چەندە بەرەو باكوورو باكووری رۆژهەلات برۆین بایەكەی لەجۆری باكوری رۆژئاوایە خێراییەكەی مام ناوەندییە بەدرێژایی رۆژەكانی سال  ، بەلام لەباشوردا جۆری بایەكە دەگۆرێ بۆ بای باشوری رۆژهەلات وە عیراق بەزۆری لەژێر پالە پەستۆی بەرزی نیمچە خولگەییە كە زالە بەسەر بیابانی گەورەی عەرەبی وە نابێ كاریگەری بەرزی ونزمی لەبیربكەین بەتایبەتی لەناوچە شاخاویەكاندا لەسەر ئاراستەی (با)وەرێژەی باران وجۆری داباریندا. بۆیە ئاووهەوای عیراق دەكەوێتە ژێركاریگەری كۆمەلێك گۆراوی ئاووهەوای جێگیرو ناجێگیر كە ئەوانەی دەبنەهۆی جیاوازی ئاووهەوا لەزستانەوە بۆهاوین  وە لەباكورەوە  بۆ باشوور.
هەرێمەكانی ئاوو هەوا لە عێراقدا                                                19/1/2010
یەكەم/  هەرێمی دەریای ناوەراست –CSa   مامناوەندی ووشك وە گەرم لە هاویندا :-
ئەمەش بەشەكانی ناوەراست و باشووری ناوچە شاخاوییەكان دەگرێتەوە ( پێچە سادەكان ) كە تێدا تێكرای گەرمی گەرمترین مانگ لە ( 50 ف ) زیاتر دەكاتە 10 پلەی سەدی  ، وە سارترین مانگ لە نێوان ( 64.4 ف ) واتا 18 پلەی سەدی وە ( 26.6 ف ) كە دەكاتە 3 پلەی سەدی ، وە بارانی زستانەیە وە لە هاویندا ووشكە ، ئاووهەوای دەریای سپی ناوەراست دەبێتە دوو جۆر ( CSA) كە ووشك و گەرمە لە هاوین ، وە هەروەها جۆرەكەی تریان ووشك و مامناوەندییە كە ناسراوە بە ( CSB) كە لە بەشەكانی باشوورو رۆژهەلات دا تێبینی دەكرێت گەرمترین مانگ لە جۆری ( CSA) زیاترە لە ( 22 پلە ) بەلام لە ( CSB) كەمترە لەو پلەیە سەرەرای جیاوازیان لەرووی باران بارینەوە كەلە (CSB)دا زیاترە لە ( 80 سم ) بەلام لە( CSA)دا لە نێوان(60 –70) سم دایە 0
دووەم /  هەرێمی ئاووهەوای ستێپس – BHSS  گەرم و باراناوی :-ئەم ئاووهەوایە ناوچەكانی زورگ دەگرێتەوە لە عێراقدا واتا باشوورو رۆژئاوای هەرێمی دەریای سپی ناوەراست بە شێوەیەكی پشتێنەیی لە باكووری پلەی گەرمی لەو هەرێمەدا بەرزە كە تێكرای سالانەی زیاترە لە ( 15 پلەی سەدی ) بەلام بارینەكەی وەك و هەرێمی دەریای سپی ناوەراستە بەلام رێژەكەشی كەمترە بە بەراورد لەگەل ناوچەی یەكەم ، چونكە ئەم ناوچەیە نزمترە رێژەی باران بارین لە نێوان ( 40 – 50 سم ) دەبێت لە هەندێك سالدا ئەم جۆرە هەرێمە سنوورەكەی گۆرانكاری بەسەر دێت بەتایبەتی بەهۆی هەلبەزین و دابەزینی رێژەی باران بارینەوە لەو سالانەی كە رێژەی باران بارین تێدا كەمە سنوورەكەی فراوان دەبێت بەرەو هەرێمی ئاووهەوای بیابانییەوە هەندێ‌ جاریش جۆرێك لە رووەكی بیابانی تێدا دەروێت .
سێیەم/  هەرێمی ئاووهەوای بیابانی گەرم  BW  :-
ئەمەش زۆربەی زۆری خاكی عێراقی داگیر كردووە ناوەراست و باشوورو رۆژئاوا ئەمەش دەبێتە دوو جۆر :
1 – هەرێمی ئاووهەوای بیابانی گەرم وە باراناوی زستانە  BWHS :. بەشەكانی باشووری ولات دەگرێتەوە كە تێدا تێكرا پلەی گەرمی سالانە زیاترە لە (20 پلەی سەدی ) .
2- هەرێمی بیابانی ساردو باراناوی زستانە  BWKS : بەشەكانی باكووری بانی رۆژئاوا دەگرێتەوە تێكرای پلەی گەرمی سالانەی زیاترە لە ( 15 پلەی سەدی ) وە بارانیشیان زستانەیە وە تێدا رێژەی بەهەلم بوون زیاترە لە رێژەی باران بارین .
گــــــــــل لـەعــــــــــــــێراقــــــــــــــــدا   Soil
چەندین پێناسەی جۆراوجۆر بۆ گل هەیە بۆنمونە : بریتییە لەو تێكەلە كانزاییەی ماددەی ئۆرگانیەی كەبەشەكانی چینەكانی سەرەوەی توێكلی زەوی دەگرێتەوە. بەلام ئەوەی تایبەت بێت بەزانستی گل ئەوا ئەو شوێنەیە لە توێكلی زەوی كەوا رووەكی تێدادەروێت , كۆمەلێك هۆكار هەن وەكو(ئاووهەوا و گەرمی و باران ) , هەروەها جۆری بەردەكان وبەرزی ونزمی وە مرۆڤ و كات وبەرگی رووەك كاریگەریان دەبێت لەسەر دروست بوونی گل .یان گل لەهەرناوچەیەكدا رەنگدانەوەی بارودۆخی ئاووهەوای ناوچەكە و بەرزی ونزمی و رووەكەیەتی هەندێك گلمان هەیە دەولەمەندەوە هەندێكی تر هەژارە بوونی ماددەی  كانزایی وەخوێیەكان وەك كالسێوم  و فسفۆر و پۆتاسیۆم و نایترۆجین و مەگنیسیۆم و بۆرۆن ، بونی ئەم ماددانەوە  ماددەی ئۆرگانی نیشانەی دەولەمەندی گلن وە بەپێچەوانەوە نیشانەی بێپیتی گل دەگەیەنێ . كەواتە جۆری بەردەكان و بەرزی ونزمی و ئاووهەوا هۆكاری سەرەكیینە لەبۆ دیاركردنی بەپیتی خاك ئەوەی تایبەت بێت بەگلی عیراق ماددەی جیری وكلسەكان(Limeston)بەشێكی زۆری پێكهاتەی گلەكە پێك دێنێت وەلە جۆری گلی گواستراوە(منقولە) سەرەرای بونی چەند جیاوازیەكی كەم , گلی ناوچەی دەشتی نیشتەنی جیاوازە لەگەل گلی ناوچەی زورگ ئەویش بەهۆی جیاوازی بەرزی ونزمی یەوە.
(بیورینگ) زانای هۆلندی لەسالی1960 هەستا بەدابەش كردنی جۆرەكانی گل لەعیراقدا كەلەم بەشانەی خوارەوە پێك دێت:-
1. گلی (الكستنائیە):-(رەش-خاكی رەش)
ئەم جۆرە گلە بەشی هەرە زۆری ناوچەكانی دەشتی شاخاوی داگیركردوەوەكودەشتی (رانیە , شارەزوور, سندی)ئەم جۆرەگلە ئەستوریەكەی زۆرەیان قولە لەگلی نەرم پێك هاتووەوە مادەی ئۆرگانی وكانزایی تێدایە وە رێژەی خوێی تێدا كەمە بۆیە لە گلە بە پیتەكان دادەنرێت.
2. گلی قاوەیی مەیلەو رەش:
ئەم جۆرەگلە ناوچەیەكی بەرفراوانی ناوچەی زورگی داگیركردووە گلی ئەم ناوچەیە كەمتر بەپیتە
ئەگەر بەراوردی بكەین لەگەل جۆری یەكەمدا بەهۆی كرداری شۆرانەوە (غسل)ماددەی كانزایی وئۆرگانی كەمترە لەجۆری یەكەم.
3. گلی قاوەیی مەیلەو سور:
ئەم جۆرە گلە دەكەوێتە باشووری جۆری دووەم تا دەگاتە ناوچەكانی باشورو رۆژئاوا تانزیك بانی جەزیرەوە لەباشوریشدا تا وەكو دەشتی نیشتەنی ئەم جۆرە گلە ماددەی كلسی وجبسی تێدا زۆرە وە لە قولاییەكی كەمدا.
4. خاكی بیابانی یان سلیزۆم یان بیابانی خۆلەمێشی:-
ئەم جۆرە لەناوچەكانی باكورو ناوەراستی بانی رۆژئاوایە ماددەی ئۆرگانی لە ( 1% ) تێپەرناكات وە زۆر دەولەمەندە لە ماددەی كلس بەتایبەتی لەسەر رووەكێكدا بەلام لەبەشەكانی باشوری بانی رۆژئاوادا بەهۆی هۆكاری دامالین بەتایبتی (با)گل لەم ناوچەیەدا لەنێوان لمی وبەردی دایەوە ماددەی ئۆرگانی تێدا كەمە كە لە (0,5 % ) تێپەر ناكات وە لەعیراقدا چەندین جۆری تر لە گلمان هەیە بۆ نمونە گلی بەردی یان گلی رۆخی رووبارەكان یان گلی دەشتی دەلتا یان گلی ناوچەی زۆلكاوەكان.
رووەكی خۆرسك:     (  النبات الگبیعی)
لەعیراقدا دەرئەنجامی بارودۆخی ئاووهەواو گل و بەرزی و نزمیەكەیەتی لە70%ی رووبەری عیراق رووەكی بیابانییە ، ئەم رووەكانە خۆیان گونجاندوە لەگەل گەرمی و ووشكی زۆرەوە كە بۆ ماوەی زیاتر لەهەشت مانگ دەبێت ،ئەگەر سەیری نەخشەی دابەش بوونی رووەكی خۆرسك بكەین لەعیراقدا ئەوا دەتوانین بۆ سەرچەند جۆرێك دابەشیان بكەین وەكو:-
1.ناوچەی شاخاوی : كەدارستانی سروشتی تێیدا رواوە بەتایبەت لەناوچەكانی باكورو باكوری رۆژهەلاتدا كە بە شێوەیەك دەست پێدەكات لەچیاكانی بێخێر , سپی , ئاكرێ ، پیرمام , كۆسرەت , وە لەقەسری شیرین كۆتای پێدێت دارستانی ناوچەی شاخاویەكان بەزۆری لەجۆری گەلاوەریوە (نفڤیە) كە لە (85% )ی هەموو دارستانەكان پێكدێنێ  نمونە وەكو داربەروو و مازی و قەزوان .
2. بەلام لە ناوچەی دۆلەكاندا دیسان چەندجۆرێكی تر لە رووەك ودارستانی سروشتیمان بەرچاو دەكەوێت وەكو گوێز و سماق و ترێ‌ وە چەندان جۆری تر.
3. بەلام لەناوچەی زورگ كە بە شێوەیەكی زۆر سەرسورهێنەر بلاوبۆتەوە كە لە هاویندا بێ بەرگە بەلام لەبەهارو پایزدا ئەوناوچەیە بەرگێكی سەوزدا دەپۆشێت بەلام جیاوازی هەیە لە ناوچەی شاخاویدا رووەكی ئەم ناوچەیە بریتیە لەگژوگیا وە هەندێك رووەكی وەرزی وەك كەنگر , تۆركە , كاردی , پۆنگ , كنێر وە هەروەها دۆمەلان كە بەزۆری لەدەشتەكانی حەمرین و دەشتی قەراج دا پەیدا دەبێت .
4. بەلام لەرۆخی رووبارەكاندا كە چەند جۆری ترلەرووەكمان هەیە وەك چنار و بی .
5. هەروەها ناوچەی زۆنگاوەكانیش بە تایبەتی قامیش و زەل كە بەكاردێ لەدروست كردنی خانوو یان بەلەمی بچوك یان قامیشی بۆدەرهێنانی شەكر بەكاردێت .لەعیراقدا بەتایبەتی لەناوچەی بیابانەكان هەندێك رووەكمان هەیە كە دركاوین شین دەبن وەكو(قیصوم)وە (أرپل)حوشترالوك هەروەها (أشیح)خرنوك بەلام دارستانی سنۆبەری لەهەندێك شوین هەیە لە پارێزگای دهۆك لە ئەترۆش وزاویتە كە رووبەرەكەی لە0,3 و 0,6 تێ     پەرناكات



س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌وانه‌ گوتراوه‌ته‌وه‌[/size]

27

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

[size=16]مێژووی عێراق _به‌شی دووه‌م


ناوچەی  زوورگ
ئەم ناوچەیە ناوچەیەكی گواستراوە لە نێوان چیابەرزەكان لە باكووردا وە لە نێوان دەشتی نیشتەنی لە باشووردا تێكرای رووبەرەكەی نزیكەی ( 15 % ) رووبەری عێراقە وە بەرزی لە نێوان ( 200 – 1000) مەترە لە شێوەی كەوانەیەك دایە درێژییەكەی ( 500 كم ) ە ، وە پانییەكەشی لە نێوان ( 80 – 150 كم) ە ، لە باكووری رۆژئاواوە دەست پێدەكات تاكوو باشووری رۆژهەلات ئەم ناوچەیە چەند خاسیەتێكی هەیە یان چەند جیاوازییەكی هەیە لە نێوان رووی خاكەكەی وەكو بوونی چەندین گردوو شاخ و زوورگ ، سنووری باشووری پێكدێت لە چیاكانی (حەمرین ، مەكحول ، عگشان ، ابراهیم ، تەلەعفەر ، سنجار ، عادی ) ، بەلام بەرزاییەكانی گردەكانی تر لەگەل كەنارەكانی رۆژهەلاتی روباری دیجلەن وەكو بەرزاییەكانی ( گەیارە تا دەگاتە رۆژئاوای شاری موصل ، پاشان بەرزاییەكانی تر بەدیار دەكەون . رووبارەكانی دیالەو عڤیم چیای حەمرین دەبرن لە ناوچەی ( منصوریە الجبل) لە نێوان چیاكانی مەكحول حەمرین وە لە پاش ئەم زنجیرەیە دەشتی زۆر فراوان و گەورە هەن ئەم دەشتانە چەند زنجیرەیەك شاخ لێكیان جیا دەكاتەوە وە بەشێوەی تاك تاك وە هاوتەریب لەگەل یەكتری لە سنووری عێراق ئێران دەست پێدەكات لە رۆژهەلاتی كەركوك كۆتایی پێدێت وەك و چیاكانی ( دارە ووشكە – گەلا بات ) كە بەرزیان لە نێوان ( 200 – 300 ) مەتر دایە بەلام زنجیرەكانی تر پێك هاتوون لە چیاكانی ( شاكەل ، تساق ، عەلی ) كە بەرزیان لە نێوان ( 350 – 600 مەترە ) وە چەند زنجیرەی تر هەن كە لەشاری كەركوكەوە درێژ دەبێتەوە بەرەو زێی گەورە وەكو چیای قەرەچوغ ، بەلام بەشەكانی باكووری رۆژئاوای ئەم ناوچەیە پێك هاتووە لە چیاكانی ( مەقلوب – بەعشیقە – عین صفراْ   - عین زالە – تل موسا – تل عوینان ) هەروەها لەم ناوچەیە چەندین دەشتی گەورەو فراوان هەن وەكو .
    دەشـــــــــــــــــــتەكان
1. دەشتی حەمرین .2.دەشتی دیبەگە . 3.دەشتی هەولێر .1.بانی موصل . 2.بانی كەركوك .
1. دەشتی حەمرین : بریتیە لە چەماوەیەكی قۆپاو بە هۆی بەردی نیشتووەوە لە شێوەی چین چین دایە سنووری جوگرافی ئەم دەشتە لە باكووردا دەست پێدەكات لە بەرزاییەكانی گەیارە تاكە سنووری ئێران لە باشووری شاری خانەقین ، پان و تەختە لە بەشەكانی باكووریدا بەلام بەرز  دەبێتەوە هەرچەندە بەرەو باشوور برۆین ، پانایی ئەم دەشتە لە بەشەكانی ناوەراستدا (32 كم)  وە ئەم پاناییە زیاد دەبێت هەر چەند بەرەو باشوورو باكوور برۆین كە پانییەكەی دەگاتە ( 64 – 80 كم ) وە بەرزی لە نێوان (180 -  250 م ) دەبێ‌ ، ئەم دەشتە چەند رووبارێكی وەرزی پێدا دەروات وەكو رووباری ( داقوق ) .
2. دەشتی دیبەگە : بریتیە لە چەماوەیەكی قۆقز كەلە نێوان بەرزاییەكانی ( ئاوانەداغ و قەرەچووغ ) دایە پانییەكەی ( 16 كم ) وە درێژی ( 80 كم ) ە ، وە بەرزی  نزیكەی ( 300 م ) دەبێ‌ ، ئاوەرۆیی بەشی باكووری كە دەرژێتە زێی گەورە ئەوا بە دەشتی كەندیناوە ناسراوە ئەم حەوزە بە نیشتەنی لم و دەنكۆلەی گەورەی لم و قورو چگل پربۆتەوە ، ئەم دەشتەش بەناوبانگە بە بوونی ئاوی ژێر زەوی كە لە بەرزاییەكانەوە بۆیی دێ‌ كە لە شێوەی كانی و سەرچاوە دەردەكەون لە رۆخەكانی .
3. دەشتی هەولێر : دەكەوێتە بەشی باكووری رۆژهەلاتی بەرزاییەكانی ( ئاوانەداغ یان زورگەزراو ) وە یان هەردوو لایەكەی دەورە دراوە ، بەشەكانی باشووری رۆژهەلاتی درێژدەبێتەوە تاوەكو دەگاتە بەرزاییەكانی(كانی دۆمەلان ) درێژییەكەی لە باشووری رۆژهەلات تاكو باكووری رۆژئاوا دەگاتە ( 85 كم)بەلام پانییەكەی نیوەی درێژییەكەیەتی وە بەرزی لە نێوان ( 300 – 450 م ) دایە ، بریتیە لە حەوزێكی فراوان بە قوم و چەگل پربۆتەوە لە ژێریدا چەند چینێكی بەختیاری دەردەكەوێت وەردەكەی چەند بەرزییەكی تێدەكەوێت وە ئاوەرۆیەكەی دەرژێتە زێی گەورەو زێی بچووك وە ئەویش بەئاوی ژێر زەوی بەناوبانگە . چونكە نزیكە لەو ناوچە شاخاویانەی كەلە بەردی كلسی كونیلە دار پێك هاتوون .                                            22/12/2009
1. بانی كەركوك : دەكەوێتە نێوان سنوری عێراق ئێرانەوە وە دەشتی هەولێر لە بەشی رۆژهەلاتی و رۆژئاوا و  شاخەبەرزەكان لە باكوور وە یان گردەكان لە باشووردا ، بەرزییەكەی لە نێوان ( 600 – 1000 م ) دەبێت لە ئەنجامی جولانەوەی زەوی دروست بووە ، پاشان لە رۆخەكانیدا چەندین شاخ بەرز بۆتەوە وەكو شاخی ( تساق كە 688 م بەرزە ، خارخالان  كە  1185 م بەرزە ، وە شاكەل كە 450 م بەرزە ) بەلام لە رۆخەكانی رۆژهەلاتی شاخەكانی ( باسكی زنور 1180 م بەرزە ) .
2. بانی موصل : كە زۆرجار بە بانی ئاشوور ناودەبرێت كە بەشەكانی باشوور و رۆژئاوای ناوچەی بانەكانی گرتووە وە چەندین بەرزایی تێكەوتووە وەك و شاخی ( تەل موسا ، عەین زالە ، عەین الصفراْ  ) .
    بـــانــــــــــــی رۆژئـــــــــاوا
دەكەوێتە بەشی رۆژئاوای عێراقەوە سنووری رۆژهەلاتی لە رۆژئاوای فوراتەوە لە دەریاچەی حەبانییە تا دەگاتە هۆری ( حەمار ) پاشان لە باشووردا لەگەل شەتولعەرەب درێژ دەبێتەوە وە لە كەنداوی عەرەب كۆتایی پێدێت لە باكووردا لە دەریاچەی حەبانییە بەرەو رۆژهەلات لە نزیك ئاوەرۆیی رووباری دیجلە لە دەوربەری شاری سامراوە تا دەگاتە شاخی حمرین وە لە باكووردا  تێدەپەرێ‌ لە نێوان مەكول – سنجار تا سنووری عێراق سووریاوە وە سنووری رۆژئاوای و باشووری رۆژئاوای لەگەل سنووری سیاسی سووریاو ئوردن و سعودیەوەیە ، رووبەرەكەی نزیكەی ( 270.000 كم ) دەبێت وە تا ( 3 / 5  ) رووبەری عێراق دەبێت.
دەتوانین لە بانی رۆژئاوادا  پێنج بەش لەیەكتر جیابكەینەوە :
1. ناوچەی جەزیرەو نمایی ( سەرپار ) : بریتیە لە ئەستێلكێكی ( حەوز ) قولاییەكەی زۆر نیە بەرەو باشوور درێژ دەبێتەوە ، رۆخی هەیە لە رۆژهەلات و رۆژئاوادا  ، دۆلی سەرپار ئاوەرۆی سەرەكی ئاوی ناوچەی جەزیرەیە كە گەورەترین چالە یان نزماییە درێژی ( 300 كم ) دەبێت پانی ( 45 كم ) دەبێت وە بەرزییەكەی ( 225 م ) دەبێت لە باكوور تا دەگاتە ( 3 مەتر ) لە خوار ئاستی رووی دەریاوە لە نزیك دەریاچەی سەرپارەوەیە .   ناوچەی جەزیرە لە چەند پێچێكی بچووك پێك هاتووە هەندێكیان لە ژێر نیشتەنی لم دان وە هەندێ‌ً لە رووبەرەكەی بە دەرەوەیە ئەویش لە ئەنجامی جولانەوەی ناوەوەی زەوی .
2. ناوچەی دۆلەكان : بەشی ناوەراستی بانی رۆژئاوای داگیر كردووە جۆری بەردەكان و پێكهاتەیان كاریگەری لەسەر سیستەمی ئاوەرۆیەكەی هەیە لەم ناوچەیەدا چەند دۆلێك هەیە وەكو دۆلی ( حۆران  و دۆلی سپی (ابیچ) ، لە ئەنجامی جۆلانەوەی ناو زەوی گەورەترین چال لەم ناوچەیەدا دروست بووە كە ناسراوە بە نزمایی (كحارە ) كە رووبەرەكەی نزیكەی ( 800 كم ) دەبێت كە بە هۆی بەرز بوونەوەو نزم بوونەوەی رووی زەوی و پاشان شكان دروست بووە بەلام لە كۆتایی ناوچەی دۆلەكاندا دەشتێكی گەورە هەیە كە ناسراوە بە( دەشتی حمادە ) كە لە سنووری نێوان عێراق و ئوردن و سعودیەوەیە وە كۆتایی دێت بە شاخێك كە ناسراوە بە شاخی ( عنیزە ) كە (915 م ) لە ئاستی رووی دەریاوە بەرزە .
3. ناوچەی بەردەكان ( بەرداوی ) : ئەم بەشە دەكەوێتە باشووری ناوچەی دۆلەكانەوە لەبەر ئەوەی ناوچەكە هەمووی بە بەرد داپۆشراوە بۆیە بەم ناوە ناسراوە ئاووهەوا رۆلێكی زۆری هەبووە لەسەر دروست بوونی بەردەكان لەو ناوچەیە بەتایبەتی ووشكی و جیاوازی پلەی گەرمی بەردەكان شكان و پارچەپارچە بوون و رۆخەكانیان زۆر تیژن زۆربەی بەردەكان لە جۆری بەردی كلسن ( دۆلەمایت – العوات ) .
4. ناوچەی دبدبە : دەكەوێتە ئەوپەری باشووری رۆژهەلاتی بانی رۆژئاوا ئەم ناوچەیە هەمووی بەبەرد و لم داپۆشراوە بە تایبەتی كە لەگەل با هاتوون  لە ناوچەكانی بەرداوی و وە ناوچەی دۆلەكان چەند دۆلێكی تێكەوتووە كە ژمارەیان كەمە گرینگترینیان ( عەمیق ) ە .
5. رۆخە براوەكانی بانی رۆژئاوا  : كە بریتین لە رۆخەكانی بانی رۆژئاوا دەرواننە سەر دەشتی نیشتەنییەوە واتا رۆژهەلاتی ناوچەی بەردەكان و دۆلەكانەوە ، هەروەها رۆخەكانی بانی رۆژئاوا دەگرێتەوە كە لە دەوروبەری رووباری فوراتەوەیە بۆیە بەم ناوە ناسراوە وە ناودەبرێت ، چونكە چەند دۆلێك ئەم ناوچەیە دەبرن ، لە ئەنجامی جولانەوەی زەوی هەندێ‌ ناوچە بەرز بوونەتەوە وە هەندێكی تر نزم وەكو ناوچەی ( هۆری حەبانیە ) هەروەها ناوچەی خوێ‌ هەروەها ( ابو دبس) .
    دەشـــــــــتی نیشــــــــــتەنی                      5/1/2010
ئەم ناوچەیە لە كۆندا بەناوچەی زەویە رەشەكان ناسراوە سەرەرای ئەوەی كە رەنگی خاكەكەی نزیكە لە قاوەیی كال واتا رەنگەكەی رەش نیە ، رووبەری ئەم دەشتە نزیكەی ( 93.000 كم ) كە دەكاتە ( 1 / 5 ) ی خاكی عێراق ئەم ناوچەیە پێك هاتووە لە نیشتەنییەكانی ئاوی دیجلەو فورات كە لە سەردەمی جیۆلۆجی نوێوە هێناویەتە ئەم ناوچەیە . ئەم ناوچانە تەختاین بەرزاییەكەیان لە زۆربەی شوێنەكاندا لە ( 20 پێ‌ ) تێپەر ناكات واتە (4 م) نیشتەنی ئەم ناوچانە لە شوێنێكەوە ب شوێنێكی تر جیاوازی هەیە ، لە روی قولی و هەروەها قەبارەی گەردەكانیەوە ، نیشتەنییەكانی ناوچەی بەصرە كە ئاوی ( كاردل ) هێناویەتی گەورەترە لەوەی ئاوی دیجلەو فورات  0 لێكۆلینەوە جیۆلۆجیەكان دەلێن لە كاتی خۆیدا ئاوی كەنداو تا نزیك شاری ( تكریت ) دایپۆشیوە بەلام دواتر بەرەو دواوە گەراوەتەوە . بەتەنها رووباری دیجلە و فورات بەژداریان نەكردووە لە پێك هێنانی دەشتی نیشتەنی بەلكو ئاوی رووبارەكانی (كارول گەرمە ) بەژداریان كردووە لە هێنانی نیشتەنی وە هەروەها پربوونەوەی ئەم ناوچانە ، ئەو نیشتەنیانەی كە رووبارەكانی (كارول و گەرمە )  هێناویانە بووە رێگر لەبەردەم ئاوی دیجلەو فورات لە كاتی گەیشتنیان بۆ ناوچەی كەنداوی عەرەب و زۆلگاوەكان هەندێ‌ جار ئاوی رووباری دیجلە و فورات بەرەو ناوچە نزمەكان رۆیشتن یان رێرەیان گۆراوە ، پاشان بە شێوەیەكی راستەوخۆ گەراوەتەوە بۆ ئاوی كەنداوی عەرەب ، پاشان رووباری شەتولعەرەبیان پێك هێناوە ، نیشتەنییەكانی رووباری ( كارول) زۆرجار زیاتر بووینە لە نیشتەنییەكانی ئاوی ( دیجلەو فورات ) ؟ چونكە رۆیشتنەكەی خێرا بووە پاشان بووەتە هۆی دروست بوونی بەنداو یان -  Bar  ، كە رێگەی كەشتیوانی زۆر تێدا ناخۆش بووە لە ئەنجامی ئەو نیشتەنیانەی كە ئاوی دیجلەو فورات كە سالانە دەگوازرێتەوە بۆ ئەم ناوچانە هەندێ‌ جار بە ( 250 ملیۆن ) پێ‌ مەزندە دەكرێت كە بۆتە هۆی دروست بوونی زەوی نوێ‌ زۆرجار مەزندە دەكرێت ( 3 میل لە 100 سالدا )



س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌وانه‌ گوتراوه‌ته‌وه‌[/size]

28

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

[size=16]به‌شی يه‌كه‌م


ولاتی عێراق
ولاتی  عێراق رووبەرەكەی نزیكەی ( 453.500 ) كم چوارگۆشەیە ، شوێنێكی گرینگی هەیە لە جیهانی نوێدا نەك لەبەرئەوەی دەولەمەندە بە دەرامەتی سروشتی و پیشەسازی و وە یان لەبەر گرینگی شوێنە سەربازییەكەی ، بەلكو شوێنێكی جوگرافی بایەخ داری هەیە چونكە دەروانێتە سەر بەشی رۆژهەلاتی ناوچەی رۆژهەلاتی ناوەراست ، هەمووی گرینگە چونكە دەكەوێتە سەر پردێك زەوی هەرسێ‌ كیشوەرەكان بەیەكتر دەگەیەنێت ( ئەوروپا ، ئاسیا ، ئەفریقا ) ، وە ئاسانترین شوێن و رێگای وشكانی و ئاوییە كە بە ناوچە ئاوەدانەكاندا دەروات ، عێراق بەشێكە لە ناوچەی یان لە رێگای ( هلال الخصیب ) ئەم ناوچەیە دەست پێدەكات لە ( كەنداوی عەرەبی و پاشان پێچ دەخواتەوە بەرەو عێراق و سوریاو فەلەستین و لبنان و تا دەگاتە سەر دەریای سپی ناوەراست ) . لە سەردەمی مێژووی كۆندا ئەم ناوچەیە رێگای بە یەكگەیشتنی نەتەوەكانی رۆژهەلات بە رۆژئاوا . سەرەرای پێشكەوتنی شارستانی وە هۆیەكانی گواستنەوە عێراق گرینگی و تایبەتمەندی شوێنی خۆی پاراست ؛ لەبەر ئەوەی هەموو رێگاكان لە ناوچەی كەنداو كۆدەبێتەوە وە ناوچەكانی باكورو رۆژهەلاتی كەنداوی عەرەب ناوچەی شاخاوی و سەختن سەرەرای ئەوەی ناوچەی كەنداوی عەرەب شوێنێكی بازرگانی مامناوەندی یە ئەویش لەبەر بوونی رێگاكانی ئاوی بەدەریای سوور و نۆكەندی سوێس دا . بەلام باشووری عێراق گرینگییەكی تایبەتی هەیە لەبەر ئەوەی ناوچەیەكی بازرگانی یان بەناوچەیەكی ( ترانسێت )ە سەرەرای گرینگی شوێنەكەی ولاتی عێراق لەرووی ئابوورییەوە بایەخی زۆری هەیە چونكە مادەی سەرەتایی كانزایی زۆری تێدایە كە جیهانی نوێ‌ پێویستییەتی ، وە عێراق لەرووی كشتوكالی یەوە گرینگی خۆی هەیە بەتایبەتی لە بواری چاندنی دانەوێلە ( گەنم و جۆ )ئەگەر هاتوو زەویەكانی شێوازی زانستی تێدا بەكاربێت ئەوا داهاتێكی گرینگ بۆ ولات دابین دەكات سەرەرای بوونی چەندین جۆر كانزاو سامانی سروشتی تر.
    شوێنی ولاتی عێراق
زۆربەی لێكۆلینەوە جوگرافییەكان گرینگی تەواو دەدەن بە شوێنی جوگرافی چونكە شوێن یان موقع – Location – گرینگی تایبەتی هەیە ، وە پێگە ( شخصیەت ) ی هەر ولاتێك و هەر ناوچەیەك دیاری دەكات ،شوێنی ولاتی عێراق دەتوانین لە سێ لایەنەوە دیاری بكەین :
یەكەم / شوێنی فەلەكی . دووەم / شوێنی وشكانی و ئاوی . سێیەم /  شوێن بە گوێرەی ولاتانی دەوروبەر و  وە نیشتمانی عەرەبی 0
یەكەم/ شوێنی فەلەكی :
شوێنی فەلەكی گرینگییەكی تایبەتی هەیە چونكە پێگەی ولات دیاری دەكات جا چ لە رووی ئابووری بێت یان لە رووی سیاسیەوە ، كە شوێنی فەلەكی لێپرسراوە لە دیاری كردنی تایبەتمەندییەكانی ئاوو هەوا پاشا كاریگەری دەبێت لەسەر جموجۆلی ئابووری  بە هەموو شێوەكان ، عێراق دەكەوێتە نێوان بازنەی پانی (29.5.20 باكوور لە باشوور ) وە ( 37.22.50  لە باكووردا)كە بە سنوورەكانی باكوردا تێدەپەرێت ، ئەم بازنە تایبەتمەندی ئاووهەوای ولات دیاری دەكەن وە لێپرسراون لە بوونی چەندین جۆر لە ئاوو هەوا ( متنوع المناخ) وەك و ئاوو هەوای دەریای سپی ناوەراست لە باكووردا وە ئاووهەوای ئستێپس لە ناوەراستدا وە بە مامناوەندی گەرم و بیابانی لە ناوچەكانی باشوورو رۆژئاوادا ، ئەمانە هەموو لێپرسراون لە جۆراوجۆری ئاوو هەوا پاشان جۆراوجۆر بوونی بە بەرهەمە رووەكییەكان یان بەمانای پشت بەستنی تەواو بە خۆی (خۆبژێوی ) پاشان ناردنە دەرەوەی ئەو بەشەی كە زیادە لە پێداویستییەكان بۆ دەرەوەی ولات ، هەروەها عێراق رووبەرێكی باشی هەیە كە درێژ دەبێتەوە لە نێوان هێلی درێژی ( 38.45 رۆژهەلات لە رۆژئاوا ) وە (48.45 رۆژهەلات لە رۆژهەلات) 0
دووەم / شوێنی عێراق بەگوێرەی  وشكانی  و ئاوی:                        27/10/2009
لە سەردەمانێكی كۆنی شارستانیەتیدا عێراق رێگایەكی سەرەكی بوو بۆ بەستنەوەی شارستانیەتی ئەوروپاو دەریای سپی ناوەراست لە رۆژئاوا وە هەروەها شارستانیەتی رۆژهەلاتی ئاسیا هەرچەندە بە هۆی پێشكەوتنی بواری تەكنۆلۆجیا و گەیاندن شوێنی ووشكانی ولاتی عێراق گرینگییەكەی دەگۆرا لە سەردەمێكەوە بۆ سەردەمێكی تر ،
لە رووی ئاوی یەوە عێراق كەنارێكی ئاوی هەیە كە بە نزیكەی ( 60 كم ) دەبێت لەسەر كەنداوی عەرەبی ئەمەش رۆل وگرینگی خۆی هەیە لە بواری بازرگانی و كەلوپەلی تردا ، وە لە رووی ئاووهەواوە  رووبەرە ئاویەكان دەریای سپی ناوەراست و دەریای سوور و كەنداوی عەرەبی هەندێ‌ جار رۆلیان دەبێت لەسەر رەگەزەكانی ئاوو هەوا بە تایبەتی گەرمی و باران بەلام دەریایەكانی رەش و قەزوین ئەو رۆلەیان كەمترە 0
سێیەم / شوێنی عێراق بە گوێرەی ولاتانی دراوسێ‌ :
لە باكووردا توركیا ، لە رۆژهەلات دا ئێران ، لە رۆژئاوا دا سوریا و ئوردن ، لە باشووردا كوێت و سعودیە دراوسێی ولاتی عێراقن
درێژی سنور لەگەل ئەم ولاتانە بەم شێوەیەی خوارەوەیە :
ئێران  1300 كم  ، توركیا  377 كم ، سعودیا  812 كم   ، ئوردن  140كم   ، كوێت  195 كم   ، سوریا   600 كم  .
    لایەنی بەرزی و نزمی – فیسۆگرافی – سروشتی
یەكەم / ناوچەی شاخاوی .    دووەم / ناوچەی زورگ.   سێیەم /  دەشتەنیشتەنییەكان .   چوارەم /  بانی رۆژئاوا.
لێكۆلینەوە لە فیسۆگرافیای ولاتی عێراق كارێكی ئاسان نیە لەبەر ئەوەی لە سنوری ئەم ولاتە چەندین جۆر دیاردەی سروشتی رووی زەوی بە چاو دەبینین ، ناوچە شاخاوییە بەرزەكان لە باكوور و باكووری رۆژهەلاتدا كە لە رووی پێكهاتەوە بەشێكن لە زنجیرە چیاكانی ئەلپی لە ئەوروپادا پاشان بەرەو ئاسیا درێژدەبنەوە لە ناوچەكانی ( بێرن ) ە لە ئیسپانیا تا دەگاتە چیاكانی (الیوماس ) لە بۆرما . بەشەكانی رۆژئاوای عێراق بەشێكن لە بانەكانی نیمچە دورگەی عەرەبی كەلە رووی جیۆلۆجیەوە لە تاوێری زۆر كەونن( بەردی كۆن )، وە زۆر رەقن بەلام ، بەشەكانی ناوەراستی یان ( دەشتەكانی دۆلی دیجلەو فورات ) كە بە قوورو ڵیتە داپۆشراوە لە سەردەمی دووهەم و سێیەمی جیۆلوجی دروست بوون لەگەل دروست بوونی دەشتەكانی هیند كە ( كنج و سند) ناسراون ئەم دەشتانە زۆر نزمن ، بەلام ناوچەی زۆرگ چەند تایبەتمەندیەكی خۆی هەیە كە جیا دەكرێتەوە لە ناوچەكانی تر ئەم ناوچەیە لە پێچی سادە پێك هاتووە وە لە نێوان ئەو پێچانەدا دەشتی فراوان هەیە بۆیە ناتواندرێت لەگەل ناوچە شاخاویە بەرزەكاندا یەك بخرێت ،  لەرووی بەرزی و نزمییەوە ناوچەی زوورگ جیاوازە لەگەل دەشتی نیشتەنی بۆیە ناتواندرێت لەگەل ئەم دەشتانەدا یەك بخرێت ، بەلام ناوچەی بانی رۆژئاوا تەنها بەشە یا ناوچەیە لە عێراقدا پێكهاتەكەی بەردی زۆر كۆنن كە لە بۆ سەردەمە كۆنەكان دەگەرێتەوە ئەم بەردانە بەبەردی كلس داپۆشراون ( Limestone ) كە پێك هاتەكەی دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی دووهەم و سێیەمی جیۆلۆجی . دواتر ئەو بەرگانە لە بەشەكانی رۆژئاوا نەمان بەهۆی دامالینەوە هەرچەندە لە رۆژئاواوە بەرەو رۆژهەلات بچین جۆری بەردەكان دەگۆرێت لە بەردی كۆنەوە بۆ بەردی نوێ‌ وە ئەگەر سەیری چینەكانی ئەم بەردانە بكەین لە بانی رۆژئاوا لێژاییان زۆر كەمە چونكە دامالین زۆر كاری تێكردوون تەنها لە ناوچەی ( كارە ) نەبێت لە رۆخەكانی رۆژهەلاتی بانی رۆژئاوا كە بەپێچی سادە كۆتاییان دێت وە لە هەندێ‌ شوێندا تووشی شكان بوونەوە . بەلام دەشتی نیشتەنی هەموو بەشەكانی تەختن تەنها بەشی رۆژئاوای نەبێت كە هەندێ‌ بانی تێكەل بووە كە سەردەمی جیۆلۆجییەكەشی دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی ( میۆسین ) بەلام ناوچەی گردەكان بەردی جۆراو جۆر
ژ    تەمەنی جیۆلۆجی    age    جۆری بەردەكان
1    سەردەمی نوێ‌ ( هاوچەرخ (
Recent        بەردی رووبارەكان  River gravels -
    پاشماوەی بەرزاییەكانHill -
    بەردە هەلوەریوەكان ( ترسبات )Wash -
2    البلایوسینPliocene -          بەردی لمی Sands -
    گفلیShele -
    پلاو پلاو
3    المیوسین Miocene -         بەردی لمی فارسە سەروو
    و بەردی گفلی چینی دبدبەDib – Deeb Beds -
    بەردی كلسی – سەردەمی فارسی سەرووCawer Fars -
4    الایوسینEocene -     بەردی كلسی لە باكوور وە لە ناوچەی بیابانی باشوور -
5    اولیكوسنOligocenpous -    بەردی كلسی لە باكوور
6    التباشیریCretaceovs -     كلسی – گفلی – لم لەرۆژئاوا
7    الجواسیJurassic -
التریاسیTriassic -
البرمنPermian -
جۆراو جۆرVariow -     بەردی ئاگری – گۆراو – لە ناوچەی شاخە بەرزەكان پەیدابوون
دەبیندرێت وەك بەردی زەیتی (  Shales ) كە بۆ سەردەمی فارسی سەروو (  Apper Fars  ) ، ئەم بەشە بە زۆری لە نزیك چیای بێخێر دەردەكەوێت لە نزیك شاری زاخۆ كەلە بەردی گەورە گەورە پێك هاتووە كە بەزۆری لەگەل ئاوی جۆگە و رووبارەكاندا هاتۆتە خوارەوە پاشان لە ناوچە نزمەكاندا نیشتوون كە دەشتی ناوچەی شاخاوی پێك هێناوە .              5 %  هەموو عێراق چیا دایپۆشیوە كە دەكاتە ( 23.270 كم2 ) .
    ناوچەی شاخاوی لە عێراقدا :                                               17/11/2009
ناوچە شاخە بەرزەكان ( پێچەسەختەكان ) / ئەم ناوچەیە دەكەوێـە نێوان سنووری ( عێراق – ئێران ) هەروەها ( عێراق – توركیا ) وە بریتین لە ( شاكێو – شەكیو كە بەرزییەكەی  - 3068 م بەرزە ) هەروەها ( حەسارۆست - قەندیل كە بەرزییەكەی نزیكەی  - 3451 م بەرزە وە حەسارۆست  3607 م بەرزە ) شاخەكانی نێوان عێراق توركیا وەكو( شاخی میهرەبان  -  2133 م) هەروەها( چیای ئاشیتە – 2352 م بەرزە) هەروەها (چیای سەرمەیدان– 3510 م)بەرزە ، ئەم ناوچەیە لە ئەنجامی پالەپەستۆی بەهێزەوە چەمایتەوە بۆتە هۆی نەبوونی سیستەمێكی دیاری كراو بۆ دابەش بوونی ئاو ، هەروەها ئەم ناوچەیە لە بەردی گۆراو پێك هاتووە وە هەندێ‌ جاریش بەردی كلسی لەم ناوچەیە دا بەدی دەكرێت ، هۆكارەكانی دامالین بەتایبەتی ( بەفرو باران ) كاریگەری زۆری بەسەر ئەم ناوچەیەدا كردووە هەندێ‌ جاریش بەردی ئۆرگانی یان ئەصلی تێدا بەدی دەكرێت ، بەلام
ناوچەی پێچە سادەكان / ئەم ناوچەیە لە دوو زنجیرە شاخی هاوتەریب پێك هاتووە ، دەشتی ناوچە شاخاوییەكان وەك ( سندی – شارەزوور – رانیە ) ئەم ناوچانە جیا دەكەنەوە لەگەل ناوچە پێچەسادەكان ، هێلی یەكەمی ئەم دوو زنجیرەیە ناوچەی شاخە بەرزەكان جیا دەكەنەوە لە ناوچەی زورگ كە ئەوانیش پێك هاتوون لە شاخەكانی ( بێخێر- سپی ، عقرە – ئاكرێ‌ ، شیلمان ، باباجی – پیرمام ، سەفبن ، هەیبەت سولگات ، بازیان ، سەگرمە ) كە بەرزیاییان لە نێوان ( 1000  - 1700 مەتر ) دایە ، بەلام هێلی دووەم بریتیە لە ( گارە ، بەرات ، حریر ، كۆسرەت ، تاسلوجە ، سوورداش ، پیرەمەگرووم ، بەرانان )كە بەرزیان لەنێوان(1400 – 2000 مەتر) دایە .
لەم ناوچەیەدا چەند دەشتێكی فراوان هەیە وەك لەسەرەوە باسمان كرد .
1) دەشتی سندی – زاخۆ : ئەم دەشتە لە شێوەی سێگۆشەیەك دایە كە بنكەكەی هاوتەریبە لەگەل رووباری (هیزل) كە سنووری عێراق توركیا یە ، ئەم دەشتە درێژ دەبێتەوە لە رۆژئاوا بۆ رۆژئاوا بەرزییەكەی لە نێوان (400 – 600 ) مەتر دەبێت پانییەكەی ( 6 كم ) دەبێت هەروەها ، درێژییەكەی ( 25 كم 2 ) دەبێت ، ئەم دەشتە بە نیشتەنی لمی داپۆشراوە لە بەشی رۆژهەلاتیدا دەگات بە دەشتی ئامێدی كە رووبەری ئەم دەشتە كەمتر بەپیتە
2) دەشتی رانیە : ئەم دەشتە لە شێوەی هێلكەییدایە ئاوی زێی بچووك بەم دەشتەدا تێپەر دەبێت كە پێچ دەخواتەوە  شێوەی ( V ) پێك دەهێنێت ، بەرزی ئەم دەشتە لە نێوان ( 480 تاكو  600مەتر ) دایە ، شاخی كێوە رەش ئەم دەشتە دەكاتە دوو بەشەوە كە بەشی رۆژهەلاتی بە دەشتی پشدەر ناسراوە  وە بەشی رۆژئاوای بە دەشتی بیتوێن ناسراوە تێكرای رووبەری ئەم دەشتە بەهەردوو بەشەكەیەوە ( 800 كم 2 ) دەبێت .
3) دەشتی شارەزوور : ئەم دەشتە دەكەوێتە ئەو پەری باشووری رۆژهەلاتی ناوچەی شاخاوی لە سنووری عیراق ئێران وە بەرزی ئەم دەشتە لە نێوان ( 540  - 600 ) مەتر دایە درێژییەكەی ( 45 كم وە پانییەكەی 15كم ) دەبێت ، شاری سلێمانی دەكەوێتە ناوەراستی ئەم دەشتەوە ئەم دەشتە لە شێوەی چەماوەیەكی قۆپاودایە . شاری هەلەبجە دەكەوێتە ئەوپەری باشووری .


س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌وانه‌ گوتراوه‌ته‌وه‌[/size]

29

(11 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=16]سوپاس به‌ڕێزه‌كانم خودای باڵا ده‌ست هه‌موو لايه‌كمان سه‌ركه‌وتوو بكات ان شاء الله،
سوپاس بۆ تۆش كاك ئاسۆ بۆ ئه‌م ڕونكردنه‌وه‌. شتێكی باشت كردوه‌ ڕاسته‌ دابه‌زاندنه‌كه‌ ئاسانه‌، به‌ڕاستی من مه‌جالم نه‌بوو چونكه‌ بۆ 40يانه‌ ناردم،جزاك الله خيرا[/size]

30

(2 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[center][size=16]سوپاس به‌ڕێزی .[/size][/center]

31

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[size=16]ڕەنگەكانی ئاگر:موعجیزەی پێغەمبەرن(د.خ)


لەو كاتەوەی مرۆڤ بەدیهێنراوە لەم گەردوونەدا و ئاگری دۆزیەوە و ئاگر بوە هاوەڵی بەردەوامی بۆ بەجێهێنانی پێویستیەكانی ژیانی هەر لەو كاتەوە ئەو ئاگرە بۆتە جێی سەر سوڕمان و بیركردنەوە لە لایەن مرۆڤەوە كە هەندێك جار بۆتە مایەی ترس و سڵەمینەوە لێی بۆیە مرۆڤ لەو كاتانەدا هەروەك پیشەی خۆی پەنای بردۆتە بەر پەرستنی ئەو ئاگرە و هەتا ئەوانەی كە خۆریشیان پەرستوە یەكێك لە هۆكانی ئەو پەرستنە ئەوە بوە كە خۆر سەرچاوەی ئاگر بوە بۆیان ،هەروەك ئەو كۆمەڵەی كە لە سەردەمی پەیامبەر سولەیماندا خۆریان دەپەرست و ئەو هەواڵَەش بەهۆی پەپۆ سولەیمانەوە گەیشتەوە بە حەزرەتی سولەیمان و ئەو چیرۆكەش لە قورئانی پیرۆزدا ئاماژەی بۆ كراوە لە سورەتی نمل ئایەتی 23 – 26 .
لەم باتەدا هەوڵ دەدەین كە ڕۆشناییەك بخەینە سەر ئاگر لە ڕووی زانستیەوە كە پشتڕاستكردنەوەیەكی بەهێز دەبێت بۆ فەرموودەیەكی پەیامبەر موحەمەد ( د . خ ) كە سەبارەت بە ئاگر فەرموویەتی و لە دووایدا ئاماژەی بۆ دەكەین .
بۆ ئەوە پێویستە باس لە تیشكدانی تەنی ڕەش بكەین واتە Black body radiation كە وازانراوە ئەو دیاردەیە لە لایەن زانا خۆرئاواییەكانەوە دوزراوەتەوە بەڵام موحەمەد 14 سەدە پێش ئێستا باسی كردوە .
زاناكانی ئەمڕۆ جەخت لەوە دەكەنەوە كە ڕەنگی ئەو ڕووناكیەی تەنێكی گڕگرتوو یان سوتاو دەیدات پەیوەستە بە پلەی گەرمی ئەو تەنەوە و هەتا هەندێكیان ئەو پەیوەندیە بە پلەی گەرمی ڕەنگەكان ناوزەد دەكەن .كاتێك پلەی گەرمی تەنێكی گرگرتوو بەرز دەبێتەوە ئەوا ڕەنگی ئاگرەكەی لە ڕەنگی سوری بینراوەوە دەگۆڕێت بەرەو نیلی و بنەوشەیی پاشان سەروو بنەوشەیی كە نابینرێت و ئینجا ڕەنگە نەبینراوەكانی تر كە نەبینراون واتە ڕەش چونكە لە زنجیرەی شەبەنگی شەپۆلە كارۆموگناتیسیەكاندا چاوی مرۆڤ تەنها بەشێكی زۆر كەمی دەبینێت كە بە رووناكی سپی یان بە شەبەنگی خۆر دەناسرێت و بریتین لە حەوت ڕەنگ كە ئەمانەن بە ڕیز لە درێژی شەپۆلی زۆرەوە بۆ درێژی شەپۆلی كەم ( سور ، پرتەقاڵی ، زەرد ، سەوز ، شین ، نیللی ، بنەوشەیی ) ئیتر هەچ ڕووناكیەك یان ڕەنگێك درێژی شەپۆلەكەی زیاتر بێت لە درێژی شەپۆلی ڕەنگی سور ئەوە بە شەپۆلەكانی خوار سور دەناسرێت ومرۆڤ نایانبینێت و هەر ڕەنگێك یان ڕووناكیەك درێژی شەپۆلی لە درێژی شەپۆلی ڕەنگی بنەوشەیی كەمتر بوو دیسان چاوی مرۆڤ نایانبینێت.

كاتێك تەنێك دەست بە گەرم بوون دەكات ئەوا پلەی گەرمیەكەی ووردە ووردە بەرز دەبێتەوە كە لەگەڵ ئەو بەرزبوونەوەش ڕەنگی ئەو تەنە دەگۆڕێت لە سورەوە بۆ پرتەقاڵی و زەرد و سەوز تا لە دووایدا دەبێتە سپی و ئینجا ڕەنگەكانی تر كە چاوی مرۆڤ نایانبینێت كە زاناكان دەڵێن ڕەنگی ڕەش دوا ڕەنگی بینراوە لە لایەن چاوی مرۆڤەوە كە لە ڕاستیدا هیچ ڕەنگێك ناگەیەنێت ، بەڵام نابێت ئەوەمان لە بیر بچێت كە چاوی مرۆڤ ئەو گۆڕانگاریانە ئا بەو ووردیە نابینێت بەڵكو ئەوی چاو دەیبینێت ڕەنگی سوورە و دووایی سپی بوونەی ئەو تەنە گەرمكراوەیە .
لە ڕووی زانستیەوە زاناكان یاسای فیزیایی زۆر گرنگیان داناوە دەربارەی تیشكدانی تەنەكان بە تایبەتی تیشكدانی تەنی ڕەش بە پێی ئەو یاسایە لەرەلەری ڕووناكی واتە ووزەكەی ڕاستەوانە دەگۆڕێت لەگەڵ پلەی گەرمیەكەیدا واتە ئێمە دەتوانین ڕەنگی شەبەنگی هەر ڕووناكیەك بمانەوێت دیاری بكەین بە زانینی پلەی گەرمی ئەو ڕووناكیە ، ئەمەش دەقی فسەی ئەو زانایانەیە كە دەڵێن :
As you can see, if you heat a blackbody to 1900K, it glows orange. As the temperature increases, the color of the radiated light moves to yellow, then white, and finally to blue.
واتە وەك تۆ دەبینیت ئەگەر تەنێكی ڕەش گەرم بكەیت بۆ 1900 پلەی پەتی ئەوا ئەو تەنە بە ڕەنگی پرتەقاڵی دەدرەوشێتەوە ،و ئەگەر پلەی گەرمی بەرزبوەوە ئەوا ڕەنگی دەگۆڕێت بۆ زەرد و ئینجا سپی و پاشان شین . هەروەها زاناكان لە سەر ئەوە كۆكن كە ئەگەر تەنێك گەرمكرا بۆ پلەیەكی گەرمی زۆر بەرزی ناكۆتا ئەوا درێژی شەپۆلەكەی دەبێتە سفر واتە هیچ ڕووناكیەكی نابێت واتە ئەو تەنە ڕەش دەردەكەوێت بەڵام بیگومان ئەوە تەنها لە ڕووی تیۆریەوە چونكە بە كرداری ناتوانرێت پلەی گەرمی تا ناكۆتا بەرز بكرێتەوە لەم دونیایەدا و هیچ تەنێك بەرگەی ئەو پلە گەرمیە زۆر بەرزە ناگرێت.



درێژی شەپۆلی ڕووناكی بینراو لە نێوان ( 780 - 380 ) نانۆمەترە واتە تێكرایی درێژی شەپۆلی ڕەنگی سوور 780 نانۆمەترە و تێكڕایی درێژی شەپۆلی بنەوشەیی 380 نانۆمەترە ( 1 نانۆ = 10 – 9 م ) ، واتە ئەگەر ئەستێرەیەك پلەی گەرمیەكی لە سنوری 4000 پلەی پەتیدا بێت ئەوا بە ڕەنگی سور دەدرەوشێتەوە بەڵام ئەو ئەستێرانەی كە پلەی گەرمیان لە سنووری 10000 پلەی پەتیدایە ئەوا بە ڕەنگی سپی دەردەكەون ،و ئەو ئەستێرانەی پلەی گەرمیان لە سەروو 10000 پلەی پەتیدان ئەوا بە ڕەنگی شینی تۆخ دەردەكەون واتە ( سور – سپی – شین ) بەڵام بۆچی شین ؟
لە ڕاستیدا ڕەنگی سپی پێكدێت لەو حەوت ڕەنگەی پێشوو كە بە شەبەنگی خۆر دەناسرێن ، بەڵام بە پێی ئەوەی زاناكان پێی گەیشتون وە تێی گەیشتون هەریەكە لەو ڕەنگانە پلەی گەرمی تایبەت بە خۆیان هەیە ، بۆ نمونە پلەی گەرمی ڕەنگی سور 1600 پلەی پەتیە و ڕەنگی سپی زەردباو 6000 پلەی پەتیە و ڕەنگی شین 10000 پلەی پەتیە ، ئەمەش ئەوە دەردەخات كە ڕەنگی سور ساردترە لە ڕەنگی شین كە زاناكان لەم دوواییانەدا گەیشتوون بەو ڕاستیە !
بەڵام ئەگەر ئەو تەنە لەوەش زیاتر گەرم كرا ئەوا ڕەنگی دەبێتە سپی كە كۆكراوەی هەموو ڕەنگەكانە واتە ئەو تەنەی تا پلەی سپی بوونەوە گەرمكرا ئەوا لە هەموو پلەكانی پێشوو گەرمتر دەبێت . بەڵام سەبارەت بە ڕەنگی ڕەش ،زۆربەمان كونی ڕەشی بیستوە كە دوا قۆناغی تەمەنی ئەستێرەكانە ، كاتێك ئەستێرەیەك دەگاتە قۆناغی كونی ڕەش ئەوە هێزی كێشكردن و چڕی ماددەكەی دەگاتە ئەوپەڕی و ناشبینرێت ، بۆیە ئەوە دواقۆناغی گۆرانی ڕەنگەكانە لە تەمەنی ئەستێرەكاندا ، بۆیە دەتوانین بڵێین كە ڕەنگی ڕەش دوا ڕەنگی گەرمكردنە كە زاناكان ئەو قۆناغە نەبینراوە ناوزەد دەكەن بە ڕەنگی ڕەش .



واتە ئێمە واین لە بەردەم سێ‌ رەنگی سەرەكیدا كە ئەوانیش سور ، سپی و ڕەشن كە نەبینراوە كە لە نێوان ئەو ڕەنگانەشدا ڕەنگەكانی تری شەبەنگی خۆر هەن ،كە لە سورەوە دەست پێدەكات و دەگاتە بنەوشەیی و پاشان نابینرێن كە ئەوەش ڕەش بوونە چونكە چاوی مرۆڤ سەروبنەوشەیی و خوار سوریش نابینێت .
فەرموودەی پەیامبەری ئیسلام موحەمەد ( د .خ ) :
لە بەر رۆشنایی ئەو ڕاستیە زانستیانەی پێشوو كە لەم دوواییانەدا زانست پێی گەیشتوە جێی خۆیەتی كە ئاماژە بكەین بۆ فەرموودەیەكی پەیامبەر دەبارەی ئاگر كە لە سەردەمێكدا فەرموویەتی كە ئاگر پەرستراوە لای زۆربەی بێ‌ بڕوا و هاوبەشكارەكان ! پەیامبەری ئیسلام دەربارەی ئاگر فەرموویەتی :
(أوقد على النار ألف سنة حتى احمرّت، ثم أوقد عليها ألف سنة حتى ابيضت، ثم أوقد عليها ألف سنة حتى اسودّت، فهي سوداء مظلمة) [رواه الترمذي].
واتە ( ئاگرێك دەكرێتەوە ( مەبەستی ئاگری دۆزەخە ) كە پلەی گەرمی ماوەی 1000 ساڵ لە بەرزبوونەوەدا دەبێت تا ڕەنگی سور دەبێت ئینجا بە 1000 ساڵی تر ڕەنگی سپی دەبێت و بە 1000 ساڵی تر ڕەنگی ڕەش دەبێت و نابینرێت واتە تاریك دەبێت) تەرمزی گێڕاویتەوە . كە ڕەنگی سپی كۆكراوەی هەموو ڕەنگەكانی شەبەنگی خۆرە و زاناكان بە ڕەنگێكی ناوەندییان داناوە لە نێوان سور و ڕەشدا و بە هەمان شێوەش لە فەرموودەكەدا هاتوە ، هەروەها لە فەرموودەكەدا بە ئاشكرا باس لە پەیوەندی نێوان پلەی گەرمی و ڕەنگ دەكات بەو شێوەی كە ئەمڕۆ زانست باسی دەكات ، ڕەنگی سوور ساردترە لە ڕەنگی سپی و ئەویش ساردترە لە ڕەنگی ڕەش كە ئەو ڕەنگەی دووایی گوزارشە لە ڕەنگی شەپۆلە كارۆموگناتیسیەكانی سەروبنەوشەیی كە بە چاوی مرۆڤ نابینرێن ، جگە لەوانە لە فەرموودەكەدا باس لە كات كراوە واتە گۆڕینی ڕەنگەكان لە سورەوە بۆ سپی و دووایی بۆ ڕەش ئەوە بۆ خۆی كاتی دەوێت كە ئەوەش مانای بەرزكردنەوەی پلەی گەرمی ئاگرەكەیە كە پێویستی بە كاتێك دەبێت و زانستیش بە هەمان شێوە باس لەوە دەكات هەرچەندە ئەو كاتە بۆ ئاگری دونیا زۆر كەمە بەڵام با ئەوەمان لە بیر نەچێت كە ئەو ئاگرەی فەرموودەكە باسی دەكات ئاگری ڕۆژی دواییە و زۆر جیاوازە لەم ئاگرەی ئێمەی مرۆڤ دەیزانین .
لە فەرموودەیەكی ترد پەیامبەر باس لەو ڕاستیەش دەكات و دەفەرمووێت :
(نار بني آدم التي توقدون جزء من سبعين جزءاً من نار جهنم، قالوا: يا رسول الله إن كانت لكافية ؟ فقال: إنها فضلت عليها بتسعة وستين جزءاً ً ) [رواه البخاری].
واتە ئاگری دونیا ئەوەی كە ئێمەی ئادەمیزاد بەكاری دێنین بە شێكە لە 70 بەشی ئاگری دۆزەخ واتە ئاگری دۆزەخ 69 بەشی 70 بەشەكەیە و ئاگری دونیاش یەك بەشی ئەو ئاگرەیە بە مانایەكی دی ئاگری دۆزەخ 70 هێندی ئاگری دونیایە !!!!.
خوێنەری بەڕێز بۆ ئەوەی زیاتر گەورەیی ئاگری ڕۆژی دوایت بۆ دەربكەوێت سەرنج بدە لەو ماوەیەی فەرموودەكە باسی دەكات 1000 ساڵ بە هەژماری خوایی كە هەر یەك ڕۆژی ئەو ساڵە دەكاتە 50 هەزار ساڵی ئێمە !! وەك قورئان دەفەرمووێت :
(وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ يَوْمًا عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ) [الحج: 47]،
دەی ئێستا بیر بكەرەوە لە گەورەیی و توڕەیی ئەو ئاگرە كە ئەگەر بەراوورد كرا بە ئاگری دونیا و هەرگیز بەراووردیش ناكرێت ئەوا ئاگری دونیا لە چاو ئەو ئاگرە ئەو لە سەهۆڵیش سەهۆڵتر و ساردتر دەبێت بۆیە پێویستە هەر هەموومان بڵێین:
(وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا * إِنَّهَا سَاءَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا ) [الفرقان: 65-66].

ئامادەكردنی:جەمال موحەمەد ئەمین
وه‌ر گيراوه‌ له‌(haiv.org)
به‌داوای لێبوردنه‌وه‌ له‌ ئاماده‌كاری به‌ڕێز وێنه‌كانم لابردوه‌ له‌ به‌ر ئاسانی بڵاو كردنه‌وه‌.[/size]

32

(2 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[center][size=24]ئیعجازى زانستى له‌ چه‌ند ئایه‌تێكدا[/size] [/center]


[size=16]بسم الله الرحمن الرحيم
*خــــــواى گـــــه‌وره‌ لـــــه‌ ئــــــایـــه‌تى ژمـــــاره‌ (6)ى ســـــووره‌تى ( الطــــور )دا ده‌فه‌رموێت:

وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ {6} ,

(سجر) له‌ زمانى عه‌ره‌بى دا بــه‌ مانــــاى (گه‌رم كردنه‌وه‌ لــــه‌ ســـــه‌ر شتێـــك)دا دێــــت، خــــواى گـــه‌وره‌ سوێنــد بــــــه‌ ده‌ریایه‌كى گه‌رمكراو ده‌خوات.
تــــا مـــــاوه‌یه‌كى نزیك پێش ئێستا خه‌ڵكى له‌ ماناى ئه‌وه‌ تێنه‌ده‌گه‌یشتن كـه‌ ماناى چى یه‌! خواى گه‌وره‌ سوێند بـــه‌ ده‌ریایه‌كى گه‌رمكراو ده‌خــوات, و ئـــه‌و ده‌ریایه‌ به‌ چى گه‌رمكراوه‌؟ به‌ڵام لــــه‌م دوایى یــــانه‌دا ئـــه‌وه‌ بـــۆ زاناكـان ده‌ركه‌وت كه‌ له‌ بنى ده‌ریاكاندا به‌ردى گـــه‌رمى وا هــــــه‌یه‌ كــــه‌ هه‌مـــوو بــنى ده‌ریاكانیان گرتۆته‌وه‌, و ئه‌و به‌ردانه‌ زۆر گه‌رمن، له‌وه‌ش سه‌یرتر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بارێكى هاوسه‌نگى هه‌یه‌ له‌ نێوان گه‌رمى ئه‌و به‌ردانه‌ و ئاوه‌كه‌دا به‌ جــــۆرێك كـــــه‌ نـــــه‌ ســـاردیى ئـــــاوه‌كه‌ بــــه‌رده‌كـــــان ســــــارد ده‌كــــاتــــــه‌وه‌, و نـــــه‌ گـــــه‌رمى به‌رده‌كــــانیش ئــــاوه‌كه‌ ده‌كوڵێنێت، بـــه‌ڵام هــــه‌ندێك جــار ئه‌و به‌رده‌ زۆر گـــه‌رمانه‌ بـــــه‌ شێوه‌ى ده‌مه‌ گرِكــان ده‌رده‌په‌ِنـــه‌ ده‌ره‌وه‌ بــــۆ ســــه‌ر رِووى ئـــــاوه‌كه‌ و دوورگــــــــه‌ى وه‌ك دورگه‌ى (هاواى) دروست ده‌كه‌ن.
*خواى گه‌وره‌ له‌ ئایه‌ته‌كانى (7-9)ى سوره‌تى ( القيامة )دا ده‌فه‌رموێت:

فَإِذَا بَـرِقَ الْبَصَرُ {7} وَ خَسَفَ الْقَمَرُ {8} وَ جُمِـعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ {9} ,

زاناكـــــان ســـه‌لماندوویــانه‌ كــــه‌ مـانگ (هــــه‌یڤ) ساڵانـــــه‌ (3سم) لــــــــه‌ زه‌وى دوورده‌كه‌وێته‌وه‌,به‌وه‌ش رووناكى یه‌كه‌ى كز ده‌بێت و به‌ره‌و نه‌مان ده‌روات, كه‌ ئه‌وه‌ش (خَسْف القَمَر) ده‌بێت، ئینجا هه‌ر به‌و پێیــه‌ رۆژێك دێت كه‌ مانگ ده‌گـــاته‌ بــــوارى هێزى كێَش كردنى خۆر, ئــه‌و هێزى كێش كردنه‌ش زۆر زیاتره‌ له‌ هێزى كێش كردنى زه‌وى بۆ مــــانگ, ئـــــه‌و كـــــاته‌ش خــــۆر مانگ هه‌ڵده‌لووشێت و قووتى ده‌دات، واته‌ مــــــانگ ده‌كـــه‌وێته‌ نێــــو خـــۆره‌وه‌ و ئــــه‌وه‌ش
(جَمْــع الشَّــمْس وَ القَـمَـــر) ده‌بێت, ئینجا ئه‌و كاته‌ى كه‌ مرۆڤ ئه‌و دیارده‌ ســـــه‌یر و نامۆیــانه‌ به‌ چاوى سه‌رى ده‌بینێت ئه‌بڵه‌ق و سه‌رسورِماو ده‌بێت لــــه‌و دیمه‌نانه‌ى كـــــه‌ هه‌رگیز پێشتـــر نـــــه‌ شــتى واى دیــــوه‌, و نـــه‌ بـه‌ خه‌یاڵى دا هاتووه‌, كه‌ ئه‌وه‌ش ( بَرِق البَصر )ه‌.
*خـــواى بــــه‌ توانـــا لـه‌ ئایه‌ته‌كانى (15-16) ى ســــووره‌تى ( التـكـــوير )دا ده‌فه‌رمــــوێت :

فَـلَا أُقْسِمُ بِالْخُـنَّسِ, الْجَوَارِ الْكُنَّسِ .

خوێنه‌رى به‌رێزم له‌م گه‌ردوونه‌دا ئــــه‌ستێــــره‌ى وا هـــــه‌ن كــــــه‌ پێشتـــر ئه‌ستێره‌ى زه‌به‌لاح بوون, و ئیستاش بوونه‌ته‌ ته‌نێكى ئاسمانى زه‌به‌لاح كه‌ بـــــه‌ كـــونى رِه‌ش ( الثقــــوب الســــوداء Black Holes) ده‌ناســـرێن, چـریى مــــــادده‌ى ئـــه‌و كونه‌ ره‌شانه‌ ده‌گاته‌ (250)هه‌زار ته‌ن بۆ هه‌ر (1سم3), ئه‌و كونه‌ ره‌شانه‌ هیچ شتێكیان له‌ ده‌ست ده‌رناچێت و هه‌ڵى ده‌لووشن, ته‌نانه‌ت رووناكیش!! ئـــــه‌و ته‌نانه‌ بۆ خۆیان تاریك و ده‌رنه‌كه‌وتوون, واته‌ نابینرێن كه‌ ئه‌وه‌ش تاماوه‌یـــه‌كى زۆر وایان له‌ زاناكـــان كردبوو كــه‌ به‌د گومان بن لــه‌ بـــوون یــــان نــــه‌بوونیـــان, بــــه‌ڵام لـــه‌م دوایى یانه‌دا ئه‌وه‌ یه‌كلایی كرایه‌وه‌ و سه‌لمێنرا كه‌ بوونى ئه‌و كونه‌ رِه‌شانه‌ راستى یه‌كى زانستیی گه‌ردوونى یه‌ و هیچ گومان له‌ بوونیان ناكرێت، با سه‌یرى ئایه‌ته‌كه‌ بكه‌ین: خواى گه‌وره‌ سوێند به‌ (الخنس) ده‌خوات كه‌ له‌ زمانى عه‌ره‌بى دا به‌مانى شتێكى زۆر شارراوه‌ و نـــادیـــار دێت، (الكُنَّس) به‌ مانـــــاى رووپێو كــردن و مـــاڵین دێت، چونكــــه‌ ئـــه‌و كونه‌ ره‌شـــانه‌ له‌ كاتى جـــووڵه‌یـــــــاندا هــــه‌رچى یــــه‌ك دێتــــه‌ بــــه‌رده‌میان و ده‌گــــاته‌ بوارى كێش كردنیــــان ئـــه‌وان هـــه‌ڵى ده‌لووشن و قـــووتى ده‌ده‌ن, كه‌ ئه‌وه‌ش گسك دان و مــــاڵینى هه‌موو شته‌كانه‌، زانایه‌كى گـــه‌ردوونى ئه‌مریكیش بــــــه‌م جـــۆره‌ وه‌ســـــفى كونى ره‌ش ده‌كــــات كـــــه‌ قورئــــــانیشى هـــــه‌رگیز نــــه‌دیـــــوه‌: ((Supper Giant Vacuum Cleaner واتـــــــــه‌: ئــــــه‌ستێــــــــــره‌ى زه‌به‌لاحى بۆشــــــایی گسكده‌ر (وه‌ك گسكێكى كاره‌بایی زه‌به‌لاح)!!.
*خواى گـــــه‌وره‌ لــــــه‌ ئــــایه‌تێكى دیكــــه‌دا ده‌فه‌رموێت:

أَوَ لَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الأَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا وَاللّهُ يَحْكُمُ لاَ مُعَقِّـبَ لِحُكْمِهِ وَ هُـوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ الرعد41 ,

هــــــــــــه‌ندێك لــــــه‌ راڤه‌كارانى قورئانى پیرۆز

( نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا )

یان به‌وه‌ لێك داوه‌ته‌وه‌ كـــــه‌ مه‌بــــه‌ستى خــــواى گــــه‌وره‌ مــــردنى زاناكانه‌ و به‌وه‌ش زه‌وى تێك ده‌چێت, و بچووك ده‌بێته‌وه‌، هه‌ندێكى دیكه‌ش به‌وه‌ لێكى ده‌ده‌نه‌وه‌ كه‌ ئاینى پیرۆزى ئیسلام بــــه‌ فراوانى بڵاو ده‌بێته‌وه‌ و هه‌موو ســه‌ر زه‌وى ده‌گرێته‌وه‌, و خاك و ووڵاتــــــانى بێبرِواكان بـــــه‌ره‌و ته‌سك بوونه‌ و تیاچوون ده‌رِۆن.
ئـــــایه‌ته‌كه‌ هـــــــاورِێ له‌گــــه‌ڵ ئه‌و راڤـــــانه‌دا لێك دانه‌وه‌یه‌كى زانستیش هــــه‌ڵ ده‌گـــــرێت, ئـــــه‌وه‌ش لــــه‌ سیما بــــــه‌رزه‌كانى ئــــــایه‌ته‌كانى قــــورئانى پیــرۆزه‌, كــــه‌ هـــــه‌ر پیتێـــك و هــــه‌ر ئایه‌تێكى و هه‌ر هه‌مووى موعجیزه‌یه‌, و ماناكــــانیان رِه‌هــــاو بێسنــــوورن و هه‌موو مانا و راستى یه‌كان ده‌گرنه‌وه‌! له‌م دووایى یانه‌دا ئه‌وه‌ سه‌لمێنراوه‌ كه‌ شاخ و زنجیره‌كانیان و لوتكه‌كانیان داده‌نرێن بــــه‌ لاكانى زه‌وى ( أطرافها )، ئـــه‌وه‌ش سه‌لمێنراوه‌ كـــــه‌ زه‌وى لــــه‌ بچوونه‌وه‌یه‌كى به‌رده‌وامدایه‌, ئه‌وه‌ش به‌هۆى ئه‌و بره‌ ووزه‌ زۆره‌ى كــــه‌ لـــــه‌ ناوجه‌رگه‌ى زه‌وى یه‌وه‌ ده‌رده‌چێت, بــه‌هۆى گرِكان و زه‌مین له‌رزه‌كـــــانه‌وه‌، لــــــه‌و رووه‌وه‌ زاناكان جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ زه‌وى لـــــــه‌ ســـــه‌ره‌تاى درووست بوونى یه‌وه‌ (2000) جــــار ئــــه‌وه‌نده‌ى ئێستــــا بــــووه‌، لـــــه‌ لایـــه‌كى تــــره‌وه‌ هۆكـــــاره‌كانى رووته‌ن كردنى چیاكان كـــــارێكى واى كــــردووه‌ كــــه‌ ئــــــه‌و چیــایـــانه‌ى كـــــه‌ لاكــــانى گۆى زه‌ویـن رووته‌ن بن, بـه‌وه‌ش ماناى (ننقصها من اطرافها) روون ده‌بێتــــه‌وه‌, كــــه‌ كــــــه‌م كردنه‌وه‌ى لاكانى گۆى زه‌وى یه‌, واته‌ چــیـــاكــــــان لــــــــــه‌ ســــــــه‌ر حیســـــابى ده‌شتایى یه‌كان.
*هه‌روه‌ها له‌ ئایه‌ته‌كانى (7-8)ى ســــووره‌تى (الفجر)دا خــــواى گــه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت:

إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ, الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ ,

زانایـــانى مێژوو تــــــا مـــاوه‌یه‌كى زۆرى پێش ئێستــــا به‌دگومـــان بوون لـــــه‌وه‌ى كه‌ قه‌ومى عاد هه‌بووبن! چــــونكه‌ ئـــــه‌وان له‌ نـــــاوچه‌یه‌كى زۆر ووشك و برینگ و بێئــــــاو و بێســــــه‌وزایى دا ژیــــاون, هه‌زاران ساڵ پێش ئێستا, ئیتر چۆن مرۆڤ لــــه‌ توانـــــاى دا هــــه‌یه‌ كـــه‌ لــــه‌و ناوچانـــــه‌دا بـــژى و شــــــارستانى یه‌ت پێكه‌وه‌ بنێت ؟!
مـاوه‌یه‌ك پێش ئێستـــا تـــوانرا زۆر بــــــه‌ ووردى و بـــــه‌هــــۆى مــــــــانگى ده‌ستكرده‌وه‌ وێنـــه‌ى ئـــــه‌و نـــــاوچانه‌ بگیرێت، له‌و وێنانه‌وه‌ ئاسه‌وارى دوو رووبار ده‌رده‌كـــــه‌ون, یه‌كێكیـــان لـــــه‌ خۆرئـــــــاوا و ئــــــه‌وى دیكـــه‌یان لـــــه‌ خـــــۆرهــــه‌ڵاتى ئـــــه‌و نــــاوچـــه‌یــــــه‌وه‌ ده‌رده‌كـــــه‌وێت, و هـــــــه‌ردووكیشیـــان ده‌رِژێنـــه‌ ده‌ریاچه‌یه‌كه‌وه‌, لــه‌ گه‌شتى وێــنـــــه‌ى دیـكــــــه‌ى ئــــــه‌و مــــــــانگــــه‌ ده‌ست كـــردانه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێت كــه‌ لـه‌ كه‌نـــــاراوه‌كانى ئــــه‌و دوو رووبـــاره‌وه‌ شوێنـه‌وارى بینا و دامه‌زراوه‌ى گه‌وره‌ گـــه‌وره‌ ده‌رده‌كه‌وێت, كه‌ له‌ هه‌موویان گــــــه‌وره‌تر و گرنگتـــر شـــــوێنـــه‌وارى قــــه‌ڵایــــه‌كه‌ كــــه‌ لــــه‌سـه‌ر ستوون به‌رز كراوه‌تــه‌وه‌ و نموونـــــه‌ى ئــــه‌و جــــۆره‌ بینایانـــه‌ش تــا ئێستا نه‌بینراون

إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَـادِ, الَّتِي لَمْ يُخْـلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ .

سه‌رچاوه‌: گۆڤارى (حقائق العلم الحديث).
ئاماده‌کردنی :
م.جه‌مال محمد امین


[email protected]

[email protected][/size]

[size=16]مێژووی ئه‌وروپاي نوێ_ئه‌ڵقه‌ی نۆيه‌م و كۆتايی

گرنگرترین ئەنجامەكانی شۆڕشی پیشەسازی :
1-    زیادبوونی سامانی گەڵا :
    لەگەڵ سەرهەڵدان و بەرپابوونی شۆڕشی پیشەسازی لەو وڵاتانە ئەوڕوپاو جیهانیش رێژەی سامان و بەرهەمی راستەقینە زیادی كرد , بەتایبەتی ئەو وڵاتانەی كە ئەو شۆڕشەیان بە شێوەیەكی فراوان گرتەوە خاوەن سامان و دارایی گەورە درووست بوون ئەویش بە هۆی زیادبوون و خێرایی بڵاوبوونەوەی بەرهەمی بازرگانی و ئاڵوگۆڕی بازرگانی دوای ئەوەش ئەو خاوەن سامانە گەورانە چانسی بەدەستهێنانیان زیاتر بوو لەگەڵا سەرهەلچدانی داگیركاری (الاستعمار) لەڵایەن بەریتانیاوە بۆ سەر وڵاتانی ترەوە . هەر لەگەڵا زیادبوونی بەرهەمی ئەو بازرگانانەوە دارایی حكومەت بەرزبووەوە لە رێگەی فەرمانگەكانی چاودێری باج و دەرامەت بەشێوەیەكی راستەوخۆیان ناڕاستەوخۆ .
2-    گەشەی دانیشتوان و كۆبوونەوەیان لە شارە گەورەكاندا :
   لەو كاتەوەی شۆڕشی پیشەسازی لە ئەوڕوپاوە سەری هەڵداوە ژمارە دانیشتوانی ئەو كیشوەرە روو لە زیادبوونە هەرچەندە ئەو شۆرششە هۆكارێك بوو بۆ زیادبوونی رێژەی دانیشتوان بەڵام هۆكاری سەرەكیش نەبوو , هۆكاری ئەو زیادبوونەش دەگەڕێتەوە بۆ گرنگی دانی زیاتر بە تەندرووستی گشتی و كاریگەری ئەو شۆڕشە لەسەر زیادبوونی بەرهەمی كشتوكاڵی و باشتربوونی جۆرەكەی , هەروەها پەیدابوونی هۆكار و ئامرازی گواستنەوە درووستكردنی هەندێك ماددە كە كاریگەریەكی گەورەیان هەیە لەسەر باری تەندرووستی وەكوو : صابوون و جل وبەرگی لۆكەو پێداویستیەكانی بنیاتنان و درووستكردنی رێگاوبان و ئاوەڕۆ و درووستكردنی تۆڕی ئاوی خواردنەوە .
توێژینەوەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە رێژەی دانیشتوان زۆر بەرزبۆتەوە بە تایبەتی لە نێوان سالچەكانی (1750- 1800 ز) لە (140 – 188 ملیۆن كەس)  هەروەها لە ساڵی (1850- 1900ز) لە (267,266- 401 ملیۆن كەس ) ئەم زیادبوونەش وای كردوە كە رێژەی دانیشتوان لە شارە گەورەكان زۆر زیاد بكات , بەهۆی زۆربوونی كارگەو شوێنەكانی كاركردن وەكوو كارگەكانی ئاسن و پۆڵا و ماددە خاوەكان . كە كرێكارو بازرگانە گەورەكانیش كاریان تیا دەكرد بەمەش لەو ماوەیەدا چەندین گوندی بچووك گۆڕان بۆ شاری گەورە وەكوو : لیڤەرپوول و لیدز و شیفلد و مانچستەر و بێرمنگهام لەبەریتانیا .
بۆ نموونە ژمارەی دانیشتوانی لەندەن لە (988000) كەسەوە بوو بە (2263000) كەس هەروەها دانیشتوانی بێرمنگهام لە (71000) كەسەوە بوو (232000) كەس و مانچستەر و دەورووبەری سالفۆرد لە (95000) كەسەوە بوو بە (401000) كەس هەروەها لە پاریس پایتەختی فەرەنسا لە (548000) كەسەوە بوو بە (1053000) كەس .
بەمەش رێژەی دانیشتوانی بەریتانیا لە سەدەی بیستەمدا 77% زیادی كردو لە ئەڵمانیا 66% و لە فەرەنساش 50%  كە بەهۆی گرنگی دانی فەرەنسیەكان بوو بە كشتوكاڵەوە , بەڵام لە ئەمریكا یەك لەسەر سێ‌ ی دانیشتوانی لەساڵی 1900ز لە شارە بازرگانیەكانەوە دەژیان وەكوو : ڤێرجینیای خۆرئاواو نیوانگلند و فیلادلفیا .
3-    خەستی بەرهەمی پیشەسازی :
سەرەتای شۆڕشی پیشەسازی بەدەزگا بچوكەكانی چاكككردنەوە دەستی پێكرد و دواتر زۆر بە خێرایی گۆڕان و بوون بەكارگەو دەزاگای وا كە بەهەزاران كەس كاریان تێدا دەكرد و بەرهەمی چەندین ئەوەندەیان دەخستە بازاڕەوە .
4-    پەیدابوونی چەند چینێكی نوێی كۆمەڵایەتی :
   شۆڕشی پیشەسازی دوو چینی نوێی لە نێوكۆمەڵگادا درووستكرد ئەوانیش چینی كرێكارو دەوڵەمەندبوون .
چینی دەوڵەمەندەكان لەو شۆڕشەدا پشكی شێریان بەركەوت , هەوڵی بەدەستهێنانی پۆستی سیاسی و درووستكردنی باڵەخانەو دەست بەسەرداگرتنی زەوی و زاری خەڵكیان دا لەمەشدا توانیان سەركەوتن بەدەست بهێنن بەتایبەتی لە ساڵەكانی (1981-1982ز) لە هەریەكە لە وڵاتەكانی بەریتانیا و فەرەنسا بەڵام دەوڵەمەندەكان بەمەندە نەوەستان و هەوڵیاندا سامان و داهاتەكەیان لەوەی كە هەیە زیاتری بكەن بۆ ئەم مەبەستەش چەندین پڕۆژەی تری بەرهەمهێنانیان درووستكرد لەدەرەوەی وڵاتەكانی خۆیان بەتایبەتی لە هەریەكە لە وڵاتانی ئەفریقیا و ئاسیا كە پێی دەگوترێت داگیركاری سەردەم یان ئیمپریال . بەڵام لەبەرامبەردا چینی كرێكارو هەژارەكان هەرچەندە لەم شۆڕشەدا سوودێكی كەمیان پێگەیشت بەڵام لەگەڵا ئەمەشدا لە دۆخێكی یەكجار خراپدا ژیانیان بەسەر دەبرد چ لەماڵەوە بێت یان لەسەر كار بەتایبەتی لە سەرەتاكانی پەیدابوونیئەو شۆڕشە چونكە لەو كاتەدا منداڵ و ژن و پیاو پێكەوە كاریان دەكرد بەبڕێكی یەكجار كەم هیچ یەكێكیش لە دەوڵەمەند و خاوەن كارەكان هەوڵی چاككردنی بارو گوزەرانی ئەو خەڵكەیان نەدەدا تەنها بڕێكی كەمیان نەبن هەموو هەوڵێكیان بۆ كۆكردنەوەی سامان و داهاتی زیاتربوو ئەمەش وایكرد كە خۆیان و هەندێك لە حكومەتەكانیش داوای چاككردنی بارو گوزەرانیان بكەن داوابكەن كە مافەیاسایەكانیان پێبدرێت وەكوو : مافی هەڵبژاردن و خوێندن و شتی تر بەمەش كەمێك لە ژیان و گوزەرانی ئەوان باشتر بوو .
هەروەها هەر لە لەو كاتەوە چەندین كۆمەڵە بەناوی پاراستنی مافی كرێكارو چەوساوان دامەزران كە لە نێویاندا چەندین كەسایەتی گرنگ و بەنابانگ هەبوون كە بەوتارو بڵاوكراوەكانیان هەوڵیاندەدا فشار بخەنە سەر حكومەت و خاوەن كارەكان بەوەی مافی كرێكاران بەتەواوی بدەن .
لەوانیش ( رۆبرت ئۆین 1771-1895ز) لەبەریتانیا و (بییر پرودون 1809-1865ز) و (لویس بلان 1811-1882ز) و سان سیمۆن 1760-1825ز ) لە فەرەنسا و (كارل ماركس 1818-1883ز ) لە ئەڵمانیا و چەندین كەسایەتی تر .
ئەمەش وایكرد كەكرێكاران ببن بەیەك كۆمەڵەوە بیرو بۆچوونەكانیان یەك بخەن و چەند كۆمەڵەیەك لە ئەوڕوپا درووست بكەن بەمەش حكومەتی وڵاتەكان ناچاربوون كە وەڵامی داواكاریەكانیان بدەنەوە ئەویش بە كەمكردنەوەی ماوەی كاركردنی رۆژانەو بەكارنەهێنانی منداڵ لە كاركردن و چاككردنی گوزەران و باری تەندرووستی و مافەكانی خوێندن و هەڵبژاردن .
هەرلەو بارەیەوە توێژەر ( داڤید تۆمسۆن ) باسی كاریگەری شۆڕشی پیشەسازی لەسەر ئەو بوارە دەكات و دەڵێت : هۆكاری سەرەكی كەوای كرد كرێكارەكان بتوانن كاربكەنە سەر حكومەتەكان درووست بوونی چینێكی نوێی كۆمەڵایەتی بوو كە ئەویش چینی ناوەند بوو درووست بوونی ئەو چینە وای كرد كە لە جیاتی ئەوەی حكومەت گرنگی بدات بە سیستەمی گشتی وڵات و ئاسایشی نیشتمانی پێویستە كار بكات لە ناخی ئاستەكانی ژیانی كۆمەڵگە وەكو ئاستی كۆمەڵایەتی و ئابووری خەڵك .
5-    پەیدابوونی داگیركاری نوێ‌ :
   سەرهەڵدانی شۆڕشی پیشەسازی وای كرد كە دوای ماوەیەك كە رێژەی بەرهەم لە پێویستیەكانی بازاڕی ناوخۆ زیاتر بێت و لەهەمان كاتیشدا داواكاریەكان لەسەر ماددە خاوەكان زیادی كرد ئەمەش وای كرد كە خاوەن سامانە گەورەكان بیر لە پڕۆژەی تری وەبەرهێنان بكەنەوە لە وڵاتانی تر . هەروەها هەر لەو كاتەدا پێویستی خەڵك و داواكاری لەسەر خۆراك زیادی كرد , چونكە بەرهەمی پیشەسازی زیاتر بوو لەبەرهەمی كشتوكاڵی هەموو ئەو هۆكارانە وایان كرد كە وڵانە پیشەسازیەكان بیر لە داگیركاری نوێ‌ بكەنەوە بۆ چارەسەركدنی ئەو كێشەیەی كە رووبەڕوویان بۆتەوە بەمەش چەندین هێڕشی داگیركاریان كردە سەر وڵاتانی ئاسیاو ئەفریقیا و توانیان سەركەوتن بەدەست بهێنن .
6-    بەردەوامی پەیدابوونی قەیرانی ئابووری :
  لەگەڵ پەیدابوونی دەستكرد لە كۆتاییەكانی سەدەی نۆزدەهەم و سەرەتای سەدەی بیستەم و بەهۆی زیادبوونی بەرهەم لە بازاڕدا چەندین قەیڕانی ئابووری سەریان هەڵدا لە كاتێكدا كە پێش پەیدابوونی ئەو شۆڕشە هیچ بوونێكیان نەبوو لەوانە بەریتانیا چەندین قەیرانی بەخۆیەوە بینی لەساڵەكانی (1825-1836-1847-1857-1866ز)و دواتریش ,بەڵام قەیرانی ساڵی 1836ز لە هەموویان بەهێزتربوو كەوای كرد كە بەرهەمی لۆكەو سوف لە بازاڕ زۆر كەم ببێتەوە و نرخیشیان بەرزبێتەوە ئەمەش بووە هۆی ئەوەی كە چەندین كارگەو بانك دابخرێن لەوانە بانكی ئینگلتەڕاو بانكی بازرگانی كشتوكاڵی ئێرلەندی . لەقەیرانی ساڵی 1847ز دا بەرهەمهێنان بەرێژەی 25% و لەساڵی 1857ز بەرێژەی 19%  رێژەی بەرهەمهێنانی كەشتی 26% كەم بووەوە و نرخی ئاسنیش 35% بەرزبووەوە . تەنانەت لە نیوەی ساڵی 1858ز نزیكەی 122 كارگە داخران و ئیفلاسیان كرد .
لەگەڵ ئەو ئەنجامانەی كە باس كران هەندێكی تریش هەبوون لەنێوان ساڵەكانی كۆتایی سەدەی 18 و سەرەتای سەدەی 20 , بەجۆرێك لەو ماوەیەدا رێژەی بەرهەمی كشتوكاڵی زیادی كرد و جۆرەكەشی باشتر بوو بەرەو پێشەوە چوو , هەروەها پێشكەوتنێكی بەرچاویش هاتە كایەوە لە بوارەكانی گەیاندن و ئامرازەكانی گواستنەوە .
بەڵام شتێك ماوە كە پێویستە بزانرێت ئەویش ئەوەیە كە ئەوپێشكەوتنە دارایی و سامانیەی كە لە كۆتایەكانی سەدەی 19 و سەرەتای سەدەی 20 ئە وڵاتە پیشەسازیانە بەدەستیان هێنا بەشێكی یەكجار زۆری لەسەر بەرژەوەندی ئابووری گەلانی تری ئاسیاو ئەفریقیا و ئەمریكای لاتینیەوە بوو . 
یەكێتی ئەڵمانیا
لە كۆنگرەی ڤیەننادا بڕیار لەسەر یەكێتیەكی (جەرمانی) درا، كە تێیدا هەموو ویلایەتەكانی ئەڵمانیا لە خۆ بگرێت لەگەڵ سەرپەرشتی كردنی نەمسادا، ئەم یەكێتیە هەر لەسەرەتادا لاواز و بێ‌ هێزبوو چونكە هەر هەرێمێك خودان بیروباوەڕی تایبەت بەخۆیەوە بوو، نەمسا تەواوی هەوڵەكانی خۆی چڕكردبوەوە بۆئەوەی پارێزگاری خۆی بەسەر ئەو یەكێتیەدا دەستەبەر بكات پێشەوایەتی جیهانی جەرمانی بكات، رێگاش لە (پرۆسیا) بگرێت لە پێشەوایەتی كردنی ئەو یەكێتیە. لەساڵی (1848) جەرمەنیەكان لە دژی (نەمسا) راپەڕین و پێشەوایەتی ئەو یەكێتیەیان رادەستی مەلیكی پروسیا كرد، بەڵام مەلیكی پروسیا ئەوكارەی رەتكردەوە هەموو ئەمانە نەبوونە هۆی خاوبوونەوەی هەوڵ و كۆششەكانی بەدیهێنانی یەكێتیەكی راستەقینەی ە ئەڵمانیادا سەرەنجام كەسێك بەناوی (پسمارك) بەدیاركەوت تەواوی هەوڵەكانی خۆی بۆ كۆتایی هێنان بە مەترسی نەمسا تەرخان كرد.
رۆڵی پسمارك لە بەدەستهێنانی یەكێتی ئەڵمانیا
پسمارك لە ساڵی (1815) لە هەرێمی (براند بۆرگ)ی پروسیا لە دایك بووە لە خانەوادەیەكی (ئەرستۆكراتی) كەسایەتیەكی دیبلۆماسی كارامەبووە نوێنەری وڵاتەكەی بووە لە ئەنجومەنی (فرانكفۆرت) بۆماوەیەكیش باڵیۆزی وڵاتەكەی بوو لە روسیا، دواتر بەهەمان شێوە باڵێوز بووە لە فرەنسا. لە ساڵی (1862) پۆستی سەرۆك وەزیرانی وەرگرتووە، (پسمارك) بەردەوام دووپاتی لەسەر ئەوەدەكردەوە كە هەر حكومەتێكی (پروسی) دەبێت ئامانجی یەكێتی ئەڵمانیا بێت، چونكە بەوتەی پسمارك پایەی پروسیا لە ئەڵمانیا ئەمەی بەسەردا دەسەپێنێت و ئەگەر پروسیا ئەو كارە ئەنجام نەدات ئەوە ئەویەكێتیە لە دایك نابێت.
پسمارك، نەمسا و فڕەنسای بە دوژمنی سەر سەخت دەزانی بۆیە بە بەردەوام لە خۆئامادەكردن دابووە بۆ بەرپاكردنی جەنگ لە دژیان.
جەنگی (پروسیا- نەمسا)
دانیمارك و ئەڵمانیا) لە كێشە و ململانێ‌ دابوون لەسەر هەردوو هەرێمی (شلزوینگ) و (هۆڵش تایم)، فڕەنسا بەردەوام هەوڵی دەدا ئەو دوو هەرێمە بەخۆیەوە ببەستێتەوە بۆیە دواجار شەڕو پێكدادان لەنێوان (دانیمارك و پروسیا و فڕەنسا) لەلایەكی تر روویدا لەبەرئەنجامدا (دانیمارك) شكستی خوارد، نەمسا و پروسیا هەردوو هەرێمەكەیان لەنێوخۆیاندا دابەشكرد، كە (هۆڵش تایم) بۆنەمسا و (شلزوینگ) بۆ پروسیا، (پروسیا و نەمسا) لەسەر شێوازی دابەشكردنی ئەو دوو هەرێمە ناكۆك و نا تەبابوون 
پسمارك بڕوای تەواوی بە سوپای پروسی هەبوو لە شەڕكردندا لەدژی نەمسا لە ساڵی 1866ز ئەنجوومەنی وەزیرانی پڕوسیا كۆبوونەوەیەكی لەو بارەیەوە ئەنجامدا بەڵام سوپاسالاری پڕوسیا [ڤۆن مۆڵتكە ] نەیاری بەرپاكردنی شەڕبوو لەدژی نەمسا چونكە ئەو پێی وابوو بەتەنیا پڕوسیا ناتوانێت ئەم كارە ئەنجام بدات بۆیە داوای هاوپەیمانی لەگەڵا ئیتالیا كرد بۆ ئەوەی لەبەرەیەكی تریشدا نەمسا سەرقاڵی شەڕ بێت ئەوەبوو هاوپەیمانیان لەگەڵا ئیتالیا ئەنجامداو پسمارك لە ساڵی 1866ز شەڕی لە دژی نەمسا راگەیاند و شەڕی نێوان هەردوو وڵات دەستی پێكردوو لە ئەنجامدا لە جەنگی ساداو پڕوسیەكان شكستێكی گەورەیان بە سوپای نەمسا گەیاند دوای كۆششێكی زۆر ناپلیۆنی سێیەمی فەرەنسی لە ساڵی 1867ز پڕوسیاو نەمسا گەیشتنە رێككەوتنێك بەگوێرەی رێككەوتنامەكە ئەلمانیا و پسمارك سەركەوتن لەدانانی هێلەكانی نەخشەیەكی فراوان بۆ بەدەستهێنانی یەكیەتی ئەلمانیا .
جەنگی پڕوسی فەرەنسی راگەیاندنی یەكیەتی ئەڵمانیا
پسمارك ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ رووبەڕووبووونەوەی فەرەنسا پێشەوای پڕوسیا هەستی بەوەدەكرد دەوڵەتێكی یەكگرتووی ئەلمانی دابمەزرێنێت لەبەرئەوەی پسمارك هەوڵی دا شكست بە فەرەنسا بهێنێت و وەك هێزێكی داگیركەرو تەماحكار پیشانی بدات بۆیە لەدەرفەت دەگەڕا بۆ بەرپاكردنی جەنگ لەو چوارچێوەیەدا لە راكێشانی هاوپەیمانیەتی روسیا سەركەوت هەروەها بێلایەنی بەریتانیا و نەمساش دەستەبەر كرد هاوكات لەسەر میراتگری تەختی ئیسپانیا شەڕ لەنێوان فەرنسا پڕوسیا  بەرپابوو لە ساڵی 1870ز پسمارك شەڕی راگەیاند ئەوەبوو سوپای پڕوسیا بەسەرۆكایەتی ژەنەڕال [ ڤۆل مۆتكە ] هێڕشی گەورەی سەربازی كردە سەر فەرەنسا لەچەند شەڕوپێكدادانێكدا بەسەر فرەنسا سەركەوت بەتایبەتیش لەشەڕی سیان فرەنسا شكستێكی گەورەی خوارد نزیكەی 100 هەزار سەربازی فرەنسی لەگەڵا ناپلیۆنی سێیەم خۆیان بەدەستەوەدا بەگەیشتنی هەوال ئەو شكستە بۆ پاریس كاریگەری بەسەر گەلی فرەنسادا كرد فرەنسیەكان راپەڕین و رژێمێكی ئیمپراتۆریەتیان روخاند و سێیەم كۆماری فرەنسایان راگەیاند  ئەو حكومەتەی پاریس بریاریدا اەدژی پروسیا بەردەوام بێت بەلام نەیتوانی خۆی رابگریت  لە سالی 1871 هیزی پروسیا گەیشتنە پاریس پایتەختی فەرەنسا لەسەردەمی كەوتنی پاریسدا ریكەوتنامەیەك لە ینوان پروسیا و (تیسر) سەرۆكی دەسەلاتی جی بەجی بكریت  حكومەتەكەی پاریس جی بە جی كرا سەركەوتنی سپمارك بەسەر فەرەنسادا ئیتر هیچی لەبەردەم نەمایەوە بۆ راگەیاندنی یەكیەتی ئەلمانیا بۆیە لە 18ی كانونی 2 سالی 1871ز یەكیەتی ئەلمانیا لە كۆشكی ڤیرسایی راگەینرا مەلیك ولیەمی یەكەم كرا بەسەرۆكی ئەلمانیا وە بەنازناوی قەیسەری ئەلمانیا كاری كرد لەو سەردەمەدا  پسمارك وەك راویژكاری ئەلمانیا لەگەل (تیسر)  سەرۆكی حكومەتی فەرەنسی دەستی بە دانوستان و گفتوگۆ كرد و هەردوو لا ریكەوتنامەی فرانكفۆرتی ئیمزاكرد كە دیارتیرن
1-    هەردوو هەریمی الزازو لۆرین درابە پروسیا.
2-    فەرەنسا لە زەوییەكانی باكووری فەرەنسا دەمینیتەوە تاوەكو فەرەنسا ئەو غەرامەیە دەدات.
3-    المانیا لەزەوییەكانی باكووری فرەنسا دەمێنێتەوە تاوەكو فرەنسا ئەو غەرامەیە دەدات .

س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌ وانه‌ وتراوه‌ته‌وه‌[/size]

34

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

مێژووی ئه‌وروپای نوێ  ئه‌لقه‌ی پێنجه‌م

[imgl][/imgl]http://up.kurd-it.com/uploads/images/Ku … e9812e.jpg
[size=16]


مێژووی ئه‌روپای نوێ_ئه‌ڵقه‌ی پێنجه‌م

حكومەتی ئیدارەلە فرەنسا:

پاش ماوەیەك لە توندوتیژی و تۆقاندن كە فڕەنسا بە خۆیەوە بینی گەلانی فڕەنسی بەردەوام بوونی ئەم رەوشەیان قەبول نەكرد لەبەر ئەوە ئەندامانی كۆنگرەی نیشتیمانی بیریان لەوە كردەوە، بەخێرایی كۆتایی بەو رەوشە خراپە بهێنن ئەوەبوو ئەندامانی لیژنەی رزگاری گشتی دەسگیركران و لە ساڵی 1794 بە تۆمەتی خیانەتی گەورە لە سێدارەدران، بەمەش سەردەمی تیرۆر و تۆقاندن كۆتایی پێهات كۆمەڵێكی بچووك لە میانڕەوەكان دەسەڵاتیان گرتە دەست، لەناوبردنی لیژنەی رزگاری گشتی مانای وانەبوو كە رژێمی كۆماری لەو وڵاتە هەڵوەشاوەتەوە بەڵكو ئەو رژێمە هەر بەردەوام بوو لە ئەنجامی ئەو گۆڕانكاریانەی لەبارودۆخی وڵات هاتە ئاراوە كۆنگرەی نیشتیمانی لەسەری پێویست بوو، بۆ بەڕێوەبردنی كاروباری وڵات حكومەتێكی نوێ‌ پێكبهێنێت، لە ساڵی (1795) كۆگرە كارەكانی خۆی تەواو كرد دەستوورێكی بۆ وڵات دەركرد بەناوی دەستووری كۆماری ساڵی سێیەم یان هەر بە دەستووری ساڵی (1795) دەناسرا، ئەو حكومەتە نوێیە لە پێناو رزگار كردنی وڵات لەو بارودۆخە خراپە هەندێك رێوشوێنی گرتە بەر لەوانە بەهۆی ئەو هەڵوێستە توندڕەوەی كە هەیان بوو یانەی دوعاقیبەكانی (یەعقوبیەكان) داخست، هەروەها لێبوردنی گشتی بۆ سەركردەی گیرۆندیەكان دەركرد، هاوكات شارەوانی پاریسی رەتكردەوە و هەڵی وەشاندەوە ئەم رێوشوێنانەش رۆڵی خۆی تارادەیەك لە هێوركردنەوەی بارودۆخی ناوخۆی فڕەنسا هەبوو، بەگوێرەی دەستووری نوێ‌ ئەنجومەنی یاسادانان لە دوو دامەزراوەی سەرەكی پێكدەهات:
1-    ئەنجومەنی پێنج سەد كەسی: كە ئەندامانی ئەو ئەنجومەنە نەدەبوایە تەمەنیان لە (30) ساڵ كەمتر بوایە.
2-    ئەنجومەنی شیوخ (پیران):
    كە لە دووسەد ئەندام پێك هاتبوون تەمەنیان نەدەبوایە لە (40) ساڵ كەمتر بوایە، ئەندامانی ئەم ئەنجومەنە لە كەسانی پسپۆڕ و شارەزا پێكهاتبوون هاوكات دەستوور مافی ڤیتۆكردنی بڕیارەكانی ئەنجومەنی (500) كەسی بە ئەنجومەنی پیران بەخشی بوو، هاوكات بەپێی دەستوور حكومەتێكی بەڕێوەبردن هاتە ئاراوە كە لە پێنج كەس پێكهاتبوون ئەوانە نوێنەری دەسەڵاتی جێبەجێكردن بوون، ئەوەی تێبینی دەكرێت ئەم دەستوورە پارێزگاری لە دەسكەوتەكانی شۆڕش كردبوو وەكو (رژێمی كۆماری، بنەماكانی مافەكانی مرۆڤ)، (باراس) لە دیارترین و چالاكترین كەسانی ئەو حكومەتە بوو، بەڵام لەماوەی حكومڕانیدا دووچاری چەند هەوڵێك بوەوە كە دەیان ویست دەست بەسەر وڵاتدا بگرن، لەوانە (پشتیوانانی پاشایەتی) بە ئاشكرا كاریان لە دژی ئەو حكومەتە دەكرد پەیوەندی راستەوخۆیان لەگەڵ برای (لویسی شازدە) هەبوو، كە لەشاری (ویرۆن)ەی ئیتاڵیا نیشتەجێ‌ ببوو، جگە لەمانە هەوادارانی بزوتنەوەی توندرەوی بەدیار كەوتن هەوڵیان دەدا گۆرانكاری ریشەیی لە وڵات بكەن لێرەدا تێبینی دەكرێت هەموو كاری ئەو دوو لایەنە بریتی بووە لە دروستكردنی ئاستەنگ و لەمپەر لە دژی ئەو حكومەتە لە بەرمبەر هەر كارێك كە ئەو حكومەتە بۆ بەرژەوەندی گەلانی فڕەنسا ئەنجامیدەدا.
   لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی 1797 لایەنگرانی پاشایەتی سەركەوتنیان بەدەست هێنا بەمەش نایەكسانی و ناچۆن یەكی لە حكومەتی ئیدارە هاتە ئاراوە ئەمەش لەلایەن كۆماریەكانەوە رەت دەكرانەوە لەبەر ئەمە ناپلیۆن پۆناپەرت بەپەلە یارمەتی باراسی هاوڕێی دا لە پێناو پارێزگاری كردن لە حكومەتی ئیدارە ئەمەو لە ئەنجامی ئەو هەڵ و كۆششانەی كەناپلیۆن دای ئەو حكومەتە تا ساڵی 1799 لەسەر كار مایەوە تا ئەوكاتەی ناپلیۆن دەسەڵاتی گرتە دەست دەستووری ساڵی هەشتەمی دەركرد كە بەدەستووری قونسوڵیەت ناسراوە. لەگەڵ ئەو بێهێزی و لاوازیەی وە خراپی بەڕێوەبردن كەمی لایەنگیری بەڵام حكومەتی ئیدارە جێپەنجەی دیارە ئەوەی جێی ئاماژە بۆكردنە فڕەنسا لەسەر ئاستی سەربازی سەركەوتنی بەدەست هێنا توانی سوڵحیش لەگەڵ روسیا دواتریش پۆڵندا ئەنجامبدات ئەو دوو سوڵحە و ئەو سەركەوتنە سەربازیانە پاڵی بە سەركردەكانی ئەو حكومەتە وەنا بۆ ئەوەی سنووری وڵاتەكەیان فراوان بكەن بڕیاریاندا بیر و باوەڕ و بنەماكانی شۆڕش بڵاوبكەنەوە هاوكات كار بۆ گەیاندنی سنووری فڕەنسا بۆ سنوورە سروشتیەكان بكەن ئەوەبوو بەلجیكایان رازی كرد كە فڕەنسا دەست بەسەر (ئەڤیۆن و ساڤۆیی)دا بگرێت بەمەش رووباری راین بووە سنووری سروشتی نێوان فڕەنسا و زەویە نزمەكانی ئەڵمانیا هاوكات چیاكانی (ئەلپ) سنووری سروشتی بوون لەگەڵ فڕەنسا ئەو هەنگاوانە وای لە حكومەتی ئیدارە كرد بچێتە شەڕكردن لە دژی ئینگلتەرا و نەمسا كە ئەم كارە گرنگەش كەوتە سەرشان و ئەستۆی ناپلیۆن پۆناپەرت.




دەركەوتنی ناپلیۆن لە مێژووی شۆڕشی فڕەنسی:
لەماوەی شوڕشی فڕەنسی یەكێك لە كەسایەتیە سەربازی و سیاسیەكان بەدیاركەوت كە (ناپلیۆن پۆناپەرت) بوو لە سەرەتا و لە تەمەنی لاویەتیدا پلەی (ملازم) بوو لە هێزی (تۆپهاوێژی فڕەنسی) دوای سەرهەڵدانی شۆڕش ناپلوێن رارابوو لە چوونە نێو یانەی (یوعاقیبەكان) بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا توانی خۆی بە سەركردەكانی شۆڕش بناسێت بەگوێرەی زۆرێك لە سەرچاوەكان ناپلیۆن بەشێوەیەكی كردارەكی بەشداری لە شۆڕشی فڕەنسی نەكردووە ئەمەش لەبەر ئەو هەڵوێستەی كە هەی بووە كە حەزی بە ئاشوب و گێرەشێوێنی نەدەكرد بەڵام هەر بەرگری لە رووداوەكان و بنەما و ئامانجەكانی شۆڕش دەكرد ئەمەش لەبەر خۆشەویستی بوو بۆ سەربەستی و ئازادی، كاریگەریش بووە بە بیرو بۆچوونی فەیلەسوفە فڕەنسیەكان هەرچی بەشداریكردنیشیەتی لەلایەنی سەربازیدا ئەوە لەگەڵ لێنەی رزگاری گشتی بەشداری كرد لە دەركردنی هێزەكانی ئینگلیزی لە بەندەری تۆڵۆن هاوكات لە ساڵی (1795) دەورێكی گەورەی هەبوو لە پاڵپشتی كردنی حكومەتی ئیدارە و بڵاوەپێكردنی ئەو خۆپێشاندان و ئاژاوانەی كە هەوادارانی پاشایەتی پێی هەڵسابوون لە ساڵی 1797 حكومەتی ئیدارەی رزگاركرد لە كەوتنە ژێر دەسەڵاتی لایەنگرانی پاشایەتی دەستووری، ئەو پیاوە رۆڵێكی گەورەی هەبوو لەلایەنگیریكردنی باراسی هاوڕێی بەدوورخستنەوەی ئەو هەموو مەترسیانەی كە دووچاری دەبوونەوە، لەو ماوەیەدا حكومەتی ئیدارە بڕیاری شەڕكردنی دا لە دژی ئینگلتەرا و نەمسا بۆ ئەوەی مەترسی ئەو دوو وڵاتە دوور بخاتەوە لەسەر فڕەنسا بەڵام ئەوەی تێبینی دەكرێت هێرشكردنە سەر نەمسای پێش خست لە ئینگلتەرا، چونكە فڕەنسا نەیدەتوانی لێدانێكی راستەوخۆ ئاراستەی ئینگلتەرا بكات بەهۆی ئەو شوێنە جوگرافی و ستراتیژە گرنگەی كە هەی بوو كە دوورگەیەكی داخراوبوو، دەریا بوەتە بەربەست و لێكجیاكردنەوەی نێوان ئەو دوو وڵاتە جگە لەمەش بەریتانیا خاوەن گەلەكەشتیەكی گەورەی بەهێزبوو كە وڵاتێك نەیدەتوانی خۆی لە قەرەی بدات جگە لەمەش نەمسا لەلایەنی جوگرافی لە فڕەنسا نزیكتر بوو ئەمەش هێرشكردنە سەر نەمسای ئاسانتر كردبوو بەتایبەتی ئەو كاتەی نەمسا ئیتاڵیای داگیركردبوو كە دراوسێی فڕەنسا بوو بۆیە حكومەتی ئیدارە لە ساڵی 1795 بڕیاریدا هێرش بكاتە سەر نەمسا.
   ئەوەبوو  فرمانی ئامادەكردنی سێ‌ سووپادرا بۆ شەڕكردن لە دژی نەمسا، سوپای یەكەم بۆ هێرشكردنە سەر نەمسا بوو لە ئەڵمانیا، سووپای دووەم بۆ هێرش كردنە سەر ڤیەننا بوو سوپای سێیەم بە سەرۆكایەتی خودی ناپلیۆن پۆناپەرت بوو بۆ لێدانی نەمساویەكان لە ئیتاڵیا، ئەوەبوو هێزی سێیەم بەسەرۆكایەتی ناپلیۆن لەگەڵ ئەوەی لەرووی چەندایەتی و چۆنایەتی لەدوو هێزەكەی تر باشتر نەبوو بەڵام توانی لەساڵی 1796 سەركەوتنی گەورە لەبەری ئیتاڵیا بەدەست بێنێت و نەمسایان دووچاری شكستی گەورە كرد ئەو سەركەوتنە دەرەنجامێكی ئەرێنی بۆ سەر ناپلیۆن هەبوو ئەو كەسایەتیە لە روانگەی فڕەنسیەكانەوە سەركەوتووی یەكەم بوو ئەمەش وورەی ناپلیۆنی بەرزتر كردەوە هاوكات مەترسی نەمسای لەسەر فڕەنسا نەهێشت ئەمە لە كاتێكدا دوو هێزەكەی تری فڕەنسا شكستیان هێنا لە پێكانی ئامانجەكەیان بەدیارترین دەرەنجامی ئەو سەركەوتنەی ناپلیۆن ئەوەبوو هەردوو وڵات رێكەوتن نامەی (كامپۆفۆڕمیۆ) بوو لە ساڵی (1797) لە نێوان هەردوو وڵات ئیمزای لەسەر كرا بەندەكانی ئەم رێككەوتن نامەیە سەركەوتنێكی گەورەبوو سەبارەت بەشۆڕشی فڕنسا چونكە نەمسا بۆ یەكەمین جار بەشێوەیەكی فەرمی دانی بەو رووداوانە دانا، كە لە فڕەنسا روواینداوە دوای پاشەكشە كردنی نەمسا ئینگلتەڕا تەنیا وڵاتێك بوو كەدژایەتی فڕەنسای دەكرد وەك لەمپەرێك لەبەردەم فڕەنسا مابوەوە هەوڵی زۆر درا بۆ گرتنەبەری هەڵوێستێكی ئاشتیانە لەنێوان هەردوو وڵات بەڵام سەرجەمیان شكست خواردوو بوون ئەوەبوو حكومەتی ئیدارە جەختی لەسەر وەشاندنی گورزێكی سەربازی لەسەر ئینگلتەرا كردەوە، لەگەڵ ئەوەشدا زۆر بەچاكی ئەوەی لەبەرچاوبوو كە شەڕكردن لەگەڵ ئینگلتەڕا لە دەریادا كارێكی نامومكینە بۆیە دوای چەندین لێكۆڵینەوە و توێژینەوە بڕیاردرا لە بەرژەوەندیە ئابووری و بازرگانیەكانی ئینگلتەڕا بدرێت بۆ ئەم مەبەستە ناپلیۆن میسڕی وەك باشترین شوێن دانا بۆ ئەوەی لەو رێگەیەوە لەبەرژەوەندیەكانی ئینگلتەڕا بدرێت لەو چوارچێوەیەدا ناپلیۆن بەسەرۆكایەتی هێزێك هێرشی كردە سەر میسڕ و داگیری كرد دواتر شاڵاوی بردە سەر شام بەڵام تیایدا سەركەوتوو نەبوو ئەم شاڵاوەی ناپلیۆن بۆ سەر میصر بەهۆی چەند فاكتەرێك بەردەوام نەبوو، فڕەنسا لە میسر پاشەكشەی كرد، ئەوەبوو ناپلیۆن لە تشرینی یەكەمی (1799) گەیشتەوە فڕەنسا لەلایەن فڕەنسیەكان پێشوازیەكی گەرم و گوڕی لێكرا بە پیاوی یەكەمی فڕەنسا ناسرا لەو كاتەدا حكومەتی ئیدارە بەدەست كۆمەڵبَك كێشە و گرفتی ناوخۆیی دەیناڵاند لەوانە هەوادارانی پاشایەتی و كەسانی توندڕە و بەردەوام هەڕەشەیان لەو حكومەتە دەكرد بارودۆخی وڵات زۆر خراپ بوو بێكاری زۆر بڵاوببوەوە ئاسایش و سەقامگیری لە وڵات نەمابوو، بۆیە گەلی فڕەنسا لە چاوەڕوانی دەرفەتێك بوون بۆ ئەوەی رزگاریان بێت هەموو هێماكان ئاماژەیان بە ناپلیۆن دەكرد خودی ناپلیۆنیش ئارەزوویەكی زۆری هەبوو بۆ ئەوەی دەسەڵات بگرێتە دەست ئەوەبوو بە هاوكاری چەند كەسێكی نزیك لە خۆی پلانی گونجاویان داڕشت لە كاتی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پیران و ئەنجومەنی پێنج سەد كەسی هێزێكی سەربازی گەمارۆی كۆبونەوەكەی داو (لویسیان) برای ناپلیۆن داوای لێكردن بڵاوەی لێبكەن ناپلیۆنیش ناچاری كردن دان بەدەسەڵاتەكەی دابنێن لە حكومەتی ئیدارە بۆ سێ‌ كونسوڵیەت بۆ ئەوەی شوێنی حكومەتی ئیدارە بگرێتەوە، فڕەنسیەكان ئەم پێشهاتەیان بە ئاسایی و هێمنانە وەرگرت جگە لەمەش ناپلیۆنیان بە چارەسەرێكی گونجاو دادەنا بۆ ئەوەی كۆتایی بەم رەوشە ناهەموارە بهێنێت بەمەش ناپلیۆن جڵەوی دەسەڵاتی وەرگرت ئەم رووداوە بە كودەتای (تشرینی دووەم) دەناسرێت بۆ چەسپاندنی بنەماكانی حكومەتەكەی دەستوورێكی تایبەتی بە كونسوڵیەت دانا كە ناسرابوو بەدەستووری ساڵی (1799) هەموو دەسەڵاتەكانی لەدەست كۆبوونەوە.
دەستووری نوێ‌ دەسەڵاتەكانی جێبەجێكردنی خستە ئەستۆی سێ‌ كونسوڵ كە لەلایەن ئەنجومەنی پیرانەوە بۆ ماوەی دە ساڵ هەڵدەبژێردران ناپلیۆن پۆستی كونسوڵی یەكەمی پێبەخشرا كە دەسەڵاتێكی فراوانی لە دەركردنی بڕیارەكاندا هەبوو دوو كونسوڵ یارمەتیان دەدا بەنێوەكانی (لۆبران و كامیاسیریس) بەگوێرەی دەستوور سێ‌ دەزگای سەرەكی هەبوون:
1-    ئەنجومەنی پیران: ئەندامانی ئەو ئەنجوومەنە لەلایەن كونسوڵەكان هەڵدەبژێردران كارەكانی هەڵبژاردنی دوو ئەنجومەنەكەی تر بوون هەروەها سەرپەرشتی و چاودێری جێبەجێكردنی دەستووری دەكرد.
2-     ئەنجومەنی تربیۆن: لە سەد ئەندام پێكهاتبوو كاری لێكۆڵینەوە و دیراسەكردنی یاساكان بوو كەلەلایەن كونسوڵی یەكەم واتە ناپلیۆن رەوانەدەكران، بەڵام بەبێ‌ ئەوەی مافی پسەندكردن و رەتكردنەوەیان هەبێت.
3-    ئەنجومەنی یاسادانان: ئەو ئەنجومەنە لە سێسەد ئەندام پێكهاتبوو كاری بریتی بوو لە كۆكردنەوەی دەنگەكان لەسەر ئەو یاسایانەی كە ئەنجومەنی تربیۆن پێی باشبوو پەسەند بكرێن.
یەكەم كاری ناپلیۆن دوای وەرگرتنی دەسەڵات بەرنگاربوونەوەی هاوپەیمانی ئەوروپی بوو كە پێكهاتبوو لە (ئینگلتەرا، نەمسا، عوسمانی، روسیا) ئەوەی تێبینی دەكرێت رووسیا لە هاوپەیمانیەتیەكە كشایەوە چونكە لە سەردەستی فڕەنسا لە باكووری ئیتاڵیا شكا هەرچی دەوڵەتی عوسمانیشە دوای كشانەوەی هێزەكانی فڕەنسا لە میصڕ ئەویش بەهەمان شێوە لەو هاوپەیمانیەتە كشایەوە ئیتر تەنها دوو دەوڵەت مابوون كە ئینگلتەڕاو نەمسابوون، فڕەنسا هەوڵەكانی خۆی بۆ سەر نەمسا چڕكردەوە لەشەڕی (مەڕەنگۆ) ساڵی (1800) لە ئیتاڵیا شكستی بە نەمسا هێنا جگە لەمەش سوپای نەمسا لە زەویە نزمەكانی ئەڵمانیا لە دەسەر دەستی ژەنەراڵ مۆڕ و شكستی هێناو ناچار داوای راگرتنی شەڕی كرد، ئەوەبوو فڕەنسا و نەمسا لەساڵی 1801 رێككەوتن نامەی (لۆنڤیل)یان مۆركرد كە تیایدا نەمسا دانی بە كۆماری فڕەنسا و سنوورە سروشتیەكەی دانا بەو پێیەش هاوپەیمانی ئەوروپی شكستی هێناو ئینگلتەڕا تەنها وڵات بوو لەبەردەم فڕەنسا مایەوە.

پەیوەندی فڕەنساو بەریتانیا لە سەردەمی كونسوڵیەت
هاوپەیمانی دووەم لە دژی فڕەنسا هەرەسی هێنا ئەمەش دوای دەروچوونی هەریەك لە دەوڵەتی عوسمانی روسیا دواتریش نەمسا بەمەش هیچ وڵاتێك جگە لە بەریتانیان نەبێت لەو هاوپەیمانیە نەمابوو وەلەوكاتەشدا بارودۆخی بەریتانیا لە رەوشێكی دژوار تێپەڕ دەبوو  هەردوو وڵات (فڕەنسا و بەریتانیا) زۆر بە چاكی هەستیان بە گرنگی نەهێشتنی ئەو ململانێیە دەكرد لەنێوانیاندا هەبوو بۆیان بیریان لە رێكەوتنی نێوانیان كردەوە دوو هۆكاری سەرەكی پاڵی بەناپلیۆن نا بۆ بەستنی ئەو رێككەوتن نامەیە:
1-    ناپلیۆن زۆر بەباشی دركی بەوەكرد كە ناتوانێت لێدانێكی راستەوخۆ ئاراستەی بەریتانیا بكات بەتایبەتی لە رووی دەریایەوە، كەبەریتانیا سەروەر و باڵادەست بوو چونكە لەو بوارەدا زۆر پێشكەوتوو بوو.
2-    خودی ناپلیۆن ئارەزووی ئەوەی هەبوو كە بۆماوەیەك وڵات لە هێمنی و ئارامیدابێت بۆ ئەوەی دەستی واڵابێت لە چاككردنی بارودۆخی ناوخۆی وڵات هەروەها بەهەمان شێوە ئینگلتەراش هۆكاری ناوخۆی هەبوو:
أ‌-    بەریتانیا لە ئیرلەندا دووچاری رەوشێكی نالەبار ببوەوە گەلی ئیرلەندا لە پێناو دەستەبەركردنی ئازادی و سەربەخۆیی شۆرشیان دەستپێكرد چونكە لەو ماوەیەدا سوودیان لەسەرقاڵی بەریتانیا وەرگرت و هەڵگەڕانەوەیان راگەیاند.
ب‌-    مالودارایی خەزێنەی دەوڵەت خەرجكرابوو بەتایبەتی بەریتانیا بەكۆمەكی دارایی بەشداری لە هەردوو هاوپەیمانیە ئەوروپیەكە كردبوو ئەمەش خەزێنەی دەوڵەتی دووچاری هەرەسكرد بۆ پركردنەوەی خەزێنەی دەوڵەت پەنا بۆ سەپاندنی باج و خەراجێكی زۆری برد ئەمەش نارەزایەكی گەورەی لەلایەن گەلی ئینگلیزی لێكەوتەوە پاش دانستان و گفتوگۆ كۆبوونەوە هەردوو وڵات لەساڵی (1802) رێككەوتنی ئەمیانیان مۆركرد كە لەو رێكەوتنەدا هاتووە بەریتانیا دان بە سنووری سروشتی فڕەنسا دادەنێت كە لەو چوارچێوەیەدا بەلجیكا و بەشێك لە پۆلەندا و زەویە كەناراویەكانی راینیشی لە خۆ گرتبوو ، بەریتانیا دانی بە مانەوەی فڕەنسا لە ئیتاڵیا دانا هەروەها دانیشی بەسەرجەم ئەو گۆرانكاریانە دانا كە ناپلیۆن ئەنجامی داوە پەیمانیشی دا دورگەی (ماڵتا) رادەست بكاتەوە هەروەها بەریتانیا پارێزگاری بكات لەسەر هەردوو دورگەی (سیلان و ترینیداد)، لە  دوورگەكانی رۆژئاوای هیندی فڕەنساش پەیمانیدا لە میصڕ بكشێتەوە ببیگەڕێنێتەوە بۆ دەوڵەتی عوسمانی سەرچاوە ئەوروپیەكان رێككەوتنی ئەمیان بە سەركەوتنێكی گەورە بۆ ناپلێون دادەنێن لە سەردەمی كونسوڵیەتدا چونكە بەریتانیا بەشێوەیەكی هونەری و یاسایی دانی بەتەواوی ئەو گۆڕانكاریانە دانا كە لە فڕەنسا روویان داوە لەوانە:" لابردنی سیستەمی پاشایەتی و دانانی سیستەمی كۆماری" ئەو رێككەوتن نامەیە زۆر درێژەی نەكێشا تەنیا ساڵێك بەردەوام بوو هەردوولا كاریان بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندیەكانیان دەكرد.



س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌ وانه‌ وتراوه‌ته‌وه‌[/size]

35

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

مێژووی ئه‌وروپای نوێ  ئه‌لقه‌ی چواره‌م

[imgl][/imgl]http://up.kurd-it.com/uploads/images/Ku … e9812e.jpg
[size=16]

مێژووی ئه‌وروپای نوێ_ئه‌ڵقه‌ی چواره‌م

گرنگترین بەندەكانی ئەم دەستوورە:
1-    دەسەڵات یاخود سەروەری: بەگوێرەی ئەم دەستوورە گەلانی فڕەنسی سەرچاوەی دەسەڵات بوون ئەمە دوای ئەوەی لە كۆندا پاشا سەرچاوەی هەموو دەسەڵاتەكان بوو، كە گوایە ئەو دەسەڵاتەی لە خواوەرگرتووە بەپێی ئەو دەستوورە پاشا دەسەڵاتەكانی دیاری و سنوورداكرا پابەند بە دەستوور كرا، پاشا نوێنەرایەتی دەسەڵاتی جێبەجێكردنی دەكرد هاوكات كۆمەڵێك وەزیریش یارمەتیان دەدا.
2-    دەسەڵاتی یاسادانان: ئەرك و كاری یاسادانان بە ئەنجومەنی یاسادانان درا كە ئەندامەكانی بۆ ماوەی دوو ساڵ هەڵدەبژێردران لەلایەن گەلەوە ئەم ئەنجومەنە دەسەڵاتێكی فراوانی پێدرا بۆ دەركردنی یاسا و باجەوە.
3-    بنەما مرۆڤایەتیەكان : ئەو دەستوورە نوێیە هەموو بنەماكانی مرۆڤایەتی لە خۆگرتبوو كەلە بەڵگەنامەی مافەكانی مرۆڤدا هاتبوو، كەلە 26ی ئابی 1789 دەرچوو بوو.دەكرێت بوترێت لەناوبردنی ئەنجومەنی نیشتیمانی و دانانی ئەنجومەنی یاسادانان بووە هۆی نەهێشتن و هەرەسهێنانی رۆڵی پیاوە دیار و بەناوبانگەكانی فرەنسی ئەو پیاوانەنەیان دەتوانی خۆیان بۆ ئەنجومەنی یاسادانان بپاڵێون هاوكات گەنجانی بێ‌ ئەزمون و كەم شارەزا هاتنە نێو ئەنجومەنەكە، كە هەڵوێستیان بەوە جیادەكرایەوە كە توندڕەوبوون زووش هەڵدەچوون، ئەوەی پێویستە بگوترێت لەنێوان ساڵانی (1789- 1792) كە بەماوەی تیرۆر و توندوتیژی لە مێژووی فڕەنسا دادەنرێت لەگەڵ ئەوەی پاشایەتی بەدەستوور دامەزرا بەڵام وڵات دووچاری كێشە و گرفتی ترسناك بووەوە لە گرنگترین رووداوەكانی  ئەو ماوەیەدا سەرهەڵدانی یانەی سیاسی بوو كە زۆربەی شۆڕشگێران چوونە پاڵیان لەوانە:
1-    یانەی دووعاقبە: ئەوانەی پەیوەندیان بەو یانەیەكرد زۆربەیان ئەندامی كۆمەڵەی نیشتیمانی بوون ناوی یانەكەش بۆ ئەو دێرە دەگەڕایەوە كە كۆبوونەوەیان تێدا ئەنجامدەدا، بەڵام ناوە تەواوەكەی ئەویانەیە (كۆمەڵەی هاوڕێیانی دەستوور) بوو، ئامانجی سەرەكیان جێگیركردنی دەسكەوتەكانی شۆڕش بوو بانگەوازیان بۆ رژێمی پاشایەتی دەستووری دەكرد خەسڵەتی میانڕەویان بەسەردا زاڵبوو ئەم یانەیە نوێنەرایەتی میانڕەوی مام ناوەندی دەكرد دیارترین ئەندامەكانیش (میرابۆ، دانتۆن، لاڤایت) بوون , بەڵام بە تێپەڕبوونی كات ئەم كۆمەڵەیە لە ئاراستەی میانڕەوی خۆی لایدا و هەڵوێستی توندرەوی وەرگرت، ئەمەش لەبەر ئەنجامی كاریگەری رووداوەكانی شۆڕش بوو بەسەریاندا.
2-    گیرۆندیەكان: ناوەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هەرێمەی كە لێوەی هاتبوون كە هەرێمی (گیرۆند)بوو كە دەكەوێتە رۆژئاوای باشووری فڕەنسا ئەم یانەیە نوێنەرایەتی باڵی توندڕەوی دەكرد داوای لە ناوبردنی رژێمی پاشایەتی دەكرد بانگەشەی بۆ رژێمی كۆماری دەكرد، گرنگترین ئەندامەكانی (رۆلاند، دووام) بوو.

هەڵوێستی وڵاتانی ئەوروپا لەبارەی شۆڕشی فڕەنسی:
دوای ئەوەی بڕیاری ناردنی بنەماكانی شۆڕش درا بۆ وڵاتانی ئەوروپی بۆ ئەوەی باوەڕیان پێبكرێت وڵاتە ئەوڕوپیەكان دووچاری نیگەرانیەكی زۆر بوون، چونكە یەكسانی، برایەتی، سەربەستی، مافی گەڵان و مافی مرۆڤ لەبنەماكانی شۆڕش بوون ئەوەی تێبینی دەكرێت ئەو بنەمایانە بە خێرایی لە وڵاتانی ئەوروپا بڵاوبوونەوە یەكەمین شاركە كاریگەربوو بەو بنەمایانە شاری (ئەڤیون)ی سەرسنووری ئیتاڵیابوو، كەلەژێر دەسەڵاتی پاپا بوون و هەڵگەرانەوە و داوای سەربەخۆییان لەژێر دەسەڵاتی پاپاكرد، هاوكات خانەدانە كۆچكردووە فڕەنسیەكان كە نیشتەجێی وڵاتانی ئەوڕوپی بوون رۆڵی گرنگیان هەبوو لە دروستكردنی گومان لەلای پاشاكانی ئەوڕوپا لەسەر شۆڕشی فڕەنسی و هۆشداری ئەوەیان دەدانێ‌ كە شۆڕشگێڕان دەیانەوێت بنەماكانی شۆڕش بۆ وڵاتەكانی ئەوڕوپا بنێرن.
1-    ئینگلتەرا: لە سەرەتادا ئەو هەنگاوەی پێباشبوو وای دادەنا ئەمە لاسایی كردنەوەی یاسای ئینگلیزیە، بەڵام دوای ماوەیەك ئەو هەڵوێستەی گۆڕا بەتایبەتی دوای ئەوەی تەواوی دەسەڵاتەكان لە پاشا داماڵدران و ماوەی توندوتیژی لە فڕەنسا سەری هەڵدا و بیندرا، بۆیە ئینگلتەرا هەڵوێستی خۆی گۆڕی و كەوتە دژایەتی كردنی شۆڕش.
2-    نەمسا: دژی شۆڕشەكە بوو بەتایبەتی ژن و ژنخوازی سیاسی لەنێوان هەردوو بنەماڵەی پاشایەتی هەردوو وڵات هەبوو بۆیە لەوكاتەدا پەیوەندی نێوان هەردوو وڵات گرژی و ئاڵۆزی تێكەوت ئەمە سەرەڕای ترسی ئەوان[نەمسا] لە بنەماكانی شۆڕش و بانگەشەكردنی شۆڕش بۆ مافی چارەی گەلان، كە ئەمەش هەڕەشەیەكی راستەوخۆ بوو بۆ نەمسا چونكە گەڵ و نەتەویەكی زۆر لە نەمسا دەژیان هەروەها نەمسا ئەو ئیهانانەی لەبەرچاوبوو كە شۆڕش دەرهەق بە (ماری ئەنتوانێت) ئەنجامیدا كە ئەندامێكی بنەماڵەی پاشایەتی نەمسا بوو.
3-    روسیا و پروسیا: بەهەمان شێوە دژایەتیان كرد چونكە هەستیان بەهەڕەشەیەكی گەورەكرد لە بیروڕایەكانی فڕەنسیدا هاوكات ئەوەی تێبینی دەكرێت ئەنجومەنی یاسادانانی فڕەنسی كە زۆربەیان لە (گیرۆند)یەكان بوون توندڕەوبوون ئارەزووی شەڕكردنیان هەبوو لەگەڵ وڵاتانی ئەوڕوپی لەو ماوەیەشدا ئیمپراتۆری نەمسا (جۆزێفی دووەم) لەگەڵ ئیمپراتۆڕیەتی پروسیا ساڵی (1792) سوڵحێكیان بەست بۆ وەستان بەرامبەر بە شۆڕش ئەوەبوو سەرەتای شەڕكردن لەوكاتەدا دەستی پێكرد كاتێك فڕەنسا داوای لە پێشەوای هەرێمی (تریفیا) كرد كە لایەنگری نەمسا بوو كە دەبێت فڕەنسیە كۆچكردووە هەڵاتوەكان لە خاكەكەی دەربكات هاوكات ئەنجومەنی یاسادانان بڕیاری شەڕكردنی دژی نەمسا دەركرد لەبەرامبەریشدا نەمسا و پروسیا بڕیاری شەڕیاندا لە دژی فڕەنسا.
   هەر لە ساڵی (1792) پرۆسە سەربازیەكان دەستیان پێكرد هێزەكانی نەمسا و پروسیا هێرشیان كردە سەر خاكی فڕەنسا هەر لەسەرەتاوە رادەی لاوازی و بێهێزی فڕەنسا بەدیاركەوت ئەوەبوو لە بەلجیكا شكا، ئەمەش هەڵوێستی فڕەنسای لە هێرشكردن بۆ بەرگری كردن گۆڕی سەركردەی هێزەكانی پروسیا ژەنەراڵ (برنسویك) ئاگاداری و هۆشداریەكی توندی دا فڕەنسا بەوەی پاریس وێران دەكات ئەگەر هاتوو پاشا و خێزانەكەی دووچاری هەر چەشنە ئازارێك ببنەوە، هاوكات لەو ماوەیەدا فڕەنسا لەو تەنگژەیەی كە دووچاری ببوەوە كەسێك لەسەر شانۆی رووداوە سیاسیەكان بەدیاركەوت كە پێشەوایەتی و سەرۆكایەتی فڕەنسای وەرگرت كە ئەویش (دانتۆن) بوو ناوبراو رۆڵێكی گەورەی لە پەلكێشكردنی فڕەنسا بۆ تیرۆر و توندوتیژی هەبوو، ئەوەبوو فرمانی ئەنجامدانی خۆپیشاندانی دەركرد هاوكات لە ئابی (1792)ز هێرشیان كردە سەر كۆشكی پاشایەتی، پاشاو خێزانەكەیان دەست بەسەر كرد دوای گەیشتنی هەواڵی كەوتنی شاری (فرداڵی) سەرسنووری پاریس جەماوەر هێرشیان كردە سەر بەندینخانەكان ژمارەیەكی زۆریان لە خانەدانەكان كوشت كە خودی دانتۆن بەبەرپرسیاری ئەو كوشتن و بڕین و تیرۆر و قەسابخانانە دادەنرێت، لەو ماوەیەدا سوپای هاوپەیمانان (نەمسا و پروسیا) لە پێشرەوی دابوون ئەو هێزە گەیشتە گردەكانی (ڤاڵمی) لەوێ‌ لەگەڵ هێزەكانی فڕەنسیدا بەسەرۆكایەتی (دیمۆریا) پێكیان دادا، بەڵام لە هەنگاوێكی چاوەڕوان نەكراودا هێزی هاوپەیمانان لەخاكی فڕەنسا پاشەكشەیان كرد، ئەمەش بۆ چەند هۆكارێك دەگەڕێتەوە دیارترینیان:
1-    ترسی هەردوو لایەن واتە(نەمسا و پروسیا) لەدەسەڵات و هەژموونیان لە (پوڵندا)، چونكە ئەوكات رووسیا سەرقاڵ بوونی ئەو دوو دەوڵەتەی بەشەڕكردن قۆستەوە دووبارە كێشەی پۆڵەندای خستبووە بەر باس و تاوتوێكردن بۆیە ئەو دوو دەوڵەتە بەخێرایی پاشەكشەیان كرد تاوەكو رووسیا بەتەنیا ئەو كێشەیە چارەسەر نەكات.
2-    فڕەنسایەكان لە شەڕەكانی دواییاندا بەرگریەكی بەهێزیان كرد، ئەوەش متمانەی بۆیان گەڕاندەوە، هاوكات لەو شەڕەشدا بۆیەكەمین جاربوو فڕەنسیەیەكان تۆپی دوورهاوێژی پێشكەوتوویان بەكارهێنا شەڕی ڤاڵمی چەند دەرئەنجامێكی لێكەوتەوە دیارترینیان:
أ‌-    لەناوەوەی فرەنسا دەرفەت بە دانتۆن، درا بانگەشەو لایەنەكانی حوكمی خۆی جێگیربكات كە ناوبراو بە كەسایەتیەكی زیرەك دەناسرا.
ب‌-    لابردنی ئەنجومەنی یاسادانان بوو لە جێگەی ئەودا ئەنجومەنێكی نوێ‌ هەڵبژێردرا بۆ بەڕێوەبردنی كاروبارەكانی فڕەنسا و دیاریكردنی چارەنووسی رژێمی پاشایەتی كە ئەو ئەنجوومەنە كونگرەی نیشتیمانی بوو.
ت‌-    لەدوای كشانەوەی (هێزی هاوپەیمانان) هەڵبژاردنی كۆنگرەی نیشتیمانی دەستی پێكرد لە ئەنجامدا (میانڕەوەكان) زۆربەی دەنگەكانیان بەدەست هێنا.
دیاریكردنی چارەنووسی لویسی شازدە یەكەم كێشەبوو كە كۆنگرەی نیشتیمانی تاوتوێی كرد ئەوەبوو بەزۆرینەی دەنگی ئەندامانی بەتۆمەتی خیانەتكردن بڕیاری لە سێدارەدان بۆ لویسی شازدەم دەركرا بریارەكەش لە (21ی كانوونی دووەمی 1793 جێبەجێكرا.
كێشەی دووەم كە كۆنگرەی نیشتیمانی تاوتوێی كرد رەتكردنەوەی سیستەمی پاشایەتی بوو ئەوەبوو سیستەمی پاشایەتی رەتكردەوە و بڕیاری سیستەمی كۆماری دا لە فڕەنسا ئەمەش یەكەمین رژێمی سیستەم كۆماریە لە مێژووی نوێی فڕەنسا.
دەكرێت بڵێین دیارترین خەسڵەتەكانی ماوەی تیرۆر و توندو تیژی چڕبكەینەوە لە:
1-    نەبوونی سەركردایەتیەكی یەكگرتوو كە ئەمەش كاریگەری خراپی لەسەر بارودۆخی فڕنسا هەبوو.
2-    خەڵكانێكی زۆر بە ناڕەوا كوژران و ئازار دران.
3-    لەو ماوەیەدا بارودۆخی فڕەنسا ناجێگیربوو لە سێدارەدانی لویسی شازدەم وڵاتانی ئەوروپای توڕەكرد بەتایبەتی ئینگلتەرا كە بڕیاری جەنگی دا لە دژی فڕەنسا هەرچی فڕەنساشە لە دوای سەركەوتنی لە گردەكانی (ڤاڵمی) شۆڕشگێڕان خۆیان رێكخستەوە و بەرەو بەلجیكا كشان و دەستیان بە سەردا گرت و بڕوكسلی پایتەختی بەلجیكا كەوتەژێر دەستیان لێرەوە شۆرشگێران رایانگەیاند یارمەتی پێشكەش بەوگەلانەدەكەین كە دەیانەوێت ئازادی و سەربەخۆیی خۆیان بەدەست بهێنن وادیارە ئەمانە هەموو كاریگەری روونی لەسەر هەڵوێستی ئینگلتەرا هەبوو بەرامبەر بە شۆڕشی فڕەنسی دیارترین ئەو هۆكارانەی ئینگلتەرای پەلكێشكرد لە دژی فڕەنسا دەكرێت بە كورتی لەم خاڵانەی خوارەوە چڕی بكەینەوە.
1-    توندو تیژی و هەڵچوون و توندڕەوی شۆڕشگێران وای لە ئینگلتەرا كرد بەرە بەرە لە هەڵوێستی باشیان بەرامبەر بە شۆڕش دوور بكەونەوە بەلای ئەو وڵاتانەدا بدەن كە دژی شۆڕشی فڕەنسی بوون.
2-    داگیركردنی بەلجیكا لەلایەن فڕنساوە وەهەڕەشەی داگیركردنی هۆڵنداش ئینگلتەرای زۆر توورەكرد چونكە بەرژەوەندیەكانی ئینگلتەرا وای دەخواست ئەو دوو وڵاتە نەكەونە ژێر ركێفی هیچ وڵاتێك بەتایبەتیش فڕنسا.
3-    فڕەنسا ئامادەیی خۆیی راگەیاند بۆ یارمەتی دانی هەموو گەلان لە پێناوی بەدەست هێنانی سەربەخۆیان ئینگلیزەكانیش بەهیچ شێوەیەك ئەمەیان قبوڵ نەدەكرد، چونكە ئەمە هاندانێكی راستەوخۆبوو بۆ هەموو ئەو وڵاتانەی كە لەژێر دەست و ملكەچی ئینگلتەرابوون بەتایبەتی (ئێرلەندا).
4-    لە سێدارەدانی لویسی شازدە گەورەترین ناڕەزایی لە ئەوروپا لێكەوتەوە لە دژی فڕەنسا ئینگلتەڕاش لە سێدارەدانی پاشای قبوڵ نەدەكرد، لەبەرئەنجامی ئەمانەدا ئینگلتەرا كۆمەڵێك پەیماننامە و رێكەوتن نامەی لەگەڵ وڵاتانی ئەوڕوپا لە دژی فڕەنسا بەست وڵاتەكانیش (نەمسا، پروسیا، روسیا، هۆڵندا، بەلجیكا، ئیسپانیا) كاری سەرەكی بەریتانیاش ئەوەبوو لە دەریاوە گەماروی فڕەنسا بدا بۆ ئەوەی لەرووی ئابووریەوە لە ئەوڕوپای داببڕێت، فڕەنسا لە بەرامبەر هێزی هاوپەیمانان نەیتوانی خۆی رابگرێت ژەنەڕاڵ (دیمۆریا) لە سەردەستی هاوپەیمانان لە بەلجیكا شكستی هێنا لەهەمان كاتدا هێزی فڕەنسی لە دۆڵی راین لەسەر دەستی سووپای پروسیا شكستی هێنا، هەروەها گەلەكەشتی بەریتانی لە دەریاوە ئابلۆقەی شاری تۆڵونیان دا لەوكاتەدا فڕەنسا لەلایەن هێزەكانی ئەوروپا هەڕەشەی داگیركردنی لێدەكرا بۆیە شۆڕشگێڕان هەوڵیاندا لەو مەترسیە دەرەكیە رزگار بن ئەمەش لەرێگای پێكهێنانی دەزگایەك كە كاری دەكرد بۆ پوچەڵكردنەوەی ئەو پیلانانەی كە نەیاران و ئۆپۆزسیۆن لەناو فڕەنسا پێی هەڵدەستان هەروەها رووبەڕوو بونەوەی دوژمنانی دەرەكی ئەو دەزگایە ناوی (لیژنەی رزگاری گشتی) بوو، كە لەسەرەتادا لە نۆ كەس پێكهاتبوو، دیارترین ئەندامانی ئەو لیژنەیە (دانتۆن، دیمۆریا، كاڕنۆ، روبسبێرگ)، كە سەرجەمیان لە توندرەوەكان بوون دەستیان كرد بە كوشتن و تیرۆر و لەناوبردنی نەیارەكانیان لەسەر ئاستی دەرەكی دانتۆن كاری بەرگری كردنی فڕەنسای پێسپێردرا سوپایەكی میللی پێكهێنا كە پێویست بوو هەموو فڕەنسیەك پەیوەندی پێوەبكات كە توانای چەك هەڵگرتنی هەبێت ئەو هەوڵانە سەركەوتنیان بەدەست هێنا لە دەركردنی هێزەكانی نەمسا و پروسیا لە خاكەكەیان توانیان دووبارە دەست بەسەر بەلجیكادا بگرن هەروەها راین و هۆڵنداشیان داگیركردەوە، ئەو ماوەیە فڕەنسا كە تیرۆر و توندو تیژی بەخۆوە بینی ئەنجامی خراپی لێكەوتەوە هەزاران كەس بەهۆیەوە كوژران و لەسێدارەدران سەرەنجام لە كۆتایدا توندرەوەكان تیاچوون و كۆمەڵێك لە میانڕەوەكان دەسەڵاتی وڵاتیان گرتە دەست.

پ‌-    دادگای شۆرش لیژنەی ئاسایش ئەو دوو لیژنەیە هەماهەنگو هاوكاری یەكتر بوون چۆن خەڵكیان دادگا كردووە
دەزگای گشتی ئاسایش و دادگای شۆڕش ئیشی چبووە و چی لە خەڵك كردووە لە سەردەمی شۆڕشی فڕەنسی چۆن خەڵكیان دادگای كردووە؟.



س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌ وانه‌ وتراوه‌ته‌وه‌[/size]

36

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

مێژووی ئه‌وروپای نوێ  ئه‌لقه‌ی سێ يه‌م
[imgl][/imgl]http://up.kurd-it.com/uploads/images/Ku … e9812e.jpg
[size=16]

. رووداوەكانی شۆڕشی فەرەنسی

لویسی 16 دوای ئەوەی دەسەڵاتی گرتە دەست پاشایەكی لێهاتوو نەبوو لەبەرێوەبردنی وڵات خێزانەكەی كەناوی (ماری انگوانیت)بوو دەستی بەسەر بارودۆخی فەرەنسا داگرتبوو و كاریگەری زۆری لەسەر لویس هەبوو ئەو سیاسەتی فەرەنسای هەڵدەسوڕاند (ماری انگوانیت) گرنگیەكی ئەوتۆی بە بارودۆخ و رەوشی گەڵانی فەرەنسا نەدەدا بەڵكو زیاتر گرنگی بەلایەنی رابواردنی خۆی دەداو پارەیەكی زۆری لەدەست و پێوەندەكانی سەرف دەكرد دەستی لە كارووباری دەوڵەت وەردەدا وەزیرو راوێژكارو بەرپرسەكانی دادەمەزراند لەمەوە بۆمان روون دەبێتەوە كەلویس توانای بەڕێوەبردن و فەرمانڕەوایەتی وڵاتی نەبوو وە (ماری انگوانیت) لەلای گەڵانی فەرەنسی خۆشەویست نەبوو لویسی 16 لەگەڵا ئەو كەم تواناییەی چەند هەوڵێكی لە پێناوی چاكسازی كردن لە بارودۆخی وڵاتدا لەوانە دانانی ترگۆ بە وەزیری دارایی بەمەبەستی چاكردنی رەوشی ئابووری و دارایی وڵات ترگۆ چەند پێشنیازێك و هەوڵێكی گرتەبەر لەوانە سەربەستی بازرگانی كەمكردنەوەی خەرجی خانەدان و پیاوانی ئایینی و سەپاندنی باج بەسەریان كەمكردنەوەی باج لەسەر گەڵا و لابردنی باجەكانی سەر دانەوێلە بەتایبەتی گەنمی ناوخۆ رژێمی باجی خوێی چاككرد هەروەها هەوڵی كەمكردنەوەی خەرجی كۆشكیدا چاكسازیەكانی ترگۆ لەلایەن پیاوانی ئایینی و خانەدانەكان رەتكرایەوە چونكە هەرەشەی راستەوخۆی بۆسەر بەرژەوەندییەكانیان درووست كردبوو بۆیە بەردەوام دژایەتیان كرد تاوەكو لە ساڵی 1776ز لایانبرد دوای ئەو كەسێكیان بەناوی نیكەر وەك وەزیری دارایی دانا لەگەڵا ئەوەی ناوبراو چەند هەوڵێكی بەئاراستەی چاكبوونی وڵات دا بەڵام تیایدا سەركەوتوونەبوو بەهۆی ناڕەزاییەكانی (ماری انگوانیت) لویسی 16 نیكەری لە پۆستەكەی دوورخستەوە لەدوای ئەویش پۆستی وەزیری دارایی بە كالۆن سپێردرا ئەویش زۆری نەبرد لەسەر كار لابردرا دوای ئەو چەند كەسێكی تر لەو پۆستە ئاڵا وگۆڕیان پێكرا گرفتی دارایی بەردەوام لەپەرەسەندندا بوو و بارودۆخی فەرەنسا بۆ هەڵگیرسانی شۆڕش ئامادەبوو برسیەتی و بێكاری لە نێو كرێكارو جوتیاران بڵاوبووەو لە زیادبوون دابوو لەبەرامبەر ئەمەشدا نیكەر پێشنیازی بۆ مەلیك كرد كەئەوكێشانە بخرێتە بەردەم ئەنجوومەنی ئومەی فەرەنسی بۆ ئەنجامدانی كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی چینەكان كە گشت چینەكانی فەرەنسا لەو ئەنجوومەنەدا بە شداربوون ئەنجوومەنی چینەكان لە 1200 ئەندام پێكهاتبوو كەنیوەیان نوێنەری چینی گشتی بوون نیوەكەی تریان نوێنەری دووچینەكەی تربوون بۆرجوازیەكان پێشنیازێكیان پێشكەش بە ئەنجوومەنی ناوبراو كرد كەدەنگدان لەسەر بنەمای تاكەكەسی بێت نەك لەسەر بنەمای چینەكان بێت ئەمەش بۆ ئەوەبوو تاوەكو دەنگی زۆرینە بەدەست بهێنن بۆ پەسەندكردن وچەسپاندنی یاساكان بەڵام پاشا خۆی دووچاری هەڵەیەكی گەورە كرد كاتێك ئەو داوایەی رەتكردەوە دوپاتی لەسەر پەیوەست بوون بەسیستەمی كۆن كردەوە بۆ هەڵبژاردن لەبەرامبەر ئەو هەڵوێستەی پاشا بۆرجوازەكان پێشنیازی دامەزراندنی ئەنجوومەنی یاسادانانیان كرد كەنوێنەرایەتی وڵات بكات وەئەم ئەنجوومەنەش ناوی لێنرا كۆمەڵەی نیشتمانی لە حوزەیرانی ساڵی 1789 دا ئەندامانی ئەو كۆمەڵەیە لە یاریگای تێنس لە نزیك كۆشكی ڤێرسایی لەكۆبوونەوەیەكدا بڕیاری دانانی دەستورێكی نوێیان دا بۆ وڵات كە ئەم دەستوورە مافی هاوڵاتیان و سەربەستیان دەستەبەر بكات بەمەش ئەنجوومەنی چینەكان ناوی بووە ئەنجوومەنی نیشتمانی گۆڕان ئەوەی زیاتر بارودۆخی وڵاتی خراپتر كرد لویس بڕیاری دا گۆڕینی ئەنجوومەنی چینەكان بۆ ئەنجوومەنی نیشتمانی رەتبكاتەوە هاوكات بڕیاری دا بەمەبەستی چاكردنی بارودۆخی ئابووری و دارایی وڵات ئەنجوومەنی چینەكان كۆبوونەوەیەك گرێبدات لەكۆبوونەوەكەدا بەهۆی مكووڕبوون و سووربوونی بورجوازیەكان لە هەڵوێستەكانیان پاشاو خانەدان و پیاوانی ئایینی هۆڵی كۆبوونەوەیان بەجێهێشت بەم شێوەیە ئەندامانی چینی گشتی بورجوازیەكان بەتەنیا لە هۆڵەكە مابوونەوە لەوكاتەدا بەرپرسی باڵای كۆشكی پاشایەتی داوای چۆڵكردنی هۆڵەكەی لێكردن بەڵام ئامادەبووان بەدەنگی بەرز ئەو داوایەیان رەتكردەوە لە نێویشیاندا نیرابۆی وتاربێژی شۆڕش گوتی ئێمە بەئیرادەی گەڵا لێرەین و بەسەری رم نەبێت بەجێ‌ ناهێڵین و چۆڵی ناكەین ئەم رووداوە بەسەرەتایی یەكەمی سەرهەڵدانی شۆڕشی فەرەنسی دادەنرێت هاوكات خەڵك رژانە سەر شەقامەكانی پاریس و شارەكانی تر داوای چاككردنی بارودۆخی وڵاتیان كرد بەهۆی ئەو پێشهاتەوە پاشا داوای هاتنی تیپێكی سەربازی كرد بۆ پایتەخت تاوەكو لەمەترسی شۆڕشگێڕان بیان پارێزێت رۆژی 14 تەمووز ساڵی 1789 بەرۆژێكی مێژووی دادەنرێت لە فەرەنسا بەرۆژی سەربەستی و ئازادی دادەنرێت كاتێك لەو رۆژەدا شۆڕشگێڕان راپەڕین توانیان دەست بەسەر باڵەخانەی شارەوانی پاریس دابگرن و كردیانە بنكەیەك بۆ بەرگریكردن لە دەسەڵاتەكەیان وەهەر لەو رۆژەدا تیپێكی سەربازیان بەناوی پاسەوانی نیشتمانی دامەزراند بەسەرۆكایەتی ماركس دی لاڤیت كە پاڵەوانی شەڕی سەربەخۆیی ئەمریكی بوو دەسكەوتی سێیەمی شۆڕشگێڕان لەو رۆژەدا گرتنی قەڵای باسگیل بوو كە بەهێمای جەوروستەم و زۆرداری دادەنرا بەهۆی ئەو دەسكەوتانەوە ئەورۆژە بەرۆژی سەربەستی ناونرا سەرەڕای ئەوەی ئەو شۆڕشە رێك وپێك نەبوو زیاتر هەڕەمەكی بوو بەڵام ئەنجامەكان باش بوون ئەمەش بەردەوام بوونی ئەو گەلە بوو لە شۆڕشەكەیاندا .
دەسكەوتەكانی شۆڕشی فڕەنسی:
لە ئەنجامی روخان و كەوتنی قەڵای (باستیل) خۆپیشاندان لە هەرێمەكانی فڕەنساوە دەستی پێكرد، ئەو رووداوە بەسەرتای قۆناغی ئازادی دادەنرێت , هەژاران و جوتیاران هێرشیان كردە سەر كۆشكی خانەدانەكان لەسەرجەم شارەكاندا ئەو ماوەیە تیرۆر و توندوتیژی زۆری بەخۆوەبینی لە بەرئەنجامی ئەو پێشهاتانەدا (لویسی شازدەهەم) ناچاربوو تەنازول بكات، ئەوەبوو (نیكەر)ی بۆ پۆستی وەزارەتی دارایی و ئابووری گەڕاندەوە، وەئاڵای سێ‌ رەنگی شۆڕشی پەسەندكرد شۆڕشگێران هەوڵیاندا چەند هەنگاوو نەخشەیەكی باش بەدەست بهێنن بۆ بەرژەوەندی گەلی فڕەنسا دەكرێت گرنگترین دەسكەوتەكانی شۆڕش بەم شێوەیە پوخت بكەینەوە:
1- لابردنی مافی دەرەبەگایەتی: واتا كەمكردنەوەی باج لەسەر شانی جوتیاران لە هەمان كاتدا دانانی باج لەسەر دەرەبەگ و خانەدانەكان  وەئەنجومەنی نیشتیمانی رازی بوو لەسەر ئەو پێشنیازەی كە لەلایەن فڕەنسیەكانەوە لە پێناو لابردنی مافی دەرەبەگایەتی پێشكەشكرا بوو ئەو بڕیارە ئیجابی و باشبوو بە تایبەتی بۆ جوتیاران، چونكە لەو بارودۆخە رزگاریان بوو كە پێشتر بەسەریاندا سەپێنرابوو، بەڵام لە هەمانكاتدا ئەو بڕیارە كاریگەری خراپی بۆ دەوڵەت هەبوو هەروەك كۆمەڵێك باجی لابرد كە بەداهاتی خەزێنەی دەوڵەت دادەنرێت بەوهۆیەوە (نیكەر) پێشنیازی ئەوەی كرد كە باج لەسەر خانەدانەكان دابنرێت، ئەم هەنگاوەش بەیەكەم بەرهەمی شۆڕشی فڕەنسی دادەنرێت.
2- راگەیاندنی مافەكانی مرۆڤ: لە 26ی ئابی ساڵی 1789 ئەنجومەنی نیشتیمانی بەیاننامەی مافی مرۆڤی راگەیاند كە لەبەشێكی بەیاننامەكەدا هاتبوو (مرۆڤ بەسەربەستی لەدایك دەبێت وەهەموویان لە مافەكانیاندا یەكسانن).
ئەوەی تێبینی دەكرێت ئەو راگەیاندنە زۆر لە بیروباوەرەكانی بیرمەندی فڕەنسی (جان جاك رۆسۆ)ی تێدایە لەبارەی سەربەستیەوە كاریگەری بانگەشەی گەڵاڵە نامەی مافەكانی مرۆڤی ئەمریكی لەسەربوو، ئەم راگەیاندنەی مافی مرۆڤ لە فڕەنسا بووە سەرەتایەك بۆ دەستووری ساڵی 1791 ئەمەو بڕیارەكانی 26ی ئاب چاوەڕێی رەزامەندی پاشای دەكرد، بەڵام پاشا رەزامەندی لەسەر ئەو بڕیارانە نەدا، چونكە وای دادەنا بە جێبەجێكردنی ئەو بڕیارە ئەوە سەرجەم دەسەڵاتەكانی لە دەست دەردەچێت لەبەر ئەمە رەتی كردەوە ئیمزای لەسەربكات، بەم هۆیەشەوە پاریس دووچاری بارودۆخێكی خراپ بوەوە خۆپیشاندانی بەرفراوان دەستی پێكرد بەتایبەتی لە (5)ی تشرینی یەكەم كە ئافرەتان لە پێشەنگی خۆپیشاندەران بوون، چونە بەردەم كۆشكی ڤێرسای داوای گەڕانەوەی پاشایان دەكرد هاوكات لە هەمان رۆژدا لویس لەگەڵ خێزانەكەی لەژێر چاودێری پاسەوانی نیشتیمانی بوون گەیشتە پایتەخت و رەزامەندی لەسەر بڕیارەكان  (26)ی ئابدا لەكاتی گەیشتنی پاشاش ئەنجومەنی نیشتیمانی بۆ پایتەخت گواسترایەوە هاوكات دەستی بە روونكردنەوەی دەستووری نوێی وڵات كرد.
3- دەركردنی ئەنجومەنی نیشتیمانی: ئەنجومەنی نیشتیمانی بڕیاری دەستبەسەرداگرتنی موڵك و ماڵی كەنیسەدا كە (تالیران) دەستپێشخەری و پێشڕەوی كرد بە پێشنیاركردنی ئەو بڕیارە بۆ ئەنجومەنی نیشتیمانی ئەنجومەنی ناوبراویش رەزامەندی لەسەر دەربڕی بەڵام ئەم بڕیارە دەرەنجامی خراپی لێكەوتەوە كە بووە هۆی خراپ بوون و تێكچوونی پەیوەندی نێوان (پاپانوێیەكان و شۆڕەشگێڕە فڕەنسیەكان بەمەش شۆڕش لایەنگری و دڵسوزی كەنیسەی مەسیحی لەدەستدا.
4- دەركردنی دەستووری ساڵی 1791: گرنگترین و دیارترین دەسكەوتەكانی شۆڕشی فڕەنسی دەركردنی دەستورێكی نوێ‌ بوو بۆ وڵات و ئەمەش كاتێك لە كۆتایەكانی ساڵی 1791 شۆڕشگێران بڕیاری دەركردنی دەستورێكی دیموكراتیان بۆ وڵاتدا كە تیایدا سەربەستی گشتی بۆ دانیشتوان تێدابێت، بەندەكانی ئەو دەستوورە دوای پەسەندكردنی لەلایەن لویسی شازدەهەم كەوتە بواری جێبەجێكردن گوزارشت لە هیوا و ئاواتەكانی گەلی فڕەنسا دەكرد لە رووی سەربەستی و دیموكراسی و یەكسانی توانی بەرەو رووی ئاراستەی توندرەوی بوەستێت كە پارێزگاری لە رژێمی پاشایەتی دەكرد ئەو دەستوورە پاشای پەیوەستكرد بە دەستوورەوە توانی دەسەڵاتەكانی دیاری بكات.


س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌ وانه‌ وتراوه‌ته‌وه‌[/size]

37

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

مێژووی ئه‌وروپای نوێ  ئه‌لقه‌ی دووه‌م
[imgl][/imgl]http://up.kurd-it.com/uploads/images/Ku … e9812e.jpg
[size=16]بارودۆخی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی فرەنسا پێش شۆڕشی فڕەنسی:

فڕەنسا پێش سەرهەڵدانی شۆڕشی فڕەنسی بنەماڵەی (ئال بۆر بۆن) فەرمانڕەوایەتی دەكرد، پاشا سەرچاوەی سەرجەم دەسەڵاتەكان بوو (جێبەجێكردن، یاسادانان، دادگەری)، سەرپەرشتی بەڕێوەبردنی ئەنجامدانی پەیمان و رێكەوتننامەكانی دەكرد، سەركردایەتی كردنی سوپا و راگەیاندنی جەنگ لە دەسەڵاتی ئەودابوو ئەمە لەكاتێكدا پاشا بیرۆكەی بەشداریكردنی گەلی لە دەسەڵات بەهەموو شێوەیەك رەتدەكردەوە، ئەوەی پێویستە بگوترێ‌ بنەماڵەی (ئال بۆر بۆن) لە ساڵی (1589) فەرمانرەوایەتی فڕەنسای گرتۆتە دەست، یەكەم پاشای ئەو بنەماڵەیە بەناوی (هێنری ناڤار) بوو، كە بە (هێنری چوارەم) دەناسرا، چەند پاشایەكی تری ئەو بنەماڵەیە تاج و تەختی فرەنسایان وەرگرتووە، لەوانە (لویسی سێزدە و چواردە و پازدە و شازدە).
لویسی چواردە بە دیارترین پاشاكانی ئەو بنەماڵەیە دادەنرێت لە پێناو جێگیركردن و چەسپاندنی پاشایەتی كاری زۆری كرد، ئەوەی پێویستە بگوترێ‌ پاشایەتی لە فڕەنسا بە نوێنەری خودا دادەنرا، هەربۆیە بۆ كەس نەبوو چاودێری كارەكانی پاشابكات، ئەوەتا دەبینین بەردەوام لە كۆڕو كۆبوونەوەكان لویسی چوارەم ئەو وتەیەی دەوتەوە(دەوڵەت منم، منم دەوڵەت)، لە فڕەنسا دوو ئەنجوومەن هەبوون بەناوەكانی (پەرلەمان و ئەنجوومەنی ئوممە) لە راستیدا هەردووكیان رووكەش بوون تەنیا خزمەتی بەرژەوەندیەكانی پاشایان دەكرد ئەوەتا دەبینین دواین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئومە لە ساڵی (1614) بووە تا هەڵگیرسانی شۆڕشی ساڵی (1789) ئەم ئەنجومەنە هیچ كۆبوونەوەیەكی ئەنجام نەداوە، دوای تێكچوونی بارودۆخی فرەنسا لە هەموو رویەكەوە ئەوسا لویسی شازدەهەم داوای كۆبوونەوەی لەو ئەنجومەنە كرد.
سیستەمی پاشایەتی بەهیچ شێوەیەك جێگای رەزامەندی و قبولكردنی گەلی فڕەنسا نەبووە بەتایبەتیش لە كۆتایەكانی سەدەی (18)ەم چونكە ئەو سیستەمە لەگەڵ گیان و رۆحی ئەو سەردەمە نەدەگونجا كە سەردەمی ئەقڵ و بوژاندنەوەبووە ئەمە سەرەڕای ئەوەی رێكخستنی تر هەبووە یاخود سیستەمی تر هەبووەبۆ فەرمانڕەوایەتی كردن گەلی فرەنسا بەچاكتری ئەزانی لە وڵات پەیڕەو بكرێت وەكو سیتەمی پاشایەتی .
پابەندبوون بە دەستوور لە بەریتانیا هەروەها ئەو سیتەمە دیموكراسیەی لە ئەمریكا هاتبووە ئاراوە دوای شۆڕشی ئەمریكیەكان لە دژی دەسەڵاتی بەریتانیەكان لویسی پازدە یەكێك بوو لە پاشاكانی فرەنسا كە بەهیچ شێوەیەك هەوڵی چاككردنی بارودۆخی وڵاتی نەداوە بەتایبەتی لە رووی سیاسی و ئابوریدا بەڵكو فەرەنسای خزاندە نێو شەڕو شۆڕێكی زۆرەوە كە هەموو ئەو شەڕانە بوونە هۆی دواكەوتنی وڵات و هەرەسهێنانی خەزێنەی دەوڵەت و لەدەستدانی چەند پشتگیریەك كاتێكیش لویسی شازدەهەم گەیشتە سەر دەسەڵات لە بری چاككردنی بارودۆخی وڵات جەنگی لە دژی بەریتانیەكان راگەیاند سوپا و هاوكاری پێشكەش بە گەلی ئەمریكی كرد لە دژی بەرتانیا بەمەش بارودۆخی وڵات زیاتر بەرەو خراپ بوون چوو بێزاری خەڵك بە بنبەست گەیشت ئیتر شۆڕشی فڕەنسا ساڵی (1789) هەڵگیرسا كە كۆتایی بە سیستەمی پاشایەتی هات.

رەوشی ئابووری و كۆمەڵایەتی فڕەنسا:
سیستەمی چینایەتی وەك سەدەكانی ناوەڕاست وەك خۆی ماوەوە لە فڕەنسا چینی ئەرستۆكراتی دەستی بەسەر بارودۆخی وڵاتدا گرتبوو بەشێوەیەك لەگەڵ چینەكانی تر هاوتا نەبوون دەكرێت بەشێوەیەكی گشتی چینەكانی كۆمەڵگای فڕەنسی بەم شێوەیە بخەینەروو:
1- خانەدانەكان: بەرزترین پلەو پایەیان هەبوو لە كۆمەڵگای فڕەنسی ئەو چینە لە دەورووبەری پاشا كۆببونەوە، خاوەن ئیمتیازاتێكی زۆربوون، ئەوان خاوەن زەوی و زارێكی فراوان بوون كە تێیدا جوتیارەكان لەسەر ئەو زەوی و زارانە كاریان دەكرد، ئەو چینە پلەو پایە باڵاكانی وڵاتی بەمافی خۆی دادەنا بەتایبەتی لە رووی (سیاسی و بەڕێوەبردن و دادوەریدا)، مافی سەپاندنی باجیان هەبوو بەسەر جوتیارەكان ئەمە لە كاتێكدا بەهیچ شێوەیەك بەخۆیان باجیان نەدەدا و لە باجدان خۆیان بوراندبوو.
2- پیاوانی ئاینی: چینی دووەمی كۆمەڵگای فڕەنسی بوون لە چینە بەرزەكان بوون شان بە شانی خانەدانەكان خاوەن هەژموون (نفوز)بوون دەسەڵاتێكی زۆریان هەبوو بارودۆخی داراییان باشبوو موڵكو زەوی و زارێكی زۆریان لە بەردەست دابوو بەهەمان شێوەی چینی ئەرستۆكراتی باجیان نەدەدا و خۆیان لە باجدان بوراندبوو.
3- چینی گشتی: زۆربەی زۆری دانیشتوانی فڕەنسای پێكدەهێنا لەگەڵ ئەوەشدا بە بەراورد لەگەڵ هەردوو چینەكانی پێشووتر تاكەكانی ئەم چینە هیچ ئیمتیازاتێكیان نەبوو، ئەم چینە پێكهاتبوون لە جوتیار و كرێكاران و چینی ناوەڕاست جێی سەرنجە ئەوچینە هیچ سەربەخۆیەكی سیاسی و ئاینیان نەبوو ئەو چینە لەگەڵ چینی خانەدان و پیاوانی ئاینی لەبەرامبەر یاسا و دادگادا یەكسان نەبوون نەیان دەتوانی بەشداری لە ژیانی سیاسی وڵاتدا بكەن هیچ پلە و پایەیەكی باڵایان پێنەدەسپێردرا هاوكات باجێكی زۆریان بەسەردا سەپێنرابوو بەمەش جوتیاران و كرێكاران لە بارودۆخێكی یەكجار خراپدا دەژیان بەوهۆیەوە بێزاریەكی زۆری لەو رژێمە پاشایەتیە گەندەڵە هەبوو كە لە وڵات فەرمانڕەوایەتی دەكرد لەنێو چینی گشتیدا كۆمەڵێك بەدیاركەوتن كە رۆڵی گەورەیان لە بواری ئابووری و فێركردندا هەبوو كە پێیان دەگوترا بۆرجوازی رەگوریشەی مێژووی سەرهەڵدانی ئەو كۆمەڵە بچووكە دەگەڕێتەوە بۆ كۆتایەكانی چاخی دەرەبەگایەتی لەو نێوندەشدا لە ماوەی سەدەی (18)مدا لەنێو ئەم چینەدا كۆمەڵێك لە نووسەر و فەیلەسوف و زاناو بیرمەند سەریان هەڵدا كە بەشدارییان دەكرد لە ئامادەكردن و هاندانی گەلی فڕەنسا بۆ هەڵگیرساندنی شۆڕش.

رەوشی ئابووری و دارایی فڕەنسا:
بەر لە سەرهەڵدانی شۆڕشی فڕەنسی، فڕەنسا ئابووریەكی دواكەوتووی هەبوو ئەمەش بەهۆی ئەو شەڕو شۆڕانەی كە دووچاری بووەوە رۆڵَی بەرچاوی لە هەرەسهێنانی خەزێنەی دەوڵەت هەبوو ئەمە جگە لەو دواكەوتنە كشتوكاڵی و پیشەسازیەی دووچاری هات، لەگەڵ سیاسەتی خراپی ئابووری پاشاكانی بنەماڵەی (بۆربۆن) سەرچاوەكان ئەم دواكەوتنە ئابووریە بۆ ئەوە دەگەڕێنەوە كە فڕەنسا سامان و دارایەكی زۆری لە شەڕەكاندا خەرج كردووە بەتایبەتی لە ماوەی فەرمانرەوایەتی لویسی چواردە و پازدە و شازدە، ئەو قەیرانە داراییەی فرەنسا بەدیاركەوت بەتایبەتی لە دوای كۆتایی هاتنی جەنگی سەربەخۆیی ئەمریكا، چونكە فڕەنسا لە ئەنجامی بەشداری كردن و لایەنگیری كردنی ئەمریكایەكان لە شەڕەكاندا دژ بە بەریتانیەكان زەرەرو زیانێكی گەورەی بەركەوت هەندێك سەرچاوەی تر جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە ئەو دواكەوتنە دەگەڕێتەوە بۆ نایەكسانی لە خەرجكردنی داهات، هەندێكی تر دووپات لەسەر گەندەڵی سیاسەتی باج وەرگرتن دەكەنەوە كە رۆڵی لەو دواكەوتنەدا هەبووە بەو پێیەی دەبوایە چینی گشتی باجێكی زۆربدات ئەمە لەكاتێكدا چینی خانەدان و پیاوانی ئاینی بەهیچ شێوە باجیان نەدەدا.
رۆلی بیرمەندان و رۆشنبیران لەسەدەی 18دا
سەدەی 18 لە كیشوەری ئەوروپا بەسەردەمی رۆشنبیری دادەنرێت لەو چوارچێوەیەدا بزووتنەوەیەكی بەرفراوانی فكری سەری هەڵدا كە ئامانج تیایدا بە ئاگاهێنان و رۆشنكردنەوەی بیری خەڵك بووە لە رێگای مەعریفە و زانست و ئەو رەوشە كۆمەڵایتیەی كە لە ئارادابووە لەم بزووتنەوەیەدا فەرەنسا پشكی شێری بەركەوت كە رێگا خۆشكەرێكی فكری بوو بۆ هەڵگیرساندنی شۆڕشی فەرەنسی ئەوەش بە هۆی ئەو رەوشە سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوورییەی كە فەرەنسا تیایدا دەژیا لە دیارترین ئەو رۆشنبیرانەی فەرەنسا :
1-    مۆنتیسكۆ 1689 --- 1755ز
لە دیارترین فەیلەسوفەكانی فەرەنسی دادەنرێت دیارترین پەرتوكەكانیشی [گیانی یاساكان ] و [مەترسیەكان لە مەر روخانی ئیمبراتۆریەتی رۆمانی ] ناوبراو توێژەرێكی قوڵا بووە لە بواری لێكۆڵینەوەی یاسایی ماوەی 20 ساڵ بەدانانی پەرتووكی یاساكان سەرقاڵ بوو مۆنتیسكۆ بەسیستەمی پاشایەتی بەریتانیا سەرسام بوو لە نووسینەكانیدا جەختی لەسەر سێ‌ دامەزراوەی گرنگی دەوڵەت دەكردەوە { جێبەجێكردن , یاسایی , دادگەری } پێداگیری لەسەر ئەوە دەكرد دەبێت ئەو سێ‌ دەسەڵاتە لە یەكتر جیاواز بن و سەربەخۆش بن بۆ ئەوەی هەم پارێزگاری لەگەل بكەن وەهەم پارێزگاریش لەبەرژەوەندیەكانی دەوڵەت بكەن لە نووسینەكانیدا بەردەوام هۆشداری و مەترسی لەمەڕ سیستەمی پاشایەتی رەها دووپات دەكردەوە .

2-    ڤۆڵتێر 1694 –1778 ز
بە دیارترین بیرمەندانی بزووتنەوەی رۆشنگەری دادەنرێت رۆڵێكی بەرچاوی هەبوو لە ململانێی فكری لە دژی فكری دەرەبەگایەتی و كەنیسەی كۆن ڤۆڵتێر گەورەترین دوژمنی كەنیسە بوو بە هێمای دەمارگیری و چەوساندنەوەی دادەنا ئەو پێی وابوو كەنیسە سەرچاوەی هەموو ئەو نەهامەتیانەیە كە گەلی فەرەنسا دوچاری هاتوون بەردەوام داوای لە خەڵك دەكرد ئەقل و ویژدانیان رزگاربكەن هاوكات بەرگری لە هەست و ئابڕوی مرۆڤ دەكرد كاریگەربوو بە دەستووری ئینگلیزی و ستایشی دەكرد هەروەها داوای یەكسانی و هەڵوەشانەوەی ئیمتیازاتەكانی خانەدان و پیاوانی ئایینی دەكرد لە نووسینەكانی دا بەردەوام هیوای دەخواست كە حكومەتێكی جێگیرو ملكەچ بۆ یاسا درووست بێت كار بۆ بەرژەوەندیەكانی كۆمەڵگەی فەرەنسی بكات ڤۆڵتێر لە پێشەواكانی بواری فەلسەفەی مێژوو دادەنرێت دیارترین پەرتووكەكانی [ بحپ فی گبائع الشعوب , القاموس الفلسفی ] هەروەها بەهۆی ئەو هێرشە تووندەی لە پەرتووكی نامەكان دەربارەی ئینگلیز كردبوویە سەر سیستەم و دامەزراوەكانی فەرەنسا دادگای باڵای فەرەنسا بڕیاریدا ئەو كتێبە لەبەرچاوی خەڵك بسوتێنرێت .
3-    جان جاك رۆسۆ 1712 – 1778 ز
ناوبراو بەدیارترین روناكبیرە گەورەكانی فەرەنسا دادەنرێت ئەو ناخۆشی و تەنگ و چەڵەمەیەی كەلەژیاندا بینیبووی رەنگدانەوەی لەسەر فكرو چۆنیەتی بیركردنەوەی لەبارەی دەسەڵات و دەوڵەت هەبوو یەكەم كەس بوو داوای دەكرد گەل سەرچاوەی دەسەڵات بێت لە وڵات ئاماژەی بەوە دەكرد نابێت هەر دەسەڵات بۆ پاشاو ئەرستۆكراتەكان بێت بەردەوام دەیووت مرۆڤ بە ئازادی لە دایك دەبێت بەڵام ئَێمە دەبینین بەچەند كۆت و بەندێكەوە بەستراوەتەوە لە ئەنجامی زاڵبوون و سەپاندنی دەسەڵات بەسەر گەلەوە لەلایەن رژێمی فەرمانڕەواوە دەیگوت خەڵكی رانە مەڕێك نیە تا پاشا بە ئارەزووی خۆی مامەڵەی لەگەڵدا بكات بنچینەی بیردۆزەكەی لەبارەی فەرمانڕەوایەتی كردن لە پەرتوكی [ العقد الاجتماعی] داڕشتووە ئەو وای دادەنا كە گرێبەست رێكەوتنێكە لە نێوان ئەندامانی گەل وەئەم گرێبەستە كۆمەڵایەتیە نەك سیاسی وەخەڵكی یەكسانن لەمافەكانیاندا بۆ دەستەبەركردنی ئەو مافانە خەڵك دەچنە پاڵ یەكترو حكومەتێك درووست دەكەن ئەو حكومەتەش بەویستی خەڵك كاردەكات وەئەگەر سەرپێچی كردو لە رێگا لایدا ئەوا پێویستە ئەو حكومەتە لەسەر كار لابدرێ‌ رۆسۆ خەونی بە بونیادنانی رژێمی كۆمارییەوە دەبینی ئەو پێی وابوو دەبێت هەر تاكێك لەو كۆمارەدا هەست بەوە بكات كە ئەو كۆمارە هی خۆیەتی دەكرێ‌ بڵێین بیروباوەڕی رۆسۆ كاریگەری كردبووە سەر رەوتی كۆماری لە كاتی شۆڕشی فەرەنسی دا هاوكات لەگەڵا رۆڵی فەیلەسوف و بیرمەندەكان بۆ ئامادەكردنی شۆڕش كۆمەڵێكی تر سەریان هەڵدا بە ناوی فیزۆقراتیەكان كە ئەوانە ئابووری ناسەكان بوون وە كۆمەڵێك پسپۆڕی بواری ئابووری لە خۆیان گرتبوو لەوانەش (ترگۆ) هەروەها (نیرابۆ)ی وتاربێژی شۆڕش كە ئەوانە كاریگەربوون بەبیروڕاكانی ئابووریناس (ئادەم سمیپ ) كە داوایان دەكرد چاكسازی لە ئابووری و باج بكرێت وەسەربەستی بازرگانی و كاركردن دەستەبەربكرێت .

س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌ وانه‌ وتراوه‌ته‌وه‌[/size]

38

(1 وه‌ڵام, نووسراو له‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ)

مێژووی ئوروپای نوێ_به‌شی يه‌كه‌م
[imgl][/imgl]http://up.kurd-it.com/uploads/images/Ku … e9812e.jpg
[size=16]- باروودۆخی سیاسی كیشوەری ئەوروپا لەسەدەی (18)ەم.
1- بەریتانیا
2- ئەڵمانیا
3- نەمسا
4- روسیا
- رەوشی ساسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی فرەنسا پێش سەرهەڵدانی شۆڕش.
- شۆڕشی فڕەنسی و هۆكار و دەسكەوتەكانی:
- هەڵوێستی وڵاتانی ئەوروپا لەمەڕ شۆڕشی فڕەنسی:
- حكومەتی ئیداری لە فڕەنسا:
- سەرهەڵدانی ناپلیۆن پۆناپارت لە مێژووی شۆڕشی فرەنسیدا:
- شاڵاوەكانی ناپلیۆن بۆ سەر میسر:
- ناپلیۆن و سیستەمی كونسوڵگەری:
- پەیوەندی نێوان فڕەنسا و بەریتانیا لە سەردەمی كونسوڵگەری:
- كارو چاكسازیە ناوخۆیەانی ناپلیۆن:
- پەیوەندی نێوان فڕەنسا و بەریتانیا لە دوای سوڵحی (ئەمیان):
- فراوانخوازیەكانی ناپلیۆن لە كیشوەری ئەوروپادا:
- گەمارۆی كیشوەری لە دژی بەریتانیا:
- دەستوەردانی بەرتانیا لە كاروباری ئیسپانیا و پورتوگال:
- كۆنگرەی ڤیەننا:
1- بڕیارەكانی كۆنگرەی ڤیەننا
2- ئەو رەخنانەی ئاراستەی بڕیارەكانی كۆنگرەی ڤیەننا كران:
- رەوشی سیاسی كیشوەری ئەوروپا لە نێوان ساڵانی (1815- 1830)، (بەریتانیا و فڕەنسا بەنمونە):
- شۆڕشەكانی ساڵی (1880) لە كیشوەری ئەوروپا:
- شۆڕشی پیشەسازی:
1- دەرەنجامەكانی شۆڕشی پیشەسازی:
2- یەكێتی ئیتاڵیا
- رۆڵی كافوور لە دەستەبەركردنی یەكێتی ئیتاڵیا:
- جەنگی نێوان نەمسا و ئیتاڵیا و راگەیاندنی یەكێتی ئیتاڵیا:
- بەریتانیا لە ماوەی فرەمانڕەوایەتی (ڤیكتۆریا):
- یەكێتی ئەڵمانیا:
- جەنگی نێوان پروسیا و نەمسا:
- جەنگی پروسیا و فڕەنسا و راگەیاندنی یەكێتی ئەڵمانیا:
-جەنگی قرم:
- رەوشی سیاسی كیشوەری ئەوروپا لە نیوەی دووەمی سەدەی نۆزدە تا جەنگی ئەكەمی جیهانی (1914):
1- بەریتانیا
2- فڕەنسا
3- ئەڵمانیا
4- روسیا


سەرچاوەكان:
A.    عبدوالحمید البگریق (تأریخ أوروبا الحدیپ من عصر النهچ الی مۆتمر فینا).
B.    فاچل حسن, كاڤم هاشم (تأریخ أوروبا الحدیپ).
C.    مارلتون هیز (تأریخ اڵاوروبا الحدیپ 1789- 1914).
D.    محمد محمد صالح واڵاخرون (تأریخ أوروبا فی القرن التاسع العشر "19").
E.    فیغر (تأریخ ـ أوروبا فی العصر الحدیپ.
F.    عبدالعزیز سلیمان نوار، عبدالمجید التمیمی (التأریخ المعاصر)، أوروبا من الپورە الفرنسیە الی الحرب العالمیە الپانیە.
G.    تایلر (الصراع علی السیادە فی أوروبا 1847- 1918).
H.    جلال یحیی (العالم المعاصر).
I.    عبدالوهاب القیس واڵاخرون (تأریخ العالم الحدیپ).
J.    د. خلیل علی مراد وأخرون (دراسات فی تأریخ اڵاوروبا الحدیپ والمعاصر.
K.    د. محمد محمد صالح (تأریخ أوروبا من عصر النهچ حتی الپورە الفرنسیە).


بارودۆخی سیاسی كیشوەری ئەوروپا لەماوەی سەدەی (18)
لەو سەدەیەدا بارودۆخی سیاسی كیشوەری ئەوروپا لە رووی سیاسیەوە گۆڕانكاریەكی ئەوتۆی بەخۆوە نەدیت كە جیاوازبێت لە سەدەی (16 و 17)دا لەو كیشوەرەدا، بەڵام هاوكات ئەوروپا پێشكەوتنێكی زانستی بەخۆوەبینی رژێمی فەرمانرەوایەتی رژێمێكی پاشایەتی رەهابوو پاشا هەموو دەسەڵاتەكانی لەلای خۆی كۆكردبوەوە، دەكرێ‌ بڵێین رژێمێكی خراپ و ستەمكار بوو جێی سەرنجە رژێمی پاشایەتی رەها بەواتای ئەوە دەهات كە پاشا نوێنەری خوایە لەسەر چینە كۆمەڵایەتیەكان لەو كیشوەرەدا بەشێوەیەكی گشتی پێكهاتبوون لە بنەماڵەی فەرمانڕەوا چینی ئەرستۆكراتی، كە زەویەكی زۆریان لەژێر دەست دابوو هەروەها پیاوانی ئاینی، چینی بۆرجوازی كە خاوەن بازرگان و پیشەسازیەكان بوون، هەروەها چینی رۆشنبیران، چینی جوتیاران، كە زۆرینەی دانیشتوانی ئەو كیشوەرەی پێكدەهێنا.

دیارترین وڵاتانی كیشوەری ئەوروپا لەو سەردەمەدا:
1- ئینگلترا: لەنێو وڵاتانی كیشوەری ئەوروپادا بە شوێنە جوگرافیەكەی جیادەكرایەوە كە دوورگەیەكی داخراوە ئەمەش وای كردبوو كە بەدووربێت لە هەموو ئەو پەلامار و هێرش و شاڵاوانەی  كە لە كیشوەرەكەدا هەبوون، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا چەند جارێَك هەوڵی داگیركردنی دراوە كە دیارترینیان لە ساڵی (1588)دا كاتێك پاشای ئیسپانیا (فلیپی دووەم) كەشتی گەلێكی گەورەی ئامادەكرد پەلاماری بەریتانیای دا، بەڵام لەو هێرشەدا ئیسپانیا شكستێكی گەورەی خوارد و ئەم شەڕە لە مێژوودا بەشەڕی (ئەرمادا) ناسراوە، كە بەهۆی ئەم شەڕەوە بەریتانیا سەروەری و باڵا دەستی دەریایی خۆی لە جیهاندا سەپاند.
دەستووری ئینگلیزی جیاوازبوو لە وڵاتانی تری ئەوروپا لە دەستوردا پاشا دەسەڵاتەكانی دیاریكراوبوو وەك ئەوەی كە دەوڵەت لەژێر سێبەری سەرۆكایەتی ئەودا بوو فەرمانڕەوایەتی كردن لە چوارچێوەی یاسادا بوو.
یاساكان لەلایەن ئەوەوە دەردەچوون بەڵام لە رووی پراكتیكیەوە وەزیر رێوشوێنەكانی ئەنجام دەدا بەریتانیا پەرلەمانێكی هەبوو كە دەسەڵاتەكانی پاشای دیاری دەكرد، هاوكات دەسەڵاتێكی فراوانیشی بەوەزیر و فەرمانڕەواكان دابوو، حكومەت بەرپرس بوو لە بەردەم پەرلەمان، پەسەند كردن و دامەزراندنی وەزیرەكان لەنێو پارتی براوەی هەڵبژاردن دیاری دەكرا.
پەرلەمان لە دوو ئەنجومەن پێكدەهات، ئەوانیش (ئەنجومەنی لۆردات و  ئەنجومەنی گشتی) بوون، هەروەها پارتی (ویك و پارتی تۆرین) دووپارتی سەرەكی بوون لە بەریتانیا.
2- ئەڵمانیا: زاراوەی ئەڵمانیا وەك دەوڵەتێك لەماوەی پێش شۆڕشی فڕەنسی بەسەر ئەو ناوچە دیاریكراوە نەبوو، بەڵكو ئەو ناوچەیە ژمارەیەك ویلایەتی لەخۆگرتبوو كە لە (37) هەرێم پێكهاتبوون لە ماوەی هەردوو سەدەی (17 و 18)دا فەرمانرەوایەتی ئیمپراتۆریەتی رۆمانی پیرۆز بەردەوام بوو، دانیشتوانەكەی بە زمانی (جێرمەنی) دەدوێن لە بەرەنجامی ململانێ‌ و كێشە و گرفتی نێوان هەردوو مەزهەبی (پرۆتستانت و كاسۆلیك) ئەڵمانیا دووچاری وێرانكاریەكی زۆر بوەوە، هەروەها بەهۆی ئەو شەڕانەی كەدووچار بوونەوە ژمارەیەكی زۆر ناوچەی لەدەستدا لە كۆتایی سەدەی (17) دا چەند قەوارەیەكی بەهێز دەركەوتن كەوا رۆڵی گرنگیان لە رووداوەكانی كیشوەری ئەوروپا لەسەدەی (18)دا بینی یەكێك لە دیارترین ئەو قەوارانە (پروسیا) بوو كە لەلایەن بنەماڵەی (هۆ هنزلرن) دەركەوتن لە هەرێمی (براندن بۆرگ)، كە سەركەوتوو بوون لە بنیادنانی قەوارەیەكی بەهێز لەماوەی سەدەی (18)دا بوو بە یەكێك لە دەوڵەتە گەورەكانی ئەوروپا، بنەماڵەی (هۆ هنز لرن) توانیان هەموو دەسەڵاتەكان لەژێر ركێفی پاشا كۆبكەنەوە پروسیا وەك و دەوڵەتانی تری ئەوروپی سیستەمی پاشایەتی رەهای پیادەكرد بەشێوەیەكی فەرمی لە ساڵی (1713)ز لە میانەی پەیمان نامەی (ئەتراخت) بەشێوەیەكی فەرمی دان بە (پروسیا) نرا وەك دەوڵەت.
پروسیا توانی پێشەوایەتی ئەڵمانیا بگرێتە دەست و خاوەن هێزێكی سەربازی گەورەبوو رۆڵی بەرچاوی لە سەدەی (18) بینی لە كیشوەری ئەوروپا.
3- نەمسا: یەكێك بوو لە وڵاتە ئەو روپیەكان دەسەڵاتێكی گەورەی هەبوو رۆڵێكی بەرچاوی لە سیاسەتی ئەوروپا لە سەدەی (18) گێڕا لەلایەن بنەماڵەی (هاپس بۆرگ)فەرمانڕەوایەتی دەكرا سیاسەتی نەمسا لە سەدەی (18) بەوە جیادەكرێتەوە لە وڵاتانی دیكە كە هەوڵی فراوانخوازی زۆری لەو ماوەیەدا بەهۆیەوە پەیوەندیەكانی لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپا دووچاری گرژی و ئاڵۆزی ببووەوە.
4- ئیسپانیا: لەو ماوەیەدا لەسەدەی (18)دا وڵاتێكی لاوازبوو دووچاری پوكانەوەیەكی زۆر هات بەتایبەتی دوای ئەو هێرشەی لە سەدەی (16) بەتایبەتیش لە ساڵی (1588) كردیە سەر بەریتانیا كە بەشەڕی (ئەرمادا) ناسراوە، دووچاری شكستێكی گەورە بوەوە و مومتەلەكاتی زۆری لە دەستدا.
هاوكات لەلایەن بنەماڵەی (هاپس بۆرگ)ەكان فەرمانرەوایەتی دەكرا سیستەمی پاشایەتی رەها لەوێ‌ پیادەدەكرا.لە سەدەی (18)دا ئیسپانیا هەوڵی دا ئەو شانو شكۆیەی پێشتر هەیبوو بۆی بگەڕێتەوە بەڵام تیایدا سەركەوتوو نەبوو.
5- مجر (هەنگاریا): ملكەچی دەوڵەتی عوسمانی بوو بۆیە لەو ماوەیەدا رۆڵێكی كاریگەری نەبوو بەهەمان شێوەش یۆنان، لەمەڕ وڵاتانی ئەسكەندەنافیاش (سوێد، دانیمارك، نەرویج .. هتد) بەهۆی لاوازیان لە رووی سیاسی و سەربازیەوەو رۆڵێكی ئەوتۆیان نەبووە لەو ماوەیەدا.
6- روسیا: ئەو دەوڵەتە دەكەوێتە رۆژهەڵاتی كیشوەری ئەوروپا لەگەڵ ئەوەی لە وڵاتانی رۆژ ئاوای ئەوروپا دوور بووە بەڵام رۆڵی كاریگەری لە رووداوەكانی كیشوەرەكەدا هەبووە. لەوێدا سیستەمی پاشایەتی رەها پیادەدەكرا بنەماڵەی (رۆمانۆڤ) جڵەوی دەسەڵاتی لەدەست دابوو، كاسرینای دووەم ساڵی(1762- 1796)ز، ئەو خانمە فەرمانرەوایە كاروباری ناوخۆ و بەڕێوەبردنی هەرێمەكانی رێكخست سیاسەتێكی توندو تیژی هەبوو لەوماوەیەدا روسیا بووە وڵاتێكی گەورە هاوكات دەستی لە كاروباری وڵاتانی تریش وەردەدا وەك داگیركردنی پۆڵەندا، جگە لەمەش لەو ماوەیەدا بۆ چەند جارێك شەڕو پێكدادان لەنێوان روسیا و دەوڵەتی عوسمانی رویدا بەتایبەتی لەنێوان ساڵانی (1768- 1771) لە بەرئەنجامدا دەوڵەتی عوسمانی بە ناچاری پەیماننامەی (كچ و كەنارچی) لە ساڵی (1774) ئیمزاكرد، كە بەهۆیەوە رووسیا سەروەری بۆ سنوورەكانی باشوور گەڕاندەوە و بووە گەورەترین هێز لەسەر دەریای ناوەڕاست. [/size] 

س_له‌كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی سۆران به‌ وانه‌ وتراوه‌ته‌وه‌

زۆر سوپاس به‌ڕێزان خوای گه‌وره‌ هه‌موو لايه‌كمان سه‌ركه‌وتوو بكات ان شاء الله.

40

(0 وه‌ڵام, نووسراو له‌ ئایین)

[center][size=24]له‌ سه‌يرو سه‌مه‌ره‌كانی(ألم) دا[/size][/center]

[imgl][/imgl]http://up.kurd-it.com/uploads/images/Ku … e423fb.jpg
[size=16]له‌گه‌ڵ ئايه‌تێك ده‌ژين له‌ قوڕئانی پيرۆز كه‌ له‌م ڕۆژگاره‌ به‌ زمانی ژماره‌ ناوزه‌د كراوه‌،قوڕئانی پيرۆز دابه‌زيوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ببێته‌ ڕينمۆيی و ڕووناكی شيفا بۆهه‌موو كه‌سێك كه‌ ڕازي ببێت به‌ خوداوه‌ندی الله و ئاينی ئيسلام پێشه‌وایی قوڕئانو په‌يامبه‌ڕێتی محمد  دخ.
هه‌ركاتێك زانست پێش بكه‌وێت ئه‌وه‌ موعجزه‌ی نوێ و تازه‌تری ئه‌م په‌رتوكه‌ پيرۆزه‌ش زئاتر شكرا ده‌بن :ئه‌م په‌رتوكه‌ی كه‌ حه‌زره‌ت له‌باره‌ی دا ده‌فه‌رموێت(ولا تنقضي عجائبه).
ديارده‌ی ئه‌م ژماره‌ زۆرانه‌ش ئه‌م موعجزه‌يه‌ن كه‌ ئه‌مرۆ له‌ سه‌ده‌ی 21دا ئاشكرا ده‌بن،ئه‌م سه‌ده‌يه‌ی كه‌توانين ناوی بنێين
چه‌رخی ته‌كنه‌لۆجيای ژماره‌،چونكه‌ ژماره‌ له‌هه‌موو شتێك بوونی هه‌يه‌،په‌يوه‌نديه‌كان و‌ژمێرياريه‌كان ومانگه‌ ده‌ستكرده‌كان  هتد...... ژماره‌ن وهوموويان به‌ژماره‌ و ياسای ژماره‌ كار ده‌كه‌ن،
كاتێك خوای گه‌وره‌ ئه‌م قوڕئانه‌ی دابه‌زاند ئه‌يكانی دا به‌ پاراستنی تاكو ڕۆژی دوايی(إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ) [الحجر: 9].كاتێكيش خوداوه‌ند په‌يمانی پاراستنی داوه‌ دياره‌ كه‌ چه‌ندين موعجيزه‌و به‌ڵگه‌ی تيدايه‌ كه‌ قبولی ده‌ستكاری ناكرێت،له‌به‌ر ئه‌وه‌يه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ به‌ره‌ی جنۆكه‌و ئاده‌ميزاد ده‌كاو ده‌فه‌رموێت(قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآَنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا) [الإسراء: 88].
ئه‌م ئايه‌ته‌ پيرۆزه‌ هه‌ڕه‌شه‌ی هه‌مووان  ده‌كات  كه‌بتوانين نمونه‌ی ئه‌م په‌رتوكو بهێنين ،كه‌چه‌ هه‌موو هه‌وڵێكی بۆ ئه‌م مه‌يه‌سته‌ مه‌حاڵه‌و ناتوانين،چونكه‌ خوای گه‌وره‌ وشه‌پيرۆزه‌كانی ئه‌م قورئانه‌ی به‌ سيسته‌ميكی زۆر جوان داناوه‌و مرۆڤ   ناتوانێت هاوشێوه‌ی ئه‌مه‌ بهێنێته‌ كايه‌وه‌.زمانی ژماره‌ش باشترين به‌ڵگه‌يه‌ بۆئه‌م ياسا ڕێكانه‌،دوای لێكۆڵينه‌ويه‌ك ده‌ركه‌وت كه‌ ژماره‌7موعجزه‌يه‌كی زۆر گه‌وره‌ي قورئانی پيرۆزه‌،ئه‌م ژماره‌ چه‌ند تايبه‌ت مه‌نديه‌كی زۆری تێدايه‌ له‌ئايه‌ت و فه‌رمووده‌كانی (پێغه‌مبه‌ر  د.خ)يش دا وه‌كو:ئاسمانه‌كان حه‌وتن ،وشه‌ی (سبع سموات)يش 7جار دووباره‌بۆته‌وه‌،ئه‌مه‌ واتا دروستكه‌ری ئاسمانه‌كان هه‌مان ئه‌م زاته‌يه‌ كه‌وا قورئانی دابه‌زاندوه‌،
به‌رله‌وه‌ی باسی موعجزه‌كه‌ بكه‌ين وا باشه‌ پرسيارێك بروژێنين كه‌ ڕه‌نگه‌ پێش ئێمه‌ زۆر كه‌سی تر كردبێتی ئه‌ويش ئه‌وه‌يه‌:
سودی موعجزه‌ی ژماره‌ چيه‌؟؟!!.

هه‌ر موعجزه‌يه‌ك كه‌ له‌قورئاندا ئاشكراده‌بێت بێگومان ئامانجێكی مه‌زنی له‌دواوه‌يه‌،چونكه‌ خوای گه‌وره‌ هيچ شتێك  به‌ بێ مانا باس ناكات ته‌نها ده‌بێت ئامانجگه‌لێكی له‌دواوه‌ بێت،ئێمه‌ كه‌ له‌ چه‌رخی ژماره‌دا ده‌ژين له‌به‌رامبه‌ريش دا له‌ چه‌رخی بێ باوه‌ڕيش داين،كه‌واته‌ ئه‌م زمانه‌ژماره‌ييه‌ی قورئانی پيرۆز بۆ گفتوگۆی نێوان موسڵمان بێ باوه‌ڕان دا شتێكی فره‌ باشه‌،كێشه‌ی ئێمه‌ له‌گه‌ڵ بێ باوه‌ڕان ئه‌وه‌يه‌ كه‌ ئه‌وان باوه‌ڕ به‌مه‌ ناكه‌ن كه‌ قوڕئان لای خواوه‌يه‌،به‌ڵام كاتێك ئه‌م موعجزه‌ژماره‌ييانه‌يان پيشان ده‌ده‌ين زرۆ سودی ده‌بێت،به‌تايبه‌ت كه‌ئه‌وان زياتر له‌ ئێمه‌ شاره‌زای زمانی ژماره‌ن و باوه‌ڕي ته‌واويان پێی هه‌يه‌،ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ به‌ڵگه‌يه‌كی به‌هێز بۆڕاستی ئه‌م په‌رتوكه‌و ڕاستی په‌يامی ئيسلام و قورئان په‌رتوكی زانسته‌ نه‌وه‌ك چيرۆكه‌ هه‌ڵبه‌ستراوه‌كان هه‌روه‌ك كه‌سانێك وابيرده‌كه‌نه‌وه‌.
په‌يڕه‌وی لێكۆڵينه‌وه‌كه‌:
موعجزه‌ی ژماره‌ی 7زۆر ئاسانه‌ پشت ده‌به‌ستێ به‌ ژماره‌وپيته‌كانی قوڕئانی پيرۆز،خوای گه‌وره‌ قورئانی پيرۆزی دابه‌زاندوه‌ و له‌باره‌ی زاتی خۆيشی فه‌رموويه‌تی(لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ) الشورى: 11  هيچ شتێك هاو وێنه‌ی خودا نيه‌، كه‌واته‌ ئايه‌ته‌كانی خوداش وه‌ك قسه‌ی هيچ كه‌سێك نيه‌،ئه‌گه‌ر هه‌ستين به‌هه‌ژماركردنی وشه‌كانی قورئانی پيرۆز و لێی وردببينه‌وه‌ ده‌بينين كه‌ په‌يوه‌ندي و تێك كردنه‌وه‌يه‌كی يه‌كجار جوان هه‌يه‌ كه‌ به‌لطه‌ی گه‌وره‌یی خودا ده‌سه‌لمێنيێت.


نهێنيه‌ شاراوه‌كه‌:

يه‌كێك له‌ نهێنيه‌شاراوه‌كانی قورئانی پيرۆز  كه‌ زۆرێك له‌ به‌دگومانه‌كان هه‌وڵی ڕه‌خنه‌ گرتنيان به‌م نهێنه‌ داوه‌ له‌ قوڕئان
ده‌ڵێن(قوڕئان چه‌ند پيتێكی بێ مانای تێدايه‌)ياخود (چه‌د ته‌ليسمێكی بێ مانای تێدايه‌)،به‌ڵام دوای لێكۆڵينه‌وه‌يه‌كی درێژبۆ ئه‌م پيتانه‌ی وه‌كو(الم_الر هتد.....)به‌ياركه‌وت كه‌خوداوه‌ند ئه‌م پيتانه‌ی به‌هه‌ڕه‌مه‌كی دانه‌ناوه‌ به‌ڵكو له‌سه‌ر ياسايه‌ك دايناون كه‌دوباره‌ بونه‌وه‌يان ‌ له‌سه‌ر ڕێڕه‌وی ژماره‌7 ده‌ڕوات، ئه‌گه‌ر هه‌ستين به‌ژماردنی ئه‌م پيتانه‌ ده‌بينين كه‌وا 14پيتن ،ئه‌م ژماره‌يه‌ش له‌دوباره‌بونه‌وه‌ی ژماره‌ی  حه‌وته‌، خوای گه‌وره‌ له‌ سه‌ره‌تای 29 ئه‌م پيته‌ دابڕاوانه‌ی داناوه‌ و هه‌يان دوباره‌و هه‌شيانه‌ دوباره‌ نه‌بۆته‌وه‌،گه‌ر سه‌يری پيته‌كان يكه‌ين 14پيت ده‌بينين_جگه‌له‌دوباره‌بوه‌كان_كه‌ئه‌مه‌ش له‌ دووهێنده‌ی ژماره‌ حه‌وته واتا به‌م شێوه‌يه‌يه‌  2‌  ×7 =14.
پيته‌كان ئه‌مانه‌ن(الم) (الص) (الر) (المر) (كهيعص) (طه) (طسم) (طس) (يس) (ص) (حم) (حم عسق) (ق) (ن)

حيكمه‌تی ژماره‌يی له‌دابه‌ش بوونی ئه‌م پيتانه‌:

باله‌سه‌ره‌تای پيته‌كان ده‌ست پێ بكه‌ين كه‌(الم)ه‌ ،ئه‌گه‌ر ئه‌م سوڕه‌تانه‌ بژمێرين كه‌به‌(الم)ده‌ست پێ ده‌كه‌ن ده‌بينين كه‌ ژماره‌يان 6سوڕه‌ته‌ بێگومان ئه‌مه‌ش حيكمه‌تێكی گه‌وره‌ی له‌خۆی گرتوه‌ ،ئه‌م شه‌ش سوره‌ته‌ش بريتين له‌(البقرة - آل عمران – العنكبوت – الروم – لقمان - السجدة).
‌گوتمان 29سوره‌ته‌مان هه‌يه‌ كه‌به‌م پيتانه‌ ده‌ست پێ ده‌كه‌ن،سوره‌تی البقره‌ ژماره‌ يه‌كه‌مه‌و سوره‌تی (ن)نيش كۆتاييه‌ ،ئه‌گه‌ر ئه‌م سوره‌تانه‌ ژماره‌دار بكه‌ين وه‌كو زنجيره‌ی خۆيان به‌م شێوه‌يه‌ دێن(البقره‌ ژماره‌ 1)‌هه روه ها (ال عمران 2)وه(العنكبوت 15)وه(الروم16)وه(لقمان17)وه(السجدة18)،ئه‌م په‌يڕه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت له‌چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م ژمارانه‌ و بۆ ده‌رهێنانی موعجزه‌ی ژماره‌يی به‌م شێوه‌يه‌ كه‌ هه‌موو ژماره‌كان به‌دوای يه‌كتردا بنوسنه‌وه‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی كۆيان بكه‌ينه‌وه‌ يان لێكدان ياخود دابه‌ش كردن ڕووبدات ته‌نها ژماره‌كان به‌ زنجيره‌ به‌دوای يه‌كدا ده‌نوسينه‌وه‌ به‌م شێوه‌يه‌ده‌بێت(1817161521)ئه‌م كاته‌ش ئه‌و ژماره‌يه‌ ده‌چێت خانه‌ی بليۆنه‌كان ياخود هه‌زار مليۆنه‌وه‌ ، ،ئه‌م ژماره‌يه‌ زۆر گه‌وره‌يه‌ به‌ڵام قبولی دابه‌ش بوون به‌سه‌ر ژماره‌7ده‌كات به‌بێ مانه‌وه‌ی هيچ ماوه‌يه‌ك_باقی_چونكه‌ له‌ دوباره‌ بوه‌كانی هه‌مان ژماره‌يه‌،ئه‌م كرداره‌ به‌خۆت ئه‌نجامی بده‌.
كه‌واته‌ ئه‌م ژماره‌يه‌ی كه‌ نوێنه‌رايه‌تی ئه‌و شه‌ش سوره‌تانه‌ ده‌كات كه‌به‌(الم)ده‌ست پێ ده‌كه‌ن ژماره‌يه‌كی زۆر مه‌زنه‌ و له‌ پله‌ی مليۆنه‌كانه‌و قبولی دابه‌ش بوون به‌سه‌ر ژماره‌7به‌ته‌واوی ده‌كات به‌بێ باقی ،ئه‌گه‌ر ئه‌نجامی ئه‌م دابه‌شكردنه‌ وه‌ربگرين ديسان بۆ جاری دوه‌م و سێ يه‌ميش دابه‌ش ده‌بێ به‌سه‌ر هه‌مان ژماره‌،ئه‌مه‌ش واتا ئێمه‌ چه‌ندكرده‌يه‌كی ماتماتيكی گرنگمان هه‌يه‌ كه‌ په‌يوه‌نديان به‌ڕيزبه‌ندی و ژماره‌ی ئه‌م شه‌ش سوره‌ته‌ هه‌يه‌.

زنجيره‌یه‌كی درێژله‌ تێككردنه‌وه‌ی ژماره‌ حه‌وت
به‌سه‌دان په‌يوه‌ندی و تێككردنه‌وه‌ له‌ سێ پيته‌(الم)هه‌نه‌،چه‌ندسوره‌تێكمان هه‌نه‌ كه‌ له‌مه‌ككه‌ دابه‌زيون و هه‌ندێكيش له‌ مه‌دينه‌،ئێمه‌ ئێستا باس له‌ زنجيره‌ی ئه‌م سوره‌تانه‌ ده‌كه‌ين كه‌ به‌م پيتانه‌ ده‌ست پێده‌كه‌ين و 29سوره‌تن له‌ البقره‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌كات له‌ (ن)ه‌وه‌ كۆتايی دێت،ئه‌و سوره‌ته‌ی كه‌به‌(الم)ده‌ست پێده‌كه‌ن و له‌مه‌دينه‌ش دابه‌زيون ئه‌مانه‌ن:
1_(البقرة)زنجيره‌ی له‌نێوانی سوره‌ته‌كان دا ژماره‌ى (يه‌ك)ه‌
2_ال عمران زنجيره‌ی(دوو)ه‌.
ئه‌گه‌ر ئه‌م دوو ژماره‌ واتا يه‌ك و دوو له‌ته‌ك يه‌كتردا بنوسين ده‌بێت به(‌21) به‌هه‌مان شێوه‌ له‌ دوباره‌ بوه‌كانی ژماره‌ حه‌وته‌ به‌م شێوه‌(3×7 =21).
چوارسوره‌ته‌كانی تر له‌ مه‌ككه‌وه‌ دابه‌زيون كه‌ ئه‌مانه‌ن(العنكبوت والروم ولقمان والسجدة)ئه‌م سوڕه‌تانه‌ش ئه‌گه‌ر ژماره‌ی زنجيره‌كه‌يان وه‌ربگرين وه‌كو خۆيان كه‌ له‌ قورئان دا هاتون به‌ پيته‌دابڕاوه‌كان به‌م شێوه‌يه‌(العنكبوت ژماره‌15الروم16 لقمان 17 السجدة 18) ئه‌گه‌ر ئه‌م ژمارانه‌ له‌ته‌ك يه‌كتردا ڕيزبكه‌ين ده‌بينين كه‌وا ژماره‌يه‌كه‌ پێكهاتوه‌له‌ هه‌شت پله‌ به‌م شێوه‌يه‌(18171615(ئه‌مه‌ش به‌هه‌مان شێوه‌ له‌ دوباره‌ بویچه‌ندهێنده‌ی ژماره‌ حه‌وته‌ كرداره‌كه‌ بكه‌ ڕوون ده‌بێته‌وه‌.
ئه‌گه‌ر له‌ ژماره‌ی هه‌موو ئه‌و سوڕه‌تانه‌ی به‌(الم)ده‌ست پێ ده‌كه‌ن ورد ببينه‌وه‌ و بيانمژێرين ده‌بينين كه‌وا(البقره‌ 286ئايه ت ال عمران200العنكبوت69الروم60لقمان34السجدة30)هه‌موو ژماره‌كان بنوسه‌ و دابه‌شيان بكه‌ به‌سه‌ر ژماره‌ حه‌وت ده‌بينی كه‌وا به‌هه‌مان شێوه‌ له‌ چه‌ندهێنده‌ی ژماره‌ حه‌وته‌،كرداره‌كه‌ به‌خۆت ئه‌نجام بده‌ ڕوونتر ده‌بێته‌وه‌.
ڕاسته‌كه‌ی ئه‌وه‌يه‌ كه‌ هه‌تا ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌ی تاك ئه‌م ژمارانه‌ كۆبكه‌يته‌وه‌ به‌م شێوه‌يه‌(6+8+2+0+0+2+9+.....)ده‌بينين كه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ی ده‌بێته‌(٤٩) ئه‌م ژماره‌يه‌ش يه‌كسانه‌ به‌(7 × 7=49).
ئێستا ئه‌گه‌ر يه‌كه‌م سوره‌ت بێنين به‌ (الم)ده‌ست پێ ده‌كات كه‌(البقرة)يه‌ خودای مه‌زن تيايدا ده‌فه‌رموێت(ذَلِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِين) البقرة: 2 ،هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر كۆتا سوره‌ت بهێنين كه‌به‌(الم)ده‌ستپێ ده‌كات كه‌ سوره‌تی(السجدة)يه‌ خودا
له‌ سه‌ره‌تاكه‌ی دا ده‌فه‌رموێت(تَنْزِيلُ الْكِتَبِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعَلَمِينَ) السجدة: 2، ئه‌گه‌ر له‌ هه‌ر وشه‌يه‌ك له‌م ئايه‌تانه‌ ئه‌مه‌ وه‌ربگرين كه‌ له‌(الم)پێكهاتوه‌ واتا كاتێك بۆ هه‌ر وشه‌يه‌ك به‌ژماره‌يه‌ك ته‌عبير بكه‌ين كه‌ (الم)ی تێدابێت،كه‌واته‌ ده‌بينين كه‌وا له‌ ئايه‌تی(ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ) واتاله:
‌ (ذلك)دا پيتی لام ژماره‌ 1وه‌ربگريت .
(الكتب) الم ی تێدايه‌و ئه‌ليف ولام ژماره‌2وه‌ربگرێت .
(لا)له‌ئايه‌ته‌كه‌ واته‌(لاريب فيه.....) (الم)ی ئه‌ليف و لام ی تێدايه‌  ژماره‌2 وه‌رده‌گرێت.
(ريب) الم ی تێدا نيه‌ و ژماره‌ 0 وه‌رده‌گريت:
به‌م شێوه‌يه‌ ئه‌گه‌ر ژماره‌كان له‌ته‌ك يه‌كتردا ڕيز بكه‌ن ده‌بينين ئه‌و ژماره‌يه‌ی نوێنه‌رايه‌تی دابه‌شبوونی(الم)ده‌كا له‌ئايه‌تی(ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ) هه‌مان ئه‌وه‌يه‌كه‌وا له‌هه‌شت جاری حه‌وت پێكهانوه‌و به‌سه‌ر حه‌وتيش دابه‌ش ده‌بێت به‌بێ مانه‌وه‌ی ماوه‌_باقی_.
ئه‌گه‌ر بۆ ئايه‌تی دواتر بچين واتا كۆتا سوره‌ت كه‌به‌(الم)ده‌ست پێ ده‌كات _سوره‌تی السجده‌_خودا له‌سه‌ره‌تاكه‌ی ده‌فه‌رموێت(تَنْزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ)ئه‌گه‌ر به‌هه‌مان كرداری پێشوو ده‌ست به‌كاربيت واتا له‌هه‌ر وشه‌يه‌كی الم ی تێدابێت ژماره‌يه‌كی بده‌ێتێ ،ژماره‌يه‌كت ده‌ست ده‌كه‌وێت كه‌وا له‌ دوباره‌بوه‌كانی ژماره‌ حه‌وته‌،ئه‌م ژمارانه‌ش ته‌نها چه‌ند ده‌ستپێكێكن له‌م سوره‌تانه‌ی به‌(الم)ده‌ست پێ ده‌كه‌ن.
چه‌نده‌ها په‌يوه‌ندی و تێك كردنه‌وه‌ی تر هه‌يه‌ له‌م ژمارانه‌ داوا له‌ خودای گه‌وره‌ ده‌كه‌ين زانستی زياترمان پێ ببه‌خشێت.[/size]


[size=16]وه‌ڕگێرانی له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌_عبدالمجيدهه‌ريری[/size]
س_مجلةالابتسامة

[size=24][center]ئايا ده‌زانی (پێغه‌مبه‌ر  د.خ)بۆ بانگی نه‌داوه‌؟؟!!. [/center]  [/size][size=16]

چه‌ند حيكمه‌تێك هه‌ن كه‌ (حه‌زره‌ت  د.خ)بانگی نه‌داوه‌ كه‌ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:
1_ئه‌گه‌ر بانگی بدابوايه‌ بيفه‌رمووبايه‌(أشهد أن محمدًا رسول اللّه)وا گومان ده‌كرا كه‌وا پێغه‌مبه‌رێكی تر هه‌يه‌ به‌ هه‌مان ناو.به‌ڵام ئه‌م بۆچونه‌ لاوازه‌ چونكه‌ حه‌زره‌ت له‌ وتاره‌كانی دا فه‌رموويه‌تی(وأشهد أن محمدا رسول اللَّه).

2_وشه‌كانی بانگ هاوه‌ڵێك له‌ خه‌ودا بينيتی و حه‌زره‌تيش به‌كه‌سێكی تری داوه‌ كه‌ بێلێت.
2_به‌خۆی فه‌رموويه‌تی(الإما م ضامن والمؤذن أمين)رواه أحمد وأبو داود والترمذي ئه‌م ئامانه‌ته‌ی داوه‌ به‌ كه‌سانێكی تر،شێخ عز الدين كوڕی عبد السلام ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر بانگی بفه‌رمووبايه‌ ئه‌وا ده‌چه‌سپا و ده‌بوا به‌به‌رده‌وامی بيكردبايه‌ ئه‌وكاتيش نه‌يده‌توانی ئه‌دای بكات له‌به‌ر سه‌رقاڵی به‌ بڵاو كردنه‌وه‌ی په‌يامه‌پيرۆزه‌كه‌ی.
3_پێشه‌وا عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب_ڕ.خ_فه‌رموويه‌تی (لولا الخلافة لأذنت)واتا ئه‌گه‌ر جێنشينی نه‌بوايه‌ ئه‌وا بانگم ده‌دا،ئه‌مه‌ واتا به‌ كاری خه‌لافه‌ته‌وه‌ سه‌رقاڵه‌.
له‌ په‌رتوكی (نيل الاوطار) له‌ب2لا36دا هاتوه‌ كه‌وا زانايان ناكۆكن له‌سه‌ ئه‌وه‌ی ئايا له‌ پێشنوێژكردن و بانگ دان دا كاميان گه‌وره‌ترو پاداشتی زياتره‌ ،به‌ڵام به‌م به‌ڵگه‌يه‌ی كه‌وا حه‌زره‌ت و جێنشينه‌كان و زانا به‌رزه‌كان پێشنوێژيان كردوه‌ به‌ڵام بانگيان نه‌داوه‌ پێشنوێژكردن پاداشتی زياتره‌.[/size]

[size=24]و_له‌عه‌ره‌بيه‌وه‌_عبدالمجيد هه‌ريری[/size]
س_ ibtesama.com

[size=24]سوپاس به‌ڕێزه‌كانم خودای باڵا ده‌ست هه‌موو لايه‌كمان سه‌ركه‌وتوو بكات ان شاء الله[/size]